Babasının izinde! Taliban’a karşı 2. ‘Pencşir Aslanı’
Afganistan yüzsenelerdır karmaşık savaşların gölgesinde bir ülke oldu. Ahmed Şah Mesud Eylül 1953’te Pencşir Vadisi’nde doğduğunda ülke nispeten sakin bir dönemdeydi. 1993’te tahta çıkan Muhammed Zahir Şah 40 yıllık saltanatının huzurlu günlerindeydi. Çok sürmedi, ABD-Sovyet çekişmesi Afganistan’a da ulaştı.
Ahmed Şah Mesud 1870’lerde Semerkant’tan göçmüş esaslı bir aileye mensuptu. Babası okumayı seven bir askerdi. Mevlânâ’nın, Gazali’nin, Muhyiddini Arabi’nin, Sadi’nin yapıtları daima baş köşedeydi. “Horasan Erenleri” vasıtasıyla bir ucu Anadolu’ya ulaşan tasavvuf kültürüne bağlıydılar. Mesud bu terbiye ortasında yetişti. Mühendislik eğitimi aldığı Kabil Politeknik Enstitüsü’nde arkadaşlarına Mesnevi’den kısımlar okuyordu. Üniversite senelerında politik ortam daha da hareketlenmişti. Müslüman Gençlik Örgütü’ne girdi. daha sonradan her biri Afgan- Sovyet savaşında olumlu- olumsuz taraflarıyla öne çıkacak biroldukça şöhretli isimle bu senelerda tanıştı. İdareye isyan halindeydiler. Mesud, sertlik yanlısı olanlara karşı daha ölçülü kümelere girdi.
‘MEVLÂNÂ, CHURCHILL’
Sovyetler idaresi ele geçirip Aralık 1979’da Afganistan’ı işgal ettiğinde Mesud buyruğunda birlikleri olan bir gerilla kumandanıydı artık. Pencşir bölgesinde Ruslara geçit vermedi. 80’lerin ortasına gelindiğinde o artık bir efsaneydi. ‘Pencşir Aslanı’ olarak nam salmıştı. Milletlerarası basının da yakın takibindeydi. Sarp, çetin ve geçit vermez bir coğrafyadan hiç umulmayan bir profildi.
Çantasından kitaplar eksik olmayan, askerlerine şiirler okuyan bir kumandandı. Bir taraftan İmamı Gazali’yi hatmediyor, bir taraftan De Gaulle ve Churchill’in anılarını okuyordu. Brezilyalı gazeteci Pepe Escobar yıllar daha sonra onu “İnancı Pencşir şeftalisi kadar yumuşaktı” diye tanım edecekti.
TALİBAN TEHLİKESİNİ DÜNYAYA BİRİNCİ O ANLATTI
Ahmed Şah Mesud, Taliban’la daima gayret etti. Müzakereden de kaçınmadı. Görüştüğü Taliban heyetine ‘Halk sizi nitekim istiyorsa, gelin seçime gidelim, sonuca hepimiz razı olalım’ demişti. Taliban en epey ondan korkuyordu. Milletlerarası alanda da boş durmadı. ABD’ye, Fransa’ya ve bütün Avrupa’ya Taliban’ın nasıl bir tehlike doğuracağını anlatmaya çalışıyordu. O bunları yaparken Pakistan’daki Afgan büyükelçisi günlüğüne şunları yazıyordu: “Mesud diye bir adam var dünya için savaşıyor lakin dünyanın bundan haberi yok. Bir adam gecesini gündüzüne katarak global terörizme dönüşecek terörizme karşı savaşıyor ancak kimse bilmiyor. O ve arkadaşları yalnızlar.”
