İsimlerini yakında fazlaca daha fazla duyacağız… Taliban idaresinde kim kimdir?
ABD liderliğindeki NATO kuvvetlerinin çekilmesinin akabinde Afganistan’daki aktifliğini günden güne artıran Taliban, dün başşehir Kabil’i de denetim altına alarak ülkenin mutlak hakimi oldu. Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin Afganistan’dan ayrılarak bilinmeyen bir yere gitmesinin akabinde Cumhurbaşkanlığı Sarayı da Taliban militanlarının eline geçti. Haber ajanslarına cumhurbaşkanlığı makamında oturan Taliban üyelerinin fotoğrafları düştü.
Pekala 20 yılın akabinde Afganistan’a dönen Taliban’ın önder takımları kimler? Bu noktada birkaç isim öne çıkıyor. Molla Heybetullah Ahundzade, Taliban’ın en üst düzeydeki ve her bahiste yetkili başkanı kabul ediliyor. Ahundzade’nin gerisinde da üç isim, Molla Yakup, Molla Abdul Gani Birader ve Siraceddin Hakkani öne çıkıyor.
Aslına nazaran Taliban’ın önder takımları Afganistan’da iktidarda oldukları 1996-2001 aralığındaki devirde pek net değildi. Bunun üzerine ortadan geçen devirde hayli sayıda örgüt içi çatışma ve siyasi parçalanma haberi geldi. Günümüzde daha besbelli bir yapıdan bahsetmek mümkün.
Taliban başkanlarının bir kısmı 1980’lerde Sovyetlerin Afganistan’ı işgaline karşı ABD’yle bir arada savaşan lakin 2001’de ABD ve müttefikleri tarafınca devrildikten daha sonra yurt dışına gidenler. Bir kısmı ise geçmişte Afganistan’ın mücahitlerinin önderliğini yapan “ilk nesil” Taliban üyelerinin oğulları.
İşte önümüzdeki devirde ismini sık sık duymayı beklediğimiz Taliban’ın zirve isimleri…
Molla Heybetullah Ahundzade
Taliban’ın bir numaralı ismi Molla Heybetullah Ahundzade, 2016 yılında Ahtar Muhammed Mansur’un, ABD’nin düzenlediği bir insansız hava aracı taarruzuyla öldürülmesinin akabinde bu vazifeye geldi. Insider’a göre, Ahundzade bir askeri kumandandan fazlaca bir dini önder fakat her iki alanda da son kelam kendisine ilişkin. Taliban’ın yayınladığı fetvalar da Ahundzade’den çıkıyor.
Mansur, 2016’da öldürülmeden, kendisine halef olarak Ahundzade’yi belirlemişti. Bu niçinle rastgele bir muhalefetle karşılaşmayan Molla Ahundzade, Taliban’ın ortasından öbür üst seviye isimlerin de dayanağını aldı. tıpkı vakitte 2016’da Ahundzade’nin vazifeye geldiği merasime biroldukça değerli Taliban yetkilisi katılmadı. BBC bunun sebebinin mümkün bir akın kaygısı olduğunu yazdı.
Reuters, 60 yaşında olduğu kestirim edilen Ahundzade’nin, Taliban’ın liderliğine gelmedilk evvel Pakistan’ın Ketta kentinde bulunan ve birfazlaca Taliban önderinin eğitim gördüğü bir medresede vaazlar verdiği ve öğretmenlik yaptığını bildirmişti.
Mansur’un ölümündilk evvel yardımcılığını da yapan Ahundzade, 1980’lerde Sovyetlere karşı savaşan mücahitler içinde yer alıyordu. Geçen yıl yaz aylarında Ahundzade’nin Covid-19 niçiniyle hayatını kaybettiğine dair haberler de bir süre gündem olmuştu.
nazaranve geldikten daha sonra da Taliban’ın ortasında birtakım ufak kırılmalarla çaba etmiş olan Ahundzade’nin, Taliban’ın geneli üzerinde mutlak bir otorite sahibi olduğu biliniyor. Ahundzade’nin çabucak altında Rahbari Şurası bulunuyor. Tüm askeri ve siyasi kararlar 26 üyeden oluşan Şura’da alınıyor. Ahundzade’nin aşağıda ismi geçen üç yardımcısı da Şura’nın üyeleri içinde.
Taliban’ın kurucusu Molla Ömer
Molla Yakup
Taliban’ın kurucusu ve birinci başkanı Molla Ömer’in en büyük oğlu olan Molla Yakup, örgütün askeri gücünün en üst seviye ismi kabul ediliyor. Molla Ömer’in 2015 yılında öldüğü duyurulmuştu.
