Dişi sinekkuşları da taciz ve şiddet mağduru… Bundan kaçmak için buldukları yol ise inanılmaz!
Sinekkuşlarının isimlerini duyar duymaz aklımıza çiçekten çiçeğe dolaşıp balözü toplayan minik, şirin, dost canlısı hayvanlar geliyor. Ancak gerçek epey farklı… Bu hayvanların hayatı da en az beşerler kadar sıkıntı. Bilhassa de dişi sinekkuşlarınınki…
Beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşları buna epeyce yeterli bir örnek. Meksika’dan Brezilya’ya uzanan coğrafyada yaşayan beyaz boyunlu Jakoben’lerin dişisi yumurtladığında, yavrunun babası olan erkek bir anda ortadan kayboluyor ve bütün sorumluluğu dişiye bırakıyor. Dişi beyaz boyunlu Jakoben, saatlerce uğraşıp yuvasını inşa etmese, yumurtanın avcıların eline düşüp telef olması işten bile değil.
Yavru yumurtadan çıktıktan daha sonra da durum pek değişmiyor. Dişi beyaz boyunlu Jakoben, yavrusu büyüyüp de yuvadan uçana kadar tüm besleme ve bakım işlerini tek başına üstlenmek zorunda kalıyor.
ERKEKLER DİŞİLERİ DAİMA TACİZ EDİYOR
İşin bir de taciz ve şiddet boyutu var üstelik. Dişi sinekkuşları daima adamların taarruzlarına maruz kalıyor. Kamuflaj giysisi misali koyu yeşil renkli, kahverengi ve siyah çizgili tüylere sahip dişiler çiçekten çiçeğe dolaşıp balözlerini toplarken parlak mavi başlı agresif erkekler daima peşlerinden uçuyor, onları gagalayıp gövdelerine vurmaya çalışıyor.
Lakin sonuçları geçtiğimiz hafta içi yayımlanan bir bilimsel araştırma, dişi beyaz boyunlu Jakoben’lerin kendilerini erkek şiddetinden korumak için fazlaca farklı bir özellik edindiklerini ortaya koydu.
TAHLİL: ERKEK ÜZERE GÖRÜNMEK
Current Biology mecmuasında yayımlanan araştırmaya göre, dişi beyaz boyunlu Jakoben’lerin dörtte birinden çoksı beklendiği üzere yeşil tüylere sahip değil. Tersine bu dişiler tıpkı erkek Jakoben’ler üzere ışıltılı mavi başlara, parlak beyaz kuyruklara ve beyaz karınlara sahipler.
Üstelik erkek sinekkuşlarıyla birebir tıpkı görünen bu dişiler, yeşil kız kardeşlerinin bilakis yiyecek ararken şiddete uğramıyor. Daha uzun müddetler boyunca rahat rahat beslenebiliyor.
Dişi beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşlarının çoğunluğu bu renklere sahip
EŞ SEÇİMİ TEORİSİNE UYMUYOR
Dünya üstündeki kuş çeşitlerinin hayli büyük bir kısmında, erkekler dişilerine kıyasla epey daha göz alıcı özelliklere sahipler. Tavuskuşlarının yelpaze formundaki kuyrukları ya da sinekkuşlarının parlak mavi renkli başları bu durumun en yeterli örnekleri.
Sinekkuşlarıyla ilgili araştırmayı yürüten Dr. Jay Falk, New York Times’a yaptığı açıklamada bilim insanlarının değerli bir kısmının bu farklılığı son 50 yıldır, eş seçimi teorisiyle açıklama eğiliminde olduğunu lakin kelam konusu teorinin dişilere uygulandığı noktada çöktüğünü belirtti.
Çünkü, Washington Üniversitesi’nde doktora daha sonrası araştırmasını yürüten bununla birlikte Cornell Ornitoloji Laboratuvarı’nda ve Smithsonian Tropikal Araştırmalar Enstitüsü’nde misyon yapan Falk’a göre, dişilerin adamların göz alıcı özelliklerini edinecek biçimde evrimleşmelerinin eş aramalarıyla bir ilgisi yok. Büsbütün kendi evrimsel avantajları için bu biçimde özellikler geliştiriyorlar.
TOPLUMSAL SEÇİLİM DAHA MI DEĞERLİ?
Falk, “Erkeklere ve eş seçimine epey fazla odaklandığımızda büyük resmi kaçırıyoruz ve tabiata dair kapsamlı bir tablo çizmekte başarısız oluyoruz” tabirlerini kullandı. Falk’a nazaran, bu yanlıştan kurtulmanın yolu toplumsal seçilime odaklanmaktan geçiyor. Kelam konusu teori, cinslerin toplumsal ömürlerinin evrimin itici güçlerinden biri olduğunu savunuyor.
