‘Aniden içimde bir şeyler koptu…’ 28 yaşında otizm teşhisi kondu, hayatı büsbütün değişti…
Birkaç yıl evvel muhabir olarak çalışırken sesimi kaybettim. Hazırladığım bir haber için birilerini arayıp görüş almaya hazırlanırken birdenbire içimde bir şeyler koptu. Beşerler üzerime gelmeye başladı, gürültü beni boğdu ve hareket etmek imkânsız bir hal aldı. Biriyle konuşmaya çalıştığımda kendimi ağzımı dahi açamaz biçimde buldum. Birinin bana bakması fikri bile midemi bulandırdı. Bir köşeye saklandım ve en yakınlarıma ileti attım. Bir arkadaşım beni almaya geldi ve lakin konuta vardığımda bir daha konuşabilmeye başladım. Gücüm çekilmiş üzereydi.
O gün yaşadıklarım ömrüm için tabir yerindeyse bir ihtilal oldu. Bugün geriye dönüp baktığımda, yaşadıklarımı otistik bir kapanma örneği olarak görüyorum. Teşhis edilmemiş otizm, şahsi ömrümü öbür birfazlaca istikametten etkiledi. Çocukluğuma ve gençlik senelerıma dönüp baktığımda en epeyce yalnızlığı hatırlıyorum…
HERKES CAM DUVARIN ÖTEKİ TARAFINDAYDI
Güya hayatımda camdan bir duvar vardı ve herkes duvarın öteki tarafında üzereydi. Onları bakılırsabiliyordum fakat duvarın öteki tarafında yaşadıkları ömrü tam olarak anlayamıyordum. Kendi zorlukları vardı eminim lakin hayat onlara benim için hiç olmadığı kadar manalı geliyordu.
Arkadaşlıklar tam bir mayın tarlasıydı. Onları nasıl başlatacağımı yahut sürdüreceğimi bilmiyordum. Arkadaş gruplarım birdenbire benimle konuşmayı bıraktı ve sebebini asla anlayamadım. Yalnızca yeni arkadaşlar edinmenin zorluğundan kaçınmak için bana berbat davranan beşerlerle arkadaş kalırdım. Sonunda, şu ya da bu niçinle toplumsal etrafımdan kovulur ve döngüyü yinelardım.
Mesken ödevi üzere küçük şeyler beni daima bunaltırdı. Dertten kendimi güçsüz hissederdim. Yaş aldıkça açılmak ve iş dünyasına ahenk sağlamak için uğraş ettim. Bir yetişkin olarak iş ömründe da okul periyodunda yaşadıklarıma emsal meselelerle karşılaştım.
OFİS TUVALETLERİNDE AĞLIYORDUM
Mezun olduğum sınıftaki beşerler ağır muhabirlik işlerini muvaffakiyetle yürütürken, ben gazetelerde birkaç kontratlı iş bulabildim. İş dünyasında kendime yer edinebilmek için epey uğraş ettim. Yorucuydu lakin kendime bunun profesyonelliğin bir modülü olduğunu söylemiş oldum. Lakin tüm bu gayret bende yalnızca tükenmişliğe yol açtı. O kadar uğraş ediyordum ki sıhhatimi bile ihmal ettim. Ofis tuvaletlerinde ağladığım epeyce fazla anım var.
Bu çeşit tükenmişlikler daha evvel diğer işlerde ve üniversite eğitimim sırasında da olmuştu. İçime kapanıklığımın kolay kolay gerilime girmemden kaynaklandığını düşünerek kendimden nefret ediyordum. Kendimden nefret ettikçe de daha fazla zorluyordum.
Lakin hakikaten epeyce yorgun hissediyordum zira hayli fazla ‘maskeleme’ yapmak zorunda kalıyordum. Maskelemeyi, otizmli şahısların ahenk sağlamaya ve diğerleriyle ilişki kurmaya çalışmak için kullandıkları, yapay olarak gerçekleştirilen bir toplumsal davranış olarak açıklayabilirim.
senelerca süren antidepresan tedavisine ve terapiye karşın, hayatla ilgili fazlaca şey bana anlamsız ve yönetilemez geliyordu. Bana anksiyete, depresyon ve vücut dismorfik bozukluğu teşhisi konmuştu lakin bu akıl hastalıkları kokteyli bile tüm kıssayı anlamaya yetmedi.
TANIŞTIĞIM OTİZMLİ BEŞERLER BENİM ÜZERE DEĞİLDİ
20’li yaşlarımın başına geldiğimde beynimde neler olduğunu anlamaya çalışmaktan vazgeçtim. 20’li yaşlarımın sonlarında ise otizm radarıma girdi. Tanıştığım birkaç otizmli insan benim üzere değildi, bu yüzden benim de otizmli olabileceğim hiç aklıma gelmedi. Otizm hakkında klişelerin ötesinde bir şeyler öğrenmeye başladığımda otizmli olabileceğim ihtimali başıma dank etti. Daha gençken otizm hakkında öğrendiğim basmakalıp ayrıntıların birçoklarının gerçek olmadığını ya da en azından tüm gerçeği yansıtmadığını da bu biçimde fark ettim.
Partnerimin dayanağıyla otizm değerlendirmesi yaptırmak için araştırmaya başladım. Teşhis süreci değerli ve zordu. Yaşadığım bölgede otizmli yetişkinler için fazlaca az kaynak vardı, bu yüzden hizmetleri bulmak biraz vakit aldı. İrtibat kurduğum klinik bana üç seans için yaklaşık 1.800 dolar fiyat verdi.
Üçüncü ve son randevumdan evvelki gece uyuyamadım. Tahminen de derinden bir modülü olduğum topluluğun hakikaten uygun olduğum yer olmadığı konusunda kaygılıydım. Randevu saati nihayet geldiğinde, psikologdan sonuçları direkt paylaşmasını istedim.
Psikolog bana ‘otizm spektrum bozukluğu (OSB)’ teşhisi koyduğunu söylemiş oldu ve çabucak akabinde “Bu makûs bir şey değil. Tanıdığım en güzel insanlardan kimileri OSB’li” dedi. Klinikten çıkıp otomobile döndüğümde, senelerca kendimden nefret etmeme sebep olan yaşanmışlıkların içimden dökülmesine müsaade verdim ve rahatlayana kadar ağladım.
BU BENİM UZAYLI OLMADIĞIM MANASINA GELİYORDU
Teşhis beni her zamankinden daha insan hissettirdi. Bu benim uzaylı olmadığım manasına geliyordu. Bu, hayal edebileceğim keyifli sona en yakın olanıydı, güya daha evvel hiç görmediğim yolların olduğu bir harita önüme yerleştirilmişti.
Bir vakit içinder suçluluk ya da utanç duymama niye olan bir epeyce şey artık genç benliğime karşı empati uyandırdı. Onunla artık konuşabilseydim, çabucak hemen gerçek araçlara sahip olmadığını, sabretmesini söylerdim…
Muhabirlik yapan Rebecca Dingwell’a 28 yaşında otizm teşhisi kondu. Kıssasını Insider için kaleme alan Dingwell’ın yaşadıklarını kendi ağzından öğrendik. Dünyada Rebecca Dingwell üzere olan ve teşhis edilmemiş otizmli epey sayıda insan bulunuyor. Pekala lakin teşhis edilmemiş otizm tam manasıyla ne demek? Otizmin belirtileri neler ve hangi durumlarda şüphelenmeli, uzmana başvurmalıyız?
‘TEŞHİS EDİLMEMİŞ OTİZM ÇOKLUKLA 20 YAŞINDAN BÜYÜK VAKALAR’
Uzman Ruhsal Danışman Bedi Aydın otizmi, “Erken çocukluk devrinde ortaya çıkan toplumsal bağlantıda yetersizlik ve yenidenlayıcı davranışlar ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Tesirleri ömür uzunluğu süren otizmin tıbbı tanısı için çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologlarına başvurulması gerekmektedir. Tıbbı takip son derece önemlidir” kelamlarıyla tanımlıyor.
“Otizmin ilaç tedavisi yoktur bu yüzden en kıymetli destekleyici faktör eğitimdir. Özel planlanmış eğitim programları halihazırda otizm tanısı almış bireyler için en değerli yardımcı konumundadır” diyen Aydın, teşhis edilmemiş otizm olgularının çoklukla 20 yaşından büyük hadiseler olduğunu söylüyor.
54 ŞAHISTA BİR GÖRÜLÜYOR
Bedi Aydın, günümüzde otizm tanılama alanında epeyce büyük ilerlemeler kaydedildiğini, buna bağlı olarak olayların görülme sıklığının da arttığını tabir ediyor ve ekliyor: “90’lı senelerda binde bir olan görülme sıklığının günümüzde 54 şahısta bir olarak karşımıza çıkması buna ispat gösterilebilir.”
“Otizm aileler açısından çarçabuk görmezden gelinecek bir sorun değildir. Besbelli olarak ortada bir sorun olduğunu gösterecek bilgilerle doludur. Toplumsal uyaranlara reaksiyon vermemek ve bağlantı kurmamak gözden kaçacak durumlar olmadığından teşhis almamış otizmli bireyler için teşhiste ihmal olduğunu düşünüyorum” diyen Bedi Aydın, ülkelere nazaran değişkenlik gösteren sıhhat siyasetleri dikkate alındığında teşhis erişimi kıymetli olan ülkelerde teşhis edilmemiş otizm hadiselerinin daha fazlaca olmasının beklendiğini söylüyor.
BU BELİRTİLERİ GÖZ ARKASI ETMEYİN
Bedi Aydın, otizmin esas belirtilerini şu biçimde sıralıyor:
“Belirtilere bağlı harekete geçmek birçok vakit çeşitli mazeretlerle savsaklanabilir. Lakin toplumsal reaksiyonları besbelli biçimde farklı ise, etrafla ilgisiz ve takıntılı biçimde birebir hareketlere yöneliyorsa kesinlikle teşebbüste bulunulmalıdır.”
Birkaç yıl evvel muhabir olarak çalışırken sesimi kaybettim. Hazırladığım bir haber için birilerini arayıp görüş almaya hazırlanırken birdenbire içimde bir şeyler koptu. Beşerler üzerime gelmeye başladı, gürültü beni boğdu ve hareket etmek imkânsız bir hal aldı. Biriyle konuşmaya çalıştığımda kendimi ağzımı dahi açamaz biçimde buldum. Birinin bana bakması fikri bile midemi bulandırdı. Bir köşeye saklandım ve en yakınlarıma ileti attım. Bir arkadaşım beni almaya geldi ve lakin konuta vardığımda bir daha konuşabilmeye başladım. Gücüm çekilmiş üzereydi.
O gün yaşadıklarım ömrüm için tabir yerindeyse bir ihtilal oldu. Bugün geriye dönüp baktığımda, yaşadıklarımı otistik bir kapanma örneği olarak görüyorum. Teşhis edilmemiş otizm, şahsi ömrümü öbür birfazlaca istikametten etkiledi. Çocukluğuma ve gençlik senelerıma dönüp baktığımda en epeyce yalnızlığı hatırlıyorum…
HERKES CAM DUVARIN ÖTEKİ TARAFINDAYDI
Güya hayatımda camdan bir duvar vardı ve herkes duvarın öteki tarafında üzereydi. Onları bakılırsabiliyordum fakat duvarın öteki tarafında yaşadıkları ömrü tam olarak anlayamıyordum. Kendi zorlukları vardı eminim lakin hayat onlara benim için hiç olmadığı kadar manalı geliyordu.
Arkadaşlıklar tam bir mayın tarlasıydı. Onları nasıl başlatacağımı yahut sürdüreceğimi bilmiyordum. Arkadaş gruplarım birdenbire benimle konuşmayı bıraktı ve sebebini asla anlayamadım. Yalnızca yeni arkadaşlar edinmenin zorluğundan kaçınmak için bana berbat davranan beşerlerle arkadaş kalırdım. Sonunda, şu ya da bu niçinle toplumsal etrafımdan kovulur ve döngüyü yinelardım.
Mesken ödevi üzere küçük şeyler beni daima bunaltırdı. Dertten kendimi güçsüz hissederdim. Yaş aldıkça açılmak ve iş dünyasına ahenk sağlamak için uğraş ettim. Bir yetişkin olarak iş ömründe da okul periyodunda yaşadıklarıma emsal meselelerle karşılaştım.
OFİS TUVALETLERİNDE AĞLIYORDUM
Mezun olduğum sınıftaki beşerler ağır muhabirlik işlerini muvaffakiyetle yürütürken, ben gazetelerde birkaç kontratlı iş bulabildim. İş dünyasında kendime yer edinebilmek için epey uğraş ettim. Yorucuydu lakin kendime bunun profesyonelliğin bir modülü olduğunu söylemiş oldum. Lakin tüm bu gayret bende yalnızca tükenmişliğe yol açtı. O kadar uğraş ediyordum ki sıhhatimi bile ihmal ettim. Ofis tuvaletlerinde ağladığım epeyce fazla anım var.
Bu çeşit tükenmişlikler daha evvel diğer işlerde ve üniversite eğitimim sırasında da olmuştu. İçime kapanıklığımın kolay kolay gerilime girmemden kaynaklandığını düşünerek kendimden nefret ediyordum. Kendimden nefret ettikçe de daha fazla zorluyordum.
Lakin hakikaten epeyce yorgun hissediyordum zira hayli fazla ‘maskeleme’ yapmak zorunda kalıyordum. Maskelemeyi, otizmli şahısların ahenk sağlamaya ve diğerleriyle ilişki kurmaya çalışmak için kullandıkları, yapay olarak gerçekleştirilen bir toplumsal davranış olarak açıklayabilirim.
senelerca süren antidepresan tedavisine ve terapiye karşın, hayatla ilgili fazlaca şey bana anlamsız ve yönetilemez geliyordu. Bana anksiyete, depresyon ve vücut dismorfik bozukluğu teşhisi konmuştu lakin bu akıl hastalıkları kokteyli bile tüm kıssayı anlamaya yetmedi.
TANIŞTIĞIM OTİZMLİ BEŞERLER BENİM ÜZERE DEĞİLDİ
20’li yaşlarımın başına geldiğimde beynimde neler olduğunu anlamaya çalışmaktan vazgeçtim. 20’li yaşlarımın sonlarında ise otizm radarıma girdi. Tanıştığım birkaç otizmli insan benim üzere değildi, bu yüzden benim de otizmli olabileceğim hiç aklıma gelmedi. Otizm hakkında klişelerin ötesinde bir şeyler öğrenmeye başladığımda otizmli olabileceğim ihtimali başıma dank etti. Daha gençken otizm hakkında öğrendiğim basmakalıp ayrıntıların birçoklarının gerçek olmadığını ya da en azından tüm gerçeği yansıtmadığını da bu biçimde fark ettim.
Partnerimin dayanağıyla otizm değerlendirmesi yaptırmak için araştırmaya başladım. Teşhis süreci değerli ve zordu. Yaşadığım bölgede otizmli yetişkinler için fazlaca az kaynak vardı, bu yüzden hizmetleri bulmak biraz vakit aldı. İrtibat kurduğum klinik bana üç seans için yaklaşık 1.800 dolar fiyat verdi.
Üçüncü ve son randevumdan evvelki gece uyuyamadım. Tahminen de derinden bir modülü olduğum topluluğun hakikaten uygun olduğum yer olmadığı konusunda kaygılıydım. Randevu saati nihayet geldiğinde, psikologdan sonuçları direkt paylaşmasını istedim.
Psikolog bana ‘otizm spektrum bozukluğu (OSB)’ teşhisi koyduğunu söylemiş oldu ve çabucak akabinde “Bu makûs bir şey değil. Tanıdığım en güzel insanlardan kimileri OSB’li” dedi. Klinikten çıkıp otomobile döndüğümde, senelerca kendimden nefret etmeme sebep olan yaşanmışlıkların içimden dökülmesine müsaade verdim ve rahatlayana kadar ağladım.
BU BENİM UZAYLI OLMADIĞIM MANASINA GELİYORDU
Teşhis beni her zamankinden daha insan hissettirdi. Bu benim uzaylı olmadığım manasına geliyordu. Bu, hayal edebileceğim keyifli sona en yakın olanıydı, güya daha evvel hiç görmediğim yolların olduğu bir harita önüme yerleştirilmişti.
Bir vakit içinder suçluluk ya da utanç duymama niye olan bir epeyce şey artık genç benliğime karşı empati uyandırdı. Onunla artık konuşabilseydim, çabucak hemen gerçek araçlara sahip olmadığını, sabretmesini söylerdim…
Muhabirlik yapan Rebecca Dingwell’a 28 yaşında otizm teşhisi kondu. Kıssasını Insider için kaleme alan Dingwell’ın yaşadıklarını kendi ağzından öğrendik. Dünyada Rebecca Dingwell üzere olan ve teşhis edilmemiş otizmli epey sayıda insan bulunuyor. Pekala lakin teşhis edilmemiş otizm tam manasıyla ne demek? Otizmin belirtileri neler ve hangi durumlarda şüphelenmeli, uzmana başvurmalıyız?
‘TEŞHİS EDİLMEMİŞ OTİZM ÇOKLUKLA 20 YAŞINDAN BÜYÜK VAKALAR’
Uzman Ruhsal Danışman Bedi Aydın otizmi, “Erken çocukluk devrinde ortaya çıkan toplumsal bağlantıda yetersizlik ve yenidenlayıcı davranışlar ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Tesirleri ömür uzunluğu süren otizmin tıbbı tanısı için çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologlarına başvurulması gerekmektedir. Tıbbı takip son derece önemlidir” kelamlarıyla tanımlıyor.
“Otizmin ilaç tedavisi yoktur bu yüzden en kıymetli destekleyici faktör eğitimdir. Özel planlanmış eğitim programları halihazırda otizm tanısı almış bireyler için en değerli yardımcı konumundadır” diyen Aydın, teşhis edilmemiş otizm olgularının çoklukla 20 yaşından büyük hadiseler olduğunu söylüyor.
54 ŞAHISTA BİR GÖRÜLÜYOR
Bedi Aydın, günümüzde otizm tanılama alanında epeyce büyük ilerlemeler kaydedildiğini, buna bağlı olarak olayların görülme sıklığının da arttığını tabir ediyor ve ekliyor: “90’lı senelerda binde bir olan görülme sıklığının günümüzde 54 şahısta bir olarak karşımıza çıkması buna ispat gösterilebilir.”
“Otizm aileler açısından çarçabuk görmezden gelinecek bir sorun değildir. Besbelli olarak ortada bir sorun olduğunu gösterecek bilgilerle doludur. Toplumsal uyaranlara reaksiyon vermemek ve bağlantı kurmamak gözden kaçacak durumlar olmadığından teşhis almamış otizmli bireyler için teşhiste ihmal olduğunu düşünüyorum” diyen Bedi Aydın, ülkelere nazaran değişkenlik gösteren sıhhat siyasetleri dikkate alındığında teşhis erişimi kıymetli olan ülkelerde teşhis edilmemiş otizm hadiselerinin daha fazlaca olmasının beklendiğini söylüyor.
BU BELİRTİLERİ GÖZ ARKASI ETMEYİN
Bedi Aydın, otizmin esas belirtilerini şu biçimde sıralıyor:
- Toplumsal gelişimde ve irtibatta bariz yetersizlikler belirtilerin başında geliyor. Otizmli bireyler etraflarına epey az ilgi gösterirler üstelik gösterdikleri ilgi beklendik bir ilgi de değildir; kalemle yazı yazmak yerine kalemi sallamak, oyuncak arabayı sürmek yerine aykırı çevirip tekerleklerini döndürmek üzere.
- İrtibat kurmaya istekli olmadıkları üzere bundan rahatsızlık da duymazlar. Başka beşerlerle ne yapacaklarını bilmemektedirler.
- Kurgu yapamazlar ve kurgusu olan oyunlara katılmakta isteksiz ve yetersizdirler.
- Belirtiler bireyden şahsa değişmekle birlikte göz kontağı kurmamak yahut hayli az kurmak kıymetli bir ip ucu vermektedir.
- yinelayan davranışlar sergilemek en kıymetli belirtilerden biridir. Örnek olarak ellerini uzun vadeli birebir biçimde sallamak, bir objeyi döndürmek vb. bu davranışlara eşlik eden anlamsız sözcük mırıldanmayı da ekleyebiliriz.
“Belirtilere bağlı harekete geçmek birçok vakit çeşitli mazeretlerle savsaklanabilir. Lakin toplumsal reaksiyonları besbelli biçimde farklı ise, etrafla ilgisiz ve takıntılı biçimde birebir hareketlere yöneliyorsa kesinlikle teşebbüste bulunulmalıdır.”