İmar hareketleri ve dere yataklarının yapılaşmasıyla açılması kararı “İstanbul’da açık dere neredeyse kalmadı” diyen TMMOB Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan, en epey tahribatın Marmara Havzası’na dökülen derelerde olduğunu belirtiyor.
İBB İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün, megakentte yaklaşık 168 tane dere olduğunu; yüzde 36’sının doğallığını koruduğunu fakat yüzde 64’ünün ise çeşitli müdahalelere uğradığını söylemiş oldu.
Birgün’den Dilara Şimşek hazırladığı haberde uzmanlara göre ise biroldukca ilçesi dere üzerinde yapılaşan megakentte önemli bir risk mevcut. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Etraf Mühendisleri Odası (ÇMO) İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan, megakentin derelerini, üstündeki yapılaşmayı ve beklenen felaketleri anlattı.
“19 derenin ıslahının gerçekleştirileceği vaat edildi lakin kelamlar tutulmadı”
2004-2009 yılı içinde dere ıslahına 816 milyon TL; dere ıslahı kamulaştırma için ise 181 milyon 812 bin TL harcandı. Dünya Bankası’ndan da alınan 322 milyon 150 bin dolar kredinin, 200 milyon TL’lik kısmıyla 19 derenin ıslahı gerçekleştirileceği vaat edildi lakin kelamlar tutulmadı. Kentte 2009’da meydana gelen sel felaketinin akabinde 24 Aralık 2010’da eski İBB Lideri Kadir Topbaş’ın iştirakiyle ortalarında Kurbağalıdere’nin de olduğu 7 büyük dereyi ıslah çalışmalarının temel atma merasimi yapıldı ve 7 büyük derenin 2011 yılının sonuna kadar ıslah edilmesi maksadı konuldu. Fakat İSKİ’nin 2014 faaliyet raporunda Kurbağalıdere’nin Devlet Materyal Ofisi-Kalamış içindeki 2 bin 900 metrelik kısmın yalnızca yüzde 34’ü ıslah edildi.
“168 dereden yüzde 36’sı doğallığını koruyor”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün, megakentte yaklaşık 168 tane dere olduğunu; yüzde 36’sının doğallığını koruduğunu lakin yüzde 64’ünün ise çeşitli müdahalelere uğradığını söylemiş oldu.
Akgün şunları kaydetti:
“seneler prestijiyle mühendislik manasında derelerin belli kesitleri alındı, bir kısmının varlığı kaybettirildi. Ortaköy, Ihlamurdere, Bayrampaşa üzere kent merkezindeki birçok dere, yolların altında kaldı. İstanbul’da bu derelerin varlığı yapılaşma manasında hayli önemli sorunun olduğu yerler. Ayamama’da bilhassa epeyce önemli bir felaketle karşılaşmıştık. İstanbul üzere bilhassa ağır göç almış ve büyük oranda kaçak yapılaşmış bir kentte dere vadilerinin boşaltılması o yerlerin yapılaşmaya açılmaması, yapılaşan yerlerin tekrar kamulaştırılarak temizlenmesi gerekiyor. Çok önemli risk taşıyorlar.”
“Sanayi alanları dere etrafında yapılaşıyor”
1980’lerden itibaren uygulamaya konulan planlarla hayli önemli yapılaşmanın önünün açıldığını kaydeden Akgün, özelikle sanayi alanlarının dere etraflarında yapılaştığına dikkat çekerek şu sözleri kullandı:
“1984’te derelerin sağında-solunda dere muhafaza bantları oluşturma sonucu alındı lakin 1988’de bu kaldırıldı ve hayli önemli yapılaşmanın önü açıldı. 1980’lerde ıslah imar planlarının yapıldığı periyotlar ve hayli önemli kaçak yapılaşma ortaya çıktı. Bu ekolojik ve sel baskınında önemli riskleri birlikteinde getirdi.”
“İmar rejiminin getirilmesi lazım”
İstanbul’un sel açısından inançlı bir kent olduğunu söyleyemeyiz. Yakın vakitte hayli önemli bir yatırım oldu. Bilhassa İSKİ’nin yağmur sularını toplama ve alt yapı manasında önemli yatırımları oldu. Geçen vakit içinderda Üsküdar’da, Eminönü’nde, Beşiktaş’ta gördüğümüz taşkınları görmüyoruz son 1 yıldır. Kentin daha büyük afetlere hazır bir biçimde yapılaşması ve imar edilmesi lazım. İmar rejiminin getirilmesi lazım. Uzun vadeli bir müddetç. Bununla ilgili planlar oluşturmaya devam ediyoruz.”
