Çiğdem AKBAYRAK
Karadeniz’de farklı tarihlerde onlarca kişinin vefatıyla sonuçlanan sel felaketlerinin akabinde, taşkınların büyük tahribata yol açtığı dere yataklarında yapılaşmaya devam edilmesi tartışma konusu. Karadeniz’deki felaketi yakından takip eden uzmanlar, dere yataklarında yıkılan binaların olduğu bölgelerde bir daha konut ve dükkanların inşa edildiği, acil afet planları hazırlanmadığı takdirde yeni felaketlerin önüne geçilemeyeceği konusunda hemfikir.
Dere yatağında bir daha yapılaşmaya gidilen yerlerden biri Giresun’un Dereli ilçesi. 22 Ağustos 2020’de ilçe merkezinde yaşanan ve ismi artık afet değil felaket olarak anılan sel niçiniyle Aksu çayının kenarlarında bulunan onlarca mesken ve dükkân yıkıldı, kent genelinde 11, ilçenin geri kalanında ise bir kişi hayatını kaybetti. Bu yıl ise Artvin, Rize, Düzce, Kastamonu, Sinop ve Bartın’da çok yağışlar niçiniyle yaz ayları boyunca dere kenarlarında yıkıcı taşkınlar gerçekleşti. Onlarca kişi ömrünü kaybederken, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ortadan bir aydan fazla müddet geçmesine karşın 15 kişinin hâlâ kayıp olduğunu geçtiğimiz günlerde deklare etti.
Dereli ilçesinde dere yatağına yapılan binalar ve çarpık yapılaşma ağır halde eleştirildi. İktidarın felaketin üzerinden yalnızca bir yıl geçtikten daha sonra yıkılan meskenlerin yerine TOKİ aracılığıyla yeni binalar dikmesi toplumsal medyada büyük reaksiyon topladı. Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde bu sene gerçekleşen taşkınların Dereli’deki sel felaketi ile en dikkat çeken ortak noktası dere yatağına yapılan yapılaşma.
Konuştuğumuz uzman ve tabiat savunucuları, dere yatağında yapılaşmanın ölümcül sonuçları olacağının ikazında bulunuyorlar. Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu, “Dere yataklarını daralttığınız ve dere yataklarının etrafına konut yaptığınız vakit bu yıkımlar her vakit olacak demektir. Zira o dere, vaktinde da gelmiş olduğu için biz oraya dere yatağı diyoruz” kelamlarıyla eleştiriyor bu yapılaşmanın tabiata tersliğini. Lakin mevzuyu evvela, bir daha yapılaşmanın arkasındaki sebepleri Dereli’nin en üst seviye yetkilisine, Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (AKP) seçilen Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu’na sorduk.
Belediye lideri: Tehlike bir daha var fakat dere oraya gelmiyor
Şenlikoğlu, dere yataklarında yapılaşmayla ilgili “radikal kararların alınması ve uygulanması” gerektiğini kabul ediyor. Fakat, TOKİ tarafınca inşa edilen binaların da belli ölçüde inançlı olduğunu savunuyor. Şenlikoğlu’nun yetkililerin tavsiyelerine “rağmen” yapıldığını söylemiş olduği bu yapılaşma HES’lerle bezenen derelerin kenarında yer alan merkezlere örnek teşkil edebileceği için kritik. Şenlikoğlu’na dere yatağındaki bir daha yapılaşmayla ilgili gündeme gelen tenkitleri teker teker sorduk:
bir daha yapılaşmada tedbirler neler?
Binalar dereye sıfırdı. Artık o binalar 20 metre geriye çekildi. 2 metre 25 cm yükseltildi. 2 metre daha inançlı bir kota çekilmiş oluyor.
Pekala, burada bir daha tehlike yok mu?
Var bir daha lakin dere oraya gelmiyor. Cumhurbaşkanımız buraya geldiğinde “burayı büsbütün taşıyın” dedi. Buradaki vatandaş bırakın taşınmayı, tıpkı yere yapılsın diye ısrar etti.
Siz nereye taşımayı planlıyordunuz? Felaketin akabinde planınız neydi?