Araştırmayı New York Times için kıymetlendiren biyolog Kimberley Rosvall, “Bu heybetli özelliklerin eş seçimiyle ilgili olduğu var iseyımı test edilmesi gereken bir şey” diye konuştu. Indiana Üniversitesi, Bloomington’da bakılırsav yapan ve Falk’un araştırmasında bir rolü olmayan Rosvall, “Dişiler birfazlaca farklı bağlamda yarışıyor fakat bunların yalnızca birkaçı eş seçim yarışıyla ilgili” diye konuştu.
Yetişkin beyaz boyunlu Jakoben’lerin yükü aşağı üst 7 gram civarında. Tıbbın erkekleri bir tuvalet kağıdı rulosu kadar büyüyebiliyor. Kuyruklarını yelpaze üzere açıp aykırı taklalar atarak etraflarını etkilemeyi amaçlayan beyaz boyunlu Jakoben’ler için Falk, “sinekkuşları aleminin sporcuları” yakıştırmasını yaptı.
70 YILDIR ARAŞTIRILAN BİR HUSUS
Dişilerin farklı renkler sergilemesi, bilim dünyasının uzun vakittir üzerinde çalıştığı bir bahis. Örneğin Falk’un araştırması sırasında denk geldiği bir makale hususun 1940’lı senelerda çalışıldığına işaret etti. 1950’de yayımlanan makalede bir küme dişi beyaz boyunlu Jakoben’den bahsediliyordu.
Makalede bahsedilen kuşların kimileri yeşil lakin kimilerinin mavi renkleri bilim insanlarını bile kandırabilecek kadar erkek üzere görünmelerini sağlıyordu. Hatta makalede mavi başlı bir dişiden bahsederken kullanılan üniversal dişilik sembolünün altı iki kere çizilmişti.
DİŞİLERİN YÜZDE 28’İ
Falk, dişi Jakoben’lerin niye erkeklere benzediğini araştırmak için 2015 yılında Panama’nın Gamboa kasabasına gitti. Kasabanın dört bir yanına ve yakınlardaki ormanlara yerleştirilen besleme istasyonlarına uğrayan 401 kuşun cinsiyetlerini belirleyen Falk, dişilerin yüzde 28’inin mavi başlı erkeklere benzediğini keşfetti.
Tüm genç dişiler erkekler üzere mavi tüylere sahipti lakin yetişkin dişilerin yalnızca yüzde 20’si süslemelere sahipti. Yani tüm Jakobenler yavruyken erkeklere benziyordu lakin dişiler büyüdükçe renkleri donuk bir yeşile dönüşüyordu.
Falk, Guardian’a yaptığı açıklamada, “Bu işte bir iş olduğu belliydi” dedi ve ekledi: “Her erkek ve dişi, hayata yetişkin erkekler üzere görünerek başlıyor. Yaşlandıkça dişilerin yüzde yirmisi bu renkli tüylerini korurken, geri kalan yüzde 80’lik kesim donuk renklerdeki tüylere bürünüyor.”
Tüm yavruların erkek üzere olması ise eş seçimi teorisine uymuyordu. Falk, “Eşleşmeyle hiç ilgilenmedikleri vakit içinderda bu hoş süslemeleri görünür hale getiriyorlar” diye konuştu.
ERKEKLER YEŞİL DİŞİLERLE İLGİLENDİ
Jakobenlerin yeşil kuşlara ve parlak mavi kuşlara nasıl reaksiyon vereceğini de görmek isteyen Falk, kilden boyalı kuş heykelleri yaptı. Lakin Jakobenlerin hiç biri bu heykelleri ilgi alımlı bulmadı. sonrasındasında öldükten daha sonra doldurulmuş sinekkuşlarını kullanmayı deneyen Falk, yeşil dişiler, mavi erkekler ve mavi dişileri çeşitli biçimlerde gruplandırarak besleme istasyonlarının üzerine yerleştirdi.
Falk’un hipotezine göre, konu eş seçimiyle ilgili olsa, adamların mavi başlı dişileri tercih etmeleri gerekirdi. Lakin erkek kuşlar fazlaca net bir halde yeşil dişileri seçiyordu. Üstelik açıklayamadıkları bir halde hem Jakobenler birebir vakitte öbür kuşlar yeşil dişileri mavi dişilere ve erkeklere kıyasla daha fazla itip kakıyordu.
Bu deneyler uzmanların tabiatta çektikleri imajlarla de pek örtüşüyordu. İmajlarda yeşil dişilerin, mavi başlı dişilere kıyasla 10 kadar daha fazla kovalandığı ortaya çıktı.
DAHA UZUN MÜHLET DAHA RAHAT BESLENDİLER
Mavi başlı dişilerin şahsi alanlarına daha fazla hürmet gösterildiği ortadaydı. Pekala kılık değiştirmenin diğer faydaları da olabilir miydi? Bunu test etmek için Falk, kuşlara takılan takip aygıtları aracılığıyla yeşil dişilerin, mavi başlı dişilerin ve mavi başlı adamların beslenme davranışlarını izledi.
9 ay mühletince kaydedilen 88 bin beslenme ziyaretinin tahliliyle şu sonuca ulaşıldı: Mavi başlı dişiler besleme istasyonlarını yeşil dişilere kıyasla daha sık ziyaret ediyor ve burada daha uzun mühlet kalıyordu. Kelamın kısası, beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşlarının dişileri eş bulmak için değil daha fazla besine erişebilmek için süsleniyordu.
Falk, “Anladık ki mevzu eşleşme uğruna girilen rekabetler değil. Problem toplumsal seçilim ve besin rekabeti” dedi.
Sinekkuşları hareket ederken çok fazla güç harcayan canlılar. ötürüsıyla daha uzun mühlet ve kovalanmadan rahat rahat beslenebilmek, bu tıp için hayli büyük bir avantaj. Rosvall bu durumu, “Sinekkuşları güçlerinin hudutlarında yaşarlar. ötürüsıyla besine erişimdeki küçücük bir farklılık bile epeyce önemli bir avantaja dönüşebilir” diye konuştu.
PEKALA BUNU NASIL YAPIYORLAR? ŞİMDİ AŞİKÂR DEĞİL
Falk’un araştırması dişilerin niye erkek üzere görünmeyi tercih ettiği sorusunun cevabını verse de “Nasıl?” sorusunun cevabı hala yok.
Yani dişilerin başlarındaki tüylerin mavi kalmasını sağlamak için ne yaptıkları çabucak hemen anlaşılabilmiş değil. Falk bir daha sonraki çalışmasında da bu esrarı aydınlatmayı umduğunu söylemiş oldu.
Sinekkuşlarının isimlerini duyar duymaz aklımıza çiçekten çiçeğe dolaşıp balözü toplayan minik, şirin, dost canlısı hayvanlar geliyor. Ancak gerçek epey farklı… Bu hayvanların hayatı da en az beşerler kadar sıkıntı. Bilhassa de dişi sinekkuşlarınınki…
Beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşları buna epeyce yeterli bir örnek. Meksika’dan Brezilya’ya uzanan coğrafyada yaşayan beyaz boyunlu Jakoben’lerin dişisi yumurtladığında, yavrunun babası olan erkek bir anda ortadan kayboluyor ve bütün sorumluluğu dişiye bırakıyor. Dişi beyaz boyunlu Jakoben, saatlerce uğraşıp yuvasını inşa etmese, yumurtanın avcıların eline düşüp telef olması işten bile değil.
Yavru yumurtadan çıktıktan daha sonra da durum pek değişmiyor. Dişi beyaz boyunlu Jakoben, yavrusu büyüyüp de yuvadan uçana kadar tüm besleme ve bakım işlerini tek başına üstlenmek zorunda kalıyor.
ERKEKLER DİŞİLERİ DAİMA TACİZ EDİYOR
İşin bir de taciz ve şiddet boyutu var üstelik. Dişi sinekkuşları daima adamların taarruzlarına maruz kalıyor. Kamuflaj giysisi misali koyu yeşil renkli, kahverengi ve siyah çizgili tüylere sahip dişiler çiçekten çiçeğe dolaşıp balözlerini toplarken parlak mavi başlı agresif erkekler daima peşlerinden uçuyor, onları gagalayıp gövdelerine vurmaya çalışıyor.
Lakin sonuçları geçtiğimiz hafta içi yayımlanan bir bilimsel araştırma, dişi beyaz boyunlu Jakoben’lerin kendilerini erkek şiddetinden korumak için fazlaca farklı bir özellik edindiklerini ortaya koydu.
TAHLİL: ERKEK ÜZERE GÖRÜNMEK
Current Biology mecmuasında yayımlanan araştırmaya göre, dişi beyaz boyunlu Jakoben’lerin dörtte birinden çoksı beklendiği üzere yeşil tüylere sahip değil. Tersine bu dişiler tıpkı erkek Jakoben’ler üzere ışıltılı mavi başlara, parlak beyaz kuyruklara ve beyaz karınlara sahipler.
Üstelik erkek sinekkuşlarıyla birebir tıpkı görünen bu dişiler, yeşil kız kardeşlerinin bilakis yiyecek ararken şiddete uğramıyor. Daha uzun müddetler boyunca rahat rahat beslenebiliyor.
Dişi beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşlarının çoğunluğu bu renklere sahip
EŞ SEÇİMİ TEORİSİNE UYMUYOR
Dünya üstündeki kuş çeşitlerinin hayli büyük bir kısmında, erkekler dişilerine kıyasla epey daha göz alıcı özelliklere sahipler. Tavuskuşlarının yelpaze formundaki kuyrukları ya da sinekkuşlarının parlak mavi renkli başları bu durumun en yeterli örnekleri.
Sinekkuşlarıyla ilgili araştırmayı yürüten Dr. Jay Falk, New York Times’a yaptığı açıklamada bilim insanlarının değerli bir kısmının bu farklılığı son 50 yıldır, eş seçimi teorisiyle açıklama eğiliminde olduğunu lakin kelam konusu teorinin dişilere uygulandığı noktada çöktüğünü belirtti.
Çünkü, Washington Üniversitesi’nde doktora daha sonrası araştırmasını yürüten bununla birlikte Cornell Ornitoloji Laboratuvarı’nda ve Smithsonian Tropikal Araştırmalar Enstitüsü’nde misyon yapan Falk’a göre, dişilerin adamların göz alıcı özelliklerini edinecek biçimde evrimleşmelerinin eş aramalarıyla bir ilgisi yok. Büsbütün kendi evrimsel avantajları için bu biçimde özellikler geliştiriyorlar.
TOPLUMSAL SEÇİLİM DAHA MI DEĞERLİ?
Falk, “Erkeklere ve eş seçimine epey fazla odaklandığımızda büyük resmi kaçırıyoruz ve tabiata dair kapsamlı bir tablo çizmekte başarısız oluyoruz” tabirlerini kullandı. Falk’a nazaran, bu yanlıştan kurtulmanın yolu toplumsal seçilime odaklanmaktan geçiyor. Kelam konusu teori, cinslerin toplumsal ömürlerinin evrimin itici güçlerinden biri olduğunu savunuyor.
Araştırmayı New York Times için kıymetlendiren biyolog Kimberley Rosvall, “Bu heybetli özelliklerin eş seçimiyle ilgili olduğu var iseyımı test edilmesi gereken bir şey” diye konuştu. Indiana Üniversitesi, Bloomington’da bakılırsav yapan ve Falk’un araştırmasında bir rolü olmayan Rosvall, “Dişiler birfazlaca farklı bağlamda yarışıyor fakat bunların yalnızca birkaçı eş seçim yarışıyla ilgili” diye konuştu.
Yetişkin beyaz boyunlu Jakoben’lerin yükü aşağı üst 7 gram civarında. Tıbbın erkekleri bir tuvalet kağıdı rulosu kadar büyüyebiliyor. Kuyruklarını yelpaze üzere açıp aykırı taklalar atarak etraflarını etkilemeyi amaçlayan beyaz boyunlu Jakoben’ler için Falk, “sinekkuşları aleminin sporcuları” yakıştırmasını yaptı.
70 YILDIR ARAŞTIRILAN BİR HUSUS
Dişilerin farklı renkler sergilemesi, bilim dünyasının uzun vakittir üzerinde çalıştığı bir bahis. Örneğin Falk’un araştırması sırasında denk geldiği bir makale hususun 1940’lı senelerda çalışıldığına işaret etti. 1950’de yayımlanan makalede bir küme dişi beyaz boyunlu Jakoben’den bahsediliyordu.
Makalede bahsedilen kuşların kimileri yeşil lakin kimilerinin mavi renkleri bilim insanlarını bile kandırabilecek kadar erkek üzere görünmelerini sağlıyordu. Hatta makalede mavi başlı bir dişiden bahsederken kullanılan üniversal dişilik sembolünün altı iki kere çizilmişti.
DİŞİLERİN YÜZDE 28’İ
Falk, dişi Jakoben’lerin niye erkeklere benzediğini araştırmak için 2015 yılında Panama’nın Gamboa kasabasına gitti. Kasabanın dört bir yanına ve yakınlardaki ormanlara yerleştirilen besleme istasyonlarına uğrayan 401 kuşun cinsiyetlerini belirleyen Falk, dişilerin yüzde 28’inin mavi başlı erkeklere benzediğini keşfetti.
Tüm genç dişiler erkekler üzere mavi tüylere sahipti lakin yetişkin dişilerin yalnızca yüzde 20’si süslemelere sahipti. Yani tüm Jakobenler yavruyken erkeklere benziyordu lakin dişiler büyüdükçe renkleri donuk bir yeşile dönüşüyordu.
Falk, Guardian’a yaptığı açıklamada, “Bu işte bir iş olduğu belliydi” dedi ve ekledi: “Her erkek ve dişi, hayata yetişkin erkekler üzere görünerek başlıyor. Yaşlandıkça dişilerin yüzde yirmisi bu renkli tüylerini korurken, geri kalan yüzde 80’lik kesim donuk renklerdeki tüylere bürünüyor.”
Tüm yavruların erkek üzere olması ise eş seçimi teorisine uymuyordu. Falk, “Eşleşmeyle hiç ilgilenmedikleri vakit içinderda bu hoş süslemeleri görünür hale getiriyorlar” diye konuştu.
ERKEKLER YEŞİL DİŞİLERLE İLGİLENDİ
Jakobenlerin yeşil kuşlara ve parlak mavi kuşlara nasıl reaksiyon vereceğini de görmek isteyen Falk, kilden boyalı kuş heykelleri yaptı. Lakin Jakobenlerin hiç biri bu heykelleri ilgi alımlı bulmadı. sonrasındasında öldükten daha sonra doldurulmuş sinekkuşlarını kullanmayı deneyen Falk, yeşil dişiler, mavi erkekler ve mavi dişileri çeşitli biçimlerde gruplandırarak besleme istasyonlarının üzerine yerleştirdi.
Falk’un hipotezine göre, konu eş seçimiyle ilgili olsa, adamların mavi başlı dişileri tercih etmeleri gerekirdi. Lakin erkek kuşlar fazlaca net bir halde yeşil dişileri seçiyordu. Üstelik açıklayamadıkları bir halde hem Jakobenler birebir vakitte öbür kuşlar yeşil dişileri mavi dişilere ve erkeklere kıyasla daha fazla itip kakıyordu.
Bu deneyler uzmanların tabiatta çektikleri imajlarla de pek örtüşüyordu. İmajlarda yeşil dişilerin, mavi başlı dişilere kıyasla 10 kadar daha fazla kovalandığı ortaya çıktı.
DAHA UZUN MÜHLET DAHA RAHAT BESLENDİLER
Mavi başlı dişilerin şahsi alanlarına daha fazla hürmet gösterildiği ortadaydı. Pekala kılık değiştirmenin diğer faydaları da olabilir miydi? Bunu test etmek için Falk, kuşlara takılan takip aygıtları aracılığıyla yeşil dişilerin, mavi başlı dişilerin ve mavi başlı adamların beslenme davranışlarını izledi.
9 ay mühletince kaydedilen 88 bin beslenme ziyaretinin tahliliyle şu sonuca ulaşıldı: Mavi başlı dişiler besleme istasyonlarını yeşil dişilere kıyasla daha sık ziyaret ediyor ve burada daha uzun mühlet kalıyordu. Kelamın kısası, beyaz boyunlu Jakoben sinekkuşlarının dişileri eş bulmak için değil daha fazla besine erişebilmek için süsleniyordu.
Falk, “Anladık ki mevzu eşleşme uğruna girilen rekabetler değil. Problem toplumsal seçilim ve besin rekabeti” dedi.
Sinekkuşları hareket ederken çok fazla güç harcayan canlılar. ötürüsıyla daha uzun mühlet ve kovalanmadan rahat rahat beslenebilmek, bu tıp için hayli büyük bir avantaj. Rosvall bu durumu, “Sinekkuşları güçlerinin hudutlarında yaşarlar. ötürüsıyla besine erişimdeki küçücük bir farklılık bile epeyce önemli bir avantaja dönüşebilir” diye konuştu.
PEKALA BUNU NASIL YAPIYORLAR? ŞİMDİ AŞİKÂR DEĞİL
Falk’un araştırması dişilerin niye erkek üzere görünmeyi tercih ettiği sorusunun cevabını verse de “Nasıl?” sorusunun cevabı hala yok.
Yani dişilerin başlarındaki tüylerin mavi kalmasını sağlamak için ne yaptıkları çabucak hemen anlaşılabilmiş değil. Falk bir daha sonraki çalışmasında da bu esrarı aydınlatmayı umduğunu söylemiş oldu.