Biyoçeşitlilik Konferansı: Doğayı korumak için ‘tarihi’ muahede

Helen Briggs
BBC Etraf Muhabiri


Birleşmiş Milletler (BM) Biyoçeşitlilik Konferansı’na (COP 15) katılan ülkeler, 2030 yılına kadar gezegenin üçte birini müdafaa altına alma konusunda anlaştı. Bu mutabakat biyolojik çeşitliliği muhafaza amacında dönüm noktası olarak bedellendiriliyor.




Yağmur ormanları ve sulak alanlar üzere hayati kıymet taşıyan eko-sistemlerin ve yerli toplulukların haklarının korunması için de gayeler belirlenecek.



Kanada’nın Montreal kentinde düzenlenen COP15 BM Biyoçeşitlilik Doruğu’nda varılan muahede Pazartesi sabahı belirtildi.



Çin’de yapılması planlanan tepe Covid niçiniyle ertelenmiş ve Kanada’ya taşınmıştı.


görüşmeden sorumlu olan Çin, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin son dakika itirazına karşın mutabakatın sağlandığını duyurdu.



BM Kalkınma Programı, “tarihi anlaşmanın” dünyanın dört bir yanındaki insanların biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak için gerçek bir ilerleme bekleyebileceği manasına geldiğini söylemiş oldu.



Hangi konularda mutabakat sağlandı?



Anlaşma sağlanan ana hususlar şu biçimde:


  • Türlerin yok oluşunun durdurulması ve genetik çeşitliliğin sürdürülmesi de dahil olmak üzere ekosistemlerin korunması, güzelleştirilmesi ve canlandırılması,
  • Biyoçeşitliliğin “sürdürülebilir kullanması” – zati çeşitlerin ve habitatların besin ve pak su üzere insanlığa sundukları hizmetleri sağlayabilmelerinin sağlanması,
  • Doğadan elde edilen kaynakların – bitkisel ilaçlar üzere – faydalarının adil ve eşit bir biçimde paylaşılmasını ve yerli halkların haklarının korunmasını sağlamak,
  • Biyoçeşitlilik için ödeme yapmak ve kaynak ayırmak: Paranın ve müdafaa gayretlerinin muhtaçlık duyulan yere ulaşmasını sağlamak.
Anlaşma süreci nasıl gelişti?



Kanada Etraf ve İklim Değişikliği Bakanı Steven Guilbeault gazetecilere yaptığı açıklamada, “Paris’in iklim konusunda yaptığı üzere bu da tarihe geçecek bir an” dedi.



2015 Paris İklim Mutabakatı, gezegendeki sıcaklık artışını 2 derecenin altında tutma konusunda ülkelerin mutabık kalmalarını sağlamıştı.



Montreal’deki tepe, doğayı güzelleşme yoluna sokmak için “son şans” olarak görülüyordu.



Görüşmeler boyunca gayeler ve planların nasıl finanse edileceği konusunda fikir ayrılıkları yaşandı.



En büyük uyuşmazlık noktalarından biri, dünyanın en çok biyolojik çeşitliliğine sahip bölgelerdeki muhafaza gayretlerinin nasıl finanse edileceğiyle ilgiliydi.



Biyoçeşitlilik, dünyadaki tüm canlıları ve bunların gezegeni ayakta tutan karmaşık ömür ağı ortasında birbirlerine bağlanma biçimlerini söz ediyor.



Çin yeni muahede metnini Pazar günü yayımlandı.



Delegeler, saatler süren gecikmelerin akabinde Pazartesi sabah erken saatlerde oturumu topladı ve metni kabul etti.



COP 15 Lideri Huang Runqui, muahedeyi destekleyemeyeceğini söyleyen Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin itirazlarına karşın mutabakatın onaylandığını ilan etti.



Anlaşma nasıl bedellendiriliyor?



Kraliyet Kuşları Muhafaza Derneği’nin kıdemli milletlerarası siyaset danışmanı Georgina Chandler, Montreal’de varılan muahede yardımıyla hem insanların tıpkı vakitte tabiatın daha güzel durumda olacağını söylemiş oldu.



“Artık mutabakat tamamlandığına nazaran, hükümetlerin, şirketlerin ve toplumların bu taahhütlerin hayata geçirilmesine nasıl yardımcı olacaklarını belirlemeleri gerekiyor.”



Yaban ömrü Muhafaza Derneği’nden Sue Lieberman mutabakatın bir uzlaşma olduğunu ve biroldukca düzgün öge içermesine karşın “doğayla olan alakamızı sahiden dönüştürmek ve ekosistemler, habitatlar ve tipler üstündeki tahribatımızı durdurmak için” daha ileri gidilebileceğini söylemiş oldu.



‘Doğa bizim gemimiz, su üstünde kalmalı’



Anlaşma için günlerce süren ağır müzakereler oldu. Bakanlar Cumartesi günü, 2030’a kadar doğayı düzgünleşme yoluna sokmak için net maksatlar üzerinde mutabakata varılması gerektiği konusunda hararetli konuşmalar yaptı.



Avrupa Birliği’nin yürütme organı olan Avrupa Kurulu’nun Etraf, Okyanuslar ve Balıkçılıktan Sorumlu Üyesi Virginijus Sinkevicius “Doğa bizim gemimiz. Onun su üstünde kalmasını sağlamalıyız” dedi.



Bilim insanları, ormanların ve otlakların daha evvel görülmemiş oranlarda yok olması ve okyanusların kirlilikle yüz yüze olması niçiniyle insanların Dünya’yı inançlı hudutların ötesine ittiği konusunda ikazda bulunuyor.



SARs CoV-2, Ebola ve HIV üzere hastalıkların yırtıcı hayvanlardan insan popülasyonlarına yayılma riskinin artması sıkıntısına da dikkat çekiliyor.



Başlıca uyuşmazlık noktalarından biri finansmanla ilgili.



Mısır’da düzenlenen iklim doruğu COP 27’de olduğu üzere, kimi ülkeler biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olmak üzere yeni bir fon kurulması davetinde bulundu lakin bu talep öbürleri tarafınca reddedildi.
 
Üst