“50’li senelerdan beri derelerde önemli baskı oluştu”
ÇMO İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan, Adnan Menderes’in iktidara geldiği 1950’li senelerda itibaren megakentin derelerine önemli baskı oluştuğunu belirtti. O senelerdan bu vakte kadar İstanbul’un tüm ekosistemlerinin artan nüfustan ve yapılaşmadan nasibini aldığını kaydeden Kayan, şunları anlattı:
“1950’li senelerdaki imar hareketleri derelerin doğal yapısını etkilemiş fiziki yapısını değiştirerek vakit içerisinde kaybetmesine niye oldu. en çok tahribatı yaşayan kısım Marmara Havzası’na dökülen dereler. Geçtiğimiz senelera kadar oralarda yapılaşma, tahribat olmadığı için dereler kısmen doğal yapılarını koruyabiliyordu lakin artık mega projeler yani 3. havalimanı 3. köprü irtibat yolları, Kanal İstanbulla birlikte Karadeniz’e dökülen derelerin tahrip olması kaçınılmaz.”
“İstanbul’da açık dere neredeyse kalmadı”
Kayan’a göre neoliberal siyasetler kararı ortaya atılan projeler İstanbul’u önemli biçimde etkiliyor. En çarpıcı mesela Vatan Caddesi olduğuna dikkat çeken Kayan, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“En çarpıcı örneği; bugün Vatan Caddesi olarak kurgulanan yerin altından aslında Bayrampaşa Deresi geçiyor. Bu dere epeyce büyük havzaya sahip. bu biçimdeki planlarda daha ucuz ve kolay yatırım denilerek derenin üstü kapatılıyor. Ayamama Deresi aslında fazlaca büyük havzaydı. Fakat üstü yapılaştı, karayolu geçirildi. 2009’daki taşkında 31 kişi öldü. Havzaların en büyük özelliği yeşil ekosistemi yetişmesiyle birlikte fazlaca önemli içme su kaynaklarının beslendiği yapılardır. Bu derelerin yok olmasının kent açısından bu biçimde de berbat bir tesiri var. İstanbul’da açık dere neredeyse kalmadı. Taban altına indirildi.”
“Mega projeler’ doğal hayat alanlarını tehlikeye soktu”
Eski TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Lideri Dr. Hülya Dinç’in 2015 yılında hazırladığı ‘İstanbul Derelerinin Fiziki Değişimi’ başlıklı doktora tezine bakılırsa ‘mega projeler’ ve muhafaza aleyhine değişen mevzuatlar doğal ömür alanlarını tehlikeye soktu. Araştırmada İstanbul’un dereleriyle ilgili şu tabirler yer alıyor:
“Derelerin denize açıldığı yerlerde oluşturduğu mansap bölgesi tabiatı gereği denize girilen kumsal alan ve küçük balıkçı teknelerin sığındığı koydur. Geçmişte bu alanlar kentin denize girilen plaj alanlarıydı (Turşucu deresi-Suadiye plajını; İdealtepe deresi Süreyyapaşa plajı, Çamaşırcı deresi Bostancı Plajı, Florya deresi Florya plajı, Kurbağalı dere Kalamış plajı, Ayamama, Tavukçu dereleri Ataköy plajı gibi). Bugün mansap bölgeleri yerleşim alanlarında kalmış ve kıyıların doldurulmasıyla koy ve kumsal özelliğini kaybetmiştir. Kent içerisinde kalan derelerin birçok denize, göle, Haliç’e, taş ve betonarme gereç ile açık yada kapalı kanal kesit olarak bağlanmaktadır. Membaları ise geçmişte açık alan, orman alanı, tarım alanı, su havza alanında yer alırken günümüzde birden fazla yerleşim dokusu içerisinde kalmıştır.”
24 yılda yapılaşmayan dere yatağı kalmadı
1997 yılında İstanbul Su ve Kanalizasyon Yönetimi (İSKİ) Genel Müdürlüğü nazaranvini yürüten Veysel Eroğlu, o devir imara açılan dere yatakları konusunda rapor hazırlatarak ‘uyarı yazısı’ yazdı. Hazırlanan raporda 174 dereden 58’inin fazlaca tehlikeli olduğu belirlenerek; buraların hemen boşaltılması ve kurtarma çalışmaları için hazırlık yapılması istendi. O periyot Valilik, Bayındırlık ve İskan Vilayet Müdürlüğü ile bütün ilçe belediyelerine gönderilen 31 Ocak 1997 tarihindeki yazıda riskli bölgelerin Nisan 1997 sonuna kadar ‘acilen’ boşaltılması gerektiği açıklandı.