Daha inançlı uzak bir alana taşımayı planladık. Vatandaş istemez, burası ticari bir merkez olmuş. Şayet Dereli’nin merkezi dedikleri üzere 15-20 km uzağa gdolayılmüş olsa Dereli ilçe vasfını yitirmiş üzere olur. Aslında fikir olarak hoş. Ancak biz vatandaşın güvenliğini sağlamak, lakin hem de ticaretini ve olağan ömrünü etkilememesi ismine yaptık. Buna karşın tenkit aldık. Bir taşımadan, iki daha inançlı bir alandan bahsediyoruz. Daha inançlı alana yapma vatandaşın da gönlünü alarak olur. Vatandaş “biz tıpkı yerimizde kalalım” dedi. Ben kulağımla duydum. Etraf Bakanımız Murat Kurum konuşma yaparken İçişleri Bakanımız Süleyman Soylu da vardı. Esnaf dedi ki “Allah razı olsun bizi kurtardınız, bizi birebir işyerlerimizde rahat bırakın biz çalışalım.” Bakan beyefendi “biz sizi artık es geçtik. Ancak biz iki sene, on sene daha sonra biz nasıl bir vicdanla kalacağız,” dedi. Cumhurbaşkanımız ve bakanlarımız büsbütün insanların can güvenliğini sağlamaya odaklandılar, daha sonrasında ise mal güvenliğini sağlamaya odaklandılar.
bu biçimde bir sel felaketinin akabinde vatandaşın isteğine mi odaklanılmalıydı yoksa can güvenliğinin sağlanmasına mı öncelik verilmeliydi?
Bakanımız dedi ki Etraf ve Şehircilik, DSİ, Karayolları olarak üçümüz ortak kotlar oluşturup yüzyıllık su debisinin akışının suratını alacağız dediler. Bu, ona nazaran oluşturuldu. kimi vakit bilim, teknik bile yetersiz kalıyor. Hayat deneyimiyle ikisini birleştirerek bir şeyler yapıyoruz. kimi vakit belediye olarak kimi projeleri eleştiriyoruz. Bizim için evvel can güvenliği diyoruz. Dereli bizim için bir dersti lakin Kastamonu’dan Sinop’tan daha sonra hiç latifesi yok.
Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu. | Fotoğraf: Çiğdem Akbayrak
Yeni oluşan alanlarda katiyen kırmızı çizgilerimizi oluşturuyoruz. Kırmızı çizgilere muhakkak imar müsaadesi vermeyeceğiz. Bizim emelimiz dere yataklarına değil, daha fazlaca yamaç yerlerine yerleşilmesini sağlamak. Artık bakanlığın müsaadesi yok, dere yatağına yerleşmeyi engelleyeceğiz. Afetler, travmalar epeyce büyük. Ben canlı olarak bu afeti yaşadım. Biz yöneticiler olarak duygusal kararları bırakıp radikal kararlar almamız gerekiyor. Radikal kararların yalnızca alınması değil, uygulanması gerekiyor.
“Dereli’de dertli bina oldukçatu; kentsel dönüşüme sokmamız gerekiyordu; bu afet daha sonrasında sağlandı”
Pekala, dere yatağında şu an bulunan yeni yapılan binalar tehlike arz etmiyor mu?
Dere yatağında yalnızca dükkanlar var, yerleşim yok. Birincisi, tehlikenin geldiği vadide 13 tane tersip bendi yapılıyor. Bu bentler baraj görevi görüp, oradaki kayaları ağaçları tutarak gelecek. Çarşı merkezindeki su akışı sağlanacak. Bu su akışının da suyu kesilerek gelecek. Birinci önlem bu. İkinci önlem dere kotlarından kent yükseltildi. Üçüncü olarak da dereler 20 metre çekildi. Bu en sıkıntı kurallarda da sağlam olacak mı? Biz bunun koruyacağını düşünüyoruz.
Bizim Dereli merkezde problemli bina oldukcatu, kentsel dönüşüme sokmamız gerekiyordu. Bu afet daha sonrasında sağlandı. Hazır olduğu vakit o caddedeki binaları bile hazır olduğu vakit ikinci etaba sokmamız lazım. Etap etap zahmetli binaları kentsel dönüşüme sokmamız lazım.
Bu binalar afet planına bakılırsa mi yapıldı?
Natürel. Tabanda sondaj yapıldı. Tabanda evvel fore kazık yapılması düşünüldü. Gerek duyulmayınca temelleri olağan binaların dört-beş katını taşıyacak biçimde yapıldı. Temeli büsbütün doldurdular. Şu anda dere yataklarında eksik kalan duvarları yapıyorlar.
Buradaki yıkılan köprünün ondan sonrasında daha alçak bir biçimde yapıldığı tenkitleri var. Ne söylersiniz?
