Global iklim krizine bağlı kuraklık Türkiye’de en epeyce Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde tesirli oldu. Uzmanlara göre, alarm düzeyinde seyreden kuraklık niçiniyle önümüzdeki 10 yıl ortasında önemli su sorunu yaşanacak.
Global iklim krizi dünyanın çeşitli yerlerinde peş peşe meteorolojik felaketlere niye oldu. Birleşmiş Milletler Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli raporunda, “İklim krizinin her yerde daha evvel hiç görülmemiş seviyede kötüleştiği” söz edildi. Türkiye’de son açıklanan datalara göre, kuraklığın en epey etkilediği bölgeler Doğu ve Güneydoğu. Güneydoğu’da bu yıl ekili alanların değerli bir kısmı kâfi yağış olmadığı için kurudu. Ülkenin doğusundaki Van Gölü havzasında ise kuraklık ve artan sıcaklıklar alarm düzeyine ulaştı. Uzmanlar, havzanın gitgide kuraklaştığı, düşen yağışın süratlice buharlaştığı ve Van Gölü’nün küçüldüğünü belirtiyor.
İklim değişikliğinin en büyük olumsuz tesiri Van Gölü havzasında
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Coğrafya Kısmı Öğretim bakılırsavlisi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu uzun yıllardır global iklim krizi ile ilgili çalışmalar yapıyor. Bölgedeki sıcaklık ve iklim değişikliklerini adım adım izleyen Alaeddinoğlu’na nazaran, son 20-30 yıldır havaya düşen yağış ölçüsünde, yağışın biçiminde, mevsimler ortası geçişlerde ve buharlaşma oranında epeyce önemli farklılaşma var. Etrafı yüksek dağlarla kaplı bir havza olan Van Gölü bölgesinde son senelerda yağış ölçüsünün azaldığa, yağışların formunun de değiştiğine dikkat çeken Alaeddinoğlu, global iklim değişikliğinin en büyük olumsuz tesirlerinin bu kapalı havzada görüleceğinden kaygı ediyor.
“Daha evvel yağışlar kar biçiminde düşüyordu. Dağlık yamaçlara düşen kar formundaki yağışlar sızarak toprağın alt katmanlarına geliyordu. ötürüsıyla Mart, Nisan, Mayıs ayına kadar havzanın gereksinimlerini karşılıyordu. Son senelerda yağışın vaktinde farklılaşma olduğu üzere formunda de farklılaşma oldu. Yani kar halinde düşen yağış artık yağmur formunda düşmeye başladı. Aylarca süren o yağış, bir, bir buçuk aya sığmaya başladı. Buraya düşen yağış büyük ölçüde Eylül, Ekim üzere başlar, kış aylarından, bahara kadar sürerdi. Artık Sonbahar’da düşmesi gereken yağışlar kış aylarına ve kısmen de bahar aylarına kaymaya başladı. Kış aylarında düşüyor lakin yağışın ölçüsünde da azalma artık karşımıza çıkıyor”
Göller kuruyor ve küçülüyor
Van Gölü havzasında, yağış ölçüsündeki azalma dikkat alımlı seviyede. Buna karşılık önemli bir sıcaklık artışı ve şiddetli buharlaşma var. Bölgeye düşen yağışın dört katından fazla buharlaşmanın olduğu belirtiliyor. Bu durum da Van Gölü başta olmak üzere biroldukça gölün gitgide düzey kaybetmesi ve küçülmesi manasına geliyor. En çarpıcı örnek ise Van Gölü’nde ortaya çıkan mikrobiyalitlar. Olağan koşullarda su altında olması gereken mikrobiyalitler, gölün küçülmesi ile yüzeye çıkmış durumda. Prof. Dr. Alaeddinoğlu, saha çalışması yaptıkları sırada göllerin birçoğunun kurumaya başladığına tanıklık etmiş.
“Düşen yağışlar, kaynak suları gölleri besliyor. Göller de aslında akışa geçiyor ve havzanın muhtaçlığı olan suyu karşılıyor. Kaynakların gölleri beslemediğine, buharlaşmaya dayanamadığına ve kuruduklarına tanıklık ediyoruz. Artık göller aşağıdaki kaynakları da beslemiyor. Kaynak sularının düzeyi her geçen yıl gitgide düşüyor.”
