2022 model yenilikler… Yeni yılda bu teknolojileri konuşacağız
1- ÜÇ BOYUTLU İNTERNET METAVERSE
TÜRKİYE’de bir hayli kişinin ismini birinci kere 2019’da duyduğu Bitcoin’i artık neredeyse bilmeyen kalmadı. Dijital sahiplik sertifikası NFT’ler ise bu yıl patlama yaptı ve global satış hacmi evvelki seneye kıyasla 220 kat artışla 22 milyar dolar oldu. Lakin kısa mühlet evvel hayatımıza yeni bir kavram daha girdi: Bugünün iki boyutlu internetinin 3d karşılığı olan ‘metaverse’. Oyunseverler konsepte aşina zira sanal gerçeklik gözlükleri ile kısmen bu tecrübesi bir müddetdir yaşıyorlar.
Fark yaratacak asıl yenilik, tıpkı gerçek bir kentten başkasına taşınırken olduğu üzere bir uygulama ya da platformdan başkasına dijital varlıklarımızı götürmenin mümkün olması. Pokemon oyunuyla çabucak her insanın öğrendiği artırılmış gerçeklik yardımıyla, fizikî dünya ile sanal kozmosu birleştirmek mümkün olacak.
SANAL-GERÇEK BİR ORTADA
Metaverse’ü daha manalı kılmak için onu kripto paralar ve NFT ile bir arada düşünmek gerekiyor. Örneğin Amerikalı sanatçı “Beeple”nin bir tablosunu Bitcoin ile NFT olarak satın alabilir, onu metaverse’te inşa ettiğiniz müzenizde sergileyebilirsiniz. Müze için giriş fiyatı talep ederek ya da tablonuzu açık artırmada satarak para kazanabilirsiniz. Ya da kendinize bir mesken inşa edebilir, dünyanın farklı kentlerinden arkadaşlarınızı yeni konutunuzda doğum günü partinize çağırabilirsiniz. Metaverse için bir yılda 10 milyar dolar yatırım taahhüt eden Facebook bu teknolojiye öncülük ederken 2022’de metaverse sözünü epeyce sık duyacağız.
2- YENİ YARIŞ AY’A İNMEK
– NASA’nın ‘Perseverance’ uzay aracı şubat ayında Kızıl Gezegen’e indi. Birebir seferle Mars’a gönderilen ‘Ingenuity’ ise nisanda öteki bir gezegende uçan birinci hava aracı oldu. bir daha şubatta Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’in uzay araçları ‘Hope’ ve ‘Tianven-1’ bu gezegenin yörüngesine girdi. 2022’de ise manşetlerde Ay olacak.
– Bir yıl gecikmeyle 2025’te Dünya’nın uydusuna bir daha astronot göndermek isteyen NASA, şubat ayında Orion uzay aracını dört haftalık test uçuşu için Ay yörüngesine gönderecek. Rusya, Japonya ve Hindistan yılın ikinci yarısında insansız araçlarını Ay yüzebir daha indirmeyi planlarken Güney Kore ise tıpkı devirde Ay yörüngesine araç gönderme telaşında.
– Öte yandan ünlü milyarderler Virgin Galactic’in CEO’su Richard Branson ile Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un uzayın kapılarını astronotlar haricinde zenginlere de açtığı Temmuz ayındaki tarihi uçuşlarının akabinde 2022 itibariyle tertipli seferlerle yeni bir kesimin doğması bekleniyor. 2022’nin son çeyreği için 450 bin dolara uzaya gidiş-dönüş bilet bulmak mümkün olacak. 2022 ‘de faaliyete geçmesi beklenen Çin’in Tiangong uzay istasyonu da yılın kıymetli olaylarından olmaya aday.
3- DÜNYAYI KURTARACAK İKİ ESKİ-YENİ TEKNOLOJİ
– 2021 iklim değişikliğinin tesirlerinin gözle görüldüğü yıl oldu. Kuraklık ziraî üretimden içme suyu teminine kadar hayatı tehdit ederken bildik iki teknoloji kurtarıcı olabilir. Su taneciklerinin yağış için kâfi büyüklüğe erişmelerini sağlayan bulut tohumlama, neredeyse 75 yıldır kullanılan bir yol. 2008 Pekin Olimpiyatları için güneşli bir havayı garanti altına almak üzere bir fazlaca uygulamaya imza atan Çin, bu alanda 35 bin kişi istihdam ediyor.
– ABD’de “Idaho Power” isimli güç şirketi hidroelektrik üretimini desteklemek için 2003’ten beri bulut tohumlama yapıyor. Tepkisi tetikleyen gümüş iyodür ya da tuz üzere unsurlar evvelde bulutlara roketler ya da uçaklarla taşınıyordu. Lakin artık insansız hava aracı teknolojisindeki ilerleme hem operasyonel maliyeti düşürüyor, tıpkı vakitte bilim insanlarının hareket kabiliyetini arttırıyor.
