E-spor, yeni jenerasyon için gerçek sporu bitirecek mi?
Büyük bir süratle gelişen teknoloji karşısında her şey değişip dönüşüme uğrarken, spor da her geçen gün bundan hissesine düşeni ziyadesiyle alıyor. Covid-19 pandemisiyle birlikte dünya genelinde milyarlarca insan meskenlerinde geçirdikleri devir ortasında rekabetin yüksek olduğu, renkli görüntü oyun dünyasına daha da yakınlaştı. Her yaştan insanın katıldığı turnuvalardaki heyecan ve milyarlarca dolarlık mükafatlar niçiniyle e-spor her geçen gün büyüyor.
bu vakitte sokaklardan, spor idmanlarından ve okullarından uzak kalan çocuklar ise görüntü oyun dünyasının büyülü atmosferinde adeta kayboluyor. Konutta geçirdikleri uzun günler boyunca görüntü oyunları ortasında taktik idmanlar yapan gençler, turnuvalardan gelen ödüllerle, e-spor merkezli YouTube ve Twitch yayıncılığıyla para kazanabileceklerini ve şöhret olabileceklerini düşünmeye başladı.
Bu yolda ilerleyen gençler, klasik sporlardan birer birer uzaklaşmaya başlıyor. Ortaya çıkan bu tablonun çocukların bedensel ve zihinsel gelişmenini ne biçimde etkileyeceği ise uzun vakittir tartışılıyor.
MAHALLE MAÇLARI ONLAR İÇİN BİR MANA TAŞIMIYOR
ABD’nin güney eyaletlerinden Texas’ta yaşayan iki kardeş David (13) ve Matthew Grimes (11) odalarına kapanmış hummalı bir hazırlığın ortasında. Görüntü oyun konsolunun karşısında adeta kendilerini kaybeden kardeşler, baş başa vererek hafta sonu katılacakları spor turnuvası için strateji belirliyor. Bu turnuva, ekran karşısından kalkmalarına gerek olmayan kıyasıya bir e-spor müsabakası…
David, pür dikkat oyun konsolunun denetim ayarlarını düzenliyor. İki kardeş ayda en az bir defa katıldıkları “Super Smash Bros. Ultimate” turnuvasında gösterecekleri performansa kilitlenmiş durumda.
David ve Matthew, Z neslinin tipik birer üyesi. Kendilerindilk evvelki nesiller için inşa edilen basketbol ve futbol alanlarında sabahlara kadar maç yapmak yahut sokakların karmaşasında çeşitli oyunlar türetmek onlar için bir mana taşımıyor. PlayStation ve Xbox başta olmak üzere oyun teknolojisini yakından takip etmek ve en yeni oyunları oynamak onlar için daha kıymetli. İki kardeş, çevrimiçi oyun dünyasının içine akın akın koşan neslin üyeleri.
KLÂSİK SPORLAR ARTIK CEZBETMİYOR
Pandemi devrinde global seviyede e-spora yönelimde önemli bir artış görüldü. bu vakitte fizikî spor aktivitelerinin sonlandırılması, toplumsal aktifliklerin sonlandırılması ve meskenden eğitime geçilmesi, yıllardır yüksek teknoloji eserleriyle içli dışlı olan bir jenerasyon için akıllı telefonlarla yahut görüntü oyun konsollarıyla daha fazla vakit geçirmeyi olağanlaştırdı.
ABD merkezli Spor ve Fitness Sanayisi Birliği’nin 2018 bilgilerine nazaran, 2008 yılında 6-12 yaş yaş kümesinin fizikî spor aktivitelerine iştirak oranı yüzde 45 seviyesindeyken, Eylül 2021’de Aspen Spor ve Toplum Enstitüsü tarafınca yapılan araştırmada, çocukların spora olan ilgisinin süratle kaybolmaya başladığı ortaya çıktı.
Çocukların bir spor branşına olan ilgileri ortalama üç yıldan kısa sürüyor. Tıpkı ankete nazaran, çocukların 11 yaşında spor yapmayı bıraktığı anlaşılıyor. Bu araştırmalar gösteriyor ki, bedensel güç gerektiren spor etkinlikleri Z jenerasyonunu evvelki nesiller kadar cezbetmiyor.