“10 yıl ortasında önemli bir içme suyu sorunu olabilir”
Van Gölü havzasının doğu kesitinde yaşayan ve hayvancılıkla geçinen insanların birden fazla hayvanlarını otlatmak için alan ve günlük su gereksinimlerini karşılamak için su kaynağı bulmakta zorlanmaya başladı. Kuraklık ve çok ısınmanın yanısıra yeraltı kaynak sularının sondajla, bilinçsiz bir biçimde çıkarılması da kıymetli bir sorun. Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, sondajların yeraltı kaynaklarına önemli ziyan verdiğini belirtiyor. Havzanın içme ve kullanma suyu gereksiniminin bu kaynaklardan temin edildiğine dikkat çeken Alaeddinoğlu,
“Bu kaynak suları düştükçe yakın vakitte, önümüzdeki tahminen 10 yıl içerisinde kent epey önemli bir içme suyu sıkıntısıyla karşı karşıya kalacak. Bu yıl su gereksinimi gördük lakin önümüzdeki senelerda fazlaca daha fazla nazaranceğiz. Global ısınma, iklim değişikliği bundan daha sonraki süreç için artık insan müdahalesi olsun ya da olmasın durmayacak. İnsanlık buna hizmet ediyor, global ısınmanın fazlaca daha şiddetli geçmesine katkıda bulunuyor. Bundan daha sonra su kaynakları her geçen gün azalacak. Şayet bir tahlil bulunmazsa önümüzdeki senelerda o kadar şiddetli yaşanacak kuraklık ile içme ve kullanma suyu sorunu olacak” formunda konuştu.
Susuzluğa karşı ne yapılabilir?
Global ısınmanın tek kararı kuraklık değil. Uzmanlar, aşikâr aralıklarla meydana gelen ve sele niye olan sağnak yağışların da global iklim değişiklikleri kaynaklı olduğunu belirtiyor. Van’ın Başkale ilçesi ile Karadeniz’de meydana gelen sel felaketleri bunun örnekleri.
Pekala, global ısınmaya bağlı kuraklık problemiyle nasıl baş edilebilir ve ne cins tedbirler alınmalı? Bunun için hiç gecikmeden önlem alınması gerektiğini düşünen Alaeddinoğlu, “Yeraltı suyu kullanma konusunda birtakım teşebbüslerde bulunulması lazım. Yeraltı su depolarının oluşturulması lazım, barajların yapılması lazım ki, önümüzdeki 10 yıl ve daha sonrası için kent birden teğe sussuz kalma meselesiyle karşılaşmasın. Aksi takdirde bu sorun gerçekten hayli daha önemli bir boyuta gelecek. Bir milyonun üzerinde insanın yaşadığı bir havzadan bahsediyoruz. Nüfusun yüklü olarak yaşadığı havzanın doğusunda önemli kasvetler ortaya çıkacak” dedi.
Su idaresinde Urartu modeli
Havzaya giren su ile gereksinimi karşılayan su içinde istikrar oluşturmak için bir havza idaresine muhtaçlık olduğunu belirten Alaeddinoğlu, bunun lokal yöneticilerin öncelikli işi olması gerektiğini düşünüyor. Kapalı bir havza olan Van bölgesine dışarıdan su getirilemeyeceğine dikkat çeken Alaaeddinoğlu, su idaresi ile ilgili de Millattan Evvel bölgeyi yöneten Urartu medeniyetini örnek gösteriyor.
“Urartular 2 bin 800 yıl evvel var olan bir medeniyet. Kuraklık bu güne has bir durum değil, geçmişte de yaşandı. Urartu medeniyeti ne yapmış? bir daha misal problemlerle karşılaşmış. Barajlar oluşturmuş ve mevcut var olan suyu buharlaşmadan korumak için yeraltına almış. Biz süratle gelişen teknolojinin bu kadar geliştiği bir devirde yeraltı su depoları oluşturamıyoruz. Yeraltında olan, sıkıntı günlerde kullanacağımız suyu tüketiyoruz. O yüzden derhal havza idaresi, su idaresi oluşturulması lazım. Dünyanın her yerinde bunun örnekleri var ve bir daha keşfetmeye gerek yok. Bu idarenin başta barajlar, yeraltı su depoları olmak üzere birtakım teşebbüslerde bulunması lazım. Buradaki su istikrarını, girdiyi, çıktıyı hayli uygun hesaplayarak, su kullanmasını ayarlaması lazım. Aksi takdirde inanın önümüzdeki 10 yıl, lakin bilhassa çabucak sonrasındası için burayı yönetemeyiz.”
