Gittiği maçta dikkatiyle hayat kurtardı! ’30 yaşından daha sonra her yeni bene kuşkuyla yaklaşın’
Sıkı bir hokey taraftarı olan Nadia Popovici, 23 Ekim gün tuttuğu grup olan Seattle Kraken’ın Climate Pledge Arena’daki maçına gittiğinde bir insanın hayatını kurtarmak üzere olduğundan habersizdi.
Kraken’lar kendi alanlarında Vancouver Canucks’ı ağırlıyordu. Lakin Popovici, çabucak önünde duran bir genç adamın ensesine bakmaktan alandaki çekişmeye konsantre olamıyordu.
Zira Canucks’ın yardımcı malzemecisi olan bu genç adamın ensesinde bir ben vardı. Genişliği aşağı üst 2 santimetre olan bu kırmızı-kahverengi benin biçimi de düzgün değildi.
22 yaşındaki Popovici, kentteki hastanelerde hemşire asistanlığı yaptığından bu cins benleri epey düzgün tanıyordu. Brian Hamilton isimli genç adamın boynundaki ben cilt kanserine işaret eden tüm özellikleri taşıyordu.
“Belki de biliyordur” diye düşündü Popovici. Lakin şayet o denli olsaydı benin oldukcatan alınmış olması gerekirdi. Ensesinde bu biçimde bir saatli bombayla gezdiğine göre, Hamilton’ın durumdan haberdar olmadığına karar verdi. Maça birlikte geldiği ailesine “Ona söylemem lazım” dedi.
“LÜTFEN BİR DOKTORA GÖRÜNÜN!”
Telefonunda bir ileti yazdı ve maçın bitmesini bekledi. Birkaç sefer el salladıktan daha sonra nihayet Hamilton’ın dikkatini çekmeyi başardı ve telefonunun ekranını alanla tribünleri ayıran cama yapıştırdı.
Bildiride, “Ensenizdeki ben muhtemelen kansere işaret ediyor. Lütfen bir doktora görünün!” yazıyordu iletide. Ben, kanser ve hekim sözleri parlak kırmızıyla yazılmıştı.
Hamilton bildiriye baktı, elini ensesine götürdü ve yürümeye devam etti. “Ne acayip iş” diye düşünüyordu bir yandan da. O esnada Popovici de yaptığı şeyden pişmanlık duymaya başlamıştı bile. “Acaba yersiz bir hareket mi yaptım” diye geçiriyordu aklından.
Maçtan daha sonra Hamilton konuta gidip eşine, “Ensemde ben mi var benim?” diye sordu. Eşinin karşılığı “Evet”ti. Akabinde kadro tabibine benin telaş verici olup olmadığını sordu. Onun yanıtı da “Maalesef evet” oldu.
Bunun üzerine Hamilton benini aldırdı ve birkaç gün daha sonra gelen biyopsi sonuçları Popovici’nin müşahedesinin doğruluğunu kanıtladı. Ben tip-2 berbat huylu melanom yani cilt kanseriydi. Fakat erken teşhis edildiği için kolaylıkla alınıp tedavi edilebilecekti.
ŞAYET BİRKAÇ YIL İHMAL ETSE HAYATTA OLMAYACAKTI
Hamilton, 1 Ocak günü düzenlediği basın toplantısında, “O bayan benim hayatımı kurtardı” dedi ve ekledi: “Doktorumun söylemiş olduğine nazaran, şayet o beni 4-5 yıl ihmal etsem, burada olmayabilirdim.”
Hamilton, hastalığının tedavi edilebilir olduğunu öğrendikten daha sonra “kahraman” olarak nitelendirdiği Popovici’ye ulaşmak için kolları sıvadı. Bunun için de Vancouver Canucks’ın yardımını istedi.
“Bulmaya çalıştığım bayana sesleniyorum, sen benim ömrümü değiştirdin ve artık ben seni bulup sana ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM! demek istiyorum. Sorun şu ki senin kim olduğunu ya da nereli olduğunu bilmiyorum” diye bir mektup yazan Hamilton, bunu Canucks’ın Twitter hesabından paylaştı.