MİLYARLARCA DOLAR İÇİN KIYASIYA ÇABA VERİYORLAR
Almanya merkezli memleketler arası bir pazarlama ve tüketici dataları şirketi Statista’ya bakılırsa, bugün dünya üzerinde 2,4 milyardan fazla insan görüntü oyunları oynuyor. Dünyanın her yerinde, 34 milyon dolara ulaşan ödül havuzları için kıyasıya gayret eden milyonlarca yarışmacı bulunuyor. On binlerce okul ve özel tertip turnuvalar düzenliyor. Global e-spor tertiplerinde yarışan profesyonel grupların gelirleri ise 1 milyar dolara ulaşıyor.
ABD başta olmak üzere bir epeyce ülkede spor, beraberinde dev bir sanayi manasına geliyor. Karşılaşmalar için yapılan seyahatler, ekipmanlar, spor bursları ve eğitim harcamalarıyla, milyarlarca dolarlık bir sanayi değişimle karşı karşıya. Ortaya çıkan tabloyu pahalandıran Spor ve Fitness Sanayisi Birliği’nin lideri ve CEO’su Tom Cove, “ABD’de sporun dönüm noktasındayız. Pandemi periyodunda aileler ve çocuklar idman yapmadı ve bir fazlaca spor tertibi askıya alındı. Spor dışında daha farklı alternatiflerin de denenebileceğine karar verdiler” sözünü kullandı.
‘PLATFORMLAR BİZİM İÇİN CAN SİMİDİ OLDU’
Biroldukça anne ve baba pandemi periyodunda, çocuklarının görüntü oyun konsollarıyla geçirdikleri süreyi sınırlamak konusunda eskisi üzere disiplinli değildi. Dawnita biraz canı sıkılarak, çocuklarının görüntü oyun dünyasına adım atmalarını şöyle deklare etti:
“Söylemekten nefret ediyorum fakat bir manada bizim için can simidi oldu. Arkadaşlarından kopmuşlardı, oyunlar yardımıyla birbirlerinin telefonlarını yahut şahsi ayrıntılarını öğrenmeden inançlı bir biçimde vakit geçirdiler.”
LEBRON’UN YERİNİ BANJO VE KAZOOİE ALDI
Grimes ailesinde spor, iki kardeşin hayatının merkezindeydi. Babaları, onları kendi çocukluğunun NBA yıldızlarını ve efsane maçlarını anlatarak büyütüyordu.Oğullarının Michael Jordan yahut LeBron James üzere birer profesyonel olmasını istiyordu. Pandemi tüm planı bozdu.
David ve Matthew artık babalarını karşılarına alıp, görüntü oyun serisi Muhteşem Smash Bros’da seçtikleri Banjo ve Kazooie karakterlerinin özelliklerini, onları tercih etme sebeplerini uzun uzadıya anlatıyor. Artık aile sofrasında şut yüzdeleri yahut skor istatistikleri değil, nerelerde “X” düğmesine basılacağı, “B” düğmesine basılırsa karakterin hangi hareketleri yapabileceği üzerinde konuşuluyor.
Kararları ve beklentileri süratli biçimde değişen çocuklar, bir periyot NBA’in yıldız isimlerini ve maçlarda sarf ettiği hareketleri büyük bir beğeniyle takip ederken, bugün Banjo ve Kazooie üzere oyun karakterlerinin LeBron’un tahtını salladığı görülüyor.
GELENEKSEL SPORLARIN GELECEĞİ TEHLİKE ALTINDA OLABİLİR
David ve Matthew artık e-spor turnuvalarında oyuncuların milyonlar kazandığını biliyor ve yıldız bir oyuncu olmak için spor yapmanın zarurî olmayabileceğini düşünüyor. Gençler içinde bu fikrin giderek yaygınlaşması, spor sanayisinin geleceği için tehlike çanlarının çalmasına yol açıyor.
David ise “E-spor, başka spor branşlarından daha inançlı. Sakatlanmıyor ve ziyan görmüyorsunuz. Yalnızca elleriniz ve parmaklarınız için endişelenmelisiniz. Zira ellerinizde bir sorun olursa, oyun oynayamazsınız” dedikten daha sonra duraksayıp gülümseyerek şunları söylemiş oldu: “Video oyunları oynayarak para kazanmak şahane olurdu.”
E-SPOR MU VE KLÂSİK SPORLAR MI?
Bu tablo bize yabancı üzere görünse de, son senelerda ülkemizde e-spor alanında önemli bir eğilim kelam konusu. bir fazlaca genç görüntü oyun platformlarında kıyasıya gayret ediyor. Bunun için değerli oyun konsollarına da gereksinim duymuyorlar; akıllı telefonları yahut masaüstü bilgisayarlarıyla da bu dünyanın içine kolay kolay adım atabiliyorlar.
