1558 Numaralı Dönör’ün vahim sırrı… Bu trajedi önlenebilir miydi?

EdisonAbi

Yeni Üye
1558 Numaralı Dönör’ün vahim sırrı… Bu trajedi önlenebilir miydi?
Laura ve David Gunner çifti, 27 yaşındaki oğulları Steven’ın çok dozda opioid alımı kararı öldüğünü duyar duymaz yasa boğuldu ancak fazla da şaşırmadı. Sonuçta 10 yılı aşkın vakittir Steven’ın çeşitli bağımlılıklardan ve istikrarsız davranışlardan kurtulmasına yardımcı olma savaşı vermişlerdi.

Steven’ın 2020’deki vefatının akabinde Gunner çifti, bir parçacık teselli bulabilmek için Donör Kardeş Ağı’na katılmaya karar verdi. Sperm ve yumurta donörlerini, bağış yapılmış spermlerden ve yumurtalardan doğan beşerlerle buluşturmayı amaçlayan bu site, aracılığıyla Steven’la birebir sperm donöründen gelen öteki çocukların anne ve babalarına ulaşmayı amaçlıyorlardı.

Kelam konusu bağışçı, 1558 Numaralı Donör, Virginia eyaletinin Fairfax kentinde yaşıyordu. Sperm bankasındaki profiline bakılırsa, saç rengi açık, gözleri kahverengi bir üniversite öğrencisiydi. Gitar çalıyor ve hokey oynuyordu.

Gunner’lar, 1558’in spermiyle dünyaya gelen öbür çocuklarda kaybettikleri oğullarının izlerini görmeyi umuyorlardı. Ağa katılmalarının bir başka niçini de Steven’ın kardeşlerinin ebeveynine değerli bir ihtar yapmaktı: Oğulları hayattayken halüsinasyonlara ve sanrılara yol açan psikiyatrik bir bozukluk olan şizofreniyle gayret etmişti ve şizofreni kalıtsal özellikleri olan bir bozukluktu. Anne Laura Gunner, Wall Street Journal’a, “Kendimi başka ebeveynlere söylemek zorunda hissediyordum” kelamlarıyla deklare etti durumu.

DONÖRÜN KİMLİĞİ AŞİKÂR OLUNCA GERÇEKLER DE ORTAYA ÇIKTI

Donör Kardeş Ağı aracılığıyla Steven’ın 18 baba bir anne farklı kardeşi tespit edildi. Gunner’lar öteki çocukların ebeveynleriyle yaptıkları görüşmeler ışığında, 1558 Numaralı Dönör hakkında hayli rahatsız edici kimi gerçeklerle karşı karşıya kaldılar. Bu güzel, atletik, yetenekli genç adama da şizofreni teşhisi koyulmuştu. Üstelik o da 2018 yılında çabucak hemen 46 yaşındayken çok dozda opioid alımı kararı ömrünü kaybetmişti.

Bayan Gunner, sonrasındasında donörün annesiyle temas kurduğunda, 1558’in daha evvel davranış meseleleri niçiniyle hastanede tedavi gördüğünü de öğrendi. Lakin niçindir bilinmez, sperm bağışı yaparken doldurduğu formda bu ayrıntıdan hiç bahsetmemişti.

Bayan Gunner, “Yasımız tekrar tazelendi” derken Steven’ın şizofreniye yatkınlığının biyolojik babasından miras olduğuna inandığını söylemiş oldu.


90’lı senelerda sperm bankalarındaki örnekler bu biçimde tanklar ortasında saklanıyordu

HER ŞEY STEVEN 15 YAŞINDAYKEN BAŞLADI

New York’un East Aurora kentinde yaşayan Gunner ailesi için Steven’ın bu bozukluğu geliştireceğine dair en ufak bir işaret yoktu. Hareketli ve dışadönük bir çocuk olan Steven, babasıyla balığa gitmeyi ve müzik dinlemeyi hayli seviyordu. Favorilerinin başında The Beatles geliyordu. Ortaokuldayken futbol kadrosunun kaptanlığını yapmıştı. Kendisinden yaşça küçük kız kardeşiyle de pek yakın bir bağı vardı.

Fakat 15 yaşındayken Steven aksi biri beşere dönüştü. Kendini uyuşturucuya kaptırdı ve vakit zaman sanrılar görmeye başladı. Şizofreni teşhisi ise 19 yaşındayken kondu.

Gunner’lar oğullarına yardım etmek için çırpındı. Duygusal ve mali dayanak vermeye çalıştılar. Lakin anlattıklarına bakılırsa, ilerleyen senelerda Steven’ın davranışları daha da istikrarsızlaştı. Yalnızca bir battaniyeye sarınmış biçimde meskenin bahçesinde öylece duruyor, karlı günlerde sokağa ayakkabısız çıkıyordu.

Bir defasında babasıyla yaşadığı bir tartışmanın akabinde bir otobüse atlayıp California’ya gitmişti. Kendisinden o kadar uzun müddet haber alınamadı ki ailesi öldüğünü düşünmeye başladı. Sık sık rehabilitasyona ve psikiyatri hastanelerine girip çıkıyor, vakit zaman mahpusa düşüyordu. (Bir kezinde bir akın olayına karışmıştı.)

1558’İN ANNESİ: BU OĞLUMUN MİRASI

Bayan Gunner, bu üzücü bilgilerin bir kısmını, Steven’ın yarı kardeşlerinden birinin yaptırdığı DNA testiyle kimliği ortaya çıkan 1558 Numaralı Donör’ün annesine de anlatmıştı. 1558’in annesi Wall Street Journal’a, oğlunun yaşadığı zorlukların yansımalarını Steven’da da görmenin kendisini yıktığını söylemiş oldu.

birebir vakitte oğlunun sperm bankasını yanıltmak üzere bir maksadı olmadığına inandığını belirten anne, “Oğlum öldüğünde her şey bitti sanıyordum. Lakin bitmemiş. Bu onun mirası” diye konuştu.

Nüfusun yüzde 1’ini etkilediğine inanılan Şizofreni kalıtsal bir bozukluk ve ebeveynin şizofren olması, çocuğun riskini de artırıyor. Lakin bu durum her ebeveyni şizofren olan kişi, kesinlikle şizofreni geliştirecek demek de değil.

Mount Sinai Icahn Tıp Okulu Psikiyatri Kısmı öğretim üyesi Dr. Niamh Mullins, “Çocukların şizofreni geliştirme ihtimalleri, geliştirmeme ihtimallerinden hayli daha düşük” kelamlarıyla bu noktaya dikkat çekti.


NASIL AKTARILDIĞI HALA BİR SIR

Bilim insanları geçmişte şizofreninin sebeplerine dair epeyce sayıda teoriyi gündeme getirdi. Harvard Tıp Okulu’nda bu hususta çalışmalar yapmakta olan psikiyatri profesörü Lynn Meczubu, bilim insanlarının toplu biçimde şizofreni riskini artırabilecek birkaç yüz gen tespit ettiğini, bunlar içinde beyin gelişmenini etkileyenler de olduğunu belirtti. Ne var ki, DeLisi’nin tabirleriyle, “Şizofreninin nasıl aktarıldığı hala bir sır”.

Araştırmacılar şu an şizofreni için mümkün çevresel risk faktörlerini araştırıyor. Uyuşturucu unsur kullanması, çocuklukta yaşanan fizikî ve duygusal travmalar muhtemel faktörlerin başında geliyor. Buna ek olarak genetik bilgiler üzerinden şizofreni risk skorları hesaplama çalışmaları da sürüyor. Uzmanlara bakılırsa bu skorlar çabucak hemen klinik kullanıma uygun değil. Lakin DeLisi’ye bakılırsa kullanılabilir hale geldiklerinde “sperm bankalarının bu faktörü göz önünde bulundurması gerekecek”.

DONÖRLÜK ÇOK YAYGIN, DENETİMLER ÇOK KISITLI

Dünya genelinde kısırlık tedavisi pahası milyarlarca dolara varan bir bölüm haline gelmiş durumda. ABD’de de yapay döllenme ve tüp bebek tedavisiyle uğraşan yüzlerce klinik bulunuyor. Lakin bu kadar büyük bulunmasına karşın, bölümdeki kontroller epeyce sonlu.

Ülke maddelerine bakılırsa, klinikler tüp bebekle doğan bebekleri denetim etmek zorunda lakin tıpkı şey yapay döllenme için geçerli değil. ötürüsıyla elde sperm bağışı yoluyla doğan çocuk sayısına dair kesin bir sayı yok. Sperm bankaları donörlere sıhhat durumlarıyla ilgili bir form doldurtuyor lakin buradaki ayrıntıların her vakit teyit edildiğini söylemek de mümkün değil.

1558 Numaralı Donör’ün spermini bağışladığı Fairfax’teki bankanın yöneticilerinden Michelle Ottey’e göre, donörler her bağış için 100-150 dolar üzere bir para alıyor. Erkeklere, bağış yaptıktan daha sonra yaşadıkları kıymetli sıhhat meseleleriyle ilgili bankaya ikazda bulunmaları da tavsiye ediliyor fakat bu da her vakit olan bir durum değil.


TAHLİL İÇİN ADIMLAR ATILIYOR

San Diego Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde doğurganlık kesimi üzerine uzman olan Dov Fox, sperm donörlerinin sıhhatiyle ilgili önemli bir boşluk olduğunu belirterek, “Şu an bireylerin kelamlarına güvenmek haricinde rastgele bir denetim sistemi bulunmuyor” dedi ve ekledi:

“Bir donörün sıhhatine ve güvenliğine, kullandığımız arabalarda ya da yediğimiz yiyeceklerde olduğu üzere güvenebilmeli miyiz? Yoksa bebekler kelam konusu olduğunda dünyaya hangi süreçle gelirlerse gelsinler, risk kelam konusu mudur?”

Gunner çifti, diğerlerinin da birebir sorunu yaşamasını önlemek için Steven’ın öyküsünü Kasım ayında New York eyalet senatörü Patrick Gallivan’le paylaşarak bir talepte bulundu: Üreme dokusu bankalarının, sperm, yumurta ve embriyo donörlerinden gelen sıhhat ve öbür konulardaki ayrıntıları teyit etmesini gerektirecek bir yasal metin hazırlamasını…

Aralık ayında Senatör Gallivan, Donör Hücresiyle Dünyaya Gelmiş Bireyleri Muhafaza Maddesi’ni kamuoyuyla paylaştı. Bu yasa teklifi kapsamında, donörlerin mahremiyet muhafazalarından feragat etmeleri ve son 5 yıldaki sıhhat kayıtlarının denetim edilebilmesi amaçlanıyor.

ŞİZOFRENİ ÖBÜR HASTALIKLAR ÜZERE KOLAY TESPİT EDİLEMİYOR

ABD Besin ve İlaç Dairesi kurallarına bakılırsa, sperm donörlerinin HIV ve hepatit üzere bulaşıcı hastalıklar bağlamında denetim edilmesi kaide. Buna ek olarak kimi sperm bankaları, bağış yapmak isteyen şahıslarda, kistik fibrozis ve Tay-Sachs hastalığı üzere ender kalıtsal hastalıklara yol açan genlerin olup olmadığını da test edebiliyor. Lakin şizofreni kelam konusu olduğunda risk kümesindeki bireyleri belirlemek epey kolay değil.

Sperm bankasının yetkilisi Dr. Ottey Steven’ın vefatının fazlaca üzücü olduğunu belirtti. 1558’in bağış yaptığı vakitten bu yana donörlerin test ve mülakatlarıyla ilgili kapsamı genişlettiklerini, verilen ayrıntıların teyit edilmesi için adımlar attıklarını söz eden Ottey, e-postanın yaygınlaşmasıyla da donörlerden sistemli sıhhat bildirimleri almanın kolaylaştığını söylemiş oldu. Ottey, “Gerçekten kaliteli donörler ve gerekten kalitesi test edilmiş donör spermleri sağlamak için elimizden geleni yapıyoruz. Ancak gerçek şu ki hiç bir şey mutlak değil” sözlerini kullandı.


GÜVENLİK TEDBİRLERİ ÇELİŞKİLERİ DE birlikteİNDE GETİRİYOR

Amerikan Üreme Tıbbı Topluluğu’nun yöneticisi Sean Tipton ise Senatör Gallivan’in gündeme getirdiğine benzeri yasama gayretlerinin geri tepebileceğini söylemiş oldu. Tipton, donörlerin tüm sıhhat meselelerinin tespit edilmesinin mümkün olmadığını, bu tıp kanunların yürürlüğe girmesiyle doğurganlık tedavilerinin maliyetinin de artabileceğini belirtti.

Dahası, Tipton’a göre sperm donörlerinin bildirdikleri sıhhat bilgileri üzerinde sıkı denetimler uygulanması, ebeveynlerin dünyaya bir çocuk getirirken ne kadarını denetim edebileceğine dair geniş kapsamlı felsefi tartışmaları da birlikteinde getiriyor.

Tipton, “Bir işi hakkında her şeyi bilebilirsiniz ancak bu bile o kişinin çocuklarının nasıl beşerler olacağını size anlatmaz” diye konuştu.

Gunner’lar ise 1558 Numaralı Donör “Sağlık meselem yok” dediğinde lafına güvenilmesi konusunda hala kızgın. Ancak bu bahiste savunuculuğunu yaptıkları yasanın özündeki çelişkinin de farkındalar: Onların bebek sahibi olmaya çalıştığı periyotta bu yasa yürürlükte olsaydı, fazlaca sevdikleri oğulları asla doğmamış olacaktı.

Bayan Gunner, bu bağlamda, “Biz Steven’ı seviyoruz” dedi ve ekledi: Lakin onun çektiği acıları gördüm. Asla oğlum için bu biçimde bir hayatı seçmezdim.”

The Wall Street Journal’ın “A Grieving Family Wonders: What if They Had Known the Medical History of Sperm Donor 1558?” başlıklı haberinden derlenmiştir.
 
Üst