İBB İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün, megakentte yaklaşık 168 tane dere olduğunu; yüzde 36’sının doğallığını koruduğunu fakat yüzde 64’ünün ise çeşitli müdahalelere uğradığını söylemiş oldu.
Birgün’den Dilara Şimşek hazırladığı haberde uzmanlara göre ise biroldukca ilçesi dere üzerinde yapılaşan megakentte önemli bir risk mevcut. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Etraf Mühendisleri Odası (ÇMO) İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan, megakentin derelerini, üstündeki yapılaşmayı ve beklenen felaketleri anlattı.
“19 derenin ıslahının gerçekleştirileceği vaat edildi lakin kelamlar tutulmadı”
2004-2009 yılı içinde dere ıslahına 816 milyon TL; dere ıslahı kamulaştırma için ise 181 milyon 812 bin TL harcandı. Dünya Bankası’ndan da alınan 322 milyon 150 bin dolar kredinin, 200 milyon TL’lik kısmıyla 19 derenin ıslahı gerçekleştirileceği vaat edildi lakin kelamlar tutulmadı. Kentte 2009’da meydana gelen sel felaketinin akabinde 24 Aralık 2010’da eski İBB Lideri Kadir Topbaş’ın iştirakiyle ortalarında Kurbağalıdere’nin de olduğu 7 büyük dereyi ıslah çalışmalarının temel atma merasimi yapıldı ve 7 büyük derenin 2011 yılının sonuna kadar ıslah edilmesi maksadı konuldu. Fakat İSKİ’nin 2014 faaliyet raporunda Kurbağalıdere’nin Devlet Materyal Ofisi-Kalamış içindeki 2 bin 900 metrelik kısmın yalnızca yüzde 34’ü ıslah edildi.
“168 dereden yüzde 36’sı doğallığını koruyor”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Lideri Gürkan Akgün, megakentte yaklaşık 168 tane dere olduğunu; yüzde 36’sının doğallığını koruduğunu lakin yüzde 64’ünün ise çeşitli müdahalelere uğradığını söylemiş oldu.
Akgün şunları kaydetti:
“seneler prestijiyle mühendislik manasında derelerin belli kesitleri alındı, bir kısmının varlığı kaybettirildi. Ortaköy, Ihlamurdere, Bayrampaşa üzere kent merkezindeki birçok dere, yolların altında kaldı. İstanbul’da bu derelerin varlığı yapılaşma manasında hayli önemli sorunun olduğu yerler. Ayamama’da bilhassa epeyce önemli bir felaketle karşılaşmıştık. İstanbul üzere bilhassa ağır göç almış ve büyük oranda kaçak yapılaşmış bir kentte dere vadilerinin boşaltılması o yerlerin yapılaşmaya açılmaması, yapılaşan yerlerin tekrar kamulaştırılarak temizlenmesi gerekiyor. Çok önemli risk taşıyorlar.”
“Sanayi alanları dere etrafında yapılaşıyor”
1980’lerden itibaren uygulamaya konulan planlarla hayli önemli yapılaşmanın önünün açıldığını kaydeden Akgün, özelikle sanayi alanlarının dere etraflarında yapılaştığına dikkat çekerek şu sözleri kullandı:
“1984’te derelerin sağında-solunda dere muhafaza bantları oluşturma sonucu alındı lakin 1988’de bu kaldırıldı ve hayli önemli yapılaşmanın önü açıldı. 1980’lerde ıslah imar planlarının yapıldığı periyotlar ve hayli önemli kaçak yapılaşma ortaya çıktı. Bu ekolojik ve sel baskınında önemli riskleri birlikteinde getirdi.”
“İmar rejiminin getirilmesi lazım”
İstanbul’un sel açısından inançlı bir kent olduğunu söyleyemeyiz. Yakın vakitte hayli önemli bir yatırım oldu. Bilhassa İSKİ’nin yağmur sularını toplama ve alt yapı manasında önemli yatırımları oldu. Geçen vakit içinderda Üsküdar’da, Eminönü’nde, Beşiktaş’ta gördüğümüz taşkınları görmüyoruz son 1 yıldır. Kentin daha büyük afetlere hazır bir biçimde yapılaşması ve imar edilmesi lazım. İmar rejiminin getirilmesi lazım. Uzun vadeli bir müddetç. Bununla ilgili planlar oluşturmaya devam ediyoruz.”