O köprüde kusur var ise düzeltmek için talimat verdik vatandaşlarımızın şikayetleri doğrultusunda.
Paleosismolog Demirtaş: Taşkın yatakları yerleşime açılmamalı
Belediye Lideri Şenlikoğlu, TOKİ’nin öncülüğündeki yapılaşmanın Dereli sakinlerinin teşvikiyle, hukuka uygun ve inançlı biçimde yapıldığını öne sürüyor. Lakin bilim insanları ve tabiat savunucuları, dere yataklarının hiç bir şartta yapılaşmaya açılmaması gerektiğini belirtiyorlar.
“Burası bir hukuk devleti; yasalar, yönetmelikler ve genelgeler çerçevesinde yapılaşmaya gidilir”
Dereli’deki yapılaşmayla ilgili görüşlerini aktaran uzman paleosismolog ve yer bilimci Dr. Ramazan Demirtaş’a nazaran taşkının yaşandığı bölgedeki bir daha yapılaşma önemli bir risk ve kanunlara karşıt. “Dereli’de kimi konutlar taşkın yatağından çıkıp eteklere yapıldı. Taşkın yatakları mutlaka yerleşim ve yapılaşmaya açılmamalıdır,” diyor Demirtaş. Gelecekte, muhtemel benzeri 22 Ağustos 2020 sel afetini siz görmeyebilirsiniz, lakin çocuklarınız-torunlarınızın nazaranceğini sakın unutmayın,” diye kelamlarına ekliyor.
Demirtaş, tehlikenin afete dönüşmemesi için risk artırıcı etkenlerin ortadan kaldırılması gerektiğini söylüyor. “Tehlikenin afete dönüşmesindeki en değerli etken insanoğlunun kendisidir,” diyen Demirtaş yetkililerin sorumluluğunun belirleyici olduğunu, yapılaşmanın bölge sakinlerinin istekleri doğrultusunda değil, yasa ve yönetmeliklere nazaran gerçekleşebileceğini vurguluyor: “Karar verici pozisyonundaki yöneticilerin halka ve mahallî idarelere riskli yerlere bina yapıp yapmayacaklarını söyleme hakları olamaz. Burası bir hukuk devleti. Yasalar, yönetmelikler ve genelgeler var. Bu yasal düzenlemeler çerçevesinde yapılaşmaya gidilir.”
Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu
Tabiat savunucusu Okumuşoğlu: Bentler hatanın kabullenilişi
Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu da Şenlikoğlu’nun açıklamalarını gereğince tatmin edici bulmuyor. Türkiye’de yapılaşmaya bağlı bir çıkar sistemi üzerinden iktisadın döndüğünü söyleyen Okumuşoğlu, kararların ticari korkular ve insanların talepleri doğrultusunda değil, imar planları, imar müsaadeleri ve ruhsatlar çerçevesinde alınması gerektiğini söylüyor. Okumuşoğlu, Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu’nun açıklamaları doğrultusunda Aksu çayındaki yapılaşmayı şöyle kıymetlendirdi:
Karadeniz’de sel felaketleri son senelerda daha sık ve ölümcül. Karadeniz’de çarpık yapılaşma mı kelam konusu, evvelden beri süregelen afetler mi bunlar?
Karadeniz’de evvelden de sel olurdu, lakin artık seller ölümcül olmaya başladılar. Yağışların şiddeti ve sıklığı arttı. Ve Karadeniz bölgesinin yapısına hiç uygun olmayan yapılaşma, yollar, ağaç kesitleri, HES’lerden dolayı şiddetli ve sık yağışlar meydana geldiğinde, inşaatlarda oluşan hafriyatlar dere yataklarına doluyor. Dere yataklarına dolduğu vakit da kelam konusu seller epeyce ölümcül ve yıkıcı olabiliyor. Olağan ki Karadeniz’deki çarpık yapılaşma temel sebeplerinden bir tanesi. Ne hakikat dürüst imar planı, ne de imara uyanlar var. Dileyen dilediği yerden meskenine yol geçiriyor. Dileyen dilediği yerde tarla açıyor. Sonucunda de bunlar karşımıza geliyor, zira orman vasfını azalttığımızda toprağın ve ormanın su tutma yapısı bozuluyor. Şiddetli ve sık yağış halinde de yüzey akışları hayli süratli bir biçimde burada biriken hafriyatları dere yatağına taşıyıp, bir süre daha sonra da o dere yatağında oluşan birikintinin depolama yapmasına yol açıyor. Suyun gücüyle o depolanan materyal bir sel halinde dere yatağından aşağı akıyor.