Lakin, e-sporun klasik spor branşlarının yerini alıyor oluşu niçiniyle çeşitli kaygılar de yok değil. Sporun bedensel ve ruhsal gelişimdeki değeri, kolektif şuurun erken yaşta kazanılması ve toplumsal etkileşim maharetlerini direkt etkilemesi niçiniyle sporun gençler üzerinde ehemmiyetini kaybediyor oluşu tasaları de birlikteinde getiriyor. Yaşanan bu dönüşümü Hurriyet.com.tr’ye kıymetlendiren Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Spor Doktoru Prof. Dr. Tolga Aydoğ, Psikolog Berkay Ateş ve Voleybol Antrenörü Abdullah Saral, e-spor ve klâsik sporlar içindeki yeni durumla ilgili akıllara takılan soruları yanıtladı.
HAREKETSİZ HAYAT İNSAN SIHHATİNİ TEHDİT EDİYOR
2019 bilgilerine bakılırsa, ülkemizdeki düşük aktivite düzebir daha sahip bireylerin nüfusun yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Tolga Aydoğ, “Nüfusun yıllar ortasında kırsaldan kente göç ettiği, kentlerde egzersiz/spor yapacak vakit ve yer bulma zorluğu düşünüldüğünde aslına bakarsan azalması beklenen faal birey sayısının yaşanan pandemi ile daha da düşmüş olması kuvvetle muhtemel” sözünü kullandı ve devam etti:
“Pandeminin etkisinin daha ağır olduğu devirlerde konutta geçirilen saatlerin hayli uzaması, hatta sokağa çıkma yasağı, spor yapılabilen yerlerin kapanması, televizyon, bilgisayar, internet, çevrimiçi oyunlar üzere oturarak yapılan aktivitelere daha hayli vakit harcamasına niye oldu.”
E-SPOR BİRÇOK RİSKİ İÇİNDE BARINDIRIYOR
Prof. Dr. Aydoğ, asıl sorunun e-sporun hobi olarak değil de spor olarak tanımlanması olduğunu belirterek, “E-spor kişinin günlük gereksinimi olan fizikî aktiviteyi karşılamaktan fazlaca uzak. Ayrıyeten, e-sporun akıl sıhhati, ilaç/doping kullanması, hareketsiz yaşama bağlı meseleler ve kumar üzere riskleri barındırdığı da akılda tutulmalı” açıklamalarında bulundu.
‘HAREKETTE SIHHAT VAR’
Aydoğ, “Atalarımızın söylediğu ‘harekette rahmet vardır’ kelamı sıhhat için ‘harekette sıhhat vardır’ olarak değiştirilebilir” dedi ve kâfi seviyede hareket etmenin insan sıhhati için değerini şu unsurlarla sıraladı:
— Kilo denetimi
— Diyabetten korunma ve denetim
— Tansiyondan korunma ve denetim
— Kolesterol seviyesini azaltma
— Kalp hastalığından korunma
— Kanserden korunma
— Depresyonu azaltma üzerine olumlu tesir
“Yukarıda sıralanan problemlerin genel sıhhat, ömür mühleti ve hayat kalitesine tesiri göz önüne alındığında hareketli hayatın değeri bir defa daha ortaya çıkıyor. 2011 yılında ABD’de doğan bir erkek çocuğunun beklenen hayat mühleti 91, 2014 yılında doğan çocuğun 90 ve 2019 yılında doğan bir çocuğun ise 88 yaşına kadar düşmesi bir şeylerin yanlış gittiğinin net göstergesi. Bunda tek niye hareket azlığı olmamakla birlikte, tertipli idman yapmanın 2-4 yıl daha uzun ve kaliteli bir ömür sağladığı da akılda tutulmalı.”
FİZİKÎ AKTİVİTE GERİLİMLE BAŞA ÇIKMAMIZI SAĞLAR
Z neslinin, direkt internet ve akıllı aygıtların ortasına doğmuş olması niçiniyle ağır teknoloji kullanmasından ilerleyen periyotlarda nasıl etkileneceğine ait ellerinde data olamadığını belirten Psikolog Berkay Ateş, “Biz bu sürecin tesirlerini, Z jenerasyonundan edindiğimiz datalarla ölçeceğiz. Fakat şu anki yaşantılarına bakarak psikososyal, bilişsel, duygusal ve fizyolojik açıdan nasıl etkileneceklerine dair birtakım çıkarımlar yapabiliriz” dedi ve ekledi:
“Bir sportif faaliyetin ve hareketli bir hayatın çocuklar üzerinde birfazlaca olumlu etkisinin olduğunu biliyoruz. Bu yalnızca çocuklar üzerinde değil, yetişkinler üzerinde de kelam konusu. Deşarj olabilmemiz için bedenimizin fizikî olarak bir aktivite yapmaya gereksinimi var. Gerilimle bu türlü baş edebilme talihimiz var. Her gün biroldukça rahatsızlık verici his yaşıyor ve bunları çarçabuk dışa vuramıyoruz. Hisleri dışa vuramadığımız her gün aslında birazcık daha fizikî aktivitenin kıymetini görmeye başlıyoruz.”
AKRANLARIYLA İRTİBAT KURAMIYORLAR
Hareketsiz hayatın ortaya çıkmasının çocukları duygusal dışavurum konusunda eksik bir hale getirip gerilimle başa çıkamamalarına yol açacağını tabir eden Ateş, “Çevrimiçi oyunlar oynayan çocukların akranlarıyla irtibat kurmakta zorluk yaşadıklarını gözlemliyoruz. Akran irtibatı bir çocuğun hayatındaki en değerli parametrelerden biri. Maalesef online oyunlar ve hareketsiz hayat dışarda onlara sosyalleşebilme konusunda bir sınırlama getiriyor” açıklamalarında bulundu.
BİLİŞSEL AÇIDAN BİR EVVELKİ JENERASYONDAN DAHA AVANTAJLI HALE GELEBİLİRLER
Çevrimiçi oyunların yalnızca olumsuz tarafları olmadığını söyleyen Ateş, “’Çevrimiçi oyunlar çocuklar için genel olarak ziyanlıdır ve hiç bir vakit oynanmamalıdır’ diye bir durum yok. Bu oyunları oynarken kullandıkları bilişsel maharetler müspet taraflı tesirlerde de bulunuyor. Kimi stratejik oyunlar, bu kuşağın elli sene daha sonraki bilişsel hünerlerini bundan evvelki kuşaktan tahminen birkaç tık ileriye taşıyabilir” sözlerini kullandı ve devam etti:
“Çocukların yaptıkları çıkarımlar son derece şahsi olduğundan oyun sırasında bir yanılgı yaptığında yahut başarısız olduğunda kendisiyle alakalı ‘Ben beceriksizim, ben başarısızım, istenmiyorum’ biçiminde sonuçlara da varabilir. Yani niyet dünyasında birtakım kusurlu temaslar da oluşturabilir.”
ÇOCUK DUYDUĞUNU DEĞİL GÖRDÜĞÜNÜ YAPAR
Ateş, çocuğun aileden duyduğunu değil de gördüğünü yaptığını belirterek, “Bir aile çocuğuna her ne kadar kitap okuması gerektiğini söylerse söylesin, şayet kendisi kitap okumayıp ekranla ilgileniyorsa çocuğu da ondan gördüğünü yapma eğilimine girer” dedi.
“ötürüsıyla bir çocuğu fizikî aktiviteye yönlendirmenin en kısa yolu, ailenin kendisinin de bunu başarabilmesinden geçer. Zira beynimiz karşı tarafın neler dediğine değil neler yaptığına daha fazla dikkat eder. Bunları bir ispat olarak kıymetlendirir ve rol model alma eğilimine girer.”
SPOR YAPMAMALARININ SEBEBİ İSTEKSİZLİK DEĞİL
E-spora olan yönelimin klâsik spora olan ilgiyi azaltıp azaltmadığını sorduğumuz Abdullah Saral ise evvela klâsik spor ile e-sporun birbirinin alternatifi olmadığını söylemiş oldu.
Saral, “Altyapıda her yaş kümesindeki çocuklarla çalışıyorum. Voleybol için öğrenci seçimleri yapıyorum ve seçtiklerimin en az on katı çocuk da çalışmalara katılmak istiyor. Spora ilginin azalması konusunda bir sorun yok. Pandemi sürecinde çocuklar her alanda tembelleştiler, hareketsizlik niçiniyle kilo da aldılar. Dışarı çıkamayınca da bilgisayarla yapabilecekleri şeylere yöneldiler. Çocukların spor yapamamalarının sebebi gereğince çalışacak ortam bulamamaları, isteksiz olmaları değil” diye konuştu.
