Bilim insanlarının ‘Aman dikkat’ diye uyardığı şey oldu! Bundan daha sonrası karanlık…
“Dünyanın akciğerleri” olarak nitelendirilen Amazon yağmur ormanlarındaki kayıplarla ilgili haberler son senelerda hem ülkemizde birebir vakitte yurt haricinde gündemden düşmüyor. Lakin birazdan okuyacaklarınız bugüne kadar yapılan ihtarların da yayımlanan araştırmaların da ötesinde bir noktaya geldiğimizin delili…
Okul senelerından hatırlayabileceğiniz üzere, ormanlar dünya üzerinde ömrün devamlılığı için en değerli ögelerden biri. Çeşitli yollarla atmosfere salınan karbondioksiti ve topraktaki suyu emip, güneş ışığı altında fotosentez yaparak kendilerine besin üretirken çıkan oksijeni de bir daha atmosfere salıyorlar. bu biçimdece atmosferde karbondioksit-oksijen istikrarının sağlanmasında hayati bir rol oynuyorlar.
5,5 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle, Amazon da jenerasyonlar boyunca yalnızca bulunduğu coğrafya için değil, dünyanın geneli için fazlaca değerli bir karbon temizleyici oldu. Global ekosistemin istikrarda kalması için Amazon’daki ağaçlar kritik bir ehemmiyete sahipti.
AĞAÇLAR ÇIKARDIĞIMIZ KARBONDİOKSİTİN DÖRTTE BİRİNİ TEMİZLİYORDU
1960 yılından bu yana dünya genelinde yetişen bitkiler ve ağaçlar, fosil yakıtlardan kaynaklanan karbondioksit salınımının dörtte biri kadarını temizleyebiliyordu. Dünyanın en büyük tropikal ormanı olan Amazon da bu hususta en büyük rolü oynuyordu.
Lakin geçtiğimiz hafta bilim mecmuası Nature’da yayımlanan bir araştırma, Amazon ormanlarında bu istikrarın bilakis döndüğünü gösterdi. Yaklaşık 10 yıldır devam eden araştırmanın neticelerina göre, Amazon ormanlarının birtakım bölgelerinden atmosfere salınan karbondioksit ölçüsü, üretilen oksijenin ötesine geçmiş durumda.
Amazon’un geneline bakıldığında karbondioksit salınımının yıllık 1 milyar tonu bulabildiği belirtiliyor. Araştırmayı yürüten bilim insanları, Amazon’un karbondioksit temizleme gücünü yitirmesinin, fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonların azaltılmasının her zamankinden daha acil olduğuna işaret ettiğini belirtti.
ATMOSFERDEN ÖRNEKLER TOPLANDI
Brezilya’da bulunan Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü tarafınca gerçekleştirilen araştırmada, uzmanlar 2010-2018 yıllarını kapsayan periyotta, Amazon’un dört farklı bölgesinde (doğu, batı, kuzey ve güney) ayda iki kere atmosfer testleri yaptı.
Küçük uçaklarla ormanın 4500 metre üzerinde uçularak 600 farklı dikey karbondioksit ve karbonmonoksit profili alındı. Yapılan ölçümlerden elde edilen sonuçlara nazaran, ormanın doğusunda elde edilen karbon emisyon sonuçları batıdaki sonuçların iki katı düzeydeydi. İkincisi ve daha kıymetlisi de Amazon’un güneybatı bölgesinden atmosfere salınan oksijen ölçüsü karbondioksitin gerisinde kalıyordu.
HER YIL BİR JAPONYA
Biraz daha detaylı açıklamak gerekirse, yangınlar sonucunda yıllık 1,5 milyar ton karbondioksit açığa çıktığı, yeni orman oluşumunun bunun yarım milyar ton kadarını telafi edebildiği anlaşıldı. Geriye kalan 1 milyar tonluk karbondioksit de dünyanın en büyük beşinci kirleticisi olan Japonya’nın bir yıllık karbondioksit salınımına denk geliyor.