Karadeniz’deki sel felaketlerinde büyük resmi gorebildik mi?
Büyük resmi bakılırsabildiğimizi düşünmüyorum. 2019’da Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Global İklim Değişikliği kapsamında Karadeniz Acil Aksiyon Planı diye bir aksiyon planı açıklamıştı. Bu Acil Aksiyon Planı’nda “Küresel iklim değişikliğine ahenk sağlayabilmemiz için dere yataklarına bütün konutların kamulaştırılıp uygun ve inançlı yerlere taşıyacağız,” deniyordu. “Dere yataklarına katiyen yapılaşmasına müsaade verilmeyecek. 1/ 100.000 ölçekli etraf tertibi planlarında yapacağımız değişikliklere uyduracağız kentlerdeki imar planlarını ve bu türlü vatandaşlarımızın can ve mal güvenliğini sağlayacağız,” deniyordu.
“Karadeniz’de yeni yapılara artık müsaade verilmemesi gerekiyor”
Ama bugüne kadar rastgele bu manada bir değişikliğe rastlamadığımız üzere, mesela bu yıl Çamlıhemşin’de dere yatağında yeni konutların TOKİ aracılığı ile yapılması için Çamlıhemşin Belediyesi bir imar planı hazırladı. Büyük resmi goremiyoruz zira bana bakılırsa büyük fotoğrafın gerisinde büyük bir rant var ve ülkedeki iktisadın temeli bu rant. Ve bu rant olduğu surece de ne yazık ki beton sevdası ve inşaatlardan yapılaşmadan uzak duramayacağımızı görüyorum. Yıkılan köprülerin yerine bir daha tıpkı köprüler muhtemelen yapılacak, yıkılan meskenlerin yerine muhtemelen bir daha meskenler dikilecek. Tahminen dere yatağına ıslah manasında birtakım çalışmalar yapılacak fakat özü şu: Dere yataklarını daralttığınız ve dere yataklarının etrafına konut yaptığınız vakit bu yıkımlar her vakit olacak demektir. Zira o dere, vaktinde da gelmiş olduğu için biz oraya dere yatağı diyoruz. Buraya yapı yapıldığı vakit sel bugün gelmezse on sene daha sonra, on sene daha sonra gelmezse 20 sene daha sonra gelecek demektir. ötürüsıyla burada rantın öne çıktığı, bilimin ve mühendisliğin geri planda kaldığı, siyasi ve ekonomik rantın bir arada yürüdüğü bir müddetç Türkiye’deki yapılaşma.
Sel bölgesinin yaşandığı yerde yapılaşma nasıl olmalı, ya da olmalı mı?
Sel bölgesinde yapılaşma katiyetle olmamalı. Karadeniz’de kentlerin durması gerekiyor artık. Büyümemesi de gerekiyor. Zira Karadeniz’in kent yapılaşmasına uygun alanları dolmuş vaziyette ve artık bundan daha sonrası tabiatta dokunulmaması gereken noktalar. Ya dere yatakları ya yamaçlar. Karadeniz’de yeni yapıların yapılmasına artık müsaade verilmemesi, dere yataklarında ve yamaçlarında olan yapıların kamulaştırılıp yapılaşmaya son verilmesi gerekiyor.
Dereli’de belediye lideri sel felaketinden daha sonra dere yataklarından konutların 20 metre daha geriye çekildiğini ve bentler yapıldığını söylemiş oldu. Bu bahiste ne düşünüyorsunuz, sizce kâfi mi?
Bu hatanın kabullenilişi. bu biçimde bir şey olamaz. Dere yatağındaki konutları 20 metre geriye çekmekle oradaki sellerden kurtulma bahtımız yok. Dere yatağı dereye aittir. Tabiata ilişkin olan bu alanlarda mutlaka meskenler yapılmamalı. Bundan on sene daha sonra yağışların yüzde kaç artacağı, şiddetinin ne olacağını bilemiyoruz. Zira dünyanın bilemediği bir husus global iklim değişimi. Konutları 20 metre geriye çekmek orada kâfi bir tedbir olmayacaktır.
HES’ler, dere yatağında bulunan konutları etkileyebilir mi?