– Kuraklıkla gayrette deniz suyu arıtma tesislerinin de popülerliğinin artması bekleniyor. Arıtılmış tatlı su için tıpkı ölçüdeki olağan suyun üretiminden 10 kat fazla güç gerekiyor. ABD’li bir tüketici için arıtılmış suyun maliyeti, olağanın iki katı. Ancak kuraklık durumunda muteber bir alternatif olarak görülüyor ve teknolojideki gelişmelere paralel maliyetler azalıyor.
– Dünyada günde 300 milyon bireye yetecek su işleniyor. Şaşırtan olmayacak biçimde güç maliyetinin düşük olduğu petrol zengini Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri bu alanda başkan.
4- MRNA SIHHATTE UMUT VERİYOR
– hayatımıza olağanüstü tesirleri olan korona salgını, tıp dünyasına mRNA teknolojisini kazandırdı. Pandemi öncesinde düzenleyici makamların onay verdiği tek bir mRNA eseri bulunmazken, devam eden araştırmaların sayısı bir elin parmaklarını geçmiyordu. Artık ise devam eden 44 çalışma var.
– Dal uzmanlarına bakılırsa, daha evvel risk almaktan kaçınan dev ilaç şirketleri bu teknolojiye talih vermezken COVID’deki muvaffakiyet bilimsel ve ticari bakış açısını değiştirdi. Öncelikli gaye aktiflik oranı yüzde 50’nin altında kalan klasik grip aşılarını yenileri ile değiştirmek.
– Yürütülen çalışmalardan 20’si ise kanser tedavisine yönelik. Bunun haricinde zika, hepatit, sıtma ve HIV de üzerinde çalışılan öbür alanlar. Fransız Sanofi’den İngiliz AstraZeneca’ya biroldukca şirket klâsik aşılardan epeyce daha süratli geliştirilebilen, üstelik daha çeşitli varyantlara karşı aktiflik gösteren mRNA’ya yüzlerce milyon Euro harcayacaklarını deklare ettilar.
5- ARABALARIN YENİ PETROLÜ: KOBALT
– Cep telefonu pillerinden araba bataryalarına geniş kullanım alanına sahip kobaltın piyasası, elektrikli araca geçişin hızlanmasıyla patlama yaptı, fiyatı bir yılda yüzde 88 artışla 30 dolara tırmandı. Bir Tesla araba 4 buçuk kilo ile cep telefonlarından 400 kat daha fazla kobalta muhtaçlık duyuyor. Bu da arzın üçte ikisinden sorumlu Demokratik Kongo’nun ismini daha sık duyacağımız manasına geliyor.
– Dünya Bankası datalarına göre nüfusun yüzde 73’ünün günlük 1.90 dolardan az kazandığı fakir ülkede, üretim talebi arttıkça berbatlaşan çalışma şartları ile çetelerin niye olduğu riskler pak arabaların kirli yüzü. Öte yandan bu ülkedeki 19 madenden 15’inin denetimi Çinli firmaların elinde, global kobalt üretiminin yüzde 70’i de Çin’de işleniyor. ‘Yeni petrolün’ Çin hâkimiyetinde olması ABD’yi kaygılandırıyor.
– Çin, otomotivde üretimi durma noktasına getiren çip krizinde de başat aktör olabilir. Tayvan-Çin tansiyonunun gitgide tırmandığı bir ortamda toplam çip tedarikinin yüzde 60’ından sorumlu Tayvanlı şirketlere mümkün Çin yaptırımı dalı kaygılandırıyor.
6- KÜÇÜK NÜKLEER REAKTÖRLER
– Rüzgâr ile hidroelektrik santrallerinin global ısınmanın tesirlerine karşı savunmasızlığı ve Rusya’ya olan doğalgaz bağımlılığının Avrupa’da yarattığı rahatsızlık, nükleer enerjiyi bir daha siyaset yapıcıların gündemine getirdi.
– Fransa, altı yeni reaktör inşası ve küçük santrallere milyarlarca Euro yatırım planını ilan etti. Uçak motoru üreticisi Rolls Royce, İngiltere’de 16 küçük nükleer santral inşa etmeyi hedeflediğini deklare etti. Rusya, dünyanın birinci yüzer nükleer santralini Sibirya’daki küçük bir kasabanın açıklarında hizmete aldı bile.
– ABD’de Bill Gates’in şirketi TerraPower’ın Wyoming’de çeşidinin birinci örneği 4 milyar dolarlık küçük reaktörün temelini atması bekleniyor.