Daha evvel de Amazon’un karbondioksit kaynağına dönüştüğüne işaret eden araştırmalar yayımlanmıştı. Örneğin Nisan ayında yayımlanan bir araştırmada, uydu imgelerinden faydalanılarak Brezilya Amazon’unun son 10 yılda saldığı karbondioksitle emdiği karbondioksit içinde yüzde 20’lik bir fark olduğu tespit edildi. 2020’de yayımlanan bir diğer araştırmada da uzmanlar 30 yıl boyunca 300.000 ağacı takip ederek, geçmişe kıyasla daha az karbondioksit tükettiklerini keşfettiler.
Fakat uydu imgeleri bulutlu havalarda net sonuçlar vermiyor, ağaç takipleri ise epey geniş bir bölge olan Amazon havzasının pek hudutlu bir kesitiyle ilgili kesin bilgi sağlıyor. ötürüsıyla son araştırmadan elde edilen ölçümlerin bedellerinin geçmişe kıyasla fazlaca daha isabetli olduğunu söylemek mümkün.
YANGIN OLMAYAN PERİYOTTA BİLE KARBON ÜRETİYOR
Uzmanlar Amazon’un orman yangınları yaşanmadığı devirlerde bile karbon salındığını keşfetti. Bunun her yıl yaşanan orman kayıplarının ve yangınlarının, yakınlardaki başka ormanları daha kırılgan bir hale getirmesinden kaynaklandığı varsayım ediliyor.
Uzmanlar, karbondioksit salınımındaki artışta ağaç kesiti ve yangınların yanı sıra, artan sıcaklıkların ve kurak dönemde yaşanan nem baskısının da tesirli olduğunu belirtiyor. Bölgedeki yağışların kıymetli bir kısmı ağaçların tesiriyle oluşuyor. Ağaç sayısının azalması kuraklığın ve sıcak dalgalarının sertleşmesine yol açıyor.
Aslına nazaran geçmişte de kurak dönemlerde ormanın doğu bölümleri batıya kıyasla daha susuz kalıyordu fakat artık kuraklık eskisinden daha ağır ve uzun sürüyor. Bu da daha fazla ağaç mevti ve yangın manasına geliyor.
DOĞU BÖLÜMLERİNDE KAYIPLAR ÇOK DAHA FAZLA
Amazon’un doğusu orman kayıplarının en çok ve süratli olduğu bölge. Kereste üretimi, soya fasulyesi tarımı için yeni alanlar açılması ve et üretimi için sığır çiftlikleri kurulması üzere gayelerle bu alanda sık sık geniş kapsamlı ağaç kesitleri yaşanıyor.
Araştırmanın Nature’da yayımlanan raporuna nazaran, Amazon’daki ağaç kayıplarının yüzde 17’si son 50 yılda yaşandı. Kaybın yüzde 14’ü ise tarım kaynaklı olarak meydana geldi. Bu noktada bilhassa ormanların yakılması ve açılan alanların tarım ve hayvancılık maksadıyla kullanılması öne çıktı.
Tarla ve otlak açmak için ormanların yakılmasının iklime verdiği ziyanlar epeyce uzun yıllar boyunca devam ediyor. Araştırmaya bakılırsa, yakılan bölgeler 30 yıl daha sonra bile karbondioksit üretmeye devam ediyor. Buna bir de yakılan alanlardaki ağaçların çürümelerini de ek etmek gerekiyor.
YÜZDE 20 İLE 30 ORTASINDAKİ FARK 10 KAT
Araştırmanın yürütücüsü Luciana Gatti, yaptığı açıklamada, “Amazon bir karbon kaynağı haline geldi, buna hiç kuşku yok. Birinci makus haber şu: Orman yangınları, ormanın emme potansiyelinin üç katı daha fazla karbondioksit üretiyor. İkincisi de orman kaybının yüzde 30 ve üstü düzeye ulaştığı yerlerdeki karbon salınımı, orman kaybının yüzde 20’nin altında olduğu yerlerin 10 katı daha fazla” diye konuştu.
Geçmişteki yangınlar ve kerestecilik üzere faaliyetler de yakınlardaki dokunulmamış bölgelere ziyan veriyor ve buraları yangına daha açık hale getiriyor. Bilim insanları bunun kararında bir domino tesiri yaşandığını ve sıkıntısının önüne en kısa vakitte geçilmediği takdirde yıkımın daha da büyük olacağını belirtiyor.
Gatti bu durumu, “Ormanı denetimsiz yangınlara daha açık hale getiren hayli olumsuz bir döngünün arasındayiz” kelamlarıyla özetledi.