Büyük bir süratle gelişen teknoloji karşısında her şey değişip dönüşüme uğrarken, spor da her geçen gün bundan hissesine düşeni ziyadesiyle alıyor. Covid-19 pandemisiyle birlikte dünya genelinde milyarlarca insan meskenlerinde geçirdikleri devir ortasında rekabetin yüksek olduğu, renkli görüntü oyun dünyasına daha da yakınlaştı. Her yaştan insanın katıldığı turnuvalardaki heyecan ve milyarlarca dolarlık mükafatlar niçiniyle e-spor her geçen gün büyüyor.
bu vakitte sokaklardan, spor idmanlarından ve okullarından uzak kalan çocuklar ise görüntü oyun dünyasının büyülü atmosferinde adeta kayboluyor. Konutta geçirdikleri uzun günler boyunca görüntü oyunları ortasında taktik idmanlar yapan gençler, turnuvalardan gelen ödüllerle, e-spor merkezli YouTube ve Twitch yayıncılığıyla para kazanabileceklerini ve şöhret olabileceklerini düşünmeye başladı.
Bu yolda ilerleyen gençler, klasik sporlardan birer birer uzaklaşmaya başlıyor. Ortaya çıkan bu tablonun çocukların bedensel ve zihinsel gelişmenini ne biçimde etkileyeceği ise uzun vakittir tartışılıyor.
MAHALLE MAÇLARI ONLAR İÇİN BİR MANA TAŞIMIYOR
ABD’nin güney eyaletlerinden Texas’ta yaşayan iki kardeş David (13) ve Matthew Grimes (11) odalarına kapanmış hummalı bir hazırlığın ortasında. Görüntü oyun konsolunun karşısında adeta kendilerini kaybeden kardeşler, baş başa vererek hafta sonu katılacakları spor turnuvası için strateji belirliyor. Bu turnuva, ekran karşısından kalkmalarına gerek olmayan kıyasıya bir e-spor müsabakası…
David, pür dikkat oyun konsolunun denetim ayarlarını düzenliyor. İki kardeş ayda en az bir defa katıldıkları “Super Smash Bros. Ultimate” turnuvasında gösterecekleri performansa kilitlenmiş durumda.
David ve Matthew, Z neslinin tipik birer üyesi. Kendilerindilk evvelki nesiller için inşa edilen basketbol ve futbol alanlarında sabahlara kadar maç yapmak yahut sokakların karmaşasında çeşitli oyunlar türetmek onlar için bir mana taşımıyor. PlayStation ve Xbox başta olmak üzere oyun teknolojisini yakından takip etmek ve en yeni oyunları oynamak onlar için daha kıymetli. İki kardeş, çevrimiçi oyun dünyasının içine akın akın koşan neslin üyeleri.
KLÂSİK SPORLAR ARTIK CEZBETMİYOR
Pandemi devrinde global seviyede e-spora yönelimde önemli bir artış görüldü. bu vakitte fizikî spor aktivitelerinin sonlandırılması, toplumsal aktifliklerin sonlandırılması ve meskenden eğitime geçilmesi, yıllardır yüksek teknoloji eserleriyle içli dışlı olan bir jenerasyon için akıllı telefonlarla yahut görüntü oyun konsollarıyla daha fazla vakit geçirmeyi olağanlaştırdı.
ABD merkezli Spor ve Fitness Sanayisi Birliği’nin 2018 bilgilerine nazaran, 2008 yılında 6-12 yaş yaş kümesinin fizikî spor aktivitelerine iştirak oranı yüzde 45 seviyesindeyken, Eylül 2021’de Aspen Spor ve Toplum Enstitüsü tarafınca yapılan araştırmada, çocukların spora olan ilgisinin süratle kaybolmaya başladığı ortaya çıktı.
Çocukların bir spor branşına olan ilgileri ortalama üç yıldan kısa sürüyor. Tıpkı ankete nazaran, çocukların 11 yaşında spor yapmayı bıraktığı anlaşılıyor. Bu araştırmalar gösteriyor ki, bedensel güç gerektiren spor etkinlikleri Z jenerasyonunu evvelki nesiller kadar cezbetmiyor.