Etkileyebilir. Ancak HES’ler büyük barajlar halinde yapılmıyor, setlerle oluyor. Gerisinde epeyce büyük de olmayan bir göl ağını oluşturuyor. ötürüsıyla gelecek ani selleri bir süre için durdurma tesiri olabilir. Proje tasarım evraklarında, ÇED (Çevre Tesir Değerlendirmesi) raporlarında, kapakların açılması durumunda aşağıya alarm vermek üzere birtakım faydaları olabileceği belirtiliyor. Ama herbiçimde bu alarm sistemleri de heyeti değil. bu biçimde büyük yağışlarda, o göl ağına gelen taşkının tabanı tutulamazsa, odun ve taşlar kapaklara ziyan verme noktasına gelirse bu kapaklar açılmak durumunda kalıyor. Kapaklar açıldığı vakit gölle birlikte, taşkın suları da fazlaca süratli bir biçimde dere yatağına dolabiliyor ve orada oluşacak sele bir çarpan tesiri olabiliyor. Bu bakımdan daha dikkatli yapılması gerekir HES’lerin. Kaldı ki bizdeki HES’ler standartlarına uygun biçimde yapılmıyor. ötürüsıyla bu HES’ler yapılırken yolların açılması, dinamit atımları, dere yatağındaki çalışmalar daima bir hafriyat oluşumuna niçiniyet veriyor. Ve bu hafriyatlar da gelen taşkın suların süratiyle büyük bir güce dönüşüyor. Ve suyla birlikte önüne ne katarsa onları yıka yıka devam ediyor. HES’lerin o manada inşa edilirken tabiata bırakmış olduğu yıkım, selleri tetikleyen çarpan tesiri yapan bir yan.
“İdare, faal hukuk uygulamayıp vatandaşı bir nevi esir alıyor”
Dere yataklarında mümkün bir felaket için risk tahlili yapılmamışsa yeni felaketlere kapı aralanmış mıdır?
Türkiye’de bu biçimde bir tahlil risk tahlili hiç bir yerde yok. Havza bazında idare dediğimiz birtakım Avrupa Birliği tarafınca geliştirilmiş su havzalarını yönetme biçimi var ama uygulaması yok. Türkiye de 26 havzaya bölünmüş vaziyette. Onlar da hangi havzada hangi baraj yapılabilir formunda değerlendirmelerle dolu. Lakin onun haricinde şu havzada şu riskler var, ötürüsıyla da şu önlemleri alalım denmiyor. Denmiş olsa aslına bakarsan o ıslah projeleri yapılmaz ve o dere yataklarından çıkartılmış olurdu o beşerler. Ya da imar planı yapılmaz, ruhsat verilmezdi. İmarları, ruhsatları veren orada olan biteni görmeyen bütün yönetim aslında nazaranvini berbata kullanma hatasını işlemiş vaziyettedir bana nazaran.
Dereli Belediye Lideri, “Cumhurbaşkanımız buraya geldiğinde ‘burayı taşıyın’ dedi. Buradaki vatandaş bırak taşınmayı sıfırı tıpkı yere yapılsın diye ısrar etti” halinde bir açıklama yaptı. Bununla ilgili ne söylemek istersiniz?
Bunun yasası var hukuku var, imar planı var ruhsatı var. Kalkıp da ruhsat verilmeyecek olan bir yere vatandaş mesken yapmaya kalkıyorsa derhal devletin harekete geçip oradaki o yapıyı durdurması gerekir. Şayet durdurmuyorsanız bir suça ortak olmuş olursunuz. Yarın, öbür gün ölecek olan insanların vebali de üzerinize kalır. Maalesef, bilhassa Doğu Karadeniz’de dileyen dilediği yere konut yapıyor. Kimse ruhsat yahut imara bakmıyor. Cumhurbaşkanının ‘yapılmasın’ dediği yerde rant durmuyor. Orada devletin tedbir alması, cezaların caydırıcı olması gerekiyor. Yönetimin hukuku uygulaması gerekiyor. Yönetim, aktif hukuk uygulamayıp oradaki ruhsatsız yapı yapan vatandaşı bir nevi esir alıyor. Gerisinden ona dilediğini yaptırıyor. “İmar affı çıkartacağız” diyebiliyor. Oradaki siyasi rant budur.
Karadeniz’deki bu felaketlerin ortak noktası nedir, önlemenin yolu nedir?