1- ÜÇ BOYUTLU İNTERNET METAVERSE
TÜRKİYE’de bir hayli kişinin ismini birinci kere 2019’da duyduğu Bitcoin’i artık neredeyse bilmeyen kalmadı. Dijital sahiplik sertifikası NFT’ler ise bu yıl patlama yaptı ve global satış hacmi evvelki seneye kıyasla 220 kat artışla 22 milyar dolar oldu. Lakin kısa mühlet evvel hayatımıza yeni bir kavram daha girdi: Bugünün iki boyutlu internetinin 3d karşılığı olan ‘metaverse’. Oyunseverler konsepte aşina zira sanal gerçeklik gözlükleri ile kısmen bu tecrübesi bir müddetdir yaşıyorlar.
Fark yaratacak asıl yenilik, tıpkı gerçek bir kentten başkasına taşınırken olduğu üzere bir uygulama ya da platformdan başkasına dijital varlıklarımızı götürmenin mümkün olması. Pokemon oyunuyla çabucak her insanın öğrendiği artırılmış gerçeklik yardımıyla, fizikî dünya ile sanal kozmosu birleştirmek mümkün olacak.
SANAL-GERÇEK BİR ORTADA
Metaverse’ü daha manalı kılmak için onu kripto paralar ve NFT ile bir arada düşünmek gerekiyor. Örneğin Amerikalı sanatçı “Beeple”nin bir tablosunu Bitcoin ile NFT olarak satın alabilir, onu metaverse’te inşa ettiğiniz müzenizde sergileyebilirsiniz. Müze için giriş fiyatı talep ederek ya da tablonuzu açık artırmada satarak para kazanabilirsiniz. Ya da kendinize bir mesken inşa edebilir, dünyanın farklı kentlerinden arkadaşlarınızı yeni konutunuzda doğum günü partinize çağırabilirsiniz. Metaverse için bir yılda 10 milyar dolar yatırım taahhüt eden Facebook bu teknolojiye öncülük ederken 2022’de metaverse sözünü epeyce sık duyacağız.
2- YENİ YARIŞ AY’A İNMEK
– NASA’nın ‘Perseverance’ uzay aracı şubat ayında Kızıl Gezegen’e indi. Birebir seferle Mars’a gönderilen ‘Ingenuity’ ise nisanda öteki bir gezegende uçan birinci hava aracı oldu. bir daha şubatta Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’in uzay araçları ‘Hope’ ve ‘Tianven-1’ bu gezegenin yörüngesine girdi. 2022’de ise manşetlerde Ay olacak.
– Bir yıl gecikmeyle 2025’te Dünya’nın uydusuna bir daha astronot göndermek isteyen NASA, şubat ayında Orion uzay aracını dört haftalık test uçuşu için Ay yörüngesine gönderecek. Rusya, Japonya ve Hindistan yılın ikinci yarısında insansız araçlarını Ay yüzebir daha indirmeyi planlarken Güney Kore ise tıpkı devirde Ay yörüngesine araç gönderme telaşında.
– Öte yandan ünlü milyarderler Virgin Galactic’in CEO’su Richard Branson ile Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un uzayın kapılarını astronotlar haricinde zenginlere de açtığı Temmuz ayındaki tarihi uçuşlarının akabinde 2022 itibariyle tertipli seferlerle yeni bir kesimin doğması bekleniyor. 2022’nin son çeyreği için 450 bin dolara uzaya gidiş-dönüş bilet bulmak mümkün olacak. 2022 ‘de faaliyete geçmesi beklenen Çin’in Tiangong uzay istasyonu da yılın kıymetli olaylarından olmaya aday.
3- DÜNYAYI KURTARACAK İKİ ESKİ-YENİ TEKNOLOJİ
– 2021 iklim değişikliğinin tesirlerinin gözle görüldüğü yıl oldu. Kuraklık ziraî üretimden içme suyu teminine kadar hayatı tehdit ederken bildik iki teknoloji kurtarıcı olabilir. Su taneciklerinin yağış için kâfi büyüklüğe erişmelerini sağlayan bulut tohumlama, neredeyse 75 yıldır kullanılan bir yol. 2008 Pekin Olimpiyatları için güneşli bir havayı garanti altına almak üzere bir fazlaca uygulamaya imza atan Çin, bu alanda 35 bin kişi istihdam ediyor.
– ABD’de “Idaho Power” isimli güç şirketi hidroelektrik üretimini desteklemek için 2003’ten beri bulut tohumlama yapıyor. Tepkisi tetikleyen gümüş iyodür ya da tuz üzere unsurlar evvelde bulutlara roketler ya da uçaklarla taşınıyordu. Lakin artık insansız hava aracı teknolojisindeki ilerleme hem operasyonel maliyeti düşürüyor, tıpkı vakitte bilim insanlarının hareket kabiliyetini arttırıyor.