“50’li senelerdan beri derelerde önemli baskı oluştu”
ÇMO İstanbul Şube Lideri Meryem Kayan, Adnan Menderes’in iktidara geldiği 1950’li senelerda itibaren megakentin derelerine önemli baskı oluştuğunu belirtti. O senelerdan bu vakte kadar İstanbul’un tüm ekosistemlerinin artan nüfustan ve yapılaşmadan nasibini aldığını kaydeden Kayan, şunları anlattı:
“1950’li senelerdaki imar hareketleri derelerin doğal yapısını etkilemiş fiziki yapısını değiştirerek vakit içerisinde kaybetmesine niye oldu. en çok tahribatı yaşayan kısım Marmara Havzası’na dökülen dereler. Geçtiğimiz senelera kadar oralarda yapılaşma, tahribat olmadığı için dereler kısmen doğal yapılarını koruyabiliyordu lakin artık mega projeler yani 3. havalimanı 3. köprü irtibat yolları, Kanal İstanbulla birlikte Karadeniz’e dökülen derelerin tahrip olması kaçınılmaz.”
“İstanbul’da açık dere neredeyse kalmadı”
Kayan’a göre neoliberal siyasetler kararı ortaya atılan projeler İstanbul’u önemli biçimde etkiliyor. En çarpıcı mesela Vatan Caddesi olduğuna dikkat çeken Kayan, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“En çarpıcı örneği; bugün Vatan Caddesi olarak kurgulanan yerin altından aslında Bayrampaşa Deresi geçiyor. Bu dere epeyce büyük havzaya sahip. bu biçimdeki planlarda daha ucuz ve kolay yatırım denilerek derenin üstü kapatılıyor. Ayamama Deresi aslında fazlaca büyük havzaydı. Fakat üstü yapılaştı, karayolu geçirildi. 2009’daki taşkında 31 kişi öldü. Havzaların en büyük özelliği yeşil ekosistemi yetişmesiyle birlikte fazlaca önemli içme su kaynaklarının beslendiği yapılardır. Bu derelerin yok olmasının kent açısından bu biçimde de berbat bir tesiri var. İstanbul’da açık dere neredeyse kalmadı. Taban altına indirildi.”
“Mega projeler’ doğal hayat alanlarını tehlikeye soktu”
Eski TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Lideri Dr. Hülya Dinç’in 2015 yılında hazırladığı ‘İstanbul Derelerinin Fiziki Değişimi’ başlıklı doktora tezine bakılırsa ‘mega projeler’ ve muhafaza aleyhine değişen mevzuatlar doğal ömür alanlarını tehlikeye soktu. Araştırmada İstanbul’un dereleriyle ilgili şu tabirler yer alıyor:
“Derelerin denize açıldığı yerlerde oluşturduğu mansap bölgesi tabiatı gereği denize girilen kumsal alan ve küçük balıkçı teknelerin sığındığı koydur. Geçmişte bu alanlar kentin denize girilen plaj alanlarıydı (Turşucu deresi-Suadiye plajını; İdealtepe deresi Süreyyapaşa plajı, Çamaşırcı deresi Bostancı Plajı, Florya deresi Florya plajı, Kurbağalı dere Kalamış plajı, Ayamama, Tavukçu dereleri Ataköy plajı gibi). Bugün mansap bölgeleri yerleşim alanlarında kalmış ve kıyıların doldurulmasıyla koy ve kumsal özelliğini kaybetmiştir. Kent içerisinde kalan derelerin birçok denize, göle, Haliç’e, taş ve betonarme gereç ile açık yada kapalı kanal kesit olarak bağlanmaktadır. Membaları ise geçmişte açık alan, orman alanı, tarım alanı, su havza alanında yer alırken günümüzde birden fazla yerleşim dokusu içerisinde kalmıştır.”
24 yılda yapılaşmayan dere yatağı kalmadı
1997 yılında İstanbul Su ve Kanalizasyon Yönetimi (İSKİ) Genel Müdürlüğü nazaranvini yürüten Veysel Eroğlu, o devir imara açılan dere yatakları konusunda rapor hazırlatarak ‘uyarı yazısı’ yazdı. Hazırlanan raporda 174 dereden 58’inin fazlaca tehlikeli olduğu belirlenerek; buraların hemen boşaltılması ve kurtarma çalışmaları için hazırlık yapılması istendi. O periyot Valilik, Bayındırlık ve İskan Vilayet Müdürlüğü ile bütün ilçe belediyelerine gönderilen 31 Ocak 1997 tarihindeki yazıda riskli bölgelerin Nisan 1997 sonuna kadar ‘acilen’ boşaltılması gerektiği açıklandı.