Türkiye’de yalnızca betona bağlı bir ekonomik model var. Bu ekonomik rant durmadığı surece, tabiat kelamını sakınmadan söyleyecek üzere duruyor. Felaketler tabiatın bir lisanıdır diyebiliriz. Tabiat ufak ufak ihtarlarını yapmıştır geçmişte. Lakin artık direkt doğruya karşılığını veriyor. Ranta değil akla bilime dayalı, Avrupa standartlarında şehircilik prensiplerine uygun planlarla Karadeniz bölgesini düşünmek lâzım. Karadeniz bölgesi fazlaca dik yamaçlardan oluşan bir bölge. Global iklim değişimi, HES’lerden dolayı suların döngüsünün bozulması, bir epey barajın yapılması niçiniyle, yamaçlara, dere yataklarına yollar yapılması, yollarla bir arada betonlaşmanın artması, üzerine dere yataklarının daraltılmasıyla ıslah projelerinin genişlemesi ve ağaçların kesilmesi, tarlaların açılmasının çarpan tesiriyle oluşan sellerden bahsediyoruz. Bütün bunların ele alınıp bilimsel temellerle tahlil geliştirilmesi gerekiyor.
Bugün Kastamonu Bozkurt’ta, dün Rize’de, Dereli’de: Karadeniz kıyısı boyunca şiddeti artan yağışlar, yamaçlarda ve dere yataklarında plansız yapılaşmanın tesiriyle taşkınlarda önemli yıkımlara sebep oluyor. 2015’te Hopa’da meydana gelen sel felaketinde 11 kişi ölmüştü. Yeşil Artvin Derneği’nden Parıltı Sevinç Karahan, bu sene de bir sel felaketinin yaşandığını belirterek, sürdürülen siyasetlerin yanlışlığına işaret ediyor. “Bu felaketlerin hepsi yanlış yapılaşma, yanlış orman kısmının etkilediği felaketler. Doğayı epey tahrip etmemek gerekiyor. yıllardır bunlarla çaba ediyoruz. Evvelden bu kadar büyük felaketler hayatıyorduk,” diyor Karahan. Artvin vilayetini uzunluktan boya kat eden Çoruh ırmağı üstündeki HES’lerin tesirleri ve Cerattepe’deki madencilik projesi Artvin halkını bir çok endişelendiriyor. “Doğayı tahrip etmenin geri dönüşü fazlaca sıkıntı,” diyor Karahan. “O yüzden kendimiz ve başka canlılar için gelecek jenerasyonlar için bu yanlışlardan dönülmesi gerekiyor. Hayat alanları yalnızca biz beşerler için değil dünyadaki tüm canlılar içindir. her insanın ortak akılla hareket etmesi lazım. Başta yöneticilerin.”
Dereli, Karadeniz’de taşkınların yaşandığı kritik alanlarda tabiata ve iklim kaidelerine uygun bir ömür alanı yaratabilmek için bir model oluşturabilirdi. Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu, her ne kadar TOKİ projesini savunsa dahi bu emelden kimi odunların verildiğini kabul ediyor. Lakin biliminsanları ve tabiat savunucularının görüşü, bu ödünler verilmeye devam ettikçe Karadeniz’de bu felaket görünümlerinin tekrar edeceği istikametinde. Dereli, Bozkurt’ta meydana gelen felaketlerin yenileri yaşanmaması için sel felaketlerinin akabinde burada yapılacak bir daha inşaat çalışmalarını izlemek kıymet taşıyor. Dereli özelinde ise, her ne kadar daha inançlı olması için önlem alınsa da birebir yapılaşma modelinin sürdürüldüğü ve tabiatla daha uyumlu bir yenileme fırsatının kaçtığı göze çarpıyor.
Bu haber birinci vakit içinderda Gezegen24’te yayımlanmıştır.
Karadeniz’de farklı tarihlerde onlarca kişinin vefatıyla sonuçlanan sel felaketlerinin akabinde, taşkınların büyük tahribata yol açtığı dere yataklarında yapılaşmaya devam edilmesi tartışma konusu. Karadeniz’deki felaketi yakından takip eden uzmanlar, dere yataklarında yıkılan binaların olduğu bölgelerde bir daha konut ve dükkanların inşa edildiği, acil afet planları hazırlanmadığı takdirde yeni felaketlerin önüne geçilemeyeceği konusunda hemfikir.