MİLYARLARCA DOLAR İÇİN KIYASIYA ÇABA VERİYORLAR
Almanya merkezli memleketler arası bir pazarlama ve tüketici dataları şirketi Statista’ya bakılırsa, bugün dünya üzerinde 2,4 milyardan fazla insan görüntü oyunları oynuyor. Dünyanın her yerinde, 34 milyon dolara ulaşan ödül havuzları için kıyasıya gayret eden milyonlarca yarışmacı bulunuyor. On binlerce okul ve özel tertip turnuvalar düzenliyor. Global e-spor tertiplerinde yarışan profesyonel grupların gelirleri ise 1 milyar dolara ulaşıyor.
ABD başta olmak üzere bir epeyce ülkede spor, beraberinde dev bir sanayi manasına geliyor. Karşılaşmalar için yapılan seyahatler, ekipmanlar, spor bursları ve eğitim harcamalarıyla, milyarlarca dolarlık bir sanayi değişimle karşı karşıya. Ortaya çıkan tabloyu pahalandıran Spor ve Fitness Sanayisi Birliği’nin lideri ve CEO’su Tom Cove, “ABD’de sporun dönüm noktasındayız. Pandemi periyodunda aileler ve çocuklar idman yapmadı ve bir fazlaca spor tertibi askıya alındı. Spor dışında daha farklı alternatiflerin de denenebileceğine karar verdiler” sözünü kullandı.
‘PLATFORMLAR BİZİM İÇİN CAN SİMİDİ OLDU’
Biroldukça anne ve baba pandemi periyodunda, çocuklarının görüntü oyun konsollarıyla geçirdikleri süreyi sınırlamak konusunda eskisi üzere disiplinli değildi. Dawnita biraz canı sıkılarak, çocuklarının görüntü oyun dünyasına adım atmalarını şöyle deklare etti:
“Söylemekten nefret ediyorum fakat bir manada bizim için can simidi oldu. Arkadaşlarından kopmuşlardı, oyunlar yardımıyla birbirlerinin telefonlarını yahut şahsi ayrıntılarını öğrenmeden inançlı bir biçimde vakit geçirdiler.”
LEBRON’UN YERİNİ BANJO VE KAZOOİE ALDI
Grimes ailesinde spor, iki kardeşin hayatının merkezindeydi. Babaları, onları kendi çocukluğunun NBA yıldızlarını ve efsane maçlarını anlatarak büyütüyordu.Oğullarının Michael Jordan yahut LeBron James üzere birer profesyonel olmasını istiyordu. Pandemi tüm planı bozdu.
David ve Matthew artık babalarını karşılarına alıp, görüntü oyun serisi Muhteşem Smash Bros’da seçtikleri Banjo ve Kazooie karakterlerinin özelliklerini, onları tercih etme sebeplerini uzun uzadıya anlatıyor. Artık aile sofrasında şut yüzdeleri yahut skor istatistikleri değil, nerelerde “X” düğmesine basılacağı, “B” düğmesine basılırsa karakterin hangi hareketleri yapabileceği üzerinde konuşuluyor.
Kararları ve beklentileri süratli biçimde değişen çocuklar, bir periyot NBA’in yıldız isimlerini ve maçlarda sarf ettiği hareketleri büyük bir beğeniyle takip ederken, bugün Banjo ve Kazooie üzere oyun karakterlerinin LeBron’un tahtını salladığı görülüyor.
GELENEKSEL SPORLARIN GELECEĞİ TEHLİKE ALTINDA OLABİLİR
David ve Matthew artık e-spor turnuvalarında oyuncuların milyonlar kazandığını biliyor ve yıldız bir oyuncu olmak için spor yapmanın zarurî olmayabileceğini düşünüyor. Gençler içinde bu fikrin giderek yaygınlaşması, spor sanayisinin geleceği için tehlike çanlarının çalmasına yol açıyor.
David ise “E-spor, başka spor branşlarından daha inançlı. Sakatlanmıyor ve ziyan görmüyorsunuz. Yalnızca elleriniz ve parmaklarınız için endişelenmelisiniz. Zira ellerinizde bir sorun olursa, oyun oynayamazsınız” dedikten daha sonra duraksayıp gülümseyerek şunları söylemiş oldu: “Video oyunları oynayarak para kazanmak şahane olurdu.”
E-SPOR MU VE KLÂSİK SPORLAR MI?
Bu tablo bize yabancı üzere görünse de, son senelerda ülkemizde e-spor alanında önemli bir eğilim kelam konusu. bir fazlaca genç görüntü oyun platformlarında kıyasıya gayret ediyor. Bunun için değerli oyun konsollarına da gereksinim duymuyorlar; akıllı telefonları yahut masaüstü bilgisayarlarıyla da bu dünyanın içine kolay kolay adım atabiliyorlar.
Lakin, e-sporun klasik spor branşlarının yerini alıyor oluşu niçiniyle çeşitli kaygılar de yok değil. Sporun bedensel ve ruhsal gelişimdeki değeri, kolektif şuurun erken yaşta kazanılması ve toplumsal etkileşim maharetlerini direkt etkilemesi niçiniyle sporun gençler üzerinde ehemmiyetini kaybediyor oluşu tasaları de birlikteinde getiriyor. Yaşanan bu dönüşümü Hurriyet.com.tr’ye kıymetlendiren Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Spor Doktoru Prof. Dr. Tolga Aydoğ, Psikolog Berkay Ateş ve Voleybol Antrenörü Abdullah Saral, e-spor ve klâsik sporlar içindeki yeni durumla ilgili akıllara takılan soruları yanıtladı.
HAREKETSİZ HAYAT İNSAN SIHHATİNİ TEHDİT EDİYOR
2019 bilgilerine bakılırsa, ülkemizdeki düşük aktivite düzebir daha sahip bireylerin nüfusun yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Tolga Aydoğ, “Nüfusun yıllar ortasında kırsaldan kente göç ettiği, kentlerde egzersiz/spor yapacak vakit ve yer bulma zorluğu düşünüldüğünde aslına bakarsan azalması beklenen faal birey sayısının yaşanan pandemi ile daha da düşmüş olması kuvvetle muhtemel” sözünü kullandı ve devam etti:
“Pandeminin etkisinin daha ağır olduğu devirlerde konutta geçirilen saatlerin hayli uzaması, hatta sokağa çıkma yasağı, spor yapılabilen yerlerin kapanması, televizyon, bilgisayar, internet, çevrimiçi oyunlar üzere oturarak yapılan aktivitelere daha hayli vakit harcamasına niye oldu.”
E-SPOR BİRÇOK RİSKİ İÇİNDE BARINDIRIYOR
Prof. Dr. Aydoğ, asıl sorunun e-sporun hobi olarak değil de spor olarak tanımlanması olduğunu belirterek, “E-spor kişinin günlük gereksinimi olan fizikî aktiviteyi karşılamaktan fazlaca uzak. Ayrıyeten, e-sporun akıl sıhhati, ilaç/doping kullanması, hareketsiz yaşama bağlı meseleler ve kumar üzere riskleri barındırdığı da akılda tutulmalı” açıklamalarında bulundu.
‘HAREKETTE SIHHAT VAR’
Aydoğ, “Atalarımızın söylediğu ‘harekette rahmet vardır’ kelamı sıhhat için ‘harekette sıhhat vardır’ olarak değiştirilebilir” dedi ve kâfi seviyede hareket etmenin insan sıhhati için değerini şu unsurlarla sıraladı:
— Kilo denetimi
— Diyabetten korunma ve denetim
— Tansiyondan korunma ve denetim
— Kolesterol seviyesini azaltma
— Kalp hastalığından korunma
— Kanserden korunma
— Depresyonu azaltma üzerine olumlu tesir
“Yukarıda sıralanan problemlerin genel sıhhat, ömür mühleti ve hayat kalitesine tesiri göz önüne alındığında hareketli hayatın değeri bir defa daha ortaya çıkıyor. 2011 yılında ABD’de doğan bir erkek çocuğunun beklenen hayat mühleti 91, 2014 yılında doğan çocuğun 90 ve 2019 yılında doğan bir çocuğun ise 88 yaşına kadar düşmesi bir şeylerin yanlış gittiğinin net göstergesi. Bunda tek niye hareket azlığı olmamakla birlikte, tertipli idman yapmanın 2-4 yıl daha uzun ve kaliteli bir ömür sağladığı da akılda tutulmalı.”
FİZİKÎ AKTİVİTE GERİLİMLE BAŞA ÇIKMAMIZI SAĞLAR
Z neslinin, direkt internet ve akıllı aygıtların ortasına doğmuş olması niçiniyle ağır teknoloji kullanmasından ilerleyen periyotlarda nasıl etkileneceğine ait ellerinde data olamadığını belirten Psikolog Berkay Ateş, “Biz bu sürecin tesirlerini, Z jenerasyonundan edindiğimiz datalarla ölçeceğiz. Fakat şu anki yaşantılarına bakarak psikososyal, bilişsel, duygusal ve fizyolojik açıdan nasıl etkileneceklerine dair birtakım çıkarımlar yapabiliriz” dedi ve ekledi:
“Bir sportif faaliyetin ve hareketli bir hayatın çocuklar üzerinde birfazlaca olumlu etkisinin olduğunu biliyoruz. Bu yalnızca çocuklar üzerinde değil, yetişkinler üzerinde de kelam konusu. Deşarj olabilmemiz için bedenimizin fizikî olarak bir aktivite yapmaya gereksinimi var. Gerilimle bu türlü baş edebilme talihimiz var. Her gün biroldukça rahatsızlık verici his yaşıyor ve bunları çarçabuk dışa vuramıyoruz. Hisleri dışa vuramadığımız her gün aslında birazcık daha fizikî aktivitenin kıymetini görmeye başlıyoruz.”
AKRANLARIYLA İRTİBAT KURAMIYORLAR
Hareketsiz hayatın ortaya çıkmasının çocukları duygusal dışavurum konusunda eksik bir hale getirip gerilimle başa çıkamamalarına yol açacağını tabir eden Ateş, “Çevrimiçi oyunlar oynayan çocukların akranlarıyla irtibat kurmakta zorluk yaşadıklarını gözlemliyoruz. Akran irtibatı bir çocuğun hayatındaki en değerli parametrelerden biri. Maalesef online oyunlar ve hareketsiz hayat dışarda onlara sosyalleşebilme konusunda bir sınırlama getiriyor” açıklamalarında bulundu.
BİLİŞSEL AÇIDAN BİR EVVELKİ JENERASYONDAN DAHA AVANTAJLI HALE GELEBİLİRLER
Çevrimiçi oyunların yalnızca olumsuz tarafları olmadığını söyleyen Ateş, “’Çevrimiçi oyunlar çocuklar için genel olarak ziyanlıdır ve hiç bir vakit oynanmamalıdır’ diye bir durum yok. Bu oyunları oynarken kullandıkları bilişsel maharetler müspet taraflı tesirlerde de bulunuyor. Kimi stratejik oyunlar, bu kuşağın elli sene daha sonraki bilişsel hünerlerini bundan evvelki kuşaktan tahminen birkaç tık ileriye taşıyabilir” sözlerini kullandı ve devam etti:
“Çocukların yaptıkları çıkarımlar son derece şahsi olduğundan oyun sırasında bir yanılgı yaptığında yahut başarısız olduğunda kendisiyle alakalı ‘Ben beceriksizim, ben başarısızım, istenmiyorum’ biçiminde sonuçlara da varabilir. Yani niyet dünyasında birtakım kusurlu temaslar da oluşturabilir.”
ÇOCUK DUYDUĞUNU DEĞİL GÖRDÜĞÜNÜ YAPAR
Ateş, çocuğun aileden duyduğunu değil de gördüğünü yaptığını belirterek, “Bir aile çocuğuna her ne kadar kitap okuması gerektiğini söylerse söylesin, şayet kendisi kitap okumayıp ekranla ilgileniyorsa çocuğu da ondan gördüğünü yapma eğilimine girer” dedi.
“ötürüsıyla bir çocuğu fizikî aktiviteye yönlendirmenin en kısa yolu, ailenin kendisinin de bunu başarabilmesinden geçer. Zira beynimiz karşı tarafın neler dediğine değil neler yaptığına daha fazla dikkat eder. Bunları bir ispat olarak kıymetlendirir ve rol model alma eğilimine girer.”
SPOR YAPMAMALARININ SEBEBİ İSTEKSİZLİK DEĞİL
E-spora olan yönelimin klâsik spora olan ilgiyi azaltıp azaltmadığını sorduğumuz Abdullah Saral ise evvela klâsik spor ile e-sporun birbirinin alternatifi olmadığını söylemiş oldu.
Saral, “Altyapıda her yaş kümesindeki çocuklarla çalışıyorum. Voleybol için öğrenci seçimleri yapıyorum ve seçtiklerimin en az on katı çocuk da çalışmalara katılmak istiyor. Spora ilginin azalması konusunda bir sorun yok. Pandemi sürecinde çocuklar her alanda tembelleştiler, hareketsizlik niçiniyle kilo da aldılar. Dışarı çıkamayınca da bilgisayarla yapabilecekleri şeylere yöneldiler. Çocukların spor yapamamalarının sebebi gereğince çalışacak ortam bulamamaları, isteksiz olmaları değil” diye konuştu.