Popovici’ye ulaşmak üç saat sürdü. Genç bayan bundan evvelki gece kriz müdahale uzmanı olarak çalıştığı intihar tedbire merkezinde mesai yapmıştı. Bu niçinle o saatlerde konutunda uyuyordu. Uyandığında telefonu iletiler ve karşılıksız davetlerle doluydu.
daha sonrası çorap söküğü üzere geldi… Hem Canucks tıpkı vakitte Kraken Popovici’yi 1 Ocak günü oynanacak rövanş maçına davet etti (ki aslına bakarsan o da maça her biçimde gitmeyi planlıyordu).
O hafta sonu maçtan daha sonra Popovici ve Hamilton bir ortaya geldi. Hamilton, Popovici’ye, “Annem seni hayli sevdiğini söylememi istedi” kelamlarıyla teşekkür etti.
Öbür yandan iki grubun yöneticileri bir ortaya gelerek, Popovici’nin tıp fakültesi masraflarını karşılayabilmesine ve gelecekte kaç hayatlar kurtarabilmesine yardımcı olmak için 10.000 dolarlık bir burs vereceklerini duyurdu.
TÜM CİLT KANSERLERİNİN YÜZDE 1’İNİ OLUŞTURUYOR LAKİN…
Pekala neydi Popovici’nin Hamilton’ın beninde fark ettiği tehlikeli özellikler? Ve dahası kendi bedenimizdeki benlere dair dikkat etmemiz gereken ayrıntılar neler?
Öncelikle cilt kanseriyle ilgili birkaç temel noktayı sıralayalım. Cilt kanseri dediğimizde birden çok çeşitten bahsediyoruz. Bazal ve skuamöz hücreli karsinomlar, en yaygın görülen çeşitler. Kişinin manzarasında önemli değişimlere yol açmakla bir arada bu kanserler epeyce nadiren mevtle sonuçlanıyor.
Hamilton’ın ensesindeki benin bir örneği olduğu melanomlar ise tam zıddı. Cilt kanseri teşhislerinin yalnızca yüzde 1’ini oluşturan melanomların ölümlü olaylardaki yeri ise çok geniş.
Cilt melanomu Türkiye’de de görülen kanserlerden. Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın yürüttüğü Global Kanser Gözlemevi (GLOBOCAN) projesinin bilgilerine nazaran, 2020 yılında ülkemizde 1756 yeni melanom hadisesi görüldü. Bu bağlamda tüm kanserler içinde cilt melanomu 21’inci sırada yer aldı. 1756 olaydan 888’sı ömrünü kaybetti. Cilt melanomu bu bağlamda da tüm kanserler içinde 20’nci sıradaydı ve vefat riski yüzde 0,7 olarak oluştu. Cilt melanomunun 5 yıllık prevalansına baktığımızda ise karşımıza çıkan sayı 5424.
Örneğin Amerikan Kanser Topluluğu’nun 2021 yılı öngörülerinde, ülkede 106.110 yeni melanom teşhisi konacağı, bunların 7180’inin hayatını kaybedeceği açıklandı. Vefat riski yaşla birlikte artıyor.
bir daha Amerikan Kanser Topluluğu kaynaklarına göre, erken teşhis tesirli tedavi için fazlaca kritik. Kanserin kalınlığını 1 milimetrenin altında olduğu “ince melanom” yani birinci evre olaylarda, 5 yıllık hayatta kalma ihtimali yüzde 99’ken, hastalığın uzaktaki organlara da yayıldığı dördüncü evrede bu ihtimal yüzde 27’ye geriliyor.
ABD’de bulunan Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’nde dermatoloji kısım lideri olarak bakılırsav yapan Dr. Allan C. Halpern, “Eğer bu hastalığın başlangıcını kaçırırsanız, hastanın hayatını kurtarma fırsatını da kaçırıyor olabilirsiniz” diye konuştu.
BEŞ BAŞLIKTA KANSERİ ERKEN TEŞHİS ETME REHBERİ
Pekala hastalığın başını yakalamak için yapılması gerekenler neler?