BİLİM İNSANLARININ KAYGILARI GERÇEK OLDU
Araştırmayı Guardian’a pahalandıran Londra Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Simon Lewis, “Bu katiyen etkileyici bir çalışma. 9 yıl boyunca iki haftada bir ormanın üzerinde uçup laboratuvar ölçümleri yapmak inanılmaz” dedi.
Lewis şöyleki devam etti: “Orman kayıplarının ve iklim değişikliğinin karbon salınımına yol açması, bunun da daha fazla ısınma ve daha fazla karbonla sonuçlanması bilim insanlarının yaşanmasından tasa ettiği bir şeydi. Bugün elimizde bunun sahiden de yaşandığına dair sağlam ispatlar var. Amazon havzasının güneydoğusunun karbon üreten bir yer haline gelmiş olması, iklim değişikliğinin tesirlerinin hızlandığına dair önemli bir ihtar.”
Colorado State Üniversitesi’nden Prof. Scott Denning de yapılan araştırmayı “kahramanca” olarak nitelendirerek, “Güneydoğuda ormanın büyüme suratı ölme suratının gerisine düşmüş durumda. Bu fazlaca makûs bir durum. Gezegenin en büyük karbon emicisinin, karbon üretir hale gelmesi, fosil yakıtları ortadan kaldırmak için düşündüğümüzden de az vakit kaldığı manasına geliyor” diye konuştu.
“KIRILMA NOKTASI”
Öbür yandan Gatti, insan eliyle çıkarılan yangınlar olmasa, Amazon’un güneydoğu bölgesinin de karbon emme potansiyeline sahip olduğunun da altını çizdi. Bölgenin şu an bir “kırılma noktası”nda olduğunun altını çizen Gatti, “Şöyle düşünün: Amazon’daki yangınları engelleyebilsek, bir daha karbon tüketen bir hale gelebilir. Lakin biz tam zıddını yapıyor ve iklim değişikliğini hızlandırıyoruz” dedi.
Orman kaybının felakete varan sonuçlarının geri döndürülebilir olup olmadığını bilmediğini de belirten Gatti şu biçimde devam etti: “En berbatı de kararlarımızı bilime dayalı olarak almıyoruz. Beşerler daha fazla toprağı tarıma açmanın verimliliği artıracağını düşünüyor lakin aslına nazaran yağışlar üstündeki olumsuz tesiri niçiniyle verimlilik kaybı yaşıyoruz. Amazon’u kurtarmak için global bir iş birliğine gereksinimimiz var.”
ORMANLARI YAKANLAR EN ÇOK ZİYANI KENDİLERİNE VERİYOR
Amazon’dan elde edilen kereste, dana eti ve soyanın değerli bir kısmı Brezilya tarafınca ihraç ediliyor. Geçen hafta yayımlanan bir öbür araştırmada Brezilya’nın soya sanayisinin orman tahribatı kararı süratle artan hava sıcaklıkları niçiniyle her yıl 3,5 milyar dolar ziyan ettiği ortaya kondu.
Brezilya Devlet Lideri Jair Bolsonaro, yıllardır etraf siyasetleri ve Amazon’daki ağaç kayıplarıyla ilgili ağır tenkitlerin gayesi oluyor. Bir küme Avrupa ülkesi geçtiğimiz yıl bir açıklama yaparak, Bolsonaro hükümeti orman kayıplarıyla gayret etmek için adımlar atmayı kabul etmediği surece Brezilya ile ticarete son verileceğini deklare etti. Bolsonaro ise orman kayıplarıyla ilgili araştırmaların ve bilgilerin “yalan” olduğunu savunuyor.
Dahası Amazon’un global bir kaynak olduğu fikrine de karşı çıkan Bolsonaro, 2019 yılında yabancı gazetecilere yaptığı açıklamada, “Şunu anlamanız gerekiyor: Amazon Brezilya’nındır, sizin değil” dedi ve ekledi: “Bizi suçladığınız bu yıkım yaşanmış olsaydı, Amazon bugün var olmazdı, kocaman bir çöle dönüşmüş olurdu.”
Bolsonaro bu açıklamayı yaptıktan bir yıl daha sonra, Haziran ayında Amazon’da son 12 yılın en yüksek orman kayıp sayıları kaydedildi.
