Dört aylıkken çekilen fotoğrafını dünyada görmeyen kalmadı! Nirvana bebeği için hukuk ne diyor?
Nirvana’nın dünya müzik tarihinin en ikonik müzk kümelerinden biri, kümenin 1991’de yayımlanan ve “Smells Like Teen Spirit”, “Come As You Are” üzere efsanevi müziklerini barındıran ikinci albümü Nevermind’ın kapağı da içeriği kadar ünlü.
Dünya genelinde korsanlarını saymazsak 30 milyon kopya satan albümün kapak fotoğrafında masmavi bir havuzun ortasında tombik bir erkek bebeği çırılçıplak biçimde bir olta iğnesinin ucuna takılmış 1 dolarlık banknota gerçek yüzerken görüyoruz. Üstelik bu fotoğraf yalnızca bir albüm kapağı değil; dünyanın dört bir yanında posterlerden tişörtlere ve konut eşyalarına kadar milyonlarca esere basılarak ticari kıymet kazanmış bir kare.
O kare geçtiğimiz günlerde mahkemelik oldu. Fotoğraftaki bebek Spencer Elden, çıplak fotoğrafının Nirvana albüm kapağında kullanılmasının cinsel taciz sayılması gerektiğini belirterek Nirvana’nın hayattaki üyeleri Dave Grohl ve Krist Novoselic, Kurt Cobain’in eski eşi Courtney Love, Cobain’in mirasının yöneticileri ve geçtiğimiz 30 yılda albümü çıkaran ya da dağıtan şirketlerden davacı oldu. California’da açılan davanın dilekçesinde toplam 15 kişinin davalı olarak ismi geçiyor.
ŞİMDİ DÖRT AYLIKTI
Bugün modellik yapan Spencer Elden bu fotoğraf çekildiğinde çabucak hemen 4 aylıktı. Fotoğrafı çeken kişi de fotoğrafçı Kirk Weddle’dı. Dava dilekçesinde Elden, anne babasının fotoğrafın albüm kapağında kullanılmasına dair bir feragatname imzalamamış olduğunun altını çizdi.
Dilekçede ayrıyeten fotoğrafın çocuk pornosu olarak kıymetlendirilmesi gerektiği de vurgulandı ve “Fotoğraflar Spencer’ın bedeninin özel bölgelerini göstermekte, cinsel organını şehvetli bir halde ortaya koymaktadır. Bu durum Spencer’ın bebekliğinden günümüze kadar devam etmiştir” tabirleri kullanıldı.
BANKNOT AYRINTISI
ABD yasalarında çocukların cinselleştirilmemiş fotoğrafları sıklıkla porno olarak kabul edilmiyor. Lakin Elden’ın avukatı Robert Y. Lewis, fotoğrafa albüm kapağı için eklenen oltanın ucundaki banknot ayrıntısının durumu değiştirdiğini öne sürdü.
Lewis bu ayrıntının çocuğu “bir seks emekçisi gibi” gösterdiğini belirtti. Dilekçede ayrıyeten Nirvana’nın Elden’ın genital bölgesini bir etiketle kapatma kelamı verdiği fakat bu kelamın tutulmadığı da açıklandı.
Elden, “gerçek kimliğinin ve yasal isminin bebekken yaşadığı ticari cinsel sömürüye sonsuza kadar bağlanmış olduğunu” tabir etti.