Afganistan’da olduğu söylenen Molla Yakup, 2016 yılındaki liderlik gayreti esnasında ismi geçen bir isimdi. Hatrı sayılır bir takviye de almıştı lakin nihayetinde Molla Yakup da Ahundzade’yi destekleyenlerden biri oldu. O periyotta yapılan yorumlarda Molla Yakup’un kendisini fazla genç ve tecrübesiz gördüğü için bu biçimde bir yaklaşım sergilediği tabir edildi.
Kendisindilk evvel Taliban’ın askeri önderi olan İbrahim Sadr’ın bilakis Molla Yakup’un daha barış yanlısı bir tavır sergilediği ve Afganistan’ın denetimini savaşmadan ele geçirmeyi hedeflediği biliniyor. Sadr ise barış görüşmelerini reddediyor ve hem Kabil hükümetiyle birebir vakitte ABD güçleriyle savaşmaya devam etmek istiyordu.
Reuters’a bakılırsa 30’lu yaşlarında olan Yakup, Taliban ortasında, babası niçiniyle fazlaca sayılan ve sevilen bir isim. Fakat Afganistan’da değil de Pakistan’da büyümüş ve eğitim görmüş olduğu için kendisine yönelik negatif tavırlar sergileyen Taliban önderleri de olduğu söyleniyor. Afgan istihbarat kurumları ve güvenlik yetkilileri, Yakup’u “benmerkezci”, “kendini hak sahibi bakılırsan” ve “Afganistan’ın gerçeklerinden bihaber” olarak nitelendiriyor.
Molla Abdul Gani Birader
Taliban’ın Katar’da bulunan siyasi ofisinin lideri olan Birader, ABD ile 2020 yılında yapılan geri çekilme mutabakatını da yürüten kişi. Taliban’ın kurucularından biri olan Birader, Sovyetlere karşı bununla birlikte kayınbiraderi olan Molla Ömer’in yanında savaştı. Guardian’a göre, 1996’da Taliban’ın Afganistan’ı fethetmesini sağlayan siyasi zaferlerde hayli kıymetli rol oynayan Birader, Taliban’ın 5 yıllık iktidar devrinde epeyce sayıda askeri ve idari sorumluluk üstlendi.
Taliban iktidarı 2001 yılında bitmiş olduği periyotta Birader de Savunma Bakan Yardımcısı olarak misyon yapıyordu. ABD ve müttefiklerinin gelişinin akabinde Taliban başkan takımları Pakistan’a sığındığında, biroldukça Batılı diplomat Birader’i en ölçülü önderlerden biri olarak görüyordu. Bu niçinle müzakerelerde de Birader öne çıktı. Geçtiğimiz 20 yıllık devirde biroldukca batılı diplomatın Ketta Şurası’nda Birader’i ziyaret ettiği de biliniyor.
Lakin Obama idaresi ölçülü halinden fazla askeri uzmanlığının öne çıktığı sebebi öne sürülerek, Pakistan istihbaratı ISI’ı Birader’i yakalamaya ikna etti. CIA’in de dayanağıyla Şubat 2010’da Karaçi’de Pakistan ve ABD askerleri tarafınca yakalanarak cezaevine koyulan Birader’le ilgili Guardian’a konuşan eski bir yetkili, “Yakalanmasının niçini apansız barışı sağlama ihtimali değil savaşta oynadığı roldü. Doğrusunu söylemek gerekirse Pakistanlılar, ABD istediği için Birader’i senelerca mahpusta tuttu” dedi.
Birader Moskova’da barış görüşmelerinde
Lakin Trump idaresi Birader’le ilgili farklı bir yaklaşım benimsedi. Donald Trump’ın Afganistan temsilcisi Zalmay Khalilzad’ın teşebbüsleriyle ve barış müzakerelerinde arabuluculuk yapması gayesiyle Birader 2018 yılında ABD’nin talebi üzerine hür bırakıldı.
Birader, 2020’de Doha Mutabakatı’na imza koyanlardan bir tanesiydi. Trump idaresinin barış tarafında atılmış hayli büyük bir adım olarak nitelendirdiği bu mutabakatla ülkeden çekilmekte olan ABD askerlerine karşı ateşkes ilan edildi ve Taliban’ın bir daha iktidara dönüşünün yolu açıldı.
Pazar gecesi yayımlanan haberlerde Birader’in Doha’dan Kabil’e hakikat yola çıktığı ayrıntısı da yer aldı.
FBI’ın Siraceddin Hakkani hakkında yayınladığı bülten
Siraceddin Hakkani
Ahunzade’nin kurmayları içinde dördüncü sırada ABD’nin terör örgütleri listesinde bulunan ve Afganistan’daki birinci intihar hücumlarını düzenlediğine inanılan Hakkani Ağı’nın başkanı Siraceddin Hakkani bulunuyor.
Siraceddin Hakkani de ikinci kuşak Taliban üyelerinden. Babası Celaluddin Hakkani Taliban’ın kurucularından ve Usame bin Ladin’in en yakın dostlarından biri olarak biliniyor. Celaluddin Hakkani de 80’li senelerda Sovyetlere karşı ABD’nin yanında savaşan mücahitlerdendi.
Birfazlaca üst seviye Afgan yetkiliye yönelik suikastların yanı sıra hayli sayıda intihar taarruzunda ve biroldukça Batı ülkesi vatandaşının kaçırılmasında da Hakkani Ağı’nın ismi geçiyor. Hakkani Ağı’nın El Esas’la de epeyce yakın ilişkileri olduğu biliniyor.
Siraceddin Hakkani, Taliban’ın günlük işlerinin yönetiminden sorumlu. Şu anki yeri net olarak bilinmeyen Hakkani’nin 40’lı ya da 50’li yaşlarında olduğu söyleniyor. Hakkani 2020 yılında New York Times için kaleme aldığı “Biz, Taliban, Ne İstiyoruz?” başlıklı makalede birinci ve öncelikli taleplerinin yabancı güçlerin Afganistan’dan çekilmesi olduğunu ancak buna pek inanmadıklarını bir daha de barış sürecini denemek istediklerini söylemişti.
Bir görüntülü açıklamadan alınan bu ekran manzarasında oturanların en ortasındaki Birader
Molla Abdul Hakim
Ahunzade’nin üç yardımcısının yanı sıra Molla Abdul Hakim de bahsedilmesi gereken kıymetli isimlerden. Taliban’ın adalet yapısının yani yargısının başındaki kişi olan Molla Abdul Yargıç’a bu niçinle “başsavcı” da deniyor.
ABD liderliğindeki NATO kuvvetlerinin çekilmesinin akabinde Afganistan’daki aktifliğini günden güne artıran Taliban, dün başşehir Kabil’i de denetim altına alarak ülkenin mutlak hakimi oldu. Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin Afganistan’dan ayrılarak bilinmeyen bir yere gitmesinin akabinde Cumhurbaşkanlığı Sarayı da Taliban militanlarının eline geçti. Haber ajanslarına cumhurbaşkanlığı makamında oturan Taliban üyelerinin fotoğrafları düştü.
Pekala 20 yılın akabinde Afganistan’a dönen Taliban’ın önder takımları kimler? Bu noktada birkaç isim öne çıkıyor. Molla Heybetullah Ahundzade, Taliban’ın en üst düzeydeki ve her bahiste yetkili başkanı kabul ediliyor. Ahundzade’nin gerisinde da üç isim, Molla Yakup, Molla Abdul Gani Birader ve Siraceddin Hakkani öne çıkıyor.
Aslına nazaran Taliban’ın önder takımları Afganistan’da iktidarda oldukları 1996-2001 aralığındaki devirde pek net değildi. Bunun üzerine ortadan geçen devirde hayli sayıda örgüt içi çatışma ve siyasi parçalanma haberi geldi. Günümüzde daha besbelli bir yapıdan bahsetmek mümkün.
Taliban başkanlarının bir kısmı 1980’lerde Sovyetlerin Afganistan’ı işgaline karşı ABD’yle bir arada savaşan lakin 2001’de ABD ve müttefikleri tarafınca devrildikten daha sonra yurt dışına gidenler. Bir kısmı ise geçmişte Afganistan’ın mücahitlerinin önderliğini yapan “ilk nesil” Taliban üyelerinin oğulları.
İşte önümüzdeki devirde ismini sık sık duymayı beklediğimiz Taliban’ın zirve isimleri…
Molla Heybetullah Ahundzade
Taliban’ın bir numaralı ismi Molla Heybetullah Ahundzade, 2016 yılında Ahtar Muhammed Mansur’un, ABD’nin düzenlediği bir insansız hava aracı taarruzuyla öldürülmesinin akabinde bu vazifeye geldi. Insider’a göre, Ahundzade bir askeri kumandandan fazlaca bir dini önder fakat her iki alanda da son kelam kendisine ilişkin. Taliban’ın yayınladığı fetvalar da Ahundzade’den çıkıyor.
Mansur, 2016’da öldürülmeden, kendisine halef olarak Ahundzade’yi belirlemişti. Bu niçinle rastgele bir muhalefetle karşılaşmayan Molla Ahundzade, Taliban’ın ortasından öbür üst seviye isimlerin de dayanağını aldı. tıpkı vakitte 2016’da Ahundzade’nin vazifeye geldiği merasime biroldukça değerli Taliban yetkilisi katılmadı. BBC bunun sebebinin mümkün bir akın kaygısı olduğunu yazdı.
Reuters, 60 yaşında olduğu kestirim edilen Ahundzade’nin, Taliban’ın liderliğine gelmedilk evvel Pakistan’ın Ketta kentinde bulunan ve birfazlaca Taliban önderinin eğitim gördüğü bir medresede vaazlar verdiği ve öğretmenlik yaptığını bildirmişti.
Mansur’un ölümündilk evvel yardımcılığını da yapan Ahundzade, 1980’lerde Sovyetlere karşı savaşan mücahitler içinde yer alıyordu. Geçen yıl yaz aylarında Ahundzade’nin Covid-19 niçiniyle hayatını kaybettiğine dair haberler de bir süre gündem olmuştu.
nazaranve geldikten daha sonra da Taliban’ın ortasında birtakım ufak kırılmalarla çaba etmiş olan Ahundzade’nin, Taliban’ın geneli üzerinde mutlak bir otorite sahibi olduğu biliniyor. Ahundzade’nin çabucak altında Rahbari Şurası bulunuyor. Tüm askeri ve siyasi kararlar 26 üyeden oluşan Şura’da alınıyor. Ahundzade’nin aşağıda ismi geçen üç yardımcısı da Şura’nın üyeleri içinde.
Taliban’ın kurucusu Molla Ömer
Molla Yakup
Taliban’ın kurucusu ve birinci başkanı Molla Ömer’in en büyük oğlu olan Molla Yakup, örgütün askeri gücünün en üst seviye ismi kabul ediliyor. Molla Ömer’in 2015 yılında öldüğü duyurulmuştu.
Afganistan’da olduğu söylenen Molla Yakup, 2016 yılındaki liderlik gayreti esnasında ismi geçen bir isimdi. Hatrı sayılır bir takviye de almıştı lakin nihayetinde Molla Yakup da Ahundzade’yi destekleyenlerden biri oldu. O periyotta yapılan yorumlarda Molla Yakup’un kendisini fazla genç ve tecrübesiz gördüğü için bu biçimde bir yaklaşım sergilediği tabir edildi.
Kendisindilk evvel Taliban’ın askeri önderi olan İbrahim Sadr’ın bilakis Molla Yakup’un daha barış yanlısı bir tavır sergilediği ve Afganistan’ın denetimini savaşmadan ele geçirmeyi hedeflediği biliniyor. Sadr ise barış görüşmelerini reddediyor ve hem Kabil hükümetiyle birebir vakitte ABD güçleriyle savaşmaya devam etmek istiyordu.
Reuters’a bakılırsa 30’lu yaşlarında olan Yakup, Taliban ortasında, babası niçiniyle fazlaca sayılan ve sevilen bir isim. Fakat Afganistan’da değil de Pakistan’da büyümüş ve eğitim görmüş olduğu için kendisine yönelik negatif tavırlar sergileyen Taliban önderleri de olduğu söyleniyor. Afgan istihbarat kurumları ve güvenlik yetkilileri, Yakup’u “benmerkezci”, “kendini hak sahibi bakılırsan” ve “Afganistan’ın gerçeklerinden bihaber” olarak nitelendiriyor.
Molla Abdul Gani Birader
Taliban’ın Katar’da bulunan siyasi ofisinin lideri olan Birader, ABD ile 2020 yılında yapılan geri çekilme mutabakatını da yürüten kişi. Taliban’ın kurucularından biri olan Birader, Sovyetlere karşı bununla birlikte kayınbiraderi olan Molla Ömer’in yanında savaştı. Guardian’a göre, 1996’da Taliban’ın Afganistan’ı fethetmesini sağlayan siyasi zaferlerde hayli kıymetli rol oynayan Birader, Taliban’ın 5 yıllık iktidar devrinde epeyce sayıda askeri ve idari sorumluluk üstlendi.
Taliban iktidarı 2001 yılında bitmiş olduği periyotta Birader de Savunma Bakan Yardımcısı olarak misyon yapıyordu. ABD ve müttefiklerinin gelişinin akabinde Taliban başkan takımları Pakistan’a sığındığında, biroldukça Batılı diplomat Birader’i en ölçülü önderlerden biri olarak görüyordu. Bu niçinle müzakerelerde de Birader öne çıktı. Geçtiğimiz 20 yıllık devirde biroldukca batılı diplomatın Ketta Şurası’nda Birader’i ziyaret ettiği de biliniyor.
Lakin Obama idaresi ölçülü halinden fazla askeri uzmanlığının öne çıktığı sebebi öne sürülerek, Pakistan istihbaratı ISI’ı Birader’i yakalamaya ikna etti. CIA’in de dayanağıyla Şubat 2010’da Karaçi’de Pakistan ve ABD askerleri tarafınca yakalanarak cezaevine koyulan Birader’le ilgili Guardian’a konuşan eski bir yetkili, “Yakalanmasının niçini apansız barışı sağlama ihtimali değil savaşta oynadığı roldü. Doğrusunu söylemek gerekirse Pakistanlılar, ABD istediği için Birader’i senelerca mahpusta tuttu” dedi.
Birader Moskova’da barış görüşmelerinde
Lakin Trump idaresi Birader’le ilgili farklı bir yaklaşım benimsedi. Donald Trump’ın Afganistan temsilcisi Zalmay Khalilzad’ın teşebbüsleriyle ve barış müzakerelerinde arabuluculuk yapması gayesiyle Birader 2018 yılında ABD’nin talebi üzerine hür bırakıldı.
Birader, 2020’de Doha Mutabakatı’na imza koyanlardan bir tanesiydi. Trump idaresinin barış tarafında atılmış hayli büyük bir adım olarak nitelendirdiği bu mutabakatla ülkeden çekilmekte olan ABD askerlerine karşı ateşkes ilan edildi ve Taliban’ın bir daha iktidara dönüşünün yolu açıldı.
Pazar gecesi yayımlanan haberlerde Birader’in Doha’dan Kabil’e hakikat yola çıktığı ayrıntısı da yer aldı.
FBI’ın Siraceddin Hakkani hakkında yayınladığı bülten
Siraceddin Hakkani
Ahunzade’nin kurmayları içinde dördüncü sırada ABD’nin terör örgütleri listesinde bulunan ve Afganistan’daki birinci intihar hücumlarını düzenlediğine inanılan Hakkani Ağı’nın başkanı Siraceddin Hakkani bulunuyor.
Siraceddin Hakkani de ikinci kuşak Taliban üyelerinden. Babası Celaluddin Hakkani Taliban’ın kurucularından ve Usame bin Ladin’in en yakın dostlarından biri olarak biliniyor. Celaluddin Hakkani de 80’li senelerda Sovyetlere karşı ABD’nin yanında savaşan mücahitlerdendi.
Birfazlaca üst seviye Afgan yetkiliye yönelik suikastların yanı sıra hayli sayıda intihar taarruzunda ve biroldukça Batı ülkesi vatandaşının kaçırılmasında da Hakkani Ağı’nın ismi geçiyor. Hakkani Ağı’nın El Esas’la de epeyce yakın ilişkileri olduğu biliniyor.
Siraceddin Hakkani, Taliban’ın günlük işlerinin yönetiminden sorumlu. Şu anki yeri net olarak bilinmeyen Hakkani’nin 40’lı ya da 50’li yaşlarında olduğu söyleniyor. Hakkani 2020 yılında New York Times için kaleme aldığı “Biz, Taliban, Ne İstiyoruz?” başlıklı makalede birinci ve öncelikli taleplerinin yabancı güçlerin Afganistan’dan çekilmesi olduğunu ancak buna pek inanmadıklarını bir daha de barış sürecini denemek istediklerini söylemişti.
Bir görüntülü açıklamadan alınan bu ekran manzarasında oturanların en ortasındaki Birader
Molla Abdul Hakim
Ahunzade’nin üç yardımcısının yanı sıra Molla Abdul Hakim de bahsedilmesi gereken kıymetli isimlerden. Taliban’ın adalet yapısının yani yargısının başındaki kişi olan Molla Abdul Yargıç’a bu niçinle “başsavcı” da deniyor.