“Dünyanın akciğerleri” olarak nitelendirilen Amazon yağmur ormanlarındaki kayıplarla ilgili haberler son senelerda hem ülkemizde birebir vakitte yurt haricinde gündemden düşmüyor. Lakin birazdan okuyacaklarınız bugüne kadar yapılan ihtarların da yayımlanan araştırmaların da ötesinde bir noktaya geldiğimizin delili…
Okul senelerından hatırlayabileceğiniz üzere, ormanlar dünya üzerinde ömrün devamlılığı için en değerli ögelerden biri. Çeşitli yollarla atmosfere salınan karbondioksiti ve topraktaki suyu emip, güneş ışığı altında fotosentez yaparak kendilerine besin üretirken çıkan oksijeni de bir daha atmosfere salıyorlar. bu biçimdece atmosferde karbondioksit-oksijen istikrarının sağlanmasında hayati bir rol oynuyorlar.
5,5 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle, Amazon da jenerasyonlar boyunca yalnızca bulunduğu coğrafya için değil, dünyanın geneli için fazlaca değerli bir karbon temizleyici oldu. Global ekosistemin istikrarda kalması için Amazon’daki ağaçlar kritik bir ehemmiyete sahipti.
AĞAÇLAR ÇIKARDIĞIMIZ KARBONDİOKSİTİN DÖRTTE BİRİNİ TEMİZLİYORDU
1960 yılından bu yana dünya genelinde yetişen bitkiler ve ağaçlar, fosil yakıtlardan kaynaklanan karbondioksit salınımının dörtte biri kadarını temizleyebiliyordu. Dünyanın en büyük tropikal ormanı olan Amazon da bu hususta en büyük rolü oynuyordu.
Lakin geçtiğimiz hafta bilim mecmuası Nature’da yayımlanan bir araştırma, Amazon ormanlarında bu istikrarın bilakis döndüğünü gösterdi. Yaklaşık 10 yıldır devam eden araştırmanın neticelerina göre, Amazon ormanlarının birtakım bölgelerinden atmosfere salınan karbondioksit ölçüsü, üretilen oksijenin ötesine geçmiş durumda.
Amazon’un geneline bakıldığında karbondioksit salınımının yıllık 1 milyar tonu bulabildiği belirtiliyor. Araştırmayı yürüten bilim insanları, Amazon’un karbondioksit temizleme gücünü yitirmesinin, fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonların azaltılmasının her zamankinden daha acil olduğuna işaret ettiğini belirtti.
ATMOSFERDEN ÖRNEKLER TOPLANDI
Brezilya’da bulunan Ulusal Uzay Araştırmaları Enstitüsü tarafınca gerçekleştirilen araştırmada, uzmanlar 2010-2018 yıllarını kapsayan periyotta, Amazon’un dört farklı bölgesinde (doğu, batı, kuzey ve güney) ayda iki kere atmosfer testleri yaptı.
Küçük uçaklarla ormanın 4500 metre üzerinde uçularak 600 farklı dikey karbondioksit ve karbonmonoksit profili alındı. Yapılan ölçümlerden elde edilen sonuçlara nazaran, ormanın doğusunda elde edilen karbon emisyon sonuçları batıdaki sonuçların iki katı düzeydeydi. İkincisi ve daha kıymetlisi de Amazon’un güneybatı bölgesinden atmosfere salınan oksijen ölçüsü karbondioksitin gerisinde kalıyordu.
HER YIL BİR JAPONYA
Biraz daha detaylı açıklamak gerekirse, yangınlar sonucunda yıllık 1,5 milyar ton karbondioksit açığa çıktığı, yeni orman oluşumunun bunun yarım milyar ton kadarını telafi edebildiği anlaşıldı. Geriye kalan 1 milyar tonluk karbondioksit de dünyanın en büyük beşinci kirleticisi olan Japonya’nın bir yıllık karbondioksit salınımına denk geliyor.
Daha evvel de Amazon’un karbondioksit kaynağına dönüştüğüne işaret eden araştırmalar yayımlanmıştı. Örneğin Nisan ayında yayımlanan bir araştırmada, uydu imgelerinden faydalanılarak Brezilya Amazon’unun son 10 yılda saldığı karbondioksitle emdiği karbondioksit içinde yüzde 20’lik bir fark olduğu tespit edildi. 2020’de yayımlanan bir diğer araştırmada da uzmanlar 30 yıl boyunca 300.000 ağacı takip ederek, geçmişe kıyasla daha az karbondioksit tükettiklerini keşfettiler.
Fakat uydu imgeleri bulutlu havalarda net sonuçlar vermiyor, ağaç takipleri ise epey geniş bir bölge olan Amazon havzasının pek hudutlu bir kesitiyle ilgili kesin bilgi sağlıyor. ötürüsıyla son araştırmadan elde edilen ölçümlerin bedellerinin geçmişe kıyasla fazlaca daha isabetli olduğunu söylemek mümkün.
YANGIN OLMAYAN PERİYOTTA BİLE KARBON ÜRETİYOR
Uzmanlar Amazon’un orman yangınları yaşanmadığı devirlerde bile karbon salındığını keşfetti. Bunun her yıl yaşanan orman kayıplarının ve yangınlarının, yakınlardaki başka ormanları daha kırılgan bir hale getirmesinden kaynaklandığı varsayım ediliyor.
Uzmanlar, karbondioksit salınımındaki artışta ağaç kesiti ve yangınların yanı sıra, artan sıcaklıkların ve kurak dönemde yaşanan nem baskısının da tesirli olduğunu belirtiyor. Bölgedeki yağışların kıymetli bir kısmı ağaçların tesiriyle oluşuyor. Ağaç sayısının azalması kuraklığın ve sıcak dalgalarının sertleşmesine yol açıyor.
Aslına nazaran geçmişte de kurak dönemlerde ormanın doğu bölümleri batıya kıyasla daha susuz kalıyordu fakat artık kuraklık eskisinden daha ağır ve uzun sürüyor. Bu da daha fazla ağaç mevti ve yangın manasına geliyor.
DOĞU BÖLÜMLERİNDE KAYIPLAR ÇOK DAHA FAZLA
Amazon’un doğusu orman kayıplarının en çok ve süratli olduğu bölge. Kereste üretimi, soya fasulyesi tarımı için yeni alanlar açılması ve et üretimi için sığır çiftlikleri kurulması üzere gayelerle bu alanda sık sık geniş kapsamlı ağaç kesitleri yaşanıyor.
Araştırmanın Nature’da yayımlanan raporuna nazaran, Amazon’daki ağaç kayıplarının yüzde 17’si son 50 yılda yaşandı. Kaybın yüzde 14’ü ise tarım kaynaklı olarak meydana geldi. Bu noktada bilhassa ormanların yakılması ve açılan alanların tarım ve hayvancılık maksadıyla kullanılması öne çıktı.
Tarla ve otlak açmak için ormanların yakılmasının iklime verdiği ziyanlar epeyce uzun yıllar boyunca devam ediyor. Araştırmaya bakılırsa, yakılan bölgeler 30 yıl daha sonra bile karbondioksit üretmeye devam ediyor. Buna bir de yakılan alanlardaki ağaçların çürümelerini de ek etmek gerekiyor.
YÜZDE 20 İLE 30 ORTASINDAKİ FARK 10 KAT
Araştırmanın yürütücüsü Luciana Gatti, yaptığı açıklamada, “Amazon bir karbon kaynağı haline geldi, buna hiç kuşku yok. Birinci makus haber şu: Orman yangınları, ormanın emme potansiyelinin üç katı daha fazla karbondioksit üretiyor. İkincisi de orman kaybının yüzde 30 ve üstü düzeye ulaştığı yerlerdeki karbon salınımı, orman kaybının yüzde 20’nin altında olduğu yerlerin 10 katı daha fazla” diye konuştu.
Geçmişteki yangınlar ve kerestecilik üzere faaliyetler de yakınlardaki dokunulmamış bölgelere ziyan veriyor ve buraları yangına daha açık hale getiriyor. Bilim insanları bunun kararında bir domino tesiri yaşandığını ve sıkıntısının önüne en kısa vakitte geçilmediği takdirde yıkımın daha da büyük olacağını belirtiyor.
Gatti bu durumu, “Ormanı denetimsiz yangınlara daha açık hale getiren hayli olumsuz bir döngünün arasındayiz” kelamlarıyla özetledi.