Dere yatağında bir daha yapılaşmaya gidilen yerlerden biri Giresun’un Dereli ilçesi. 22 Ağustos 2020’de ilçe merkezinde yaşanan ve ismi artık afet değil felaket olarak anılan sel niçiniyle Aksu çayının kenarlarında bulunan onlarca mesken ve dükkân yıkıldı, kent genelinde 11, ilçenin geri kalanında ise bir kişi hayatını kaybetti. Bu yıl ise Artvin, Rize, Düzce, Kastamonu, Sinop ve Bartın’da çok yağışlar niçiniyle yaz ayları boyunca dere kenarlarında yıkıcı taşkınlar gerçekleşti. Onlarca kişi ömrünü kaybederken, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ortadan bir aydan fazla müddet geçmesine karşın 15 kişinin hâlâ kayıp olduğunu geçtiğimiz günlerde deklare etti.
Dereli ilçesinde dere yatağına yapılan binalar ve çarpık yapılaşma ağır halde eleştirildi. İktidarın felaketin üzerinden yalnızca bir yıl geçtikten daha sonra yıkılan meskenlerin yerine TOKİ aracılığıyla yeni binalar dikmesi toplumsal medyada büyük reaksiyon topladı. Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde bu sene gerçekleşen taşkınların Dereli’deki sel felaketi ile en dikkat çeken ortak noktası dere yatağına yapılan yapılaşma.
Konuştuğumuz uzman ve tabiat savunucuları, dere yatağında yapılaşmanın ölümcül sonuçları olacağının ikazında bulunuyorlar. Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu, “Dere yataklarını daralttığınız ve dere yataklarının etrafına konut yaptığınız vakit bu yıkımlar her vakit olacak demektir. Zira o dere, vaktinde da gelmiş olduğu için biz oraya dere yatağı diyoruz” kelamlarıyla eleştiriyor bu yapılaşmanın tabiata tersliğini. Lakin mevzuyu evvela, bir daha yapılaşmanın arkasındaki sebepleri Dereli’nin en üst seviye yetkilisine, Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (AKP) seçilen Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu’na sorduk.
Belediye lideri: Tehlike bir daha var fakat dere oraya gelmiyor
Şenlikoğlu, dere yataklarında yapılaşmayla ilgili “radikal kararların alınması ve uygulanması” gerektiğini kabul ediyor. Fakat, TOKİ tarafınca inşa edilen binaların da belli ölçüde inançlı olduğunu savunuyor. Şenlikoğlu’nun yetkililerin tavsiyelerine “rağmen” yapıldığını söylemiş olduği bu yapılaşma HES’lerle bezenen derelerin kenarında yer alan merkezlere örnek teşkil edebileceği için kritik. Şenlikoğlu’na dere yatağındaki bir daha yapılaşmayla ilgili gündeme gelen tenkitleri teker teker sorduk:
bir daha yapılaşmada tedbirler neler?
Binalar dereye sıfırdı. Artık o binalar 20 metre geriye çekildi. 2 metre 25 cm yükseltildi. 2 metre daha inançlı bir kota çekilmiş oluyor.
Pekala, burada bir daha tehlike yok mu?
Var bir daha lakin dere oraya gelmiyor. Cumhurbaşkanımız buraya geldiğinde “burayı büsbütün taşıyın” dedi. Buradaki vatandaş bırakın taşınmayı, tıpkı yere yapılsın diye ısrar etti.
Siz nereye taşımayı planlıyordunuz? Felaketin akabinde planınız neydi?
Daha inançlı uzak bir alana taşımayı planladık. Vatandaş istemez, burası ticari bir merkez olmuş. Şayet Dereli’nin merkezi dedikleri üzere 15-20 km uzağa gdolayılmüş olsa Dereli ilçe vasfını yitirmiş üzere olur. Aslında fikir olarak hoş. Ancak biz vatandaşın güvenliğini sağlamak, lakin hem de ticaretini ve olağan ömrünü etkilememesi ismine yaptık. Buna karşın tenkit aldık. Bir taşımadan, iki daha inançlı bir alandan bahsediyoruz. Daha inançlı alana yapma vatandaşın da gönlünü alarak olur. Vatandaş “biz tıpkı yerimizde kalalım” dedi. Ben kulağımla duydum. Etraf Bakanımız Murat Kurum konuşma yaparken İçişleri Bakanımız Süleyman Soylu da vardı. Esnaf dedi ki “Allah razı olsun bizi kurtardınız, bizi birebir işyerlerimizde rahat bırakın biz çalışalım.” Bakan beyefendi “biz sizi artık es geçtik. Ancak biz iki sene, on sene daha sonra biz nasıl bir vicdanla kalacağız,” dedi. Cumhurbaşkanımız ve bakanlarımız büsbütün insanların can güvenliğini sağlamaya odaklandılar, daha sonrasında ise mal güvenliğini sağlamaya odaklandılar.
bu biçimde bir sel felaketinin akabinde vatandaşın isteğine mi odaklanılmalıydı yoksa can güvenliğinin sağlanmasına mı öncelik verilmeliydi?
