Hayvan ve bitki tiplerinin dörtte biri sıklıkla insan faaliyetlerinin tesiriyle yok olma tehlikesi altında bulunuyor. Birleşmiş Milletlere nazaran, yerli tiplerin ortalama bolluğu, yerleşik habitatlarda 1900’den bu yana en az yüzde 20 azaldı.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti, 20 Aralık 2013’teki 68. oturumunda, 1973’te Kuşağı Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Tiplerinin Memleketler arası Ticaretine Ait Kontratın (CITES) imzalandığı gün olan 3 Mart’ı, yırtıcı hayvan ve bitkiler hakkında farkındalık yaratmak ve şuur oluşturmak emeliyle “Dünya Yaban ömrü Günü” ilan etti.
Her yıl çeşitli etkinliklerle kutlanan Dünya Yaban hayatı Günü’nün bu yılki teması, dünya çapında kritik seviyede jenerasyonu tükenmekte olan yabani bitki ve hayvanların statüsüne dikkat çekmek ve onları korumak için tahliller tasarlamak ve uygulamak gayesiyle “Ekosistemin Yenilenmesi için Kilit Çeşitleri İyileştirmek” olarak belirlendi.
Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri temalı Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformunun (IPBES) son raporundan derlediği bilgilere nazaran, birden fazla 10 yıl ortasında olmak üzere yaklaşık 1 milyon hayvan ve bitki çeşidinin jenerasyonu tükenme tehdidi altında bulunuyor.
Jenerasyonu tükenmekte olan çeşit sayısı artıyor
Rapora göre, insanların ve başka tüm tiplerin bağımlı olduğu ekosistemlerin sıhhati her zamankinden daha süratli berbata gidiyor. Bunun da dünyanın dört bir yanındaki beşerler üzerinde önemli tesirler yaratacağı öngörülüyor.
İnsanlardan kaynaklı tahribat niçiniyle biyolojik çeşitliliğin büyük ziyan gördüğü vurgulanan raporda, endemik çeşitlerin yok olmak tehlikesinin gitgide büyüdüğü yer aldı.
Araştırmada yer alan bulgular, dünya genelinde kuşağı tükenmekte olan cins sayısının giderek arttığını ortaya koyuyor. Bilhassa insan nüfusunun ikiye katlandığı son 50 yıllık vakit dilimindeki tahribatın tarihte gibisi olmadığı kaydediliyor.
680 omurgalı tipi yok oldu
Araştırmada, günümüzdeki kuşağı tükenmekte olan canlı tipi oranının dünya üzerinde son 10 milyon yılda görülen oranın yüzlerce kat üzerinde olduğunun altını çiziyor. Rapor, 2016’ya kadar besin ve tarım gayesiyle evcilleştirilmiş 6 bin 190 göğüslü hayvandan 559’unun soyunun tükendiğini ve en az 1000’inin de tehdit altında olduğunu ortaya koydu.
Yerli cinslerin ortalama bolluğu, yerleşik habitatlarda 1900’den bu yana en az yüzde 20 azaldı. Amfibi cinslerin yüzde 40’ından fazlası, resif oluşturan mercanların neredeyse yüzde 33’ü ve tüm deniz memelilerinin üçte birinden çoksı ise tehdit altında.
Böceklere ait net datalara ulaşılmazken, mevcut bilgiler böcek tiplerinin tahminen yüzde 10’unun tehlikede olduğuna işaret ediyor. Rapora bakılırsa, 16. yüzyıldan bu yana en az 680 omurgalı çeşidinin jenerasyonu tükendi.
Deniz ekosistemi de tehlikede
Rapor, su üzerinde devam eden ekosistemin de insan tesiri niçiniyle önemli bir tahribata uğradığını ortaya koyuyor. Dünya üzerinde yer alan okyanusların sırf yüzde 3’lük kısmı insan tesirinden uzak kalabiliyor. Yaklaşık yüzde 66’lık kısmıysa insan tesiriyle ziyan görüyor. Bu kısımlarda yaşayan deniz canlıları için hayat daha da zorlaşıyor.
İklim değişikliği, tüketici tercihleri, kentleşme, demografinin değişmesi, arazi kullanmasında değişiklikler, kirlilik, çok hasat ve istilacı çeşitlerin yayılımı üzere ögeler, biyolojik çeşitliliği olumsuz etkiliyor.
Rapora bakılırsa, yerleşik etrafın dörtte üçü insan hareketleri tarafınca değerli ölçüde değiştirildi, sulak alanlarınsa yüzde 85’i yok oldu.
Ülke başına istilacı yabancı çeşitlerin sayısı, detaylı datalara sahip 21 ülkede 1970’ten bu yana yaklaşık yüzde 70 artış gösterdi.
Habitat bütünlüğü yüzde 30 azaldı
Raporda, karada yaşayan, uçamayan memelilerin neredeyse yarısının (yüzde 47) ve iklim değişikliğinden aslına bakarsanız olumsuz etkilenmiş olabilecek kuşların yüzde 23’ünün tehdit altında olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten karada yaşayan, tatlı su ve deniz omurgalıları, omurgasızlar ile bitki kümelerinin yüzde 25’i de jenerasyonu tükenme tehdidiyle karşı karşıya.
Öte yandan, habitat kaybı ve bozulmasının niye olduğu global karasal habitat bütünlüğü de yüzde 30 azaldı.
Kıyı bölgelerinde yaşanan habitat kaybı ile mercan kayalarının yok olması niçiniyle 300 milyona yakın insanın yaşadığı bölgelerdeki sel ve fırtına riski artmış durumda.
2030 maksatları sıkıntı
BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları, Paris Mutabakatı ve Biyolojik Çeşitlilik Mukavelesi üzere yol haritaları, tabiatın ömür örgüsünün ve biyolojik çeşitliliğin korunmasında epeyce kıymetli rol oynuyor.
IPBES’e göre, doğayı muhafaza ve siyasetleri uygulama konusundaki ilerlemelere karşın, doğayı korumak ve sürdürülebilirliği sağlamak için global amaçlar mevcut yönergelerle karşılanamayabilir ve 2030 ve ötesindeki gayelere fakat ekonomik, toplumsal, politik ve teknolojik faktörlerdeki dönüştürücü değişikliklerle ulaşılabilir.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti, 20 Aralık 2013’teki 68. oturumunda, 1973’te Kuşağı Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Tiplerinin Memleketler arası Ticaretine Ait Kontratın (CITES) imzalandığı gün olan 3 Mart’ı, yırtıcı hayvan ve bitkiler hakkında farkındalık yaratmak ve şuur oluşturmak emeliyle “Dünya Yaban ömrü Günü” ilan etti.
Her yıl çeşitli etkinliklerle kutlanan Dünya Yaban hayatı Günü’nün bu yılki teması, dünya çapında kritik seviyede jenerasyonu tükenmekte olan yabani bitki ve hayvanların statüsüne dikkat çekmek ve onları korumak için tahliller tasarlamak ve uygulamak gayesiyle “Ekosistemin Yenilenmesi için Kilit Çeşitleri İyileştirmek” olarak belirlendi.
Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri temalı Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformunun (IPBES) son raporundan derlediği bilgilere nazaran, birden fazla 10 yıl ortasında olmak üzere yaklaşık 1 milyon hayvan ve bitki çeşidinin jenerasyonu tükenme tehdidi altında bulunuyor.
Jenerasyonu tükenmekte olan çeşit sayısı artıyor
Rapora göre, insanların ve başka tüm tiplerin bağımlı olduğu ekosistemlerin sıhhati her zamankinden daha süratli berbata gidiyor. Bunun da dünyanın dört bir yanındaki beşerler üzerinde önemli tesirler yaratacağı öngörülüyor.
İnsanlardan kaynaklı tahribat niçiniyle biyolojik çeşitliliğin büyük ziyan gördüğü vurgulanan raporda, endemik çeşitlerin yok olmak tehlikesinin gitgide büyüdüğü yer aldı.
Araştırmada yer alan bulgular, dünya genelinde kuşağı tükenmekte olan cins sayısının giderek arttığını ortaya koyuyor. Bilhassa insan nüfusunun ikiye katlandığı son 50 yıllık vakit dilimindeki tahribatın tarihte gibisi olmadığı kaydediliyor.
680 omurgalı tipi yok oldu
Araştırmada, günümüzdeki kuşağı tükenmekte olan canlı tipi oranının dünya üzerinde son 10 milyon yılda görülen oranın yüzlerce kat üzerinde olduğunun altını çiziyor. Rapor, 2016’ya kadar besin ve tarım gayesiyle evcilleştirilmiş 6 bin 190 göğüslü hayvandan 559’unun soyunun tükendiğini ve en az 1000’inin de tehdit altında olduğunu ortaya koydu.
Yerli cinslerin ortalama bolluğu, yerleşik habitatlarda 1900’den bu yana en az yüzde 20 azaldı. Amfibi cinslerin yüzde 40’ından fazlası, resif oluşturan mercanların neredeyse yüzde 33’ü ve tüm deniz memelilerinin üçte birinden çoksı ise tehdit altında.
Böceklere ait net datalara ulaşılmazken, mevcut bilgiler böcek tiplerinin tahminen yüzde 10’unun tehlikede olduğuna işaret ediyor. Rapora bakılırsa, 16. yüzyıldan bu yana en az 680 omurgalı çeşidinin jenerasyonu tükendi.
Deniz ekosistemi de tehlikede
Rapor, su üzerinde devam eden ekosistemin de insan tesiri niçiniyle önemli bir tahribata uğradığını ortaya koyuyor. Dünya üzerinde yer alan okyanusların sırf yüzde 3’lük kısmı insan tesirinden uzak kalabiliyor. Yaklaşık yüzde 66’lık kısmıysa insan tesiriyle ziyan görüyor. Bu kısımlarda yaşayan deniz canlıları için hayat daha da zorlaşıyor.
İklim değişikliği, tüketici tercihleri, kentleşme, demografinin değişmesi, arazi kullanmasında değişiklikler, kirlilik, çok hasat ve istilacı çeşitlerin yayılımı üzere ögeler, biyolojik çeşitliliği olumsuz etkiliyor.
Rapora bakılırsa, yerleşik etrafın dörtte üçü insan hareketleri tarafınca değerli ölçüde değiştirildi, sulak alanlarınsa yüzde 85’i yok oldu.
Ülke başına istilacı yabancı çeşitlerin sayısı, detaylı datalara sahip 21 ülkede 1970’ten bu yana yaklaşık yüzde 70 artış gösterdi.
Habitat bütünlüğü yüzde 30 azaldı
Raporda, karada yaşayan, uçamayan memelilerin neredeyse yarısının (yüzde 47) ve iklim değişikliğinden aslına bakarsanız olumsuz etkilenmiş olabilecek kuşların yüzde 23’ünün tehdit altında olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten karada yaşayan, tatlı su ve deniz omurgalıları, omurgasızlar ile bitki kümelerinin yüzde 25’i de jenerasyonu tükenme tehdidiyle karşı karşıya.
Öte yandan, habitat kaybı ve bozulmasının niye olduğu global karasal habitat bütünlüğü de yüzde 30 azaldı.
Kıyı bölgelerinde yaşanan habitat kaybı ile mercan kayalarının yok olması niçiniyle 300 milyona yakın insanın yaşadığı bölgelerdeki sel ve fırtına riski artmış durumda.
2030 maksatları sıkıntı
BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları, Paris Mutabakatı ve Biyolojik Çeşitlilik Mukavelesi üzere yol haritaları, tabiatın ömür örgüsünün ve biyolojik çeşitliliğin korunmasında epeyce kıymetli rol oynuyor.
IPBES’e göre, doğayı muhafaza ve siyasetleri uygulama konusundaki ilerlemelere karşın, doğayı korumak ve sürdürülebilirliği sağlamak için global amaçlar mevcut yönergelerle karşılanamayabilir ve 2030 ve ötesindeki gayelere fakat ekonomik, toplumsal, politik ve teknolojik faktörlerdeki dönüştürücü değişikliklerle ulaşılabilir.