1) TUHAF OLANI ARAYIN
Şayet cildinizde yeni, değişmekte olan, güzelleşmeyen ya da garip görünen bir şey var ise, derhal bir doktora başvurun.
bununla birlikte Cilt Kanseri Vakfı’nda lider yardımcısı olarak misyon yapan Dr. Halpern, “Biz bu duruma çoklukla ‘çirkin ördek yavrusu işareti’ deriz” dedi ve ekledi: “Eğer öbür her şeyden daha farklı görünüyorsa, denetim ettirilmelidir.”
ABD’de 1979 yılında kurulan Cilt Kanseri Vakfı’nın bu mevzuda hazırladığı beş unsurluk bir yönerge bulunuyor. Akılda kalması için ‘ABCDE’ kısaltmasıyla tabir edilen bu beş unsur şöyleki:
A-asimetri, yani bir yarısının başka yarısına uymaması
B-kenarların düzensizliği, yani benin formunun düzgün olmaması
C-renklerin birbirinden farklı olması
D-çapının geniş olması, bir bozuk para ya da silgi büyüklüğüne yaklaşması
E-evrim geçiriyor olması, yani vakit içinde değişmesi
Bu hususlar faydalı lakin kâfi değil. Gerçekten vakfın mecmuasında 2019’da yayımlanan bir yazıda, “Biroldukca melanom ve melanom olmayan cilt kanserlerinin çoğunluğu ABCDE modeline uymuyor. İnsanları cilt kanserinin işaretlerine dair eğittiğimizde birçok vakit ‘Benimki bu biçimde görünmüyordu’ karşılığını alıyoruz” tabirleri kullanıldı.
Biroldukca dermatoloji uzmanı insanlara olağan dışı olanı aramalarını tavsiye ediyor. Yeni mi çıktı? Büyüyor mu? Güzelleşmiyor mu? Bütün bunlar bir doktora görünmenin vakti geldiğinin işaretleri olabilir.
Şahısların kendini kaygılandıran olağan dışı durumları takip etmesi gerektiğini belirten Dr. Halpern, “İnsanların bir olağan duygusu vardır. Neyin olağan neyin olağan dışı olduğuna dair içgüdüsel bilgiyi küçümsememek fazlaca önemlidir” diye konuştu.
2) SİSTEMLİ DENETİMLERİ KENDİNİZE HATIRLATIN
Bedeninizde olan bitene bakmak için vakit ayırmazsanız neyin tuhaf olduğunu da bilemezsiniz. Cleveland Clinic, ayda bir tarama yapma tavsiyesinde bulunurken, kimi tabipler üç ayda teğin de kabul edilebilir bir dönem olduğu görüşünde.
Dr. Halpern, “Eğer kendinizi ayda en az bir sefer denetim etmezseniz, nasıl göründüğünüze dair hafızanız epeyce güçlü olmadığından değişimleri de fark edemezsiniz” diye konuştu.
Tabiplere bakılırsa, bu denetimin bir uzunluk aynasının karşısında yapılması gerekiyor. Ense üzere görülmesi güç yerler için de bir el aynasından yardım almak gerekiyor. Sistematik bir formda baştan ayaklara hakikat ilerlemek, baş derisi, boyun, tırnak altları üzere noktaları ihmal etmemek gerekiyor.
Grafik: Harun Elibol
Şayet gözünüze tuhaf üzere görünen bir şeyler var ise fotoğrafını çekip bir daha sonraki tarama sırasında kıyaslama yolunu da seçebilirsiniz. Değişimlerin, güzelleşmeyen yaraların bir dermatologla görüşülmesi gerektiğini unutmayın.
3) DENETİMLER İÇİN BİR PARTNERİNİZ OLSUN
Yakın vakitte yapılan bir araştırmada, evli bireylerde berbat huylu kanser teşhislerinin bekarlara kıyasla epeyce daha erken alındığı fark edildi. Zira birbirlerini daima nazarann çiftler tuhaf bir durum olduğunu fark edebiliyor. Üstelik eşler birbirilerini doktora gitme konusunda da yüreklendiriyor.
Mayo Clinic Klinik Dermatoloji Kısım Lideri Dr. Aaron Mangold, “Gördüğüm hadiselerin birçoğunda eşler, ‘Bu ben daha evvelki üzere görünmüyor. Neyin değişik olduğunu söyleyemiyorum fakat bir değişiklik var’ diyor” kelamlarıyla bu bahse dikkat çekti.
“Peki bekarlar ne yapsın?” söylemiş olduğinizi duyar üzereyiz. Onlara da yakın bir arkadaş, kardeş ya da aileden diğer biriyle bir paydaşlık kurmaları tavsiye ediliyor.
4) RİSK FAKTÖRLERİNİ BİLİN
Cildiniz ve şahsi geçmişiniz, ne sıklıkta denetim yapmanız gerektiğini belirleyen faktörler. Şayet cilt kanseri yüksek biriyseniz, dermatoloğunuz ve benlerinizle alakanız daha farklı olmalı.
Ailesinde melanom geçmişi olan insanların bu hastalığı geliştirme ihtimalleri daha yüksek. Cilt Kanseri Vakfı Lideri Dr. Deborah S. Sarnoff, “18 yaşınıza kadar beş kere ya da daha fazla defa su toplayan güneş yanığı olduysanız ya da solaryuma girdiyseniz riskiniz artmış demektir” dedi ve ekledi: “Sigara içmenin akciğer kanseri riskini artırması üzere bunlar da cilt kanseri riskini artırıyor.”
Deri rengi de değerli bir faktör. Açık derili, sarışın ve kızıl saçlı, mavi gözlü, bol bol çili ve beni olan şahıslarda cilt kanseri gelişme ihtimali koyu ciltlilere kıyasla fazlaca daha yüksek. Örneğin Amerikan Kanser Topluluğu’na göre, beyazlarda cilt kanseri ihtimali siyahilerin 20 katı.
Zira birçok cilt kanseri güneşle alakalı ve koyu ciltlilerde güneşin tetiklediği kanser riski daha düşük.
Lakin deri rengi ne olursa olsun, herkeste, daima güneş görmeyen avuç içi, ayak tabanı, diş eti dudak içi, tırnak eti üzere bölgelerde de cilt kanserleri ortaya çıkabiliyor. Bu kanserler birden fazla vakit daha ileri basamaklarda teşhis edilebildiklerinden, mevt riskleri de daha yüksek oluyor.
Öteki yandan melanom kelam konusu olduğunda yaşın ilerlemiş olması da bir risk faktörü. Ne var ki genç insanlarda da cilt kanseri görülebiliyor. Aslına nazaran 30 yaş altı bireylerde, bilhassa de genç bayanlarda, en yaygın kanser çeşitlerinden biri cilt kanseri.
Cleveland Clinic kaynaklarında, “30 yaşından daha sonra çıkan her yeni bene kuşkuyla yaklaşmalısınız” deniyor. Bu benlerin birçok zararsız ancak ne olur ne olmaz bir dermatolog denetiminde yarar var.
5) ŞAYET ENDİŞELENMENİZ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORSANIZ, BİR DERMATOLOGA BAŞVURUN
Hekim randevunuza gittiğinizde, bedeninizi uygunca taramış, fark ettiğiniz tuhaflıkları göstermeye hazır biçimde olun. Washington’da bulunan ve melanom hastalarının tedavisine odaklanan Johns Hopkins Kimmel Kanser Merkezi Yöneticisi Dr. Ashwan Rajput, “Vücudunuzun her santimetrekaresini” kelamlarıyla hiç bir yerin atlanmaması gerektiğini vurguladı.
Cilt Kanseri Vakfı, var ise muayene öncesi makyajın silinmesini, bu biçimdece kuşkulu benlerin daha görünür hale getirilmesini tavsiye ediyor.
Dr. Sarnoff ise “Utancınızı kapını haricinde bırakın. Cildinizi denetim ettirmek için oradasınız” tabirlerini kullandı.
Tabip denetimi duruma bakılırsa 30 dakikayı bulabilir. Hekim kanserli olabilecek bir ben bulduğunda bölgeyi uyuşturarak, biyopsi için bir modül alabilir. Şayet biyopsi kararı müspet çıkarsa, tedavi sürecine geçilebilir.
The New York Times’da yayımlanan “Hockey Fan Spots Cancerous Mole at Game and Delivers a Lifesaving Note” ve “From the Hockey Rink, a Useful Reminder to Check for Skin Cancer” başlıklı haberlerden derlenmiştir.
Sıkı bir hokey taraftarı olan Nadia Popovici, 23 Ekim gün tuttuğu grup olan Seattle Kraken’ın Climate Pledge Arena’daki maçına gittiğinde bir insanın hayatını kurtarmak üzere olduğundan habersizdi.
Kraken’lar kendi alanlarında Vancouver Canucks’ı ağırlıyordu. Lakin Popovici, çabucak önünde duran bir genç adamın ensesine bakmaktan alandaki çekişmeye konsantre olamıyordu.
Zira Canucks’ın yardımcı malzemecisi olan bu genç adamın ensesinde bir ben vardı. Genişliği aşağı üst 2 santimetre olan bu kırmızı-kahverengi benin biçimi de düzgün değildi.
22 yaşındaki Popovici, kentteki hastanelerde hemşire asistanlığı yaptığından bu cins benleri epey düzgün tanıyordu. Brian Hamilton isimli genç adamın boynundaki ben cilt kanserine işaret eden tüm özellikleri taşıyordu.
“Belki de biliyordur” diye düşündü Popovici. Lakin şayet o denli olsaydı benin oldukcatan alınmış olması gerekirdi. Ensesinde bu biçimde bir saatli bombayla gezdiğine göre, Hamilton’ın durumdan haberdar olmadığına karar verdi. Maça birlikte geldiği ailesine “Ona söylemem lazım” dedi.
“LÜTFEN BİR DOKTORA GÖRÜNÜN!”
Telefonunda bir ileti yazdı ve maçın bitmesini bekledi. Birkaç sefer el salladıktan daha sonra nihayet Hamilton’ın dikkatini çekmeyi başardı ve telefonunun ekranını alanla tribünleri ayıran cama yapıştırdı.
Bildiride, “Ensenizdeki ben muhtemelen kansere işaret ediyor. Lütfen bir doktora görünün!” yazıyordu iletide. Ben, kanser ve hekim sözleri parlak kırmızıyla yazılmıştı.
Hamilton bildiriye baktı, elini ensesine götürdü ve yürümeye devam etti. “Ne acayip iş” diye düşünüyordu bir yandan da. O esnada Popovici de yaptığı şeyden pişmanlık duymaya başlamıştı bile. “Acaba yersiz bir hareket mi yaptım” diye geçiriyordu aklından.
Maçtan daha sonra Hamilton konuta gidip eşine, “Ensemde ben mi var benim?” diye sordu. Eşinin karşılığı “Evet”ti. Akabinde kadro tabibine benin telaş verici olup olmadığını sordu. Onun yanıtı da “Maalesef evet” oldu.
Bunun üzerine Hamilton benini aldırdı ve birkaç gün daha sonra gelen biyopsi sonuçları Popovici’nin müşahedesinin doğruluğunu kanıtladı. Ben tip-2 berbat huylu melanom yani cilt kanseriydi. Fakat erken teşhis edildiği için kolaylıkla alınıp tedavi edilebilecekti.
ŞAYET BİRKAÇ YIL İHMAL ETSE HAYATTA OLMAYACAKTI
Hamilton, 1 Ocak günü düzenlediği basın toplantısında, “O bayan benim hayatımı kurtardı” dedi ve ekledi: “Doktorumun söylemiş olduğine nazaran, şayet o beni 4-5 yıl ihmal etsem, burada olmayabilirdim.”
Hamilton, hastalığının tedavi edilebilir olduğunu öğrendikten daha sonra “kahraman” olarak nitelendirdiği Popovici’ye ulaşmak için kolları sıvadı. Bunun için de Vancouver Canucks’ın yardımını istedi.
“Bulmaya çalıştığım bayana sesleniyorum, sen benim ömrümü değiştirdin ve artık ben seni bulup sana ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM! demek istiyorum. Sorun şu ki senin kim olduğunu ya da nereli olduğunu bilmiyorum” diye bir mektup yazan Hamilton, bunu Canucks’ın Twitter hesabından paylaştı.
Popovici’ye ulaşmak üç saat sürdü. Genç bayan bundan evvelki gece kriz müdahale uzmanı olarak çalıştığı intihar tedbire merkezinde mesai yapmıştı. Bu niçinle o saatlerde konutunda uyuyordu. Uyandığında telefonu iletiler ve karşılıksız davetlerle doluydu.
daha sonrası çorap söküğü üzere geldi… Hem Canucks tıpkı vakitte Kraken Popovici’yi 1 Ocak günü oynanacak rövanş maçına davet etti (ki aslına bakarsan o da maça her biçimde gitmeyi planlıyordu).
O hafta sonu maçtan daha sonra Popovici ve Hamilton bir ortaya geldi. Hamilton, Popovici’ye, “Annem seni hayli sevdiğini söylememi istedi” kelamlarıyla teşekkür etti.
Öbür yandan iki grubun yöneticileri bir ortaya gelerek, Popovici’nin tıp fakültesi masraflarını karşılayabilmesine ve gelecekte kaç hayatlar kurtarabilmesine yardımcı olmak için 10.000 dolarlık bir burs vereceklerini duyurdu.
TÜM CİLT KANSERLERİNİN YÜZDE 1’İNİ OLUŞTURUYOR LAKİN…
Pekala neydi Popovici’nin Hamilton’ın beninde fark ettiği tehlikeli özellikler? Ve dahası kendi bedenimizdeki benlere dair dikkat etmemiz gereken ayrıntılar neler?
Öncelikle cilt kanseriyle ilgili birkaç temel noktayı sıralayalım. Cilt kanseri dediğimizde birden çok çeşitten bahsediyoruz. Bazal ve skuamöz hücreli karsinomlar, en yaygın görülen çeşitler. Kişinin manzarasında önemli değişimlere yol açmakla bir arada bu kanserler epeyce nadiren mevtle sonuçlanıyor.
Hamilton’ın ensesindeki benin bir örneği olduğu melanomlar ise tam zıddı. Cilt kanseri teşhislerinin yalnızca yüzde 1’ini oluşturan melanomların ölümlü olaylardaki yeri ise çok geniş.
Cilt melanomu Türkiye’de de görülen kanserlerden. Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın yürüttüğü Global Kanser Gözlemevi (GLOBOCAN) projesinin bilgilerine nazaran, 2020 yılında ülkemizde 1756 yeni melanom hadisesi görüldü. Bu bağlamda tüm kanserler içinde cilt melanomu 21’inci sırada yer aldı. 1756 olaydan 888’sı ömrünü kaybetti. Cilt melanomu bu bağlamda da tüm kanserler içinde 20’nci sıradaydı ve vefat riski yüzde 0,7 olarak oluştu. Cilt melanomunun 5 yıllık prevalansına baktığımızda ise karşımıza çıkan sayı 5424.
Örneğin Amerikan Kanser Topluluğu’nun 2021 yılı öngörülerinde, ülkede 106.110 yeni melanom teşhisi konacağı, bunların 7180’inin hayatını kaybedeceği açıklandı. Vefat riski yaşla birlikte artıyor.
bir daha Amerikan Kanser Topluluğu kaynaklarına göre, erken teşhis tesirli tedavi için fazlaca kritik. Kanserin kalınlığını 1 milimetrenin altında olduğu “ince melanom” yani birinci evre olaylarda, 5 yıllık hayatta kalma ihtimali yüzde 99’ken, hastalığın uzaktaki organlara da yayıldığı dördüncü evrede bu ihtimal yüzde 27’ye geriliyor.
ABD’de bulunan Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’nde dermatoloji kısım lideri olarak bakılırsav yapan Dr. Allan C. Halpern, “Eğer bu hastalığın başlangıcını kaçırırsanız, hastanın hayatını kurtarma fırsatını da kaçırıyor olabilirsiniz” diye konuştu.
BEŞ BAŞLIKTA KANSERİ ERKEN TEŞHİS ETME REHBERİ
Pekala hastalığın başını yakalamak için yapılması gerekenler neler?
1) TUHAF OLANI ARAYIN
Şayet cildinizde yeni, değişmekte olan, güzelleşmeyen ya da garip görünen bir şey var ise, derhal bir doktora başvurun.
bununla birlikte Cilt Kanseri Vakfı’nda lider yardımcısı olarak misyon yapan Dr. Halpern, “Biz bu duruma çoklukla ‘çirkin ördek yavrusu işareti’ deriz” dedi ve ekledi: “Eğer öbür her şeyden daha farklı görünüyorsa, denetim ettirilmelidir.”
ABD’de 1979 yılında kurulan Cilt Kanseri Vakfı’nın bu mevzuda hazırladığı beş unsurluk bir yönerge bulunuyor. Akılda kalması için ‘ABCDE’ kısaltmasıyla tabir edilen bu beş unsur şöyleki:
A-asimetri, yani bir yarısının başka yarısına uymaması
B-kenarların düzensizliği, yani benin formunun düzgün olmaması
C-renklerin birbirinden farklı olması
D-çapının geniş olması, bir bozuk para ya da silgi büyüklüğüne yaklaşması
E-evrim geçiriyor olması, yani vakit içinde değişmesi
Bu hususlar faydalı lakin kâfi değil. Gerçekten vakfın mecmuasında 2019’da yayımlanan bir yazıda, “Biroldukca melanom ve melanom olmayan cilt kanserlerinin çoğunluğu ABCDE modeline uymuyor. İnsanları cilt kanserinin işaretlerine dair eğittiğimizde birçok vakit ‘Benimki bu biçimde görünmüyordu’ karşılığını alıyoruz” tabirleri kullanıldı.
Biroldukca dermatoloji uzmanı insanlara olağan dışı olanı aramalarını tavsiye ediyor. Yeni mi çıktı? Büyüyor mu? Güzelleşmiyor mu? Bütün bunlar bir doktora görünmenin vakti geldiğinin işaretleri olabilir.
Şahısların kendini kaygılandıran olağan dışı durumları takip etmesi gerektiğini belirten Dr. Halpern, “İnsanların bir olağan duygusu vardır. Neyin olağan neyin olağan dışı olduğuna dair içgüdüsel bilgiyi küçümsememek fazlaca önemlidir” diye konuştu.
2) SİSTEMLİ DENETİMLERİ KENDİNİZE HATIRLATIN
Bedeninizde olan bitene bakmak için vakit ayırmazsanız neyin tuhaf olduğunu da bilemezsiniz. Cleveland Clinic, ayda bir tarama yapma tavsiyesinde bulunurken, kimi tabipler üç ayda teğin de kabul edilebilir bir dönem olduğu görüşünde.
Dr. Halpern, “Eğer kendinizi ayda en az bir sefer denetim etmezseniz, nasıl göründüğünüze dair hafızanız epeyce güçlü olmadığından değişimleri de fark edemezsiniz” diye konuştu.
Tabiplere bakılırsa, bu denetimin bir uzunluk aynasının karşısında yapılması gerekiyor. Ense üzere görülmesi güç yerler için de bir el aynasından yardım almak gerekiyor. Sistematik bir formda baştan ayaklara hakikat ilerlemek, baş derisi, boyun, tırnak altları üzere noktaları ihmal etmemek gerekiyor.
Grafik: Harun Elibol
Şayet gözünüze tuhaf üzere görünen bir şeyler var ise fotoğrafını çekip bir daha sonraki tarama sırasında kıyaslama yolunu da seçebilirsiniz. Değişimlerin, güzelleşmeyen yaraların bir dermatologla görüşülmesi gerektiğini unutmayın.
3) DENETİMLER İÇİN BİR PARTNERİNİZ OLSUN
Yakın vakitte yapılan bir araştırmada, evli bireylerde berbat huylu kanser teşhislerinin bekarlara kıyasla epeyce daha erken alındığı fark edildi. Zira birbirlerini daima nazarann çiftler tuhaf bir durum olduğunu fark edebiliyor. Üstelik eşler birbirilerini doktora gitme konusunda da yüreklendiriyor.
Mayo Clinic Klinik Dermatoloji Kısım Lideri Dr. Aaron Mangold, “Gördüğüm hadiselerin birçoğunda eşler, ‘Bu ben daha evvelki üzere görünmüyor. Neyin değişik olduğunu söyleyemiyorum fakat bir değişiklik var’ diyor” kelamlarıyla bu bahse dikkat çekti.
“Peki bekarlar ne yapsın?” söylemiş olduğinizi duyar üzereyiz. Onlara da yakın bir arkadaş, kardeş ya da aileden diğer biriyle bir paydaşlık kurmaları tavsiye ediliyor.
4) RİSK FAKTÖRLERİNİ BİLİN
Cildiniz ve şahsi geçmişiniz, ne sıklıkta denetim yapmanız gerektiğini belirleyen faktörler. Şayet cilt kanseri yüksek biriyseniz, dermatoloğunuz ve benlerinizle alakanız daha farklı olmalı.
Ailesinde melanom geçmişi olan insanların bu hastalığı geliştirme ihtimalleri daha yüksek. Cilt Kanseri Vakfı Lideri Dr. Deborah S. Sarnoff, “18 yaşınıza kadar beş kere ya da daha fazla defa su toplayan güneş yanığı olduysanız ya da solaryuma girdiyseniz riskiniz artmış demektir” dedi ve ekledi: “Sigara içmenin akciğer kanseri riskini artırması üzere bunlar da cilt kanseri riskini artırıyor.”
Deri rengi de değerli bir faktör. Açık derili, sarışın ve kızıl saçlı, mavi gözlü, bol bol çili ve beni olan şahıslarda cilt kanseri gelişme ihtimali koyu ciltlilere kıyasla fazlaca daha yüksek. Örneğin Amerikan Kanser Topluluğu’na göre, beyazlarda cilt kanseri ihtimali siyahilerin 20 katı.
Zira birçok cilt kanseri güneşle alakalı ve koyu ciltlilerde güneşin tetiklediği kanser riski daha düşük.
Lakin deri rengi ne olursa olsun, herkeste, daima güneş görmeyen avuç içi, ayak tabanı, diş eti dudak içi, tırnak eti üzere bölgelerde de cilt kanserleri ortaya çıkabiliyor. Bu kanserler birden fazla vakit daha ileri basamaklarda teşhis edilebildiklerinden, mevt riskleri de daha yüksek oluyor.
Öteki yandan melanom kelam konusu olduğunda yaşın ilerlemiş olması da bir risk faktörü. Ne var ki genç insanlarda da cilt kanseri görülebiliyor. Aslına nazaran 30 yaş altı bireylerde, bilhassa de genç bayanlarda, en yaygın kanser çeşitlerinden biri cilt kanseri.
Cleveland Clinic kaynaklarında, “30 yaşından daha sonra çıkan her yeni bene kuşkuyla yaklaşmalısınız” deniyor. Bu benlerin birçok zararsız ancak ne olur ne olmaz bir dermatolog denetiminde yarar var.
5) ŞAYET ENDİŞELENMENİZ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORSANIZ, BİR DERMATOLOGA BAŞVURUN
Hekim randevunuza gittiğinizde, bedeninizi uygunca taramış, fark ettiğiniz tuhaflıkları göstermeye hazır biçimde olun. Washington’da bulunan ve melanom hastalarının tedavisine odaklanan Johns Hopkins Kimmel Kanser Merkezi Yöneticisi Dr. Ashwan Rajput, “Vücudunuzun her santimetrekaresini” kelamlarıyla hiç bir yerin atlanmaması gerektiğini vurguladı.
Cilt Kanseri Vakfı, var ise muayene öncesi makyajın silinmesini, bu biçimdece kuşkulu benlerin daha görünür hale getirilmesini tavsiye ediyor.
Dr. Sarnoff ise “Utancınızı kapını haricinde bırakın. Cildinizi denetim ettirmek için oradasınız” tabirlerini kullandı.
Tabip denetimi duruma bakılırsa 30 dakikayı bulabilir. Hekim kanserli olabilecek bir ben bulduğunda bölgeyi uyuşturarak, biyopsi için bir modül alabilir. Şayet biyopsi kararı müspet çıkarsa, tedavi sürecine geçilebilir.
The New York Times’da yayımlanan “Hockey Fan Spots Cancerous Mole at Game and Delivers a Lifesaving Note” ve “From the Hockey Rink, a Useful Reminder to Check for Skin Cancer” başlıklı haberlerden derlenmiştir.