2021’e damga vuranlar: varyantlar, aşılar ve iklim krizi
İşte Hürriyet Dış Haberler takımı olarak 2021’den seçtiklerimiz…
YILIN AKTÖRLERİ
Delta, Omikron, aşılar, ilaçlar
DÜNYA 2022’ye de pandemi gölgesinde girerken, aşılar ve COVID-19’un yeni varyantları 2021’in yeni normali oluverdi. Başta kuşkuyla yaklaşılan aşılar, yerini güçlendirme dozlarına ve hatta dördüncü doz aşıya bıraktı. COVID-19 virüsü, bilhassa aşılamanın düşük olduğu fakir ülkelerde mutasyona uğrayıp daha bulaşıcı hale geldi. Hindistan kökenli Delta’yı, Güney Afrika kökenli Omikron takip etti. Dünyada koronavirüse bağlı kayda geçen can kaybı 5.5 milyona, olaylar ise 290 milyona dayandı. Koronaya karşı yeni ilaçlar geliştirilirken, her insanın ortak dileği: salgının 2022’de sona ermesi.
YILIN OLAYI
Amerika çekildi, Taliban geldi
ABD’de iktidara gelen Joe Biden idaresi, eski Lider Trump’ın Taliban ile yaptığı Afganistan’dan asker çekme planına sadık kaldı. ABD çekildikçe, Batı güdümündeki Afgan idaresi direnemedi, Taliban kısa bir müddetde ülkeye hâkim oldu. Taliban 15 Ağustos’ta başşehir Kabil’i denetim altına alınca, Batılı ülkelerle çalışan binlerce Afgan, ülkeden kaçmak için Kabil havalimanına hamle etti. Tahliye uçuşları trajik imajlara sahne oldu. Dünya genelinde 2.6 milyon kayıtlı Afgan mülteci bulunurken, Ağustos 2021’de Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde bu sayının 500 bin kadar arttığı iddia ediliyor.
YILIN İLHAM VERENLERİ
Sokağa çıkan Afgan bayanlar
2021’de onca kriz ve felakete karşın, Taliban rejimine karşı sokağa dökülen gözü pek Afgan bayanları umut oldu. 1996-2001 yılları içindeki 1’nci Taliban rejimi sırasında bir epey haklarından yoksun kalan bayanlar, ABD’nin ülkeyi işgali ve sivil idare denemeleri daha sonrası biroldukca hakkını geri kazanmıştı. Taliban, yeni hükümette bayanların üst seviye misyonlarda yer almasına müsaade verilmeyeceğini açıklayınca da Afgan bayanları sokaklara döküldü. Afgan bayanları, canlarını riske atma değerine ortada aksiyonlara devam ediyor.
YILIN ACILAR ZİNCİRİ
Tabiat insanları uyardı
2021 global ısınmanın yol açtığı iklim değişikliği kaynaklı felaketler açısından da derin izler bıraktı. Türkiye, Yunanistan, İspanya, ABD, Kanada, Sibirya günlerce süren orman yangınlarına sahne oldu. Temmuzda Batı Avrupa’da tesirli olan şiddetli sel ve toprak kaymalarında en az 229 kişi hayatını yitirdi. Ağustos sonunda da ABD’nin doğusunu vuran Ida Kasırgası’nda en az 45 kişi öldü. Global iklim krizinin aşılması için İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılan BM İklim Zirvesi’nin sonuçları ise biroldukça iklim aktivistini mutlu etmedi.
YILIN YENİLİĞİ
Metaverse âlemi
Bugünün iki boyutlu internetinin 3d karşılığı olan ‘metaverse’ kavramı ömrümüze girdi. Metaverse, kullanıcılarına kendileri için bir konut inşa edip dünyanın farklı kentlerinden arkadaşlarını burada ağırlayabileceği, artırılmış gerçeklik ile fizikî dünya ve sanal kozmosu birleştirebileceği yeni bir dünya sunuyor. Facebook’un bağlı olduğu şirketler kümesi ‘Meta’, Metaverse için yılda 10 milyar dolar yatırım deklare etti. Coca-Cola, Gucci, Nike ve Adidas üzere markalar ise sanal dünyada eser satmaya başladı.
YILIN KAOSU
Ağustos ayında binlerce kişi Taliban’dan kaçmak için Kabil havalimanına atak edince şoke edici imgeler yaşandı. ABD askeri uçaklarının iniş ekiplerine gizlenen kimi Afganlar düşerek öldü.
?
Kabil’de Taliban’dan kaçmaya çalışan kimi aileler çocuklarını ABD askerlerine verdi.
20 yıl daha sonra Taliban, Afganistan’da bir daha denetimi sağladı. Taliban milisleri silahlarıyla cümbüş parklarına gidince tuhaf manzaralar ortaya çıktı.
YILIN UNUTULMAZI
Trump yanlıları Kongre’yi bastı
DEMOKRASİNİN kalelerinden ABD, 2021’e dünyayı hayrete düşüren bir hadiseyle girdi. 3 Kasım 2020 başkanlık seçimleri’ni Demokrat rakibi Joe Biden’a kaybeden periyodun ABD Lideri Donald Trump, hile yapıldığını savundu. Trump, toplumsal medyadan taraftarlarını 6 Ocak’ta Başkan’ı belirleyen Seçiciler Kurulu’nun ABD Kongre binası Capitol’de oy sayımı oturumuna yönlendirdi. Twitter’dan destekçilerine o gün Capitol’de toplanma daveti yaptı. On binlerce Trump destekçisi Kongre’yi bastı. Baskında 1’i polis 5 kişi öldü. Olaylar denetim altına alınsa da geriye tarihe geçecek manzaralar kaldı.
YILIN BİTMEYEN DRAMI
Umuda yolculuk fazlaca sayıda can aldı
HAFİFLEYEN korona önlemlerinin tesiriyle 2021, mülteci geçişlerinin ve buna paralel trajedilerin arttığı bir yıl oldu. Birleşmiş Milletler’e bakılırsa, yıl boyunca Afrika’dan Avrupa’ya ulaşmayı deneyen en az 1600 kişi Akdeniz’de hayatını yitirdi. Ağustosta Taliban’ın Afganistan’da idaresi ele geçirmesiyle yeni bir mülteci dalgası başladı. Yılın sonlarına yanlışsız Fransa ve İngiltere içindeki Manş Denizi yeni sıcak nokta haline geldi. AB ile kriz yaşayan Belarus’un Kuzey Iraklı mültecileri Litvanya ve Polonya sonuna yığması da yeni dramlara niye oldu.
YILIN KAZASI
Ever Given Süveyş’i tıkadı
PANDEMİ niçiniyle neredeyse bir yıl kapalı kalan global iktisadın süratli toparlanma umudu daha birinci çeyrekte Süveyş Kanalı’na takıldı. 23 Mart’ta 400 metrelik kargo gemisi Ever Given, kanalda sıkışıp kalınca gemi trafiği altı gün boyunca durdu. Petrolden mobilyaya pandemi daha sonrası acil gereksinim duyulan milyarlarca dolar bedelinde mal ne Avrupa istikametinden Asya’ya ne de aykırı istikamette taşınamadı. Kazanın global ticarete 10 milyar dolar, Kanal idaresine ise 900 milyon dolar ziyan verdiği varsayım edilirken tazminat görüşmeleri hala sürüyor.
Ever Given gemisinin Süveyş Kanalı’nda karaya oturması tedarik zincirinde külfetlere yol açtı.
YILIN DEVİR-TESLİMİ
Merkel gitti Scholz geldi
AVRUPA Birliği’nin en kuvvetli ülkesi Almanya, 2021 yılında tarihi bir iktidar değişimine sahne oldu. Ülkede 16 yıldır şansölyelik nazaranvini yürüten Angela Merkel, 22 Kasım 2005’te oturduğu başbakanlık makamına veda etti. Merkel, 26 Eylül seçimlerinde bir daha aday olmama sonucu almıştı. Merkel’in yerine Armin Laschet ile seçime giren CDU/CSU ittifakı bu seçimlerde Toplumsal Demokrat Parti’nin (SPD) akabinde ikinci oldu. Yeni koalisyon hükümeti, SPD üyesi Olaf Scholz başbakanlığında, SPD, Yeşiller ve liberal Hür Demokrat Parti (FDP) içinde kuruldu. Merkel de vazifesini 8 Aralık’ta Scholz’a devretti.
YILIN ŞOK İMGELERİ
Krematoryumlar ölümlere yetişemedi
Pandemi kâbusu 2021’de de devam ederken, korona ile savaşta en epeyce zorlanan ülkelerin başında Hindistan geldi. Aşılama oranının yüksekliğine rağmen bahar ayları boyunca olaylar peş peşe rekor kırarak 4 milyon hududuna dayandı. Bir günde koronavirüse bağlı hayatını kaybeden kişi sayısı 5 binleri bulunca da krematoryumların kapasitesi dahi aşıldı. Cenazelerin ulu orta yakıldığı imajlar, salgının en ürpertici karelerini oluşturdu.
YILIN YARIŞI
Zenginler uzay için yarıştı
m UZAYA gitme yarışı, Soğuk Savaş yıllarının akabinde tahminen de en epeyce 2021’de konuşuldu. Dünyanın muhteşem zenginleri bu sene uzayı da rekabet alanlarına ekledi. 11 Temmuz’da Virgin Galactic’in kurucusu Richard Branson, “kendi gemisiyle uzaya giden birinci sivil” unvanını kazandı. 20 Temmuzda da Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, uzay şirketi Blue Origin ile atmosferin dışına çıktı. Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk ise Eylül ayında mürettabatının tamamı sivillerden oluşan bir roketi uzaya fırlatarak yarışa katıldı. Lakin çok yüksek maliyetli bu yarış, “Bu kaynak dünyanın büyük meselelerini çözmek için kullanılamaz mıydı” sorusunu da birlikteinde getirdi.
YILIN KIRIK KALBİ
Kraliçe Elizabeth’in yası
İNGİLTERE’nin 95 yaşındaki kraliçesi 2’nci Elizabeth, 2021 yılını pek de güzel hatırlamayacak isimlerin başında geliyor. İngiltere Kraliçesi, geçen sene aileden ayrılan torunu Prens Harry ile eşi Meghan Markle’ın, İngiliz kraliyetini ırkçılıkla itham ettiği Oprah Winfrey röportajını göğüsledikten daha sonrasında, Nisan ayında 74 yıllık eşi Prens Philip’i kaybetti. Sıhhat sıkıntıları niçiniyle birfazlaca aktifliği iptal eden Kraliçe, yılı kapatırken bir de suikast teşebbüsüyle yüz yüze geldi.
YILIN EĞİLİMİ
Ortadoğu’da olağanlaşma
2021, diplomasi açısından Ortadoğu’da olağanlaşma adımlarının sürat kazandığı bir devir oldu. Arap ülkelerinin 2020’nin son çeyreğinde başlayan İsrail ile olağanlaşma teşebbüsü 2021 ‘de de sürdü. Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Sudan ve Fas, İsrail ile olağanlaşma süreci kapsamında bu ülkeyle işbirliği muahedesi imzaladı. Türkiye de, BAE, Mısır ve Ermenistan ile olağanlaşma istikametinde adımlar attı.
İşte Hürriyet Dış Haberler takımı olarak 2021’den seçtiklerimiz…
YILIN AKTÖRLERİ
Delta, Omikron, aşılar, ilaçlar
DÜNYA 2022’ye de pandemi gölgesinde girerken, aşılar ve COVID-19’un yeni varyantları 2021’in yeni normali oluverdi. Başta kuşkuyla yaklaşılan aşılar, yerini güçlendirme dozlarına ve hatta dördüncü doz aşıya bıraktı. COVID-19 virüsü, bilhassa aşılamanın düşük olduğu fakir ülkelerde mutasyona uğrayıp daha bulaşıcı hale geldi. Hindistan kökenli Delta’yı, Güney Afrika kökenli Omikron takip etti. Dünyada koronavirüse bağlı kayda geçen can kaybı 5.5 milyona, olaylar ise 290 milyona dayandı. Koronaya karşı yeni ilaçlar geliştirilirken, her insanın ortak dileği: salgının 2022’de sona ermesi.
YILIN OLAYI
Amerika çekildi, Taliban geldi
ABD’de iktidara gelen Joe Biden idaresi, eski Lider Trump’ın Taliban ile yaptığı Afganistan’dan asker çekme planına sadık kaldı. ABD çekildikçe, Batı güdümündeki Afgan idaresi direnemedi, Taliban kısa bir müddetde ülkeye hâkim oldu. Taliban 15 Ağustos’ta başşehir Kabil’i denetim altına alınca, Batılı ülkelerle çalışan binlerce Afgan, ülkeden kaçmak için Kabil havalimanına hamle etti. Tahliye uçuşları trajik imajlara sahne oldu. Dünya genelinde 2.6 milyon kayıtlı Afgan mülteci bulunurken, Ağustos 2021’de Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde bu sayının 500 bin kadar arttığı iddia ediliyor.
YILIN İLHAM VERENLERİ
Sokağa çıkan Afgan bayanlar
2021’de onca kriz ve felakete karşın, Taliban rejimine karşı sokağa dökülen gözü pek Afgan bayanları umut oldu. 1996-2001 yılları içindeki 1’nci Taliban rejimi sırasında bir epey haklarından yoksun kalan bayanlar, ABD’nin ülkeyi işgali ve sivil idare denemeleri daha sonrası biroldukca hakkını geri kazanmıştı. Taliban, yeni hükümette bayanların üst seviye misyonlarda yer almasına müsaade verilmeyeceğini açıklayınca da Afgan bayanları sokaklara döküldü. Afgan bayanları, canlarını riske atma değerine ortada aksiyonlara devam ediyor.
YILIN ACILAR ZİNCİRİ
Tabiat insanları uyardı
2021 global ısınmanın yol açtığı iklim değişikliği kaynaklı felaketler açısından da derin izler bıraktı. Türkiye, Yunanistan, İspanya, ABD, Kanada, Sibirya günlerce süren orman yangınlarına sahne oldu. Temmuzda Batı Avrupa’da tesirli olan şiddetli sel ve toprak kaymalarında en az 229 kişi hayatını yitirdi. Ağustos sonunda da ABD’nin doğusunu vuran Ida Kasırgası’nda en az 45 kişi öldü. Global iklim krizinin aşılması için İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılan BM İklim Zirvesi’nin sonuçları ise biroldukça iklim aktivistini mutlu etmedi.
YILIN YENİLİĞİ
Metaverse âlemi
Bugünün iki boyutlu internetinin 3d karşılığı olan ‘metaverse’ kavramı ömrümüze girdi. Metaverse, kullanıcılarına kendileri için bir konut inşa edip dünyanın farklı kentlerinden arkadaşlarını burada ağırlayabileceği, artırılmış gerçeklik ile fizikî dünya ve sanal kozmosu birleştirebileceği yeni bir dünya sunuyor. Facebook’un bağlı olduğu şirketler kümesi ‘Meta’, Metaverse için yılda 10 milyar dolar yatırım deklare etti. Coca-Cola, Gucci, Nike ve Adidas üzere markalar ise sanal dünyada eser satmaya başladı.
YILIN KAOSU
Ağustos ayında binlerce kişi Taliban’dan kaçmak için Kabil havalimanına atak edince şoke edici imgeler yaşandı. ABD askeri uçaklarının iniş ekiplerine gizlenen kimi Afganlar düşerek öldü.
?
Kabil’de Taliban’dan kaçmaya çalışan kimi aileler çocuklarını ABD askerlerine verdi.
20 yıl daha sonra Taliban, Afganistan’da bir daha denetimi sağladı. Taliban milisleri silahlarıyla cümbüş parklarına gidince tuhaf manzaralar ortaya çıktı.
YILIN UNUTULMAZI
Trump yanlıları Kongre’yi bastı
DEMOKRASİNİN kalelerinden ABD, 2021’e dünyayı hayrete düşüren bir hadiseyle girdi. 3 Kasım 2020 başkanlık seçimleri’ni Demokrat rakibi Joe Biden’a kaybeden periyodun ABD Lideri Donald Trump, hile yapıldığını savundu. Trump, toplumsal medyadan taraftarlarını 6 Ocak’ta Başkan’ı belirleyen Seçiciler Kurulu’nun ABD Kongre binası Capitol’de oy sayımı oturumuna yönlendirdi. Twitter’dan destekçilerine o gün Capitol’de toplanma daveti yaptı. On binlerce Trump destekçisi Kongre’yi bastı. Baskında 1’i polis 5 kişi öldü. Olaylar denetim altına alınsa da geriye tarihe geçecek manzaralar kaldı.
YILIN BİTMEYEN DRAMI
Umuda yolculuk fazlaca sayıda can aldı
HAFİFLEYEN korona önlemlerinin tesiriyle 2021, mülteci geçişlerinin ve buna paralel trajedilerin arttığı bir yıl oldu. Birleşmiş Milletler’e bakılırsa, yıl boyunca Afrika’dan Avrupa’ya ulaşmayı deneyen en az 1600 kişi Akdeniz’de hayatını yitirdi. Ağustosta Taliban’ın Afganistan’da idaresi ele geçirmesiyle yeni bir mülteci dalgası başladı. Yılın sonlarına yanlışsız Fransa ve İngiltere içindeki Manş Denizi yeni sıcak nokta haline geldi. AB ile kriz yaşayan Belarus’un Kuzey Iraklı mültecileri Litvanya ve Polonya sonuna yığması da yeni dramlara niye oldu.
YILIN KAZASI
Ever Given Süveyş’i tıkadı
PANDEMİ niçiniyle neredeyse bir yıl kapalı kalan global iktisadın süratli toparlanma umudu daha birinci çeyrekte Süveyş Kanalı’na takıldı. 23 Mart’ta 400 metrelik kargo gemisi Ever Given, kanalda sıkışıp kalınca gemi trafiği altı gün boyunca durdu. Petrolden mobilyaya pandemi daha sonrası acil gereksinim duyulan milyarlarca dolar bedelinde mal ne Avrupa istikametinden Asya’ya ne de aykırı istikamette taşınamadı. Kazanın global ticarete 10 milyar dolar, Kanal idaresine ise 900 milyon dolar ziyan verdiği varsayım edilirken tazminat görüşmeleri hala sürüyor.
Ever Given gemisinin Süveyş Kanalı’nda karaya oturması tedarik zincirinde külfetlere yol açtı.
YILIN DEVİR-TESLİMİ
Merkel gitti Scholz geldi
AVRUPA Birliği’nin en kuvvetli ülkesi Almanya, 2021 yılında tarihi bir iktidar değişimine sahne oldu. Ülkede 16 yıldır şansölyelik nazaranvini yürüten Angela Merkel, 22 Kasım 2005’te oturduğu başbakanlık makamına veda etti. Merkel, 26 Eylül seçimlerinde bir daha aday olmama sonucu almıştı. Merkel’in yerine Armin Laschet ile seçime giren CDU/CSU ittifakı bu seçimlerde Toplumsal Demokrat Parti’nin (SPD) akabinde ikinci oldu. Yeni koalisyon hükümeti, SPD üyesi Olaf Scholz başbakanlığında, SPD, Yeşiller ve liberal Hür Demokrat Parti (FDP) içinde kuruldu. Merkel de vazifesini 8 Aralık’ta Scholz’a devretti.
YILIN ŞOK İMGELERİ
Krematoryumlar ölümlere yetişemedi
Pandemi kâbusu 2021’de de devam ederken, korona ile savaşta en epeyce zorlanan ülkelerin başında Hindistan geldi. Aşılama oranının yüksekliğine rağmen bahar ayları boyunca olaylar peş peşe rekor kırarak 4 milyon hududuna dayandı. Bir günde koronavirüse bağlı hayatını kaybeden kişi sayısı 5 binleri bulunca da krematoryumların kapasitesi dahi aşıldı. Cenazelerin ulu orta yakıldığı imajlar, salgının en ürpertici karelerini oluşturdu.
YILIN YARIŞI
Zenginler uzay için yarıştı
m UZAYA gitme yarışı, Soğuk Savaş yıllarının akabinde tahminen de en epeyce 2021’de konuşuldu. Dünyanın muhteşem zenginleri bu sene uzayı da rekabet alanlarına ekledi. 11 Temmuz’da Virgin Galactic’in kurucusu Richard Branson, “kendi gemisiyle uzaya giden birinci sivil” unvanını kazandı. 20 Temmuzda da Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, uzay şirketi Blue Origin ile atmosferin dışına çıktı. Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk ise Eylül ayında mürettabatının tamamı sivillerden oluşan bir roketi uzaya fırlatarak yarışa katıldı. Lakin çok yüksek maliyetli bu yarış, “Bu kaynak dünyanın büyük meselelerini çözmek için kullanılamaz mıydı” sorusunu da birlikteinde getirdi.
YILIN KIRIK KALBİ
Kraliçe Elizabeth’in yası
İNGİLTERE’nin 95 yaşındaki kraliçesi 2’nci Elizabeth, 2021 yılını pek de güzel hatırlamayacak isimlerin başında geliyor. İngiltere Kraliçesi, geçen sene aileden ayrılan torunu Prens Harry ile eşi Meghan Markle’ın, İngiliz kraliyetini ırkçılıkla itham ettiği Oprah Winfrey röportajını göğüsledikten daha sonrasında, Nisan ayında 74 yıllık eşi Prens Philip’i kaybetti. Sıhhat sıkıntıları niçiniyle birfazlaca aktifliği iptal eden Kraliçe, yılı kapatırken bir de suikast teşebbüsüyle yüz yüze geldi.
YILIN EĞİLİMİ
Ortadoğu’da olağanlaşma
2021, diplomasi açısından Ortadoğu’da olağanlaşma adımlarının sürat kazandığı bir devir oldu. Arap ülkelerinin 2020’nin son çeyreğinde başlayan İsrail ile olağanlaşma teşebbüsü 2021 ‘de de sürdü. Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Sudan ve Fas, İsrail ile olağanlaşma süreci kapsamında bu ülkeyle işbirliği muahedesi imzaladı. Türkiye de, BAE, Mısır ve Ermenistan ile olağanlaşma istikametinde adımlar attı.