İklim krizi bir buna tesir etmemişti! Global ısınma niye albatrosların yuvasını yıkıyor?
Albatrosların dünyanın en sadık tek eşli canlılarından biri olduğunu biliyor muydunuz? Sadık albatrosların romantik münasebetleri ‘küresel ısınma’ mahzuru ile karşı karşıya…
Global ısınma ve kuşların alakaları içindeki temas kulağa çok uzak geliyor değil mi? Fakat gerçekler hiç de sandığımız üzere birbiri ile alakasız değil.
Bilim yayını Royal Society Journal’da yayımlanan yeni bir araştırma, iklim değişikliğinin ve buna bağlı olarak ısınan suların, albatrosların ‘yuvalarının dağılmasını’ çok arttırdığını söylüyor.
Albatrosların boşanması, insanlardaki aldatma üzere, eşlerden birinin bir öteki albatrosla çiftleşmesiyle gerçekleşiyor. Albatroslar tipik bir eş seçtikten daha sonra sıklıkla ayrılmıyor, birbirlerine sadık kalıyorlar. Bu çeşidin sadece yüzde 1 öbür bir eş bulduğu için ayrılıyor.
Araştırmacılar, 15 yıl boyunca Falkland Adaları’ndaki 15.500 albatros çiftini inceledi. Bu müddet zarfında su sıcaklıkları arttıkça albatrosların ayrılma oranları da daima olarak artmaya başladı.
Olağanda albatroslardaki boşanma, üreyememe ile tetikleniyor. Bu yüzden bir daha sonraki çiftleşme mevsiminde yeni bir eş buluyorlar. Lakin araştırmada, başarılı bir biçimde yavru sahibi olan çiftlerin de boşandıkları görüldü.
21 ÇEŞİTTEN 19’UNUN NÜFUSU TEHDİT ALTINDA
Albatrosların niye boşandığı konusuna geçmedilk evvel bu tipi daha yakından tanıyalım.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Ormancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim nazaranvlisi ve Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak, albatroslar hakkında şu ayrıntıları veriyor:
– Albatroslar biyolojik olarak Diomedeidae familyasına ilişkin, Güney Okyanusu ve Kuzey Pasifik’te yayılış gösteren büyük deniz kuşlarıdır.
– Dünyada 21 çeşidi vardır ve bu cinslerin tamamı okyanuslardaki, karasal memelilerin uzak olduğu adalarda ürerler. İç denizlerde, hatta Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde bile epeyce az görülürler.
– 3,7 metreye varan kanat açıklığına ulaşan kimi cinsleri ile kuşlar içinde en uzun kanat açıklığına sahip tipleri barındırır. Çok az kanat çırparak, genelde süzülerek her gün kilometrelerce yol kat ederler.
– Besinlerini balıklar, karidesler, mürekkep balıkları, hatta büyük hayvanların sudaki leşleri oluşturur. Koku duyuları dünyadaki bir epeyce kuşun bilakis epey güzel gelişmiştir ve besinlerinin yerini kokularından bulur.
– Dünyada bilinen en uzun ömürlü kuşlar bulunmasına karşın maalesef ki 21 albatros cinsinden 19’u IUCN (Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Müdafaa Birliği) kırmızı listesinde nüfusu tehdit altında kategorisinde yer alıyor, geri kalan iki cins de neredeyse tehdit altında kategorisinde bulunuyor.
Okyanusların ortasındaki beşerden ve bir fazlaca canlıdan uzak adalarda üremelerine karşın albatroslar da öbür bir fazlaca canlı üzere insanların baskısından ve olumsuz tesirlerinden asla kurtulamamışlardır. Polinezyalılar ve Aleutlar tarafınca birtakım adalardaki albatrosların nüfusları büsbütün yok edilmiştir. 19. ve 20 yüzyılda ise albatroslar tüyleri için fazlaca fazla avlanılmış, sırf Midway ve Laysan Adaları’nda 1909 yılında 300 binden çok albatros öldürülmüş ve Kuzey Pasifik’teki kısa kuyruklu albatroslar neredeyse yok olma noktasına gelmiştir.
YAVRULARI ONLAR İÇİN ÇOK KIYMETLİ
Ergün Bacak, “Albatroslar çoklukla okyanusların ortasında, beşerden ve öbür bir fazlaca canlıdan uzakta, izole olan adalarda koloniler halinde yuvalayan canlılardır. Ekseriyetle 50 yıldan uzun yaşayan kuşlar olması niçiniyle erginleşmeleri de epeyce uzun yıllar sürüyor ve bir epey genç birey yıllar daha sonra üremek için dünyaya gözlerini açtıkları kolonilere geri dönebiliyor, birtakım tiplerde üremeye başlangıç yaşı 10 yılı bulabiliyor” diyor.
Hayvanlar aleminin en sadık tiplerinden olan albatrosların aşk hayatları uzun vakittir bilimsel bir araştırma konusu haline gelmiş durumda.
Bu kuşların aşk ömrü hakkında ayrıntılı bilgiler veren Bacak, albatrosların epeyce büyük kuşlar olmaları ve üreme olgunluğuna geç ulaşmaları niçiniyle de yavruları ile hayli daha fazla ilgilendiğini ve yavru yetiştirmek için hayli gayret harcadıklarını söylüyor.
BİR DİZİ DANS, KUR GÖSTERİSİ VE ÖMÜR UZUNLUĞU AŞK…
“Üremek için kolonilerine tekrar katılan genç bireylerin detaylı üreme ritüellerini ve eşler içinde olan dansları öğrenmeleri gerekiyor. Deneme yanılma yoluyla kelam dizimini ve danslarını daha güzel hale getiriyor ve vakit içinde mükemmelleştiriyorlar” diyen Ergün Bacak şöyleki devam ediyor:
“İki albatrosun çift olabilmesi için ortadaki karşılıklı bağlantı ve senkronizasyon çok kıymetlidir. Genç bir kuş koloniye geri döndüğünde biroldukça partner ile dans eder lakin birkaç yıl daha sonra bir partner seçilir ve öbür bireyler ile etkileşim azalır. Bu bir dizi dans ve kur gösterisinden daha sonra anlaşan iki çift içinde, o ikili mahsus bir lisan gelişir ve bağ kurulduktan daha sonra ekseriyetle dans şovları artık pek sık kullanılmaz.”
‘KULUÇKA MÜHLETİ ÇOK UZUN, 70-80 GÜN SÜRÜYOR’
Ergün Bacak, üremeye pek geç başlayan albatroslar için yumurtalama ve yavru yetiştirmenin büyük yatırımlar olduğunu, bunun için de uygun eşin seçilmesinin çık kıymetli olduğunun altını çiziyor.
“Çoğunlukla 1 yumurta bırakırlar ve yumurtlamadan yavrunun uçuşuna kadar geçen mühlet bir hayli tıpta 1 yıldan fazla vakit alabilir, bu niçinle de genel olarak 2 senede bir yumurta yaparlar. Albatroslarda kuluçkaya yatma müddeti de kuşlar içinde en uzun kuluçka müddetidir ve ekseriyetle 70-80 gün civarında sürüyor” diyen Bacak şu ayrıntıları de veriyor:
“Kuluçka müddeti boyunca bir ebeveyn beden tartısının her gün ortalama %1’inden çoksını yani 80-85 gram civarı kaybediyor ve bu süreç yavrunun dünyaya geldiği birinci 3 haftaya kadar sürüyor. Yavrunun sağlıklı gelişimi için ebeveynlerin bir arada çalışması ve yakın uzaklıklardan besin getirebilmesi hayli değerli. Bu kadar az yavru meydana getiren ve üreyebilmesi için epeyce fazla efor ve vakit gerektiren albatroslar için ömür uzunluğu beraberlikler soylarının devamını sağlamayı kolaylaştırır.”
SULAR ISINIYOR, EVLİLİKLER BİTİYOR
Gördüğünüz üzere albatroslarda evlilik kurumu en az beşerler kadar değerli. Kimi uzmanlar tarafınca ‘insanlardan bile daha sadık canlılar’ olarak isimlendirilen albatroslar, ne oldu da boşanmaya başladı?
Araştırmalar, deniz kuşları için suların ısınmasının daha az balık, daha az yiyecek, daha sert bir etraf yani fazlaca daha çetin hayat şartları manasına geldiğini söylüyor. Bu hayat şartlarında ise albatros yavrularının hayli daha azı hayatta kalıyor. Kuşların gerilim hormonları yükseliyor ve avlanmak için uzaklara göç etmek zorunda kalıyorlar.
Lizbon Üniversitesi’nde araştırmacı ve Royal Society çalışmasının ortak muharriri Francesco Ventura, daha sıcak suların albatros çiftlerinin ayrılma oranlarını arttırdığını öğrendiklerinde epey şaşırdıklarını söylüyor.
Ventura, albatrosların genelde üreyemedikleri vakit boşandığından bahsediyor, “Bu kuşların üreyemediklerinde ayrılma risklerinin daha yüksek olduğunu biliyorduk. Lakin sıcak sular bu durumun dahi önüne geçti. Üreyememe durumu boşanmalarda hala değerli bir etken olsa da, suların ısınmasının fazlaca daha büyük bir tesire sahip olduğunu keşfettik. O denli ki, çiftler üreme başarılı olduğunda bile ayrılmaya başladılar” diyor.
GERİLİM, AZ YİYECEK, KULUÇKA BAŞARISIZLIĞI VE BOŞANMA
Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak da yaptığı açıklamalar ile araştırma sonuçlarını destekliyor. “Araştırmalar, global iklim değişikliğinin kararında okyanus sularının sıcaklığının artması, albatrosların yiyecek bulmak için daha fazla seyahat etmesine ve daha gerilimli hale gelmesine niye olduğunu gösteriyor. Daha gerilimli olmaları da eşler içindeki bağa ziyan veriyor. Ayrıyeten yiyeceğe ulaşmaktaki zorluk eşlerin boşanmasındaki en kıymetli faktör olan kuluçka başarısızlığını arttırıyor” diyen Bacak, durumu şöyleki özetliyor:
– Denizler ve okyanusların daha sıcak hale gelmesiyle daha az balık ve daha az yiyecek bulunuyor, ekstrem hava halleri daha fazla oluşuyor, bu da aslına bakarsan az olan yiyeceğin elde edilmesini zorlaştırıyor.
– bu biçimdece kuşlar beslenmek için daha uzak aralıklara gitmek zorunda kalıyorlar, ötürüsıyla kuluçkadaki öteki ebeveyn yahut yavru daha uzun mühlet aç kalıyor ve bu da daha az yavrunun hayatta kalmasına niye oluyor.
– Üreyemeyen çiftlerde boşanma oranları artıyor. Ayrıyeten gerilim hormonları da yükseldiği için eşler içindeki bağlantılar ziyan görüyor.
– Yavru yetiştirme konusunda başarısız olan çiftlerin dişileri, yavrularının hayatta kalma mümkünlüğünü arttırmak için daha kuvvetli yani yuvaya daha fazla besin getirebilen erkekleri tercih etmeye yöneliyor.
– Bilim beşerlerine göre besin bulamamaya bağlı olarak ortaya çıkan yüksek gerilim seviyesi de dişi albatrosların erkeğin zayıf performansından dolayı erkeği suçlamalarını ve boşanmaları tetikliyor.
ALBATROS POPÜLASYONUN BAŞI SIKINTIDA
Yeni Zelandalı bilim danışmanı ve 30 albatroslar üzerinde çalışan Dr Graeme Elliot, albatrosların sayılarının giderek düştüğünü söylüyor, “Araştırdığım gezgin albatros popülasyonları artık her yıl yüzde 5-10 oranında azalıyordu ve 2005 yılından beri sayıları düşüyordu. Bu azalma daha az av, ısınan denizler ve ezkaza kuşları yakalayıp öldüren ton balığı av tekneleri ile müsabakanın bir kararı olarak ortaya çıkıyor” diyor.
Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzebir daha kurdukları, üzerinde canlı yahut meyyit balık kesimleri ve besinler olan, yüzlerce iğniçin oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine niye oluyor. Besinin çok azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi yeğleyen albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.
Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzebir daha kurdukları, üzerinde canlı yahut meyyit balık modülleri ve besinler olan, yüzlerce iğniçin oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine niye oluyor. Besinin çok azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi yeğleyen albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.
Ergün Bacak, yavru yetiştirmenin öteki bir fazlaca kuşa göre fazlaca sıkıntı olduğu albatroslarda eşlere bağlılığın, popülasyonun geleceğini teminat altına aldığını belirtiyor.
“Düzenli bir bağ ortasında eşler birbirleriyle sağlıklı bir bağlantı kurarak, uzun yıllar boyunca sağlıklı yavrular meydana getirebiliyor. Eşler içinde kullanılan ortak lisan öbür bireyler ile kurulan lisandan farklı olduğu için boşanma oranlarının artması ile daha farklı lisanların öğrenilmesini mecburî hale getirebiliyor ve bu da senelerca öğrenilmesi için güç ve efor gerektiriyor” diyen Bacak, ayrılmalar ile yeni partner bulmak için gereken kur ve dans şovlarının oluşturulması çok fazla vakit aldığı için de bu periyotlarda üreme muvaffakiyetinin azaldığını söylüyor.
ÇİFTLEŞME MODELLERİ DEĞİŞİYOR
Elliot, albatrosların azalan nüfusunun öteki sonuçlar doğurduğundan da bahsediyor. “Sayılarının azalması albatrosların çiftleşme modellerini de değiştiriyor. Bu kuşlar içinde eşcinsel eşleşme daha fazla ortaya çıkmaya başladı” diyen Elliot, şu ayrıntıları de veriyor:
“Antipodes Adası’ndaki albatroslar içinde daha evvel sahip olmadığımız erkek-erkek çiftleri görüyoruz. adamların kimileri, dişi eş bulamadıkları için diğer bir erkekle eşleşiyor.”
Ergün Bacak “Son senelerda yapılan çalışmalarda görüldüğü üzere kimi albatros tiplerinin popülasyonlarında her yıl %5-10 oranında azalmalar kaydedildi. Buna niye olan bir fazlaca faktör bulunmakla birlikte, en değerli etken insan kaynaklı çevresel etkenlerdir” diyor ve daha az nüfusa sahip popülasyonlarda dişi kuşların kendilerine uygun eş adayı bulmasının daha sıkıntı hale geldiğinden bahsediyor.
Bacak, “Bu da bir epey erkek kuşun dişiler tarafınca beğenilmemesine ve yalnız kalmasına niye oluyor. Bu niçinle de yalnız kalan erkek kuşların birbirleri ile eş olduklarını görülüyor. Üreme yetisine sahip olmayan her çift, popülasyonun geleceği için risk oluşturuyor ve aslına bakarsan halihazırda jenerasyonu tehlike altında olan albatros tipleri için ekstra bir tehdit faktörü haline gelmektedir” diyor.
Bahsin nitekim hayli önemli olduğundan bahseden Elliot ise şu satırların altını ısrarla çiziyor: “Bu kuşları kurtarmak için milletlerarası bir kampanyaya muhtaçlığımız var. İvedi etmezsek soyları tükenecek!”
Ergün Bacak: Beşerler olarak albatroslara ziyan verdiğimiz bir nokta var; etrafa attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafınca sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa yol açar. En yakın kara modülünden binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve başka biroldukca plastik gereç ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu niçinle hayatını kaybediyor.
Ergün Bacak: Beşerler olarak albatroslara ziyan verdiğimiz bir nokta var; etrafa attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafınca sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa yol açar. En yakın kara kesiminden binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve öbür birfazlaca plastik materyal ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu niçinle hayatını kaybediyor.
Albatrosların dünyanın en sadık tek eşli canlılarından biri olduğunu biliyor muydunuz? Sadık albatrosların romantik münasebetleri ‘küresel ısınma’ mahzuru ile karşı karşıya…
Global ısınma ve kuşların alakaları içindeki temas kulağa çok uzak geliyor değil mi? Fakat gerçekler hiç de sandığımız üzere birbiri ile alakasız değil.
Bilim yayını Royal Society Journal’da yayımlanan yeni bir araştırma, iklim değişikliğinin ve buna bağlı olarak ısınan suların, albatrosların ‘yuvalarının dağılmasını’ çok arttırdığını söylüyor.
Albatrosların boşanması, insanlardaki aldatma üzere, eşlerden birinin bir öteki albatrosla çiftleşmesiyle gerçekleşiyor. Albatroslar tipik bir eş seçtikten daha sonra sıklıkla ayrılmıyor, birbirlerine sadık kalıyorlar. Bu çeşidin sadece yüzde 1 öbür bir eş bulduğu için ayrılıyor.
Araştırmacılar, 15 yıl boyunca Falkland Adaları’ndaki 15.500 albatros çiftini inceledi. Bu müddet zarfında su sıcaklıkları arttıkça albatrosların ayrılma oranları da daima olarak artmaya başladı.
Olağanda albatroslardaki boşanma, üreyememe ile tetikleniyor. Bu yüzden bir daha sonraki çiftleşme mevsiminde yeni bir eş buluyorlar. Lakin araştırmada, başarılı bir biçimde yavru sahibi olan çiftlerin de boşandıkları görüldü.
21 ÇEŞİTTEN 19’UNUN NÜFUSU TEHDİT ALTINDA
Albatrosların niye boşandığı konusuna geçmedilk evvel bu tipi daha yakından tanıyalım.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Ormancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim nazaranvlisi ve Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak, albatroslar hakkında şu ayrıntıları veriyor:
– Albatroslar biyolojik olarak Diomedeidae familyasına ilişkin, Güney Okyanusu ve Kuzey Pasifik’te yayılış gösteren büyük deniz kuşlarıdır.
– Dünyada 21 çeşidi vardır ve bu cinslerin tamamı okyanuslardaki, karasal memelilerin uzak olduğu adalarda ürerler. İç denizlerde, hatta Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde bile epeyce az görülürler.
– 3,7 metreye varan kanat açıklığına ulaşan kimi cinsleri ile kuşlar içinde en uzun kanat açıklığına sahip tipleri barındırır. Çok az kanat çırparak, genelde süzülerek her gün kilometrelerce yol kat ederler.
– Besinlerini balıklar, karidesler, mürekkep balıkları, hatta büyük hayvanların sudaki leşleri oluşturur. Koku duyuları dünyadaki bir epeyce kuşun bilakis epey güzel gelişmiştir ve besinlerinin yerini kokularından bulur.
– Dünyada bilinen en uzun ömürlü kuşlar bulunmasına karşın maalesef ki 21 albatros cinsinden 19’u IUCN (Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Müdafaa Birliği) kırmızı listesinde nüfusu tehdit altında kategorisinde yer alıyor, geri kalan iki cins de neredeyse tehdit altında kategorisinde bulunuyor.
Okyanusların ortasındaki beşerden ve bir fazlaca canlıdan uzak adalarda üremelerine karşın albatroslar da öbür bir fazlaca canlı üzere insanların baskısından ve olumsuz tesirlerinden asla kurtulamamışlardır. Polinezyalılar ve Aleutlar tarafınca birtakım adalardaki albatrosların nüfusları büsbütün yok edilmiştir. 19. ve 20 yüzyılda ise albatroslar tüyleri için fazlaca fazla avlanılmış, sırf Midway ve Laysan Adaları’nda 1909 yılında 300 binden çok albatros öldürülmüş ve Kuzey Pasifik’teki kısa kuyruklu albatroslar neredeyse yok olma noktasına gelmiştir.
YAVRULARI ONLAR İÇİN ÇOK KIYMETLİ
Ergün Bacak, “Albatroslar çoklukla okyanusların ortasında, beşerden ve öbür bir fazlaca canlıdan uzakta, izole olan adalarda koloniler halinde yuvalayan canlılardır. Ekseriyetle 50 yıldan uzun yaşayan kuşlar olması niçiniyle erginleşmeleri de epeyce uzun yıllar sürüyor ve bir epey genç birey yıllar daha sonra üremek için dünyaya gözlerini açtıkları kolonilere geri dönebiliyor, birtakım tiplerde üremeye başlangıç yaşı 10 yılı bulabiliyor” diyor.
Hayvanlar aleminin en sadık tiplerinden olan albatrosların aşk hayatları uzun vakittir bilimsel bir araştırma konusu haline gelmiş durumda.
Bu kuşların aşk ömrü hakkında ayrıntılı bilgiler veren Bacak, albatrosların epeyce büyük kuşlar olmaları ve üreme olgunluğuna geç ulaşmaları niçiniyle de yavruları ile hayli daha fazla ilgilendiğini ve yavru yetiştirmek için hayli gayret harcadıklarını söylüyor.
BİR DİZİ DANS, KUR GÖSTERİSİ VE ÖMÜR UZUNLUĞU AŞK…
“Üremek için kolonilerine tekrar katılan genç bireylerin detaylı üreme ritüellerini ve eşler içinde olan dansları öğrenmeleri gerekiyor. Deneme yanılma yoluyla kelam dizimini ve danslarını daha güzel hale getiriyor ve vakit içinde mükemmelleştiriyorlar” diyen Ergün Bacak şöyleki devam ediyor:
“İki albatrosun çift olabilmesi için ortadaki karşılıklı bağlantı ve senkronizasyon çok kıymetlidir. Genç bir kuş koloniye geri döndüğünde biroldukça partner ile dans eder lakin birkaç yıl daha sonra bir partner seçilir ve öbür bireyler ile etkileşim azalır. Bu bir dizi dans ve kur gösterisinden daha sonra anlaşan iki çift içinde, o ikili mahsus bir lisan gelişir ve bağ kurulduktan daha sonra ekseriyetle dans şovları artık pek sık kullanılmaz.”
‘KULUÇKA MÜHLETİ ÇOK UZUN, 70-80 GÜN SÜRÜYOR’
Ergün Bacak, üremeye pek geç başlayan albatroslar için yumurtalama ve yavru yetiştirmenin büyük yatırımlar olduğunu, bunun için de uygun eşin seçilmesinin çık kıymetli olduğunun altını çiziyor.
“Çoğunlukla 1 yumurta bırakırlar ve yumurtlamadan yavrunun uçuşuna kadar geçen mühlet bir hayli tıpta 1 yıldan fazla vakit alabilir, bu niçinle de genel olarak 2 senede bir yumurta yaparlar. Albatroslarda kuluçkaya yatma müddeti de kuşlar içinde en uzun kuluçka müddetidir ve ekseriyetle 70-80 gün civarında sürüyor” diyen Bacak şu ayrıntıları de veriyor:
“Kuluçka müddeti boyunca bir ebeveyn beden tartısının her gün ortalama %1’inden çoksını yani 80-85 gram civarı kaybediyor ve bu süreç yavrunun dünyaya geldiği birinci 3 haftaya kadar sürüyor. Yavrunun sağlıklı gelişimi için ebeveynlerin bir arada çalışması ve yakın uzaklıklardan besin getirebilmesi hayli değerli. Bu kadar az yavru meydana getiren ve üreyebilmesi için epeyce fazla efor ve vakit gerektiren albatroslar için ömür uzunluğu beraberlikler soylarının devamını sağlamayı kolaylaştırır.”
SULAR ISINIYOR, EVLİLİKLER BİTİYOR
Gördüğünüz üzere albatroslarda evlilik kurumu en az beşerler kadar değerli. Kimi uzmanlar tarafınca ‘insanlardan bile daha sadık canlılar’ olarak isimlendirilen albatroslar, ne oldu da boşanmaya başladı?
Araştırmalar, deniz kuşları için suların ısınmasının daha az balık, daha az yiyecek, daha sert bir etraf yani fazlaca daha çetin hayat şartları manasına geldiğini söylüyor. Bu hayat şartlarında ise albatros yavrularının hayli daha azı hayatta kalıyor. Kuşların gerilim hormonları yükseliyor ve avlanmak için uzaklara göç etmek zorunda kalıyorlar.
Lizbon Üniversitesi’nde araştırmacı ve Royal Society çalışmasının ortak muharriri Francesco Ventura, daha sıcak suların albatros çiftlerinin ayrılma oranlarını arttırdığını öğrendiklerinde epey şaşırdıklarını söylüyor.
Ventura, albatrosların genelde üreyemedikleri vakit boşandığından bahsediyor, “Bu kuşların üreyemediklerinde ayrılma risklerinin daha yüksek olduğunu biliyorduk. Lakin sıcak sular bu durumun dahi önüne geçti. Üreyememe durumu boşanmalarda hala değerli bir etken olsa da, suların ısınmasının fazlaca daha büyük bir tesire sahip olduğunu keşfettik. O denli ki, çiftler üreme başarılı olduğunda bile ayrılmaya başladılar” diyor.
GERİLİM, AZ YİYECEK, KULUÇKA BAŞARISIZLIĞI VE BOŞANMA
Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak da yaptığı açıklamalar ile araştırma sonuçlarını destekliyor. “Araştırmalar, global iklim değişikliğinin kararında okyanus sularının sıcaklığının artması, albatrosların yiyecek bulmak için daha fazla seyahat etmesine ve daha gerilimli hale gelmesine niye olduğunu gösteriyor. Daha gerilimli olmaları da eşler içindeki bağa ziyan veriyor. Ayrıyeten yiyeceğe ulaşmaktaki zorluk eşlerin boşanmasındaki en kıymetli faktör olan kuluçka başarısızlığını arttırıyor” diyen Bacak, durumu şöyleki özetliyor:
– Denizler ve okyanusların daha sıcak hale gelmesiyle daha az balık ve daha az yiyecek bulunuyor, ekstrem hava halleri daha fazla oluşuyor, bu da aslına bakarsan az olan yiyeceğin elde edilmesini zorlaştırıyor.
– bu biçimdece kuşlar beslenmek için daha uzak aralıklara gitmek zorunda kalıyorlar, ötürüsıyla kuluçkadaki öteki ebeveyn yahut yavru daha uzun mühlet aç kalıyor ve bu da daha az yavrunun hayatta kalmasına niye oluyor.
– Üreyemeyen çiftlerde boşanma oranları artıyor. Ayrıyeten gerilim hormonları da yükseldiği için eşler içindeki bağlantılar ziyan görüyor.
– Yavru yetiştirme konusunda başarısız olan çiftlerin dişileri, yavrularının hayatta kalma mümkünlüğünü arttırmak için daha kuvvetli yani yuvaya daha fazla besin getirebilen erkekleri tercih etmeye yöneliyor.
– Bilim beşerlerine göre besin bulamamaya bağlı olarak ortaya çıkan yüksek gerilim seviyesi de dişi albatrosların erkeğin zayıf performansından dolayı erkeği suçlamalarını ve boşanmaları tetikliyor.
ALBATROS POPÜLASYONUN BAŞI SIKINTIDA
Yeni Zelandalı bilim danışmanı ve 30 albatroslar üzerinde çalışan Dr Graeme Elliot, albatrosların sayılarının giderek düştüğünü söylüyor, “Araştırdığım gezgin albatros popülasyonları artık her yıl yüzde 5-10 oranında azalıyordu ve 2005 yılından beri sayıları düşüyordu. Bu azalma daha az av, ısınan denizler ve ezkaza kuşları yakalayıp öldüren ton balığı av tekneleri ile müsabakanın bir kararı olarak ortaya çıkıyor” diyor.
Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzebir daha kurdukları, üzerinde canlı yahut meyyit balık kesimleri ve besinler olan, yüzlerce iğniçin oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine niye oluyor. Besinin çok azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi yeğleyen albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.
Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzebir daha kurdukları, üzerinde canlı yahut meyyit balık modülleri ve besinler olan, yüzlerce iğniçin oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine niye oluyor. Besinin çok azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi yeğleyen albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.
Ergün Bacak, yavru yetiştirmenin öteki bir fazlaca kuşa göre fazlaca sıkıntı olduğu albatroslarda eşlere bağlılığın, popülasyonun geleceğini teminat altına aldığını belirtiyor.
“Düzenli bir bağ ortasında eşler birbirleriyle sağlıklı bir bağlantı kurarak, uzun yıllar boyunca sağlıklı yavrular meydana getirebiliyor. Eşler içinde kullanılan ortak lisan öbür bireyler ile kurulan lisandan farklı olduğu için boşanma oranlarının artması ile daha farklı lisanların öğrenilmesini mecburî hale getirebiliyor ve bu da senelerca öğrenilmesi için güç ve efor gerektiriyor” diyen Bacak, ayrılmalar ile yeni partner bulmak için gereken kur ve dans şovlarının oluşturulması çok fazla vakit aldığı için de bu periyotlarda üreme muvaffakiyetinin azaldığını söylüyor.
ÇİFTLEŞME MODELLERİ DEĞİŞİYOR
Elliot, albatrosların azalan nüfusunun öteki sonuçlar doğurduğundan da bahsediyor. “Sayılarının azalması albatrosların çiftleşme modellerini de değiştiriyor. Bu kuşlar içinde eşcinsel eşleşme daha fazla ortaya çıkmaya başladı” diyen Elliot, şu ayrıntıları de veriyor:
“Antipodes Adası’ndaki albatroslar içinde daha evvel sahip olmadığımız erkek-erkek çiftleri görüyoruz. adamların kimileri, dişi eş bulamadıkları için diğer bir erkekle eşleşiyor.”
Ergün Bacak “Son senelerda yapılan çalışmalarda görüldüğü üzere kimi albatros tiplerinin popülasyonlarında her yıl %5-10 oranında azalmalar kaydedildi. Buna niye olan bir fazlaca faktör bulunmakla birlikte, en değerli etken insan kaynaklı çevresel etkenlerdir” diyor ve daha az nüfusa sahip popülasyonlarda dişi kuşların kendilerine uygun eş adayı bulmasının daha sıkıntı hale geldiğinden bahsediyor.
Bacak, “Bu da bir epey erkek kuşun dişiler tarafınca beğenilmemesine ve yalnız kalmasına niye oluyor. Bu niçinle de yalnız kalan erkek kuşların birbirleri ile eş olduklarını görülüyor. Üreme yetisine sahip olmayan her çift, popülasyonun geleceği için risk oluşturuyor ve aslına bakarsan halihazırda jenerasyonu tehlike altında olan albatros tipleri için ekstra bir tehdit faktörü haline gelmektedir” diyor.
Bahsin nitekim hayli önemli olduğundan bahseden Elliot ise şu satırların altını ısrarla çiziyor: “Bu kuşları kurtarmak için milletlerarası bir kampanyaya muhtaçlığımız var. İvedi etmezsek soyları tükenecek!”
Ergün Bacak: Beşerler olarak albatroslara ziyan verdiğimiz bir nokta var; etrafa attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafınca sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa yol açar. En yakın kara modülünden binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve başka biroldukca plastik gereç ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu niçinle hayatını kaybediyor.
Ergün Bacak: Beşerler olarak albatroslara ziyan verdiğimiz bir nokta var; etrafa attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafınca sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa yol açar. En yakın kara kesiminden binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve öbür birfazlaca plastik materyal ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu niçinle hayatını kaybediyor.