İşte iç savaş yaşayan Afganistan’ın iki cephesi…. İçine kapanık haberlerden bile habersiz!
AFGANİSTAN’da Taliban’ın süratli ilerleyişi alanda istikrarları altüst ederken, ağustos sonunda muharip birliklerini büsbütün çekip geride başşehir Kabil’deki Amerikan diplomatik çalışanının güvenliği için yalnızca 650 asker bırakmayı amaçlayan Washington idaresinin planları da bozuldu. Joe Biden idaresi artık, Afganistan’daki Amerikan diplomatik işçisi ve lokal müttefikleri başşehir Kabil’den tahliye etmek için 3 bin Amerikan askerini geri göndermeye hazırlanıyor.
KABİL’DEN KAÇIŞ HAZIRLIĞI
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü John Kirby, dün düzenlediği basın toplantısında Kabil Büyükelçiliğindeki işçinin tahliyesi için 3 taburun yola çıktığını, hafta sonu bölgede olacağını ve operasyonun başladığını deklare etti. Tahliye için gönderilen birliklerin her türlü taarruza karşılık vereceklerini söyleyen Kirby, operasyon dahilinde günde binlerce kişiyi tahliye edebilecek kapasiteye sahip olduklarını belirtti. Taliban’ın süratle ilerlemesinden ötürü telaşlı olduklarını söyleyen Kirby, Kabil’in ise yakın vakitte bir hücum altında olmayacağını düşündüklerini söz etti.
VİETNAM SENDROMU MU
ABD idaresinin Kabil’in düşmesine hazırlık yaptığı argüman edilirken, ABD’li siyasi çevreler, 1975 yılında Vietnam Savaşı’nda güneyin başşehri Saygon’un düşüşü sırasında yaşanan acılı süreci anımsatarak, Biden idaresini tenkit yağmuruna tuttu. Lider Joe Biden ise daha evvel bu benzetmeyi kesin bir lisanla reddetmiş, çekilme planının devam edeceğini vurgulamıştı.
NYT’DEN PAZARLIK TEZİ
Bu ortada Amerikan New York Times (NYT) gazetesi, ABD’li müzakerecilerin, Taliban’dan Kabil’i ele geçirmeleri durumunda ABD Büyükelçiliği’ne saldırmayacağına dair garanti almaya çalıştığını yazdı. NYT’ye açıklama yapan 5 eski ve mevcut diplomatik kaynak Kabil’deki Amerikan elçiliğindeki ruh halini giderek artan ölçüde gergin ve korkulu olarak tasvir etti. Bu elçilik binası Aralık 2001’de Amerikan deniz piyadeleri tarafınca Taliban’ın elinden alınmıştı.
LONDRA’DAN 600 ASKER
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, vatandaşlarının tahliyesi için Afganistan’a 600 asker gönderileceğini duyurdu. Wallace ayrıyeten Taliban’ın terör örgütü El Esas ile işbirliği yapması halinde Afganistan’a geri dönebilecekleri ikazında da bulundu. Alman Dışişleri Bakanlığı, Afganistan dışına tahliye uçuşları yapmayı planladıklarını ve Kabil’deki büyükelçilik çalışanını taban sayıya indireceklerini duyurdu.
18 MERKEZ ELLERİNDE
Cephede ise süratli gelişmeler yaşanıyor. Afgan hükümet güçlerinin, son 8 günde Taliban’a karşı denetimi kaybettiği vilayet merkezi sayısı, güneydeki Leşkergâh, Uruzgan ve Zabul, batıdaki Kale-i Nev ve Firuz Koh ile 18’e yükseldi. Ayrıyeten dün başşehir Kabil’e 50 km uzaklıktaki Logar vilayetinin merkezi Pul-i Alem kenti de Taliban’ın eline geçti. 34 vilayet merkezi bulunan Afganistan’ın ikinci büyük kenti olan Kandahar vilayetinin merkezi de evvelki gün Taliban’ın eline geçmişti.
HALKTAN KOPUK SARAYINDA YALNIZ
TALİBAN’ın süratle toprak kazanması üzerine ‘Afganistan’ı kim yönetiyor’ sorusu gündeme geldi. Afganistan’ın başında Cumhurbaşkanı Eşref Gani ve yetkiyi paylaştığı Afganistan İcra Heyeti Başkanlığı’na getirilen Abdullah Abdullah bulunuyor.
EŞREF GANİ KİMDİR
Gani’nin sıra dışı bir geçmişi var. Batı üniversitelerinde antropolog olarak eğitim goren Gani, global manada önde gelen bir fikir kuruluşu olan Devlet Aktifliği Enstitüsü’nün kurucusu.
2002’de ülkesine dönene kadar Johns Hopkins, Berkeley ve Columbia üniversitelerinde ders verdi. Dünya Bankası’nda çalıştı. 2014’ten beri iktidarda olan Gani için entelektüel lakin halktan kopuk bir önder portresi çiziliyor.
KARISI DANIŞMANI
Milletlerarası konferanslara katılsa ya da açılışlara gitse de Gani’nin ülkesi üstündeki denetimi tartışmalı. Yakın etrafına nazaran o, sarayında giderek daha yalnız bir insan haline geldi. Gani için “Karısı dahil yalnızca üç ya da dört kişiyi dinlediği ve herkese kuşkuyla yaklaştığı” yorumları yapılıyor. Gani’nin Lübnan asıllı Hıristiyan bir aileden gelen, lakin ismini ‘Bibi Gül’ olarak değiştiren ve Müslüman olduğunu söyleyen Rula Gani’nin eşi üstündeki nüfuzu da tenkit konusu oluyor.
FIRST LADY ELEŞTİRİLİYOR
Bayan hakları savunucusu olan Rula Gani, Afgan siyasetine faal iştirakiyle evvelki First Lady’lerden ayrışıyor. Bu durum muhaliflerinin Eşref Gani’ye “İpler Rula’nın elinde” eleştirisini yöneltmesine niye oluyor.
KİMSEYE GÜVENMİYOR
Yakın etrafının anlattığına bakılırsa, Eşref Gani, TV haberlerini dinleme konusunda bile isteksiz bir avuç danışmanına bağımlı durumda. ABD de Talibanla gayretinde sık sık 71 yaşındaki önder yerine etrafındakilerle iş tutunca nüfuzunu uygunca kaybetmiş görünüyor.
KABİL’İN 2 NUMARASI
Şu an Kabil’in iki numaralı adamı olarak Abdullah Abdullah öne çıkıyor. 2019 seçimlerinde Eşref Gani’ye karşı rakip olan Abdullah Abdullah, aslında bir göz cerrahı. daha sonradan siyasete atılan Abdullah Abdullah, Gani’nin kılpayı seçimleri kazanması üzerine sandıkta hile olduğunu söylemiş oldu. Bir yanda seçime iştirakin yüzde 18.7 üzere düşük bir iştirakle gerçekleşmiş olması tartışma yaratırken, öte yandan Abdullah Abdullah’ın yenilgiyi kabul etmemesi Kabil’de güç paylaşımını gündeme getirdi. 2020 yılında ABD’nin arabuluculğunda Abdullah, Afganistan İcra Heyeti Lideri oldu ve Taliban ile müzakereleri yürütme yetkisi verildi.
KİM BU TALİBAN? İSLAM BUYRUKLUĞU İLAN ETMEK İSTİYOR…
SÖZ Arapça’da ‘talebeler’ manasına geliyor. Bağımsızlık isteyen Peştu milliyetçilere karşı Pakistan tarafınca İslami bir hareket olarak teşvik edilen yapılanmaya ABD de Sovyetlere karşı koymak ismine takviye verdi. 1996-2001 devrinde Afganistan’ı yöneten Taliban, 11 Eylül 2001 atakları daha sonrası ABD’nin müdahalesiyle geri çekilmek zorunda kaldı. O tarihten beridir de batı dayanaklı Kabil hükümetine karşı savaşıyor. Örgüt, idarede kaldığı mühlet boyunca dayattığı sert dini kurallar ve bilhassa bayanlara karşı tavrı niçiniyle Batılı ülkelerin yansısını çekiyordu. Taliban’ın dini ideolojisi, ülkedeki farklı etnik kümeleri bir ortaya getiren ortak bir paydaya dönüşüyor. Taliban’ın maksadı bir daha Afganistan İslam Buyrukluğu ilan etmek.
İŞTE ÖNDER TAKIMI
Heybetullah Akhundzade: 2011’de ölen Molla Muhammed Ömer tarafınca kurulan örgüte artık Heybetulllah Akhundzade liderlik ediyor. ‘Müminlerin Lideri’ diye anılıyor. Siyasi, dini ve askeri konularda son kelam onda. 60 yaşında olduğu sanılan Akhundzade’nin yeri bilinmiyor.
Molla Muhammed Yakup: Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu. Askeri operasyonları koordine eden Yakup’un Afganistan’da olduğu sanılıyor. 30’lu yaşlarında.
Sirajuddin Hakkani: Hakkaniler mücahit kümesinin kumandanı Celalettin Hakkani’nin oğlu. Örgütün kasası, mali ve askeri varlıkları yönetiyor.
Molla Abdulgani Baradar: Taliban’ın kurucularından. Örgütün politik işlerini yönetiyor ve Doha’daki müzakerelere katılıyor.
Şer Muhammed Abbas Stanikzai: Taliban hükümeti sırasında bakan yardımcısıydı. Yaklaşık 10 yıldır Doha’da yaşıyor. Afgan hükümetiyle devam eden müzakere heyetinin üyesi.
Abdul Hakim Hakkani: Taliban’ın müzakere heyetinin başındaki isim. kuvvetli ulema konsebir daha liderlik eden Hakkani, Akhundzade’nin en güvendiği isimlerden biri.
AFGANİSTAN’da Taliban’ın süratli ilerleyişi alanda istikrarları altüst ederken, ağustos sonunda muharip birliklerini büsbütün çekip geride başşehir Kabil’deki Amerikan diplomatik çalışanının güvenliği için yalnızca 650 asker bırakmayı amaçlayan Washington idaresinin planları da bozuldu. Joe Biden idaresi artık, Afganistan’daki Amerikan diplomatik işçisi ve lokal müttefikleri başşehir Kabil’den tahliye etmek için 3 bin Amerikan askerini geri göndermeye hazırlanıyor.
KABİL’DEN KAÇIŞ HAZIRLIĞI
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü John Kirby, dün düzenlediği basın toplantısında Kabil Büyükelçiliğindeki işçinin tahliyesi için 3 taburun yola çıktığını, hafta sonu bölgede olacağını ve operasyonun başladığını deklare etti. Tahliye için gönderilen birliklerin her türlü taarruza karşılık vereceklerini söyleyen Kirby, operasyon dahilinde günde binlerce kişiyi tahliye edebilecek kapasiteye sahip olduklarını belirtti. Taliban’ın süratle ilerlemesinden ötürü telaşlı olduklarını söyleyen Kirby, Kabil’in ise yakın vakitte bir hücum altında olmayacağını düşündüklerini söz etti.
VİETNAM SENDROMU MU
ABD idaresinin Kabil’in düşmesine hazırlık yaptığı argüman edilirken, ABD’li siyasi çevreler, 1975 yılında Vietnam Savaşı’nda güneyin başşehri Saygon’un düşüşü sırasında yaşanan acılı süreci anımsatarak, Biden idaresini tenkit yağmuruna tuttu. Lider Joe Biden ise daha evvel bu benzetmeyi kesin bir lisanla reddetmiş, çekilme planının devam edeceğini vurgulamıştı.
NYT’DEN PAZARLIK TEZİ
Bu ortada Amerikan New York Times (NYT) gazetesi, ABD’li müzakerecilerin, Taliban’dan Kabil’i ele geçirmeleri durumunda ABD Büyükelçiliği’ne saldırmayacağına dair garanti almaya çalıştığını yazdı. NYT’ye açıklama yapan 5 eski ve mevcut diplomatik kaynak Kabil’deki Amerikan elçiliğindeki ruh halini giderek artan ölçüde gergin ve korkulu olarak tasvir etti. Bu elçilik binası Aralık 2001’de Amerikan deniz piyadeleri tarafınca Taliban’ın elinden alınmıştı.
LONDRA’DAN 600 ASKER
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, vatandaşlarının tahliyesi için Afganistan’a 600 asker gönderileceğini duyurdu. Wallace ayrıyeten Taliban’ın terör örgütü El Esas ile işbirliği yapması halinde Afganistan’a geri dönebilecekleri ikazında da bulundu. Alman Dışişleri Bakanlığı, Afganistan dışına tahliye uçuşları yapmayı planladıklarını ve Kabil’deki büyükelçilik çalışanını taban sayıya indireceklerini duyurdu.
18 MERKEZ ELLERİNDE
Cephede ise süratli gelişmeler yaşanıyor. Afgan hükümet güçlerinin, son 8 günde Taliban’a karşı denetimi kaybettiği vilayet merkezi sayısı, güneydeki Leşkergâh, Uruzgan ve Zabul, batıdaki Kale-i Nev ve Firuz Koh ile 18’e yükseldi. Ayrıyeten dün başşehir Kabil’e 50 km uzaklıktaki Logar vilayetinin merkezi Pul-i Alem kenti de Taliban’ın eline geçti. 34 vilayet merkezi bulunan Afganistan’ın ikinci büyük kenti olan Kandahar vilayetinin merkezi de evvelki gün Taliban’ın eline geçmişti.
HALKTAN KOPUK SARAYINDA YALNIZ
TALİBAN’ın süratle toprak kazanması üzerine ‘Afganistan’ı kim yönetiyor’ sorusu gündeme geldi. Afganistan’ın başında Cumhurbaşkanı Eşref Gani ve yetkiyi paylaştığı Afganistan İcra Heyeti Başkanlığı’na getirilen Abdullah Abdullah bulunuyor.
EŞREF GANİ KİMDİR
Gani’nin sıra dışı bir geçmişi var. Batı üniversitelerinde antropolog olarak eğitim goren Gani, global manada önde gelen bir fikir kuruluşu olan Devlet Aktifliği Enstitüsü’nün kurucusu.
2002’de ülkesine dönene kadar Johns Hopkins, Berkeley ve Columbia üniversitelerinde ders verdi. Dünya Bankası’nda çalıştı. 2014’ten beri iktidarda olan Gani için entelektüel lakin halktan kopuk bir önder portresi çiziliyor.
KARISI DANIŞMANI
Milletlerarası konferanslara katılsa ya da açılışlara gitse de Gani’nin ülkesi üstündeki denetimi tartışmalı. Yakın etrafına nazaran o, sarayında giderek daha yalnız bir insan haline geldi. Gani için “Karısı dahil yalnızca üç ya da dört kişiyi dinlediği ve herkese kuşkuyla yaklaştığı” yorumları yapılıyor. Gani’nin Lübnan asıllı Hıristiyan bir aileden gelen, lakin ismini ‘Bibi Gül’ olarak değiştiren ve Müslüman olduğunu söyleyen Rula Gani’nin eşi üstündeki nüfuzu da tenkit konusu oluyor.
FIRST LADY ELEŞTİRİLİYOR
Bayan hakları savunucusu olan Rula Gani, Afgan siyasetine faal iştirakiyle evvelki First Lady’lerden ayrışıyor. Bu durum muhaliflerinin Eşref Gani’ye “İpler Rula’nın elinde” eleştirisini yöneltmesine niye oluyor.
KİMSEYE GÜVENMİYOR
Yakın etrafının anlattığına bakılırsa, Eşref Gani, TV haberlerini dinleme konusunda bile isteksiz bir avuç danışmanına bağımlı durumda. ABD de Talibanla gayretinde sık sık 71 yaşındaki önder yerine etrafındakilerle iş tutunca nüfuzunu uygunca kaybetmiş görünüyor.
KABİL’İN 2 NUMARASI
Şu an Kabil’in iki numaralı adamı olarak Abdullah Abdullah öne çıkıyor. 2019 seçimlerinde Eşref Gani’ye karşı rakip olan Abdullah Abdullah, aslında bir göz cerrahı. daha sonradan siyasete atılan Abdullah Abdullah, Gani’nin kılpayı seçimleri kazanması üzerine sandıkta hile olduğunu söylemiş oldu. Bir yanda seçime iştirakin yüzde 18.7 üzere düşük bir iştirakle gerçekleşmiş olması tartışma yaratırken, öte yandan Abdullah Abdullah’ın yenilgiyi kabul etmemesi Kabil’de güç paylaşımını gündeme getirdi. 2020 yılında ABD’nin arabuluculğunda Abdullah, Afganistan İcra Heyeti Lideri oldu ve Taliban ile müzakereleri yürütme yetkisi verildi.
KİM BU TALİBAN? İSLAM BUYRUKLUĞU İLAN ETMEK İSTİYOR…
SÖZ Arapça’da ‘talebeler’ manasına geliyor. Bağımsızlık isteyen Peştu milliyetçilere karşı Pakistan tarafınca İslami bir hareket olarak teşvik edilen yapılanmaya ABD de Sovyetlere karşı koymak ismine takviye verdi. 1996-2001 devrinde Afganistan’ı yöneten Taliban, 11 Eylül 2001 atakları daha sonrası ABD’nin müdahalesiyle geri çekilmek zorunda kaldı. O tarihten beridir de batı dayanaklı Kabil hükümetine karşı savaşıyor. Örgüt, idarede kaldığı mühlet boyunca dayattığı sert dini kurallar ve bilhassa bayanlara karşı tavrı niçiniyle Batılı ülkelerin yansısını çekiyordu. Taliban’ın dini ideolojisi, ülkedeki farklı etnik kümeleri bir ortaya getiren ortak bir paydaya dönüşüyor. Taliban’ın maksadı bir daha Afganistan İslam Buyrukluğu ilan etmek.
İŞTE ÖNDER TAKIMI
Heybetullah Akhundzade: 2011’de ölen Molla Muhammed Ömer tarafınca kurulan örgüte artık Heybetulllah Akhundzade liderlik ediyor. ‘Müminlerin Lideri’ diye anılıyor. Siyasi, dini ve askeri konularda son kelam onda. 60 yaşında olduğu sanılan Akhundzade’nin yeri bilinmiyor.
Molla Muhammed Yakup: Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu. Askeri operasyonları koordine eden Yakup’un Afganistan’da olduğu sanılıyor. 30’lu yaşlarında.
Sirajuddin Hakkani: Hakkaniler mücahit kümesinin kumandanı Celalettin Hakkani’nin oğlu. Örgütün kasası, mali ve askeri varlıkları yönetiyor.
Molla Abdulgani Baradar: Taliban’ın kurucularından. Örgütün politik işlerini yönetiyor ve Doha’daki müzakerelere katılıyor.
Şer Muhammed Abbas Stanikzai: Taliban hükümeti sırasında bakan yardımcısıydı. Yaklaşık 10 yıldır Doha’da yaşıyor. Afgan hükümetiyle devam eden müzakere heyetinin üyesi.
Abdul Hakim Hakkani: Taliban’ın müzakere heyetinin başındaki isim. kuvvetli ulema konsebir daha liderlik eden Hakkani, Akhundzade’nin en güvendiği isimlerden biri.