Felat Bozarslan/Van
© Deutsche Welle Türkçe
Global iklim krizi dünyanın çeşitli yerlerinde peş peşe meteorolojik felaketlere niye oldu. Birleşmiş Milletler Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli raporunda, “İklim krizinin her yerde daha evvel hiç görülmemiş seviyede kötüleştiği” söz edildi. Türkiye’de son açıklanan datalara göre, kuraklığın en epey etkilediği bölgeler Doğu ve Güneydoğu. Güneydoğu’da bu yıl ekili alanların değerli bir kısmı kâfi yağış olmadığı için kurudu. Ülkenin doğusundaki Van Gölü havzasında ise kuraklık ve artan sıcaklıklar alarm düzeyine ulaştı. Uzmanlar, havzanın gitgide kuraklaştığı, düşen yağışın süratlice buharlaştığı ve Van Gölü’nün küçüldüğünü belirtiyor.
İklim değişikliğinin en büyük olumsuz tesiri Van Gölü havzasında
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Coğrafya Kısmı Öğretim bakılırsavlisi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu uzun yıllardır global iklim krizi ile ilgili çalışmalar yapıyor. Bölgedeki sıcaklık ve iklim değişikliklerini adım adım izleyen Alaeddinoğlu’na nazaran, son 20-30 yıldır havaya düşen yağış ölçüsünde, yağışın biçiminde, mevsimler ortası geçişlerde ve buharlaşma oranında epeyce önemli farklılaşma var. Etrafı yüksek dağlarla kaplı bir havza olan Van Gölü bölgesinde son senelerda yağış ölçüsünün azaldığa, yağışların formunun de değiştiğine dikkat çeken Alaeddinoğlu, global iklim değişikliğinin en büyük olumsuz tesirlerinin bu kapalı havzada görüleceğinden kaygı ediyor.
“Daha evvel yağışlar kar biçiminde düşüyordu. Dağlık yamaçlara düşen kar formundaki yağışlar sızarak toprağın alt katmanlarına geliyordu. ötürüsıyla Mart, Nisan, Mayıs ayına kadar havzanın gereksinimlerini karşılıyordu. Son senelerda yağışın vaktinde farklılaşma olduğu üzere formunda de farklılaşma oldu. Yani kar halinde düşen yağış artık yağmur formunda düşmeye başladı. Aylarca süren o yağış, bir, bir buçuk aya sığmaya başladı. Buraya düşen yağış büyük ölçüde Eylül, Ekim üzere başlar, kış aylarından, bahara kadar sürerdi. Artık Sonbahar’da düşmesi gereken yağışlar kış aylarına ve kısmen de bahar aylarına kaymaya başladı. Kış aylarında düşüyor lakin yağışın ölçüsünde da azalma artık karşımıza çıkıyor”
Göller kuruyor ve küçülüyor
Van Gölü havzasında, yağış ölçüsündeki azalma dikkat alımlı seviyede. Buna karşılık önemli bir sıcaklık artışı ve şiddetli buharlaşma var. Bölgeye düşen yağışın dört katından fazla buharlaşmanın olduğu belirtiliyor. Bu durum da Van Gölü başta olmak üzere biroldukça gölün gitgide düzey kaybetmesi ve küçülmesi manasına geliyor. En çarpıcı örnek ise Van Gölü’nde ortaya çıkan mikrobiyalitlar. Olağan koşullarda su altında olması gereken mikrobiyalitler, gölün küçülmesi ile yüzeye çıkmış durumda. Prof. Dr. Alaeddinoğlu, saha çalışması yaptıkları sırada göllerin birçoğunun kurumaya başladığına tanıklık etmiş.
“Düşen yağışlar, kaynak suları gölleri besliyor. Göller de aslında akışa geçiyor ve havzanın muhtaçlığı olan suyu karşılıyor. Kaynakların gölleri beslemediğine, buharlaşmaya dayanamadığına ve kuruduklarına tanıklık ediyoruz. Artık göller aşağıdaki kaynakları da beslemiyor. Kaynak sularının düzeyi her geçen yıl gitgide düşüyor.”
“10 yıl ortasında önemli bir içme suyu sorunu olabilir”
Van Gölü havzasının doğu kesitinde yaşayan ve hayvancılıkla geçinen insanların birden fazla hayvanlarını otlatmak için alan ve günlük su gereksinimlerini karşılamak için su kaynağı bulmakta zorlanmaya başladı. Kuraklık ve çok ısınmanın yanısıra yeraltı kaynak sularının sondajla, bilinçsiz bir biçimde çıkarılması da kıymetli bir sorun. Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, sondajların yeraltı kaynaklarına önemli ziyan verdiğini belirtiyor. Havzanın içme ve kullanma suyu gereksiniminin bu kaynaklardan temin edildiğine dikkat çeken Alaeddinoğlu,
“Bu kaynak suları düştükçe yakın vakitte, önümüzdeki tahminen 10 yıl içerisinde kent epey önemli bir içme suyu sıkıntısıyla karşı karşıya kalacak. Bu yıl su gereksinimi gördük lakin önümüzdeki senelerda fazlaca daha fazla nazaranceğiz. Global ısınma, iklim değişikliği bundan daha sonraki süreç için artık insan müdahalesi olsun ya da olmasın durmayacak. İnsanlık buna hizmet ediyor, global ısınmanın fazlaca daha şiddetli geçmesine katkıda bulunuyor. Bundan daha sonra su kaynakları her geçen gün azalacak. Şayet bir tahlil bulunmazsa önümüzdeki senelerda o kadar şiddetli yaşanacak kuraklık ile içme ve kullanma suyu sorunu olacak” formunda konuştu.
Susuzluğa karşı ne yapılabilir?
Global ısınmanın tek kararı kuraklık değil. Uzmanlar, aşikâr aralıklarla meydana gelen ve sele niye olan sağnak yağışların da global iklim değişiklikleri kaynaklı olduğunu belirtiyor. Van’ın Başkale ilçesi ile Karadeniz’de meydana gelen sel felaketleri bunun örnekleri.
Pekala, global ısınmaya bağlı kuraklık problemiyle nasıl baş edilebilir ve ne cins tedbirler alınmalı? Bunun için hiç gecikmeden önlem alınması gerektiğini düşünen Alaeddinoğlu, “Yeraltı suyu kullanma konusunda birtakım teşebbüslerde bulunulması lazım. Yeraltı su depolarının oluşturulması lazım, barajların yapılması lazım ki, önümüzdeki 10 yıl ve daha sonrası için kent birden teğe sussuz kalma meselesiyle karşılaşmasın. Aksi takdirde bu sorun gerçekten hayli daha önemli bir boyuta gelecek. Bir milyonun üzerinde insanın yaşadığı bir havzadan bahsediyoruz. Nüfusun yüklü olarak yaşadığı havzanın doğusunda önemli kasvetler ortaya çıkacak” dedi.
Su idaresinde Urartu modeli
Havzaya giren su ile gereksinimi karşılayan su içinde istikrar oluşturmak için bir havza idaresine muhtaçlık olduğunu belirten Alaeddinoğlu, bunun lokal yöneticilerin öncelikli işi olması gerektiğini düşünüyor. Kapalı bir havza olan Van bölgesine dışarıdan su getirilemeyeceğine dikkat çeken Alaaeddinoğlu, su idaresi ile ilgili de Millattan Evvel bölgeyi yöneten Urartu medeniyetini örnek gösteriyor.
“Urartular 2 bin 800 yıl evvel var olan bir medeniyet. Kuraklık bu güne has bir durum değil, geçmişte de yaşandı. Urartu medeniyeti ne yapmış? bir daha misal problemlerle karşılaşmış. Barajlar oluşturmuş ve mevcut var olan suyu buharlaşmadan korumak için yeraltına almış. Biz süratle gelişen teknolojinin bu kadar geliştiği bir devirde yeraltı su depoları oluşturamıyoruz. Yeraltında olan, sıkıntı günlerde kullanacağımız suyu tüketiyoruz. O yüzden derhal havza idaresi, su idaresi oluşturulması lazım. Dünyanın her yerinde bunun örnekleri var ve bir daha keşfetmeye gerek yok. Bu idarenin başta barajlar, yeraltı su depoları olmak üzere birtakım teşebbüslerde bulunması lazım. Buradaki su istikrarını, girdiyi, çıktıyı hayli uygun hesaplayarak, su kullanmasını ayarlaması lazım. Aksi takdirde inanın önümüzdeki 10 yıl, lakin bilhassa çabucak sonrasındası için burayı yönetemeyiz.”
Felat Bozarslan/Van
© Deutsche Welle Türkçe