BAYANLAR OKUYUP HAYATIN İÇİNDE OLSUN İSTİYORDU
1989’da Sovyetlerin yenilgisi daha sonrası 1991’de Komünist rejim pes ettiğinde Kabil’e birinci giren Ahmed Şah Mesud’du. Bütün Afganları temsil eden demokratik bir idare kurulmasını istiyordu. İç çatışma ve çekişmeden korkuyordu. Çünkü 12 yıllık savaş sürecinde dünyanın dört bir yanından ‘cihat’ için savaşçılar gelmişti. Bu kümeleri fiilen ve fikren denetim etmek de mümkün değildi. Mesud’un hem siyasi anlayışına tıpkı vakitte dini inancına aykırı gördüğü kümeler artık Afganistan’daydı. Vahhabi- selefi kümeler ve onların farklı bir tonu olan Taliban da bunlar içindeydı.
Afgan bayanlar Kabil ele geçirilmedilk evvel Taliban aksisi şovlarda…
BAYANLAR ÖNCELİKLİ
Geçiş süreci sancılıydı. Mesud, ıslahatlar yaparak ülkenin yaralarının bir an evvel sarılmasını istiyordu. Eğitim ve bayanlar birinci olarakliğiydi. Çocuklar en yeterli biçimde eğitim alacak, bayanlar; tıp, hukuk, siyaset ve mühendislik üzere alanlarda okuyup Afgan toplumuna hizmet edecekti. Gazali Kültür Vakfı’nı kurdu. Ancak artık iç savaş da başlamıştı. Sovyetleri mağlup eden ‘Mücahitler’ artık birbiriyle savaşıyordu. Mesud’un diplomatik teşebbüsleri sonuç vermedi. Artık Taliban da alandaydı.
‘ALLAH’TAN UZAKLAR’
Sovyet savaşı devrinde Pakistan’daki medreselerde eğitim görmüş öğrenciler örgütlenmiş ve savaşa dahil olmuştu. Katı ve radikal bir dini görüşleri vardı. Mesud’un Mevlâna’dan okuduğu merhamet, şefkat, müsamaha ve adaletten eser yoktu onlarda. Mesud onları “Allah’tan uzak merhametsiz insanlar” olarak tanımlıyordu. Kendisi geleneği koruyor, moderniteyi de ihmal etmiyordu. Princeton University’den Prof. Dr. Michael Baryy yakından tanıdığı Mesud için “Tamamen İslami geleneklerinden yola çıkan parlamenter bir hükümet yapısı, laik tertip, bayanlar ve erkekler için eşitlik ve Batı demokrasileriyle ittifaktan yana saf tutmuştu. İnançlı bir Müslümandı. Din onun için son derece derin bir teslimiyetti, siyasi bir araç değil” diye yazmıştı.
11 EYLÜL SALDIRISINDAN 2 GÜN EVVEL…
Taliban 1996’da Kabil kapılarına dayandığında Ahmed Şah Mesud onlarla son sefer konuştu. Lakin ikna edemeyince Kabil’in yeni bir savaşla tekrar harap olmasını istemediği için çekildi. “Kuzey İttifakı” önderi olarak Pencşir’de gayretine devam etti. Ta ki 9 Eylül 2001’e kadar. Taliban, El Kural ve türevleri için yalnızca askeri güç olarak değil fikir ve ideoloji olarak da bir büyük engeldi. Röportaj için gelen gazeteci kılığındaki iki suikastçı tarafınca öldürüldü. Vefatından hem baş düşmanı Taliban tıpkı vakitte Usame Bin Ladin sorumlu tutuldu. Faili hâlâ meçhul. Onu tanıyan yabancı gazeteci ve araştırmacılara göre fanatizme, radikalliğe ve aşırılığa karşı bu biçimde bir rol modeli istemeyenler tarafınca ortadan kaldırıldı. Öldüğünde 12 yaşında olan oğlu Ahmed Mesud artık Pencşir’de Taliban ile çabaya hazırlanıyor… Ahmet Mesud Taliban’a teslim olmayan tek bölge olan Pencşir’de “Direnişe katılın” davetleri yaptı, ülkenin bir epey noktasında şovlar başladı.
Ahmed Mesud (solda) ile Baba Ahmed Şah Mesud
İNGİLTERE’DE OKUYUP DÖNDÜ
Oğul Ahmed Mesud, Afganistan’ın sıcak çatışmalar ortasında olduğu bir ortamda 1989 yılında doğdu. kimi vakit babasının yanına, dağlara getiriliyordu. O küçük çocuğu Mesud’un kucağında nazarannlerin fazlaca azı onun oğlu olduğunu biliyordu. bir süre ailesiyle Tacikistan’da yaşadı. Babası öldürüldüğünde 12 yaşındaydı. Cenaze merasiminde vakur ve itidalli haliyle dikkat çekti. Amerikalı gazeteci Sebastian Junger o günlerde röportaj yaptığı Ahmed Mesud’u şu biçimde anlatmıştı: “Daha 12 yaşındaydı fakat yaşının üstünde bir irfan ve kavrama kabiliyeti vardı. Kendisinin de bir gün Afganistan’a liderlik etmek üzere vazifeye çağrılabileceğinin çok farkındaydı. ABC’den iki şahısla beraberydim. Hepimizin nutku tutulmuştu, adeta Buda ya da genç Dalai Lama ile röportaj yapmak üzereydi.”
Ahmed Mesud, Tacikistan’daki birinci eğitiminin akabinde bir süre Meşhed’te eğitim aldı. Rusların eğitim için davetini nazikçe reddetti. çabucak sonrasında İngiltere’deki Sandhurst Kraliyet Askeri Akademisi’nde eğitim gördü. Akabinde 2012’de Londra’daki King’s College’da okudu. Memleketler arası Siyaset alanında da master eğitimi aldı. 2016’da Afganistan’a dönerek siyasete girdi. Babası üzere Mevlâna öğretilerinin takipçisi ve Afganistan’ın birliğini savunuyor. Bütün gücün Kabil’de toplanmasına karşı. Eğitim ve iktisat siyasetlerine öncelik veriyor…
Afganistan yüzsenelerdır karmaşık savaşların gölgesinde bir ülke oldu. Ahmed Şah Mesud Eylül 1953’te Pencşir Vadisi’nde doğduğunda ülke nispeten sakin bir dönemdeydi. 1993’te tahta çıkan Muhammed Zahir Şah 40 yıllık saltanatının huzurlu günlerindeydi. Çok sürmedi, ABD-Sovyet çekişmesi Afganistan’a da ulaştı.
Ahmed Şah Mesud 1870’lerde Semerkant’tan göçmüş esaslı bir aileye mensuptu. Babası okumayı seven bir askerdi. Mevlânâ’nın, Gazali’nin, Muhyiddini Arabi’nin, Sadi’nin yapıtları daima baş köşedeydi. “Horasan Erenleri” vasıtasıyla bir ucu Anadolu’ya ulaşan tasavvuf kültürüne bağlıydılar. Mesud bu terbiye ortasında yetişti. Mühendislik eğitimi aldığı Kabil Politeknik Enstitüsü’nde arkadaşlarına Mesnevi’den kısımlar okuyordu. Üniversite senelerında politik ortam daha da hareketlenmişti. Müslüman Gençlik Örgütü’ne girdi. daha sonradan her biri Afgan- Sovyet savaşında olumlu- olumsuz taraflarıyla öne çıkacak biroldukça şöhretli isimle bu senelerda tanıştı. İdareye isyan halindeydiler. Mesud, sertlik yanlısı olanlara karşı daha ölçülü kümelere girdi.
‘MEVLÂNÂ, CHURCHILL’
Sovyetler idaresi ele geçirip Aralık 1979’da Afganistan’ı işgal ettiğinde Mesud buyruğunda birlikleri olan bir gerilla kumandanıydı artık. Pencşir bölgesinde Ruslara geçit vermedi. 80’lerin ortasına gelindiğinde o artık bir efsaneydi. ‘Pencşir Aslanı’ olarak nam salmıştı. Milletlerarası basının da yakın takibindeydi. Sarp, çetin ve geçit vermez bir coğrafyadan hiç umulmayan bir profildi.
Çantasından kitaplar eksik olmayan, askerlerine şiirler okuyan bir kumandandı. Bir taraftan İmamı Gazali’yi hatmediyor, bir taraftan De Gaulle ve Churchill’in anılarını okuyordu. Brezilyalı gazeteci Pepe Escobar yıllar daha sonra onu “İnancı Pencşir şeftalisi kadar yumuşaktı” diye tanım edecekti.
TALİBAN TEHLİKESİNİ DÜNYAYA BİRİNCİ O ANLATTI
Ahmed Şah Mesud, Taliban’la daima gayret etti. Müzakereden de kaçınmadı. Görüştüğü Taliban heyetine ‘Halk sizi nitekim istiyorsa, gelin seçime gidelim, sonuca hepimiz razı olalım’ demişti. Taliban en epey ondan korkuyordu. Milletlerarası alanda da boş durmadı. ABD’ye, Fransa’ya ve bütün Avrupa’ya Taliban’ın nasıl bir tehlike doğuracağını anlatmaya çalışıyordu. O bunları yaparken Pakistan’daki Afgan büyükelçisi günlüğüne şunları yazıyordu: “Mesud diye bir adam var dünya için savaşıyor lakin dünyanın bundan haberi yok. Bir adam gecesini gündüzüne katarak global terörizme dönüşecek terörizme karşı savaşıyor ancak kimse bilmiyor. O ve arkadaşları yalnızlar.”
BAYANLAR OKUYUP HAYATIN İÇİNDE OLSUN İSTİYORDU
1989’da Sovyetlerin yenilgisi daha sonrası 1991’de Komünist rejim pes ettiğinde Kabil’e birinci giren Ahmed Şah Mesud’du. Bütün Afganları temsil eden demokratik bir idare kurulmasını istiyordu. İç çatışma ve çekişmeden korkuyordu. Çünkü 12 yıllık savaş sürecinde dünyanın dört bir yanından ‘cihat’ için savaşçılar gelmişti. Bu kümeleri fiilen ve fikren denetim etmek de mümkün değildi. Mesud’un hem siyasi anlayışına tıpkı vakitte dini inancına aykırı gördüğü kümeler artık Afganistan’daydı. Vahhabi- selefi kümeler ve onların farklı bir tonu olan Taliban da bunlar içindeydı.
Afgan bayanlar Kabil ele geçirilmedilk evvel Taliban aksisi şovlarda…
BAYANLAR ÖNCELİKLİ
Geçiş süreci sancılıydı. Mesud, ıslahatlar yaparak ülkenin yaralarının bir an evvel sarılmasını istiyordu. Eğitim ve bayanlar birinci olarakliğiydi. Çocuklar en yeterli biçimde eğitim alacak, bayanlar; tıp, hukuk, siyaset ve mühendislik üzere alanlarda okuyup Afgan toplumuna hizmet edecekti. Gazali Kültür Vakfı’nı kurdu. Ancak artık iç savaş da başlamıştı. Sovyetleri mağlup eden ‘Mücahitler’ artık birbiriyle savaşıyordu. Mesud’un diplomatik teşebbüsleri sonuç vermedi. Artık Taliban da alandaydı.
‘ALLAH’TAN UZAKLAR’
Sovyet savaşı devrinde Pakistan’daki medreselerde eğitim görmüş öğrenciler örgütlenmiş ve savaşa dahil olmuştu. Katı ve radikal bir dini görüşleri vardı. Mesud’un Mevlâna’dan okuduğu merhamet, şefkat, müsamaha ve adaletten eser yoktu onlarda. Mesud onları “Allah’tan uzak merhametsiz insanlar” olarak tanımlıyordu. Kendisi geleneği koruyor, moderniteyi de ihmal etmiyordu. Princeton University’den Prof. Dr. Michael Baryy yakından tanıdığı Mesud için “Tamamen İslami geleneklerinden yola çıkan parlamenter bir hükümet yapısı, laik tertip, bayanlar ve erkekler için eşitlik ve Batı demokrasileriyle ittifaktan yana saf tutmuştu. İnançlı bir Müslümandı. Din onun için son derece derin bir teslimiyetti, siyasi bir araç değil” diye yazmıştı.
11 EYLÜL SALDIRISINDAN 2 GÜN EVVEL…
Taliban 1996’da Kabil kapılarına dayandığında Ahmed Şah Mesud onlarla son sefer konuştu. Lakin ikna edemeyince Kabil’in yeni bir savaşla tekrar harap olmasını istemediği için çekildi. “Kuzey İttifakı” önderi olarak Pencşir’de gayretine devam etti. Ta ki 9 Eylül 2001’e kadar. Taliban, El Kural ve türevleri için yalnızca askeri güç olarak değil fikir ve ideoloji olarak da bir büyük engeldi. Röportaj için gelen gazeteci kılığındaki iki suikastçı tarafınca öldürüldü. Vefatından hem baş düşmanı Taliban tıpkı vakitte Usame Bin Ladin sorumlu tutuldu. Faili hâlâ meçhul. Onu tanıyan yabancı gazeteci ve araştırmacılara göre fanatizme, radikalliğe ve aşırılığa karşı bu biçimde bir rol modeli istemeyenler tarafınca ortadan kaldırıldı. Öldüğünde 12 yaşında olan oğlu Ahmed Mesud artık Pencşir’de Taliban ile çabaya hazırlanıyor… Ahmet Mesud Taliban’a teslim olmayan tek bölge olan Pencşir’de “Direnişe katılın” davetleri yaptı, ülkenin bir epey noktasında şovlar başladı.
Ahmed Mesud (solda) ile Baba Ahmed Şah Mesud
İNGİLTERE’DE OKUYUP DÖNDÜ
Oğul Ahmed Mesud, Afganistan’ın sıcak çatışmalar ortasında olduğu bir ortamda 1989 yılında doğdu. kimi vakit babasının yanına, dağlara getiriliyordu. O küçük çocuğu Mesud’un kucağında nazarannlerin fazlaca azı onun oğlu olduğunu biliyordu. bir süre ailesiyle Tacikistan’da yaşadı. Babası öldürüldüğünde 12 yaşındaydı. Cenaze merasiminde vakur ve itidalli haliyle dikkat çekti. Amerikalı gazeteci Sebastian Junger o günlerde röportaj yaptığı Ahmed Mesud’u şu biçimde anlatmıştı: “Daha 12 yaşındaydı fakat yaşının üstünde bir irfan ve kavrama kabiliyeti vardı. Kendisinin de bir gün Afganistan’a liderlik etmek üzere vazifeye çağrılabileceğinin çok farkındaydı. ABC’den iki şahısla beraberydim. Hepimizin nutku tutulmuştu, adeta Buda ya da genç Dalai Lama ile röportaj yapmak üzereydi.”
Ahmed Mesud, Tacikistan’daki birinci eğitiminin akabinde bir süre Meşhed’te eğitim aldı. Rusların eğitim için davetini nazikçe reddetti. çabucak sonrasında İngiltere’deki Sandhurst Kraliyet Askeri Akademisi’nde eğitim gördü. Akabinde 2012’de Londra’daki King’s College’da okudu. Memleketler arası Siyaset alanında da master eğitimi aldı. 2016’da Afganistan’a dönerek siyasete girdi. Babası üzere Mevlâna öğretilerinin takipçisi ve Afganistan’ın birliğini savunuyor. Bütün gücün Kabil’de toplanmasına karşı. Eğitim ve iktisat siyasetlerine öncelik veriyor…