– Kuraklıkla gayrette deniz suyu arıtma tesislerinin de popülerliğinin artması bekleniyor. Arıtılmış tatlı su için tıpkı ölçüdeki olağan suyun üretiminden 10 kat fazla güç gerekiyor. ABD’li bir tüketici için arıtılmış suyun maliyeti, olağanın iki katı. Ancak kuraklık durumunda muteber bir alternatif olarak görülüyor ve teknolojideki gelişmelere paralel maliyetler azalıyor.
– Dünyada günde 300 milyon bireye yetecek su işleniyor. Şaşırtan olmayacak biçimde güç maliyetinin düşük olduğu petrol zengini Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri bu alanda başkan.
4- MRNA SIHHATTE UMUT VERİYOR
– hayatımıza olağanüstü tesirleri olan korona salgını, tıp dünyasına mRNA teknolojisini kazandırdı. Pandemi öncesinde düzenleyici makamların onay verdiği tek bir mRNA eseri bulunmazken, devam eden araştırmaların sayısı bir elin parmaklarını geçmiyordu. Artık ise devam eden 44 çalışma var.
– Dal uzmanlarına bakılırsa, daha evvel risk almaktan kaçınan dev ilaç şirketleri bu teknolojiye talih vermezken COVID’deki muvaffakiyet bilimsel ve ticari bakış açısını değiştirdi. Öncelikli gaye aktiflik oranı yüzde 50’nin altında kalan klasik grip aşılarını yenileri ile değiştirmek.
– Yürütülen çalışmalardan 20’si ise kanser tedavisine yönelik. Bunun haricinde zika, hepatit, sıtma ve HIV de üzerinde çalışılan öbür alanlar. Fransız Sanofi’den İngiliz AstraZeneca’ya biroldukca şirket klâsik aşılardan epeyce daha süratli geliştirilebilen, üstelik daha çeşitli varyantlara karşı aktiflik gösteren mRNA’ya yüzlerce milyon Euro harcayacaklarını deklare ettilar.
5- ARABALARIN YENİ PETROLÜ: KOBALT
– Cep telefonu pillerinden araba bataryalarına geniş kullanım alanına sahip kobaltın piyasası, elektrikli araca geçişin hızlanmasıyla patlama yaptı, fiyatı bir yılda yüzde 88 artışla 30 dolara tırmandı. Bir Tesla araba 4 buçuk kilo ile cep telefonlarından 400 kat daha fazla kobalta muhtaçlık duyuyor. Bu da arzın üçte ikisinden sorumlu Demokratik Kongo’nun ismini daha sık duyacağımız manasına geliyor.
– Dünya Bankası datalarına göre nüfusun yüzde 73’ünün günlük 1.90 dolardan az kazandığı fakir ülkede, üretim talebi arttıkça berbatlaşan çalışma şartları ile çetelerin niye olduğu riskler pak arabaların kirli yüzü. Öte yandan bu ülkedeki 19 madenden 15’inin denetimi Çinli firmaların elinde, global kobalt üretiminin yüzde 70’i de Çin’de işleniyor. ‘Yeni petrolün’ Çin hâkimiyetinde olması ABD’yi kaygılandırıyor.
– Çin, otomotivde üretimi durma noktasına getiren çip krizinde de başat aktör olabilir. Tayvan-Çin tansiyonunun gitgide tırmandığı bir ortamda toplam çip tedarikinin yüzde 60’ından sorumlu Tayvanlı şirketlere mümkün Çin yaptırımı dalı kaygılandırıyor.
6- KÜÇÜK NÜKLEER REAKTÖRLER
– Rüzgâr ile hidroelektrik santrallerinin global ısınmanın tesirlerine karşı savunmasızlığı ve Rusya’ya olan doğalgaz bağımlılığının Avrupa’da yarattığı rahatsızlık, nükleer enerjiyi bir daha siyaset yapıcıların gündemine getirdi.
– Fransa, altı yeni reaktör inşası ve küçük santrallere milyarlarca Euro yatırım planını ilan etti. Uçak motoru üreticisi Rolls Royce, İngiltere’de 16 küçük nükleer santral inşa etmeyi hedeflediğini deklare etti. Rusya, dünyanın birinci yüzer nükleer santralini Sibirya’daki küçük bir kasabanın açıklarında hizmete aldı bile.
– ABD’de Bill Gates’in şirketi TerraPower’ın Wyoming’de çeşidinin birinci örneği 4 milyar dolarlık küçük reaktörün temelini atması bekleniyor.