BİLİM İNSANLARININ KAYGILARI GERÇEK OLDU
Araştırmayı Guardian’a pahalandıran Londra Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Simon Lewis, “Bu katiyen etkileyici bir çalışma. 9 yıl boyunca iki haftada bir ormanın üzerinde uçup laboratuvar ölçümleri yapmak inanılmaz” dedi.
Lewis şöyleki devam etti: “Orman kayıplarının ve iklim değişikliğinin karbon salınımına yol açması, bunun da daha fazla ısınma ve daha fazla karbonla sonuçlanması bilim insanlarının yaşanmasından tasa ettiği bir şeydi. Bugün elimizde bunun sahiden de yaşandığına dair sağlam ispatlar var. Amazon havzasının güneydoğusunun karbon üreten bir yer haline gelmiş olması, iklim değişikliğinin tesirlerinin hızlandığına dair önemli bir ihtar.”
Colorado State Üniversitesi’nden Prof. Scott Denning de yapılan araştırmayı “kahramanca” olarak nitelendirerek, “Güneydoğuda ormanın büyüme suratı ölme suratının gerisine düşmüş durumda. Bu fazlaca makûs bir durum. Gezegenin en büyük karbon emicisinin, karbon üretir hale gelmesi, fosil yakıtları ortadan kaldırmak için düşündüğümüzden de az vakit kaldığı manasına geliyor” diye konuştu.
“KIRILMA NOKTASI”
Öbür yandan Gatti, insan eliyle çıkarılan yangınlar olmasa, Amazon’un güneydoğu bölgesinin de karbon emme potansiyeline sahip olduğunun da altını çizdi. Bölgenin şu an bir “kırılma noktası”nda olduğunun altını çizen Gatti, “Şöyle düşünün: Amazon’daki yangınları engelleyebilsek, bir daha karbon tüketen bir hale gelebilir. Lakin biz tam zıddını yapıyor ve iklim değişikliğini hızlandırıyoruz” dedi.
Orman kaybının felakete varan sonuçlarının geri döndürülebilir olup olmadığını bilmediğini de belirten Gatti şu biçimde devam etti: “En berbatı de kararlarımızı bilime dayalı olarak almıyoruz. Beşerler daha fazla toprağı tarıma açmanın verimliliği artıracağını düşünüyor lakin aslına nazaran yağışlar üstündeki olumsuz tesiri niçiniyle verimlilik kaybı yaşıyoruz. Amazon’u kurtarmak için global bir iş birliğine gereksinimimiz var.”
ORMANLARI YAKANLAR EN ÇOK ZİYANI KENDİLERİNE VERİYOR
Amazon’dan elde edilen kereste, dana eti ve soyanın değerli bir kısmı Brezilya tarafınca ihraç ediliyor. Geçen hafta yayımlanan bir öbür araştırmada Brezilya’nın soya sanayisinin orman tahribatı kararı süratle artan hava sıcaklıkları niçiniyle her yıl 3,5 milyar dolar ziyan ettiği ortaya kondu.
Brezilya Devlet Lideri Jair Bolsonaro, yıllardır etraf siyasetleri ve Amazon’daki ağaç kayıplarıyla ilgili ağır tenkitlerin gayesi oluyor. Bir küme Avrupa ülkesi geçtiğimiz yıl bir açıklama yaparak, Bolsonaro hükümeti orman kayıplarıyla gayret etmek için adımlar atmayı kabul etmediği surece Brezilya ile ticarete son verileceğini deklare etti. Bolsonaro ise orman kayıplarıyla ilgili araştırmaların ve bilgilerin “yalan” olduğunu savunuyor.
Dahası Amazon’un global bir kaynak olduğu fikrine de karşı çıkan Bolsonaro, 2019 yılında yabancı gazetecilere yaptığı açıklamada, “Şunu anlamanız gerekiyor: Amazon Brezilya’nındır, sizin değil” dedi ve ekledi: “Bizi suçladığınız bu yıkım yaşanmış olsaydı, Amazon bugün var olmazdı, kocaman bir çöle dönüşmüş olurdu.”
Bolsonaro bu açıklamayı yaptıktan bir yıl daha sonra, Haziran ayında Amazon’da son 12 yılın en yüksek orman kayıp sayıları kaydedildi.