Bakanımız dedi ki Etraf ve Şehircilik, DSİ, Karayolları olarak üçümüz ortak kotlar oluşturup yüzyıllık su debisinin akışının suratını alacağız dediler. Bu, ona nazaran oluşturuldu. kimi vakit bilim, teknik bile yetersiz kalıyor. Hayat deneyimiyle ikisini birleştirerek bir şeyler yapıyoruz. kimi vakit belediye olarak kimi projeleri eleştiriyoruz. Bizim için evvel can güvenliği diyoruz. Dereli bizim için bir dersti lakin Kastamonu’dan Sinop’tan daha sonra hiç latifesi yok.
Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu. | Fotoğraf: Çiğdem Akbayrak
Yeni oluşan alanlarda katiyen kırmızı çizgilerimizi oluşturuyoruz. Kırmızı çizgilere muhakkak imar müsaadesi vermeyeceğiz. Bizim emelimiz dere yataklarına değil, daha fazlaca yamaç yerlerine yerleşilmesini sağlamak. Artık bakanlığın müsaadesi yok, dere yatağına yerleşmeyi engelleyeceğiz. Afetler, travmalar epeyce büyük. Ben canlı olarak bu afeti yaşadım. Biz yöneticiler olarak duygusal kararları bırakıp radikal kararlar almamız gerekiyor. Radikal kararların yalnızca alınması değil, uygulanması gerekiyor.
“Dereli’de dertli bina oldukçatu; kentsel dönüşüme sokmamız gerekiyordu; bu afet daha sonrasında sağlandı”
Pekala, dere yatağında şu an bulunan yeni yapılan binalar tehlike arz etmiyor mu?
Dere yatağında yalnızca dükkanlar var, yerleşim yok. Birincisi, tehlikenin geldiği vadide 13 tane tersip bendi yapılıyor. Bu bentler baraj görevi görüp, oradaki kayaları ağaçları tutarak gelecek. Çarşı merkezindeki su akışı sağlanacak. Bu su akışının da suyu kesilerek gelecek. Birinci önlem bu. İkinci önlem dere kotlarından kent yükseltildi. Üçüncü olarak da dereler 20 metre çekildi. Bu en sıkıntı kurallarda da sağlam olacak mı? Biz bunun koruyacağını düşünüyoruz.
Bizim Dereli merkezde problemli bina oldukcatu, kentsel dönüşüme sokmamız gerekiyordu. Bu afet daha sonrasında sağlandı. Hazır olduğu vakit o caddedeki binaları bile hazır olduğu vakit ikinci etaba sokmamız lazım. Etap etap zahmetli binaları kentsel dönüşüme sokmamız lazım.
Bu binalar afet planına bakılırsa mi yapıldı?
Natürel. Tabanda sondaj yapıldı. Tabanda evvel fore kazık yapılması düşünüldü. Gerek duyulmayınca temelleri olağan binaların dört-beş katını taşıyacak biçimde yapıldı. Temeli büsbütün doldurdular. Şu anda dere yataklarında eksik kalan duvarları yapıyorlar.
Buradaki yıkılan köprünün ondan sonrasında daha alçak bir biçimde yapıldığı tenkitleri var. Ne söylersiniz?
O köprüde kusur var ise düzeltmek için talimat verdik vatandaşlarımızın şikayetleri doğrultusunda.
Paleosismolog Demirtaş: Taşkın yatakları yerleşime açılmamalı
Belediye Lideri Şenlikoğlu, TOKİ’nin öncülüğündeki yapılaşmanın Dereli sakinlerinin teşvikiyle, hukuka uygun ve inançlı biçimde yapıldığını öne sürüyor. Lakin bilim insanları ve tabiat savunucuları, dere yataklarının hiç bir şartta yapılaşmaya açılmaması gerektiğini belirtiyorlar.
“Burası bir hukuk devleti; yasalar, yönetmelikler ve genelgeler çerçevesinde yapılaşmaya gidilir”
Dereli’deki yapılaşmayla ilgili görüşlerini aktaran uzman paleosismolog ve yer bilimci Dr. Ramazan Demirtaş’a nazaran taşkının yaşandığı bölgedeki bir daha yapılaşