En kötüsünü maalesef çabucak hemen görmedik! İhtimal evvel 7 kat, daha sonra 21 kat artacak…
Türkiye tarihinin en sıcak günlerini yaşıyoruz. Biroldukça kentte 40 derecelerin üzerine ulaşan hava sıcaklıklarıyla asırlık rekorlar kırıldı. Lakin bu durum yalnızca bizim için geçerli değil. Son birkaç aydır dünya genelinde inanılmaz bir tabloyla karşı karşıyayız.
Avrupa sıcaktan kırılıyor. Komşumuz Yunanistan’da iki gün evvel 48 dereceyle kıtanın en yüksek sıcaklığı kaydedildi. Öbür uçta temmuz ayının iki haftasında 30 küsur derecelerle sıcaklık rekorları kırılan İngiltere bugünden itibaren bir daha iki hafta sürecek bir sıcak hava maratonuna girdi. Her vakit soğuk diye bildiğimiz Rusya ve başka doğu Avrupa ülkeleri de misal durumda. Haziranın 23’ünde Moskova’da termometreler 34,8 dereceyi gördü. Finlandiya, Belarus, Estonya üzere biroldukça ülkede hava sıcaklıkları 30-35 derece aralığında seyretti. ABD ve Kanada’da da haziran ayının sonundan temmuz ayının ortasına kadar yaşanan sıcak dalgasında 1000’den çok kişi ömrünü kaybetti.
Bilim insanları üstte saydığımız bu olayların hepsini “sıcak dalgası” olarak nitelendiriyor. Sıcak dalgası genel olarak, mevsim normallerinin üstündeki sıcaklıklara yüksek nemin eşlik ettiği uzun devirlere deniyor.
HEM YOĞUNLUĞU HEM SAYISI ARTIYOR
İklim değişikliğinin tesiriyle Kuzey Yarımküre’de görülen çok yüksek sıcaklıkların da hem yoğunluğu birebir vakitte sıklığı artıyor.
ABD, Avrupa ve Kuzey Kutbu etrafında son 20 yılda meydana gelen ve rekorları alt üst eden sıcak dalgaları ölümcül sonuçlara yol açtı. Dünya Sıhhat Örgütü’nün raporlarına bakılırsa 1998-2017 yılları içindeki periyotta dünya genelinde çok sıcaklar niçiniyle 160 binden çok kişi hayatını kaybetti.
Yakın vakitte yapılan araştırmalar, insan kaynaklı sera gazı salınımını acil olarak azaltmayı başaramadığımız takdirde, sıcak dalgalarının büyüklüğünün ve beşerler üstündeki etkisinin katlanarak artacağını gösteriyor.
TÜRKİYE’NİN DE BULUNDUĞU ENLEMLERİ ÇOK SICAK GÜNLER BEKLİYOR
İklim modelleri, bu yüzyıl ortasında, Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerine (23°26’22” ile 66°33’39” içindeki bölgeler) denk gelen coğrafyalarda, rekor kıran sıcak dalgalarının ve sıcağın niye olduğu aksiliklerin iki katının üzerine çıkacağına işaret ediyor.
Çok sıcakların sıklığı son onsenelerda ziyadesiyle artmış durumda. Avrupa’da 2003’te görülen sıcak dalgası, Rusya’da 2010’da yaşanan sıcak devir, Avustralya’nın Aralık 2018-Şubat 2019 periyodunu kapsayan ‘en öfkeli yaz’ı, Sibirya’da 2020’de görülen ısı anormalliği ve üstte da bahsetmiş olduğumiz 2021 yılında Kuzeybatı Pasifik’i kavuran sıcak patlaması en uçlardaki örnekler.
REKOR ÜSTÜNE REKOR KIRILACAK
Zürih’te bulunan İsveç Federal Teknoloji Enstitüsü uzmanlarından Erich Fischer, Washington Post’a yaptığı açıklamada bu rekor kıran sıcaklıkların ahenk ve planlama manasında hak ettiği kadar dikkat çekmediğini belirterek, “Birfazlaca yerde en ağır sıcak dalgalarına yaklaşılmadı bile. Son onsenelerda kaydedilen rekorları da kıracak sıcak dalgaları için planlama yapmalıyız” diye konuştu.
Fischer ve grubunun geçtiğimiz hafta bilim mecmuası Nature Climate Change’de yayımladığı araştırma da bu bağlamda fazlaca değerli datalar içeriyor. Araştırmacılar 100 kadar bilgisayar simülasyonuyla sıcak dalgalarının sıklık ve yoğunluk bağlamında geleceğinin ne olduğunu ortaya koydu. Dünya’nın iklimindeki değişimin de göz önünde bulundurulduğu araştırma kapsamında daha evvel kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının üzerine çıkan hava sıcaklıkları üzerine odaklanıldı.
İHTİMAL EVVEL 7 KAT, daha sonra 21 KAT ARTACAK
Uzmanların elde ettikleri sonuçlar maalesef hiç iç açıcı değil. Bir hafta süren ve sıcaklık rekoru kıran sıcak dalgalarının yaşanma mümkünlüğü 2021-2050 aralığındaki devirde 7 katına, 2051-2080 içindeki devirde ise 21 katına çıkacak. Sıcak dalgalarının sıklığı da artacak. Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerinde her 6 ila 37 yıllık devirde bir sıcak dalgası yaşanacak.
Bu sıcak dalgaları o güne kadar kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının 3,6 ila 4,2 derece üzerine çıkacak. Türkiye özelinde konuşmamız gerekirse, gelecekte bir daha bu biçimde fazlaca kuvvetli bir sıcak dalgasıyla karşı karşıya kaldığımızda, termometreler yer yer 50 dereceleri tahminen daha bile üstünü gösterebilecek.
DİREKT GLOBAL ISINMAYLA KONTAKLI
Fischer ve takımı bu araştırmayı iki yılı aşkın müddettir devam ettiriyor. Uzmanlar temmuz ayında ABD ve Kanada’da tesirli olan sıcak dalgasının yürüttükleri simülasyonların doğruluğunu ispat ettiğini de belirtiyor. Gerçekten o günlerde Kanada ve ABD’de ölçülen hava sıcaklıkları rekorların 5 derece üzerindeydi. Fischer, “Sadece geçmiş müşahedelerin değerlendirildiği ve geleceğe dair iklim projeksiyonlarını hesaba katılmadığı durumlarda, bu biçimde bir olayın yaşanması beklentilerimizin büsbütün haricinde olurdu” sözlerini kullandı.
Araştırmacılar rekorların bu kadar büyük farklarla kırılması mümkünlüğünün, direkt global ısınma süratiyle ilişkili olduğunu da tespit etti.
Isınma suratının artmasının rekor sıcaklık düzeylerine ulaşılma mümkünlüğünü da artırdığına vurgu yapan Fischer, “Bir anda gezegenimizin her 10 yılda bir 0,2 derece ısınıyor olması kıymetli hale geliyor” tabirlerini kullandı.
ISINMANIN ÜÇTE İKİSİ 1975’TEN GÜNÜMÜZE
Dünya’nın ortalama sıcaklık ölçümleri 1880’den bu yana 1 dereceden çok artış gösterdi. Bu artışın üçte ikilik kısmı da 1975’ten günümüze yaşandı. Son 45 yılda her 10 yılda bir 0,2 derecelik artış kaydedildi.
Global ısınmanın suratının düşürülmesi, rekor kıran sıcaklıklarla müsabaka ihtimalimizin de azalmasını sağlayacak. Fischer global sıcaklıkların aşikâr bir noktada sabitlenebilmesi halinde, birkaç onyıl daha sonra sıcaklık rekorlarının da bu kadar büyük farklarla kırılmasının kelam konusu olmayacağını belirtti.
Fakat rekor kırılmaması bu sıcaklık dalgalarının zararsız olduğu manasına da gelmiyor.
Fischer, “Eğer sıcak dalgası bir daha vurursa, sıcaklıklar rekor kırmasa bile, beşerler ziyadesiyle etkilenecekler. Hatta yoğunluğu yüksek olmasa bile peş peşe gelecek sıcak dalgalarının tesiri epeyce daha ağır olabilir” sözlerini kullandı.
ISI GERİLİMİ RİSKİ DE ARTIYOR
Sıcak dalgalarının insan bedeni üstündeki en kıymetli tesiri ısı gerilimi olarak isimlendiriliyor. Isı gerilimi özetlemek gerekirse sıcaklıkların ve bağıl nemin fazla yüksek olduğu durumlarda bedenin ortasındaki sıcağı dışarı atıp kendini serinletme hünerini kaybetmesi olarak tanımlanıyor. Isı gerilimi bireylerde halsizlik, kramplar, sıcak çarpması ve hatta vefat üzere sonuçlara yol açabiliyor.
Nisan ayında Earth’s Future mecmuasında yayımlanan bir öbür araştırmada da ABD’nin 48 eyaletinde önümüzdeki yüzyılda sıcaklık, bağıl nem ve nüfus artışı kaynaklı ısı gerilimi artışı değerlendirildi. Araştırma kararında sera gazı emisyonları yüksek seyrettiği surece, 1 ila 7 gün süren yani kısa-orta müddetli ısı geriliminin tesirlerinin 2060-2099 periyodunda ikiye katlanacağı tespit edildi. Nüfusun ağır olduğu yerlerde ve büyük kentlerde bu tesir üç katına çıkıyor.
Bu araştırmanın kapsamında maalesef Türkiye yok. Fakat coğrafik pozisyon, sanayi, nüfus yoğunluğu, karbon emisyon düzeyleri üzere faktörler göz önünde bulundurulduğunda, ülkemiz için de misal bir tablonun kelam konusu olduğu söylenebilir.
EN TEHLİKELİSİ DE SİSTEMSİZ SICAKLIK ARTIŞI
Araştırmanın en kıymetli özelliklerinden biri bedenin sıcaklık değişimlerine ahenk sağlama hünerini de göz önünde bulundurmuş olması. Araştırmanın yürütücülerinden Ashok Mishra, “Sıcaklık kademeli olarak artarsa bedenimiz buna ahenk sağlayabilir. Şayet ani bir yükseliş olursa ısı gerilimi epeyce daha büyük problemlere yol açacaktır” diye konuştu.
Mishra, 1960’lardan bu yana sıcaklıkların doğrusal bir halde artmadığını, artış ölçüsünün değişkenlik gösterdiğini de kelamlarına ekledi. Bu değişkenlik niçiniyle bedenimiz ani sıcaklık değişimlerine ahenk sağlamakta zorlanıyor.
Araştırmanın yürütücülerinden Michael Mann ise elde ettikleri sonuçların pek ölçülü olduğuna dikkat çekerek gerçek düzeylerin epeyce daha yüksek olabileceği ikazında bulundu. Mann, “Bu yaz gözlemlediğimiz çok hava olayları, iklim değişikliğinin sonuçlarının modellerin öne sürdüğünden çok daha ağır olabileceğine işaret ediyor. Bu olaylar ahenk sağlama kapasitemizin ötesine geçebilir. Bu da iklim krizinin berbatlaşmasını önleyecek adımların ivedilikle atılması yani ekonomimizin karbondan arındırılması gerektiğinin altını çiziyor” diye konuştu.
BREZİLYA’DA KAR YAĞDI
tıpkı vakitte olağanüstü hava olayları yalnızca Kuzey Yarımküre’ye mahsus da değil. Kış aylarının yaşandığı Güney Yarımküre’de de mevsim normallerinin epey altında hava sıcaklıkları yaşanıyor. Hatta her vakit sıcak havasıyla ve plajlarıyla akıllarda yer etmiş olan Brezilya’da geçen hafta kar yağdı.
elbette kış aylarında kar yağması epey sıradışı bir durum değil. Fakat Oğlak Dönencesi ile Ekvator ortasına yerleşmiş olan Brezilya’da kar fazlaca ancak epeyce az rastlanan bir olay. Ülkede havalar fazlaca soğuduğunda genelde don ya da buz fırtınaları meydana geliyor. Nitekim Reuters’a konuşan Brezilyalı kamyon sürücüsü Iodor Goncalves Marques de “62 yaşındayım ve şu ana kadar hiç kar görmemiştim, biliyor musunuz? Tabiatın hoşluğunu görmek tanım edilemez bir şey” kelamlarıyla Brezilya’da kar yağışının ne kadar az olduğunu tabir etti.
Üstelik kar yağışı ve çok soğukların tesiri bir haftadan fazladır devam ediyor. 4 Ağustos prestijiyle Brezilya’nın güneyinde 30’dan fazla kentte tesirli olan kar yağışları ziraî üretimi tehdit ederken, global kahve meblağlarında da süreksiz bir yükselişe niye oldu.
Kardan en çok Uruguay sonunun çabucak kuzeyinde bulunan Rio Grande de Sul eyaleti etkilendi. (Kar Uruguay’ın biroldukca büyük kentini de beyaz örtüyle kapladı.) Rio Grande de Sul’da geçmişte de kar yağışı görülmüştü fakat rakımın düşük nüfusun ağır olduğu kent merkezlerinde bu düzeyde bir kar yağışı pek ender.
JET AKIMI KAR GETİRDİ
Meteoroloji uzmanları bu olağanüstü soğuk hava ve kar yağışının sebebinin Güney Kutbu’ndan Ekvator istikametine hareket eden jet akımı (jet stream) rüzgarlarının niye olduğunu deklare etti.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün sözlüğünde jet akımı “Kuzey ve Güney Yarımkürelerde, subtropikal bölgeler ile orta enlemlerin yüksek troposfer düzeyi ortasında esen, izafî olarak dar şerit halindeki güçlü rüzgar alanı. Esme, yarı daima bir formda batıdan doğuya tüm küreyi kapsar. Jet akıntısının en kıymetli özelliği, kutuplardan Ekvator’a yahut Ekvator’dan kutuplara esmesi durumunda hava sıcaklığı değişimine niye olmasıdır. Arktik, aşağı düzey, kutupsal ve subtropikal üzere cinsleri vardır. Uzunluğu birkaç bin kilometreye ulaşırken kalınlığı birkaç kilometredir. Rüzgar suratının jet akıntısına dahil edilebilmesi için suratının 60 knots yahut daha fazla olması gerekir” formunda tanımlanıyor.
Brezilya’daki jet akımı rüzgarlarının da hava sıcaklığını mevsim normallerinin en az 6 ila 12 derece altına çeken bir soğuk hava kütlesi taşıdığı açıklandı.
Türkiye tarihinin en sıcak günlerini yaşıyoruz. Biroldukça kentte 40 derecelerin üzerine ulaşan hava sıcaklıklarıyla asırlık rekorlar kırıldı. Lakin bu durum yalnızca bizim için geçerli değil. Son birkaç aydır dünya genelinde inanılmaz bir tabloyla karşı karşıyayız.
Avrupa sıcaktan kırılıyor. Komşumuz Yunanistan’da iki gün evvel 48 dereceyle kıtanın en yüksek sıcaklığı kaydedildi. Öbür uçta temmuz ayının iki haftasında 30 küsur derecelerle sıcaklık rekorları kırılan İngiltere bugünden itibaren bir daha iki hafta sürecek bir sıcak hava maratonuna girdi. Her vakit soğuk diye bildiğimiz Rusya ve başka doğu Avrupa ülkeleri de misal durumda. Haziranın 23’ünde Moskova’da termometreler 34,8 dereceyi gördü. Finlandiya, Belarus, Estonya üzere biroldukça ülkede hava sıcaklıkları 30-35 derece aralığında seyretti. ABD ve Kanada’da da haziran ayının sonundan temmuz ayının ortasına kadar yaşanan sıcak dalgasında 1000’den çok kişi ömrünü kaybetti.
Bilim insanları üstte saydığımız bu olayların hepsini “sıcak dalgası” olarak nitelendiriyor. Sıcak dalgası genel olarak, mevsim normallerinin üstündeki sıcaklıklara yüksek nemin eşlik ettiği uzun devirlere deniyor.
HEM YOĞUNLUĞU HEM SAYISI ARTIYOR
İklim değişikliğinin tesiriyle Kuzey Yarımküre’de görülen çok yüksek sıcaklıkların da hem yoğunluğu birebir vakitte sıklığı artıyor.
ABD, Avrupa ve Kuzey Kutbu etrafında son 20 yılda meydana gelen ve rekorları alt üst eden sıcak dalgaları ölümcül sonuçlara yol açtı. Dünya Sıhhat Örgütü’nün raporlarına bakılırsa 1998-2017 yılları içindeki periyotta dünya genelinde çok sıcaklar niçiniyle 160 binden çok kişi hayatını kaybetti.
Yakın vakitte yapılan araştırmalar, insan kaynaklı sera gazı salınımını acil olarak azaltmayı başaramadığımız takdirde, sıcak dalgalarının büyüklüğünün ve beşerler üstündeki etkisinin katlanarak artacağını gösteriyor.
TÜRKİYE’NİN DE BULUNDUĞU ENLEMLERİ ÇOK SICAK GÜNLER BEKLİYOR
İklim modelleri, bu yüzyıl ortasında, Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerine (23°26’22” ile 66°33’39” içindeki bölgeler) denk gelen coğrafyalarda, rekor kıran sıcak dalgalarının ve sıcağın niye olduğu aksiliklerin iki katının üzerine çıkacağına işaret ediyor.
Çok sıcakların sıklığı son onsenelerda ziyadesiyle artmış durumda. Avrupa’da 2003’te görülen sıcak dalgası, Rusya’da 2010’da yaşanan sıcak devir, Avustralya’nın Aralık 2018-Şubat 2019 periyodunu kapsayan ‘en öfkeli yaz’ı, Sibirya’da 2020’de görülen ısı anormalliği ve üstte da bahsetmiş olduğumiz 2021 yılında Kuzeybatı Pasifik’i kavuran sıcak patlaması en uçlardaki örnekler.
REKOR ÜSTÜNE REKOR KIRILACAK
Zürih’te bulunan İsveç Federal Teknoloji Enstitüsü uzmanlarından Erich Fischer, Washington Post’a yaptığı açıklamada bu rekor kıran sıcaklıkların ahenk ve planlama manasında hak ettiği kadar dikkat çekmediğini belirterek, “Birfazlaca yerde en ağır sıcak dalgalarına yaklaşılmadı bile. Son onsenelerda kaydedilen rekorları da kıracak sıcak dalgaları için planlama yapmalıyız” diye konuştu.
Fischer ve grubunun geçtiğimiz hafta bilim mecmuası Nature Climate Change’de yayımladığı araştırma da bu bağlamda fazlaca değerli datalar içeriyor. Araştırmacılar 100 kadar bilgisayar simülasyonuyla sıcak dalgalarının sıklık ve yoğunluk bağlamında geleceğinin ne olduğunu ortaya koydu. Dünya’nın iklimindeki değişimin de göz önünde bulundurulduğu araştırma kapsamında daha evvel kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının üzerine çıkan hava sıcaklıkları üzerine odaklanıldı.
İHTİMAL EVVEL 7 KAT, daha sonra 21 KAT ARTACAK
Uzmanların elde ettikleri sonuçlar maalesef hiç iç açıcı değil. Bir hafta süren ve sıcaklık rekoru kıran sıcak dalgalarının yaşanma mümkünlüğü 2021-2050 aralığındaki devirde 7 katına, 2051-2080 içindeki devirde ise 21 katına çıkacak. Sıcak dalgalarının sıklığı da artacak. Kuzey Yarımküre’nin orta enlemlerinde her 6 ila 37 yıllık devirde bir sıcak dalgası yaşanacak.
Bu sıcak dalgaları o güne kadar kaydedilmiş sıcaklık rekorlarının 3,6 ila 4,2 derece üzerine çıkacak. Türkiye özelinde konuşmamız gerekirse, gelecekte bir daha bu biçimde fazlaca kuvvetli bir sıcak dalgasıyla karşı karşıya kaldığımızda, termometreler yer yer 50 dereceleri tahminen daha bile üstünü gösterebilecek.
DİREKT GLOBAL ISINMAYLA KONTAKLI
Fischer ve takımı bu araştırmayı iki yılı aşkın müddettir devam ettiriyor. Uzmanlar temmuz ayında ABD ve Kanada’da tesirli olan sıcak dalgasının yürüttükleri simülasyonların doğruluğunu ispat ettiğini de belirtiyor. Gerçekten o günlerde Kanada ve ABD’de ölçülen hava sıcaklıkları rekorların 5 derece üzerindeydi. Fischer, “Sadece geçmiş müşahedelerin değerlendirildiği ve geleceğe dair iklim projeksiyonlarını hesaba katılmadığı durumlarda, bu biçimde bir olayın yaşanması beklentilerimizin büsbütün haricinde olurdu” sözlerini kullandı.
Araştırmacılar rekorların bu kadar büyük farklarla kırılması mümkünlüğünün, direkt global ısınma süratiyle ilişkili olduğunu da tespit etti.
Isınma suratının artmasının rekor sıcaklık düzeylerine ulaşılma mümkünlüğünü da artırdığına vurgu yapan Fischer, “Bir anda gezegenimizin her 10 yılda bir 0,2 derece ısınıyor olması kıymetli hale geliyor” tabirlerini kullandı.
ISINMANIN ÜÇTE İKİSİ 1975’TEN GÜNÜMÜZE
Dünya’nın ortalama sıcaklık ölçümleri 1880’den bu yana 1 dereceden çok artış gösterdi. Bu artışın üçte ikilik kısmı da 1975’ten günümüze yaşandı. Son 45 yılda her 10 yılda bir 0,2 derecelik artış kaydedildi.
Global ısınmanın suratının düşürülmesi, rekor kıran sıcaklıklarla müsabaka ihtimalimizin de azalmasını sağlayacak. Fischer global sıcaklıkların aşikâr bir noktada sabitlenebilmesi halinde, birkaç onyıl daha sonra sıcaklık rekorlarının da bu kadar büyük farklarla kırılmasının kelam konusu olmayacağını belirtti.
Fakat rekor kırılmaması bu sıcaklık dalgalarının zararsız olduğu manasına da gelmiyor.
Fischer, “Eğer sıcak dalgası bir daha vurursa, sıcaklıklar rekor kırmasa bile, beşerler ziyadesiyle etkilenecekler. Hatta yoğunluğu yüksek olmasa bile peş peşe gelecek sıcak dalgalarının tesiri epeyce daha ağır olabilir” sözlerini kullandı.
ISI GERİLİMİ RİSKİ DE ARTIYOR
Sıcak dalgalarının insan bedeni üstündeki en kıymetli tesiri ısı gerilimi olarak isimlendiriliyor. Isı gerilimi özetlemek gerekirse sıcaklıkların ve bağıl nemin fazla yüksek olduğu durumlarda bedenin ortasındaki sıcağı dışarı atıp kendini serinletme hünerini kaybetmesi olarak tanımlanıyor. Isı gerilimi bireylerde halsizlik, kramplar, sıcak çarpması ve hatta vefat üzere sonuçlara yol açabiliyor.
Nisan ayında Earth’s Future mecmuasında yayımlanan bir öbür araştırmada da ABD’nin 48 eyaletinde önümüzdeki yüzyılda sıcaklık, bağıl nem ve nüfus artışı kaynaklı ısı gerilimi artışı değerlendirildi. Araştırma kararında sera gazı emisyonları yüksek seyrettiği surece, 1 ila 7 gün süren yani kısa-orta müddetli ısı geriliminin tesirlerinin 2060-2099 periyodunda ikiye katlanacağı tespit edildi. Nüfusun ağır olduğu yerlerde ve büyük kentlerde bu tesir üç katına çıkıyor.
Bu araştırmanın kapsamında maalesef Türkiye yok. Fakat coğrafik pozisyon, sanayi, nüfus yoğunluğu, karbon emisyon düzeyleri üzere faktörler göz önünde bulundurulduğunda, ülkemiz için de misal bir tablonun kelam konusu olduğu söylenebilir.
EN TEHLİKELİSİ DE SİSTEMSİZ SICAKLIK ARTIŞI
Araştırmanın en kıymetli özelliklerinden biri bedenin sıcaklık değişimlerine ahenk sağlama hünerini de göz önünde bulundurmuş olması. Araştırmanın yürütücülerinden Ashok Mishra, “Sıcaklık kademeli olarak artarsa bedenimiz buna ahenk sağlayabilir. Şayet ani bir yükseliş olursa ısı gerilimi epeyce daha büyük problemlere yol açacaktır” diye konuştu.
Mishra, 1960’lardan bu yana sıcaklıkların doğrusal bir halde artmadığını, artış ölçüsünün değişkenlik gösterdiğini de kelamlarına ekledi. Bu değişkenlik niçiniyle bedenimiz ani sıcaklık değişimlerine ahenk sağlamakta zorlanıyor.
Araştırmanın yürütücülerinden Michael Mann ise elde ettikleri sonuçların pek ölçülü olduğuna dikkat çekerek gerçek düzeylerin epeyce daha yüksek olabileceği ikazında bulundu. Mann, “Bu yaz gözlemlediğimiz çok hava olayları, iklim değişikliğinin sonuçlarının modellerin öne sürdüğünden çok daha ağır olabileceğine işaret ediyor. Bu olaylar ahenk sağlama kapasitemizin ötesine geçebilir. Bu da iklim krizinin berbatlaşmasını önleyecek adımların ivedilikle atılması yani ekonomimizin karbondan arındırılması gerektiğinin altını çiziyor” diye konuştu.
BREZİLYA’DA KAR YAĞDI
tıpkı vakitte olağanüstü hava olayları yalnızca Kuzey Yarımküre’ye mahsus da değil. Kış aylarının yaşandığı Güney Yarımküre’de de mevsim normallerinin epey altında hava sıcaklıkları yaşanıyor. Hatta her vakit sıcak havasıyla ve plajlarıyla akıllarda yer etmiş olan Brezilya’da geçen hafta kar yağdı.
elbette kış aylarında kar yağması epey sıradışı bir durum değil. Fakat Oğlak Dönencesi ile Ekvator ortasına yerleşmiş olan Brezilya’da kar fazlaca ancak epeyce az rastlanan bir olay. Ülkede havalar fazlaca soğuduğunda genelde don ya da buz fırtınaları meydana geliyor. Nitekim Reuters’a konuşan Brezilyalı kamyon sürücüsü Iodor Goncalves Marques de “62 yaşındayım ve şu ana kadar hiç kar görmemiştim, biliyor musunuz? Tabiatın hoşluğunu görmek tanım edilemez bir şey” kelamlarıyla Brezilya’da kar yağışının ne kadar az olduğunu tabir etti.
Üstelik kar yağışı ve çok soğukların tesiri bir haftadan fazladır devam ediyor. 4 Ağustos prestijiyle Brezilya’nın güneyinde 30’dan fazla kentte tesirli olan kar yağışları ziraî üretimi tehdit ederken, global kahve meblağlarında da süreksiz bir yükselişe niye oldu.
Kardan en çok Uruguay sonunun çabucak kuzeyinde bulunan Rio Grande de Sul eyaleti etkilendi. (Kar Uruguay’ın biroldukca büyük kentini de beyaz örtüyle kapladı.) Rio Grande de Sul’da geçmişte de kar yağışı görülmüştü fakat rakımın düşük nüfusun ağır olduğu kent merkezlerinde bu düzeyde bir kar yağışı pek ender.
JET AKIMI KAR GETİRDİ
Meteoroloji uzmanları bu olağanüstü soğuk hava ve kar yağışının sebebinin Güney Kutbu’ndan Ekvator istikametine hareket eden jet akımı (jet stream) rüzgarlarının niye olduğunu deklare etti.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün sözlüğünde jet akımı “Kuzey ve Güney Yarımkürelerde, subtropikal bölgeler ile orta enlemlerin yüksek troposfer düzeyi ortasında esen, izafî olarak dar şerit halindeki güçlü rüzgar alanı. Esme, yarı daima bir formda batıdan doğuya tüm küreyi kapsar. Jet akıntısının en kıymetli özelliği, kutuplardan Ekvator’a yahut Ekvator’dan kutuplara esmesi durumunda hava sıcaklığı değişimine niye olmasıdır. Arktik, aşağı düzey, kutupsal ve subtropikal üzere cinsleri vardır. Uzunluğu birkaç bin kilometreye ulaşırken kalınlığı birkaç kilometredir. Rüzgar suratının jet akıntısına dahil edilebilmesi için suratının 60 knots yahut daha fazla olması gerekir” formunda tanımlanıyor.
Brezilya’daki jet akımı rüzgarlarının da hava sıcaklığını mevsim normallerinin en az 6 ila 12 derece altına çeken bir soğuk hava kütlesi taşıdığı açıklandı.