Fotoğraf niçiniyle bugüne kadar “aşırı ve kalıcı duygusal üzüntü”, “gelişim ve eğitim sürecinde aksamalar” ve “tıbbi ve ruhsal tedavi” olarak sıraladığı büyük hasarlar yaşadığını, bundan daha sonra da yaşayacağını da dilekçe metnine ekleyen Elden, şikayetçi olduğu 15 kişinin her birinden en az 150.000 dolar tazminat talep etti
FOTOĞRAFI ÜÇ DEFA TEKRAR ÇEKTİRDİ
Göğsünde büyük bir ‘Nevermind’ dövmesi bulunan Spencer Elden, albümün piyasaya çıkışının 10’uncu 20’nci ve 25’inci yıldönümlerinde bu sefer tanınmış fotoğrafçılara pozlar vererek birebir kareyi bir daha canlandırdı. Lakin bu bir daha canlandırma fotoğraflarında üzerinde mayosu da bulunuyordu. Lakin 2016 yılında TIME mecmuasına bir röportaj veren Elden, yaşı ilerledikçe ününün kendisini biraz rahatsız etmeye başladığını söylemiş oldu.
Elden, “Bir sabah bu fazlaca büyük projenin bir modülü olarak uyandım. çok sıkıntı bir durum. hiç bir şey yapmayarak ünlü olmuş üzere hissediyorsunuz” diye konuştu ve ekledi:
“Ne kadar paranın kelam konusu olduğunu bilip de üzülmemek imkânsız. kimi vakit bir beyzbol maçına gittiğimde, ‘Vay be, şu an bu stadyumdaki herkes benim minik bebek penisimi gördü’ diye düşünüyorum. İnsan haklarımın bir kısmının elimden alındığını hissediyorum.”
6 yıl evvel Guardian’a verdiği röportajda ise fazlaca daha sıcak yorumlar yapan Elden, “O kapak her vakit olumlu bir şey oldu ve önümde kapılar açtı. Şu an 23 yaşındayım ve sanatla uğraşıyorum. Bu öykü yardımıyla 5 yıl boyunca Shepard Fairey ile çalışma fırsatı elde ettim ve bu süper bir tecrübeydi. Benim Nirvana bebeği olduğumu duyar duymaz bunun epeyce havalı bir şey olduğunu düşündü” sözlerini kullandı.
200 DOLAR, BİR PLATİN ALBÜM, BİR OYUNCAK AYI
Spencer’ın babası Rick Elden da 2008 yılında NPR’a yaptığı açıklamada fotoğrafçı Weddle’ın bir aile dostları olduğunu ve fotoğraf için kendisine 200 dolar teklif ettiğini anlattı. Rick Elden, “Havuzda fazlaca büyük bir partideydik, kimsenin ne olduğuna dair bir fikri yoktu” dedi.
Aile fotoğrafın çekildiğini bile unutmuştu ta ki üç ay daha sonra Los Angeles’ta bir müzik mağazasını duvarındaki dev posteri bakılırsane kadar. Bundan 2 ay daha sonra da “Geffen Records şirketi yaşındaki Spencer Elden’a bir platin albüm ve bir oyuncak ayı gönderdi”.
Fotoğrafçı Weddle da 2019’da Guardian’a yaptığı açıklamada Elden’la hala irtibatta olduğunu ve “fotoğrafla ilgili başının karışık olduğunu” söylemiş oldu.
Weddle, “her insanın bu işten para kazandığını bir tek kendisinin kazanamadığını düşünüyor. Bence o da bir şeyleri hak ediyor. Fakat parayı daima plak şirketleri kazanıyor” tabirlerini kullandı.
TÜRKİYE’DE YASALAR NASIL İŞLİYOR?
Dava dünyanın dört bir yanında bir tartışmanın fitilini ateşlerken bir de mevzuyu Avukat Bilal Çelik’le masaya yatırdık. Çelik hem ABD kanunları kapsamında Elden’ın suçlamalarını kıymetlendirdi tıpkı vakitte emsal bir durumun ülkemizde yaşanması durumunda Türk Ceza Kanunu’nun nasıl işleyeceğine dair tüm ebeveynlerin bilmesi gereken kimi bilgileri deklare etti.
Bebeklerin cinsel içerikli olmayan fotoğrafları ABD maddelerine nazaran çocuk pornografisi olarak kabul ediliyor mu?
Amerika’da yüksek mahkeme kararlarında müstehcenlik kavramı “cinsel açıdan ilgi doğurma” başlığı altında incelenmekte olup toplum nazarında ahlak normuna karşıtlık teşkile eden davranışları uygunsuz olarak nitelendirilir. Müstehcenlik, Amerikan hukukunda uygunsuzluğun alt başlığıdır demek yanlış olmayacaktır. Bebekler açısından ise cinsel içerik taşımayan görseller lakin makul durumlarda “uygunsuz” olarak kıymetlendirilebilir.
bu türlü bebeklik devrinde kullanılan çıplak görsel ve malzemelerin kullanılması kabahat mudur?
ABD’de, müstehcenliğin tam bir tanımlaması yapılmamıştır. Yüksek mahkeme kararlarında müstehcenlikle alakalı “cinsel açıdan ilgi” doğurup doğurmadığına somut olayların incelemeleri yapılmasının akabinde karar verilmektedir. Somut olay bakımından cinsel ilginin uyandırması halinde ABD’de çocuğun cinsel harekette bulunulduğuna dair izlenim uyandıran imajlarının oluşturulması halinde mahpus cezasına ve yüksek ölçülü para cezalarına hükmedilir.
Türk Ceza Kanunu’nda genel ahlaka karşı işlenen cürümler başlığı altında müstehcenlik kabahati ele alınmıştır. Müstehcenlik söz manası olarak cinsellikle ilgili olarak edebe karşıt olan açıklık manasına gelmektedir. Türk Ceza Kanunumuz’un 226’ncı hususu çocuk pornografisi olarak nitelendirebileceğimiz kabahatin kararlarını içermektedir. Unsurun başlığı çocuk pornografisi olmasa da TCK 226/3’e bakıldığında içerik olarak çocuk pornografisi olarak nitelendirilebilecek aksiyonlar cezalandırılır.
Elden, ailesinin bahsi geçen fotoğrafını albümde kullanılmasına müsaade veren rastgele bir belgeyi imzalamadığını öne sürüyor. Bu davanın seyrini nasıl değiştirir?
Elden, ailesinin fotoğraf albümüne onay niteliği taşıyan bir evrak imzalamadığını ileri sürse de cüzi de olsa bir fiyat aldıklarını onaylamakta. Taraflar içinde yazılı bir kontrat olmaması mühlet bakımından sorun teşkil eder. Kapak fotoğrafının bundan daha sonraki süreçte kullanılmamasına yahut kullanılsa dahi kendisine belirli bir fiyat ödenmesi gerektiğine dair beyanlarda bulunan Elden’in durumunu Amerikan mahkemeleri özel olarak inceler, olayın mahiyetine göre kararda bulunur.
Benzeri durum Türkiye’de yaşansa ne olurdu? Bu dava sizce nasıl sonuçlanır? Öngörüleriniz nelerdir?
Hukukumuzda müstehcenlik kabahatinin sonları daha öncesinden de tartışma konusu olmuştu. Genel kanı ise cinsel organın gösterildiği bir bebek kartpostalına sanatsal bir kıymet biçmek mümkün değildir. Rastgele bir insanın cinsel organı katiyetle ve katiyetle mahremdir bu bakımdan paylaşılması etik pahalar bakımından gerçek bulunmaz.
Ülkemizde bu durum genel itibariyle küçük yaşta sünnet ettirilen çocuklar bakımından meydana gelir. Gerek ailelerce gerekse de üçüncü bireyler tarafınca çocuğun cinsel organı paylaşılır ve burada meydana getirilen faaliyet çocuğun hayat alanlarına müdahalenin ötesine geçer.
Örneğin bebek bezi reklamında kullanılan bir bebek, imzalanmış bir mukavele olsa da yıllar daha sonra dava açabilir mi?
Taraflar içinde yapılan kontrat belli bir vakit dilimine bağlanır ve bu müddet zarfında çocuk fiil ehliyetine haiz olursa artık ailesi değil mukavelede muhatap olarak çocuğun kendisi alınmalıdır. Bu bakımdan mukavelenin devamlılığı açısından sorun meydana gelebilir.
Nirvana’nın dünya müzik tarihinin en ikonik müzk kümelerinden biri, kümenin 1991’de yayımlanan ve “Smells Like Teen Spirit”, “Come As You Are” üzere efsanevi müziklerini barındıran ikinci albümü Nevermind’ın kapağı da içeriği kadar ünlü.
Dünya genelinde korsanlarını saymazsak 30 milyon kopya satan albümün kapak fotoğrafında masmavi bir havuzun ortasında tombik bir erkek bebeği çırılçıplak biçimde bir olta iğnesinin ucuna takılmış 1 dolarlık banknota gerçek yüzerken görüyoruz. Üstelik bu fotoğraf yalnızca bir albüm kapağı değil; dünyanın dört bir yanında posterlerden tişörtlere ve konut eşyalarına kadar milyonlarca esere basılarak ticari kıymet kazanmış bir kare.
O kare geçtiğimiz günlerde mahkemelik oldu. Fotoğraftaki bebek Spencer Elden, çıplak fotoğrafının Nirvana albüm kapağında kullanılmasının cinsel taciz sayılması gerektiğini belirterek Nirvana’nın hayattaki üyeleri Dave Grohl ve Krist Novoselic, Kurt Cobain’in eski eşi Courtney Love, Cobain’in mirasının yöneticileri ve geçtiğimiz 30 yılda albümü çıkaran ya da dağıtan şirketlerden davacı oldu. California’da açılan davanın dilekçesinde toplam 15 kişinin davalı olarak ismi geçiyor.
ŞİMDİ DÖRT AYLIKTI
Bugün modellik yapan Spencer Elden bu fotoğraf çekildiğinde çabucak hemen 4 aylıktı. Fotoğrafı çeken kişi de fotoğrafçı Kirk Weddle’dı. Dava dilekçesinde Elden, anne babasının fotoğrafın albüm kapağında kullanılmasına dair bir feragatname imzalamamış olduğunun altını çizdi.
Dilekçede ayrıyeten fotoğrafın çocuk pornosu olarak kıymetlendirilmesi gerektiği de vurgulandı ve “Fotoğraflar Spencer’ın bedeninin özel bölgelerini göstermekte, cinsel organını şehvetli bir halde ortaya koymaktadır. Bu durum Spencer’ın bebekliğinden günümüze kadar devam etmiştir” tabirleri kullanıldı.
BANKNOT AYRINTISI
ABD yasalarında çocukların cinselleştirilmemiş fotoğrafları sıklıkla porno olarak kabul edilmiyor. Lakin Elden’ın avukatı Robert Y. Lewis, fotoğrafa albüm kapağı için eklenen oltanın ucundaki banknot ayrıntısının durumu değiştirdiğini öne sürdü.
Lewis bu ayrıntının çocuğu “bir seks emekçisi gibi” gösterdiğini belirtti. Dilekçede ayrıyeten Nirvana’nın Elden’ın genital bölgesini bir etiketle kapatma kelamı verdiği fakat bu kelamın tutulmadığı da açıklandı.
Elden, “gerçek kimliğinin ve yasal isminin bebekken yaşadığı ticari cinsel sömürüye sonsuza kadar bağlanmış olduğunu” tabir etti.
Fotoğraf niçiniyle bugüne kadar “aşırı ve kalıcı duygusal üzüntü”, “gelişim ve eğitim sürecinde aksamalar” ve “tıbbi ve ruhsal tedavi” olarak sıraladığı büyük hasarlar yaşadığını, bundan daha sonra da yaşayacağını da dilekçe metnine ekleyen Elden, şikayetçi olduğu 15 kişinin her birinden en az 150.000 dolar tazminat talep etti
FOTOĞRAFI ÜÇ DEFA TEKRAR ÇEKTİRDİ
Göğsünde büyük bir ‘Nevermind’ dövmesi bulunan Spencer Elden, albümün piyasaya çıkışının 10’uncu 20’nci ve 25’inci yıldönümlerinde bu sefer tanınmış fotoğrafçılara pozlar vererek birebir kareyi bir daha canlandırdı. Lakin bu bir daha canlandırma fotoğraflarında üzerinde mayosu da bulunuyordu. Lakin 2016 yılında TIME mecmuasına bir röportaj veren Elden, yaşı ilerledikçe ününün kendisini biraz rahatsız etmeye başladığını söylemiş oldu.
Elden, “Bir sabah bu fazlaca büyük projenin bir modülü olarak uyandım. çok sıkıntı bir durum. hiç bir şey yapmayarak ünlü olmuş üzere hissediyorsunuz” diye konuştu ve ekledi:
“Ne kadar paranın kelam konusu olduğunu bilip de üzülmemek imkânsız. kimi vakit bir beyzbol maçına gittiğimde, ‘Vay be, şu an bu stadyumdaki herkes benim minik bebek penisimi gördü’ diye düşünüyorum. İnsan haklarımın bir kısmının elimden alındığını hissediyorum.”
6 yıl evvel Guardian’a verdiği röportajda ise fazlaca daha sıcak yorumlar yapan Elden, “O kapak her vakit olumlu bir şey oldu ve önümde kapılar açtı. Şu an 23 yaşındayım ve sanatla uğraşıyorum. Bu öykü yardımıyla 5 yıl boyunca Shepard Fairey ile çalışma fırsatı elde ettim ve bu süper bir tecrübeydi. Benim Nirvana bebeği olduğumu duyar duymaz bunun epeyce havalı bir şey olduğunu düşündü” sözlerini kullandı.
200 DOLAR, BİR PLATİN ALBÜM, BİR OYUNCAK AYI
Spencer’ın babası Rick Elden da 2008 yılında NPR’a yaptığı açıklamada fotoğrafçı Weddle’ın bir aile dostları olduğunu ve fotoğraf için kendisine 200 dolar teklif ettiğini anlattı. Rick Elden, “Havuzda fazlaca büyük bir partideydik, kimsenin ne olduğuna dair bir fikri yoktu” dedi.
Aile fotoğrafın çekildiğini bile unutmuştu ta ki üç ay daha sonra Los Angeles’ta bir müzik mağazasını duvarındaki dev posteri bakılırsane kadar. Bundan 2 ay daha sonra da “Geffen Records şirketi yaşındaki Spencer Elden’a bir platin albüm ve bir oyuncak ayı gönderdi”.
Fotoğrafçı Weddle da 2019’da Guardian’a yaptığı açıklamada Elden’la hala irtibatta olduğunu ve “fotoğrafla ilgili başının karışık olduğunu” söylemiş oldu.
Weddle, “her insanın bu işten para kazandığını bir tek kendisinin kazanamadığını düşünüyor. Bence o da bir şeyleri hak ediyor. Fakat parayı daima plak şirketleri kazanıyor” tabirlerini kullandı.
TÜRKİYE’DE YASALAR NASIL İŞLİYOR?
Dava dünyanın dört bir yanında bir tartışmanın fitilini ateşlerken bir de mevzuyu Avukat Bilal Çelik’le masaya yatırdık. Çelik hem ABD kanunları kapsamında Elden’ın suçlamalarını kıymetlendirdi tıpkı vakitte emsal bir durumun ülkemizde yaşanması durumunda Türk Ceza Kanunu’nun nasıl işleyeceğine dair tüm ebeveynlerin bilmesi gereken kimi bilgileri deklare etti.
Bebeklerin cinsel içerikli olmayan fotoğrafları ABD maddelerine nazaran çocuk pornografisi olarak kabul ediliyor mu?
Amerika’da yüksek mahkeme kararlarında müstehcenlik kavramı “cinsel açıdan ilgi doğurma” başlığı altında incelenmekte olup toplum nazarında ahlak normuna karşıtlık teşkile eden davranışları uygunsuz olarak nitelendirilir. Müstehcenlik, Amerikan hukukunda uygunsuzluğun alt başlığıdır demek yanlış olmayacaktır. Bebekler açısından ise cinsel içerik taşımayan görseller lakin makul durumlarda “uygunsuz” olarak kıymetlendirilebilir.
bu türlü bebeklik devrinde kullanılan çıplak görsel ve malzemelerin kullanılması kabahat mudur?
ABD’de, müstehcenliğin tam bir tanımlaması yapılmamıştır. Yüksek mahkeme kararlarında müstehcenlikle alakalı “cinsel açıdan ilgi” doğurup doğurmadığına somut olayların incelemeleri yapılmasının akabinde karar verilmektedir. Somut olay bakımından cinsel ilginin uyandırması halinde ABD’de çocuğun cinsel harekette bulunulduğuna dair izlenim uyandıran imajlarının oluşturulması halinde mahpus cezasına ve yüksek ölçülü para cezalarına hükmedilir.
Türk Ceza Kanunu’nda genel ahlaka karşı işlenen cürümler başlığı altında müstehcenlik kabahati ele alınmıştır. Müstehcenlik söz manası olarak cinsellikle ilgili olarak edebe karşıt olan açıklık manasına gelmektedir. Türk Ceza Kanunumuz’un 226’ncı hususu çocuk pornografisi olarak nitelendirebileceğimiz kabahatin kararlarını içermektedir. Unsurun başlığı çocuk pornografisi olmasa da TCK 226/3’e bakıldığında içerik olarak çocuk pornografisi olarak nitelendirilebilecek aksiyonlar cezalandırılır.
Elden, ailesinin bahsi geçen fotoğrafını albümde kullanılmasına müsaade veren rastgele bir belgeyi imzalamadığını öne sürüyor. Bu davanın seyrini nasıl değiştirir?
Elden, ailesinin fotoğraf albümüne onay niteliği taşıyan bir evrak imzalamadığını ileri sürse de cüzi de olsa bir fiyat aldıklarını onaylamakta. Taraflar içinde yazılı bir kontrat olmaması mühlet bakımından sorun teşkil eder. Kapak fotoğrafının bundan daha sonraki süreçte kullanılmamasına yahut kullanılsa dahi kendisine belirli bir fiyat ödenmesi gerektiğine dair beyanlarda bulunan Elden’in durumunu Amerikan mahkemeleri özel olarak inceler, olayın mahiyetine göre kararda bulunur.
Benzeri durum Türkiye’de yaşansa ne olurdu? Bu dava sizce nasıl sonuçlanır? Öngörüleriniz nelerdir?
Hukukumuzda müstehcenlik kabahatinin sonları daha öncesinden de tartışma konusu olmuştu. Genel kanı ise cinsel organın gösterildiği bir bebek kartpostalına sanatsal bir kıymet biçmek mümkün değildir. Rastgele bir insanın cinsel organı katiyetle ve katiyetle mahremdir bu bakımdan paylaşılması etik pahalar bakımından gerçek bulunmaz.
Ülkemizde bu durum genel itibariyle küçük yaşta sünnet ettirilen çocuklar bakımından meydana gelir. Gerek ailelerce gerekse de üçüncü bireyler tarafınca çocuğun cinsel organı paylaşılır ve burada meydana getirilen faaliyet çocuğun hayat alanlarına müdahalenin ötesine geçer.
Örneğin bebek bezi reklamında kullanılan bir bebek, imzalanmış bir mukavele olsa da yıllar daha sonra dava açabilir mi?
Taraflar içinde yapılan kontrat belli bir vakit dilimine bağlanır ve bu müddet zarfında çocuk fiil ehliyetine haiz olursa artık ailesi değil mukavelede muhatap olarak çocuğun kendisi alınmalıdır. Bu bakımdan mukavelenin devamlılığı açısından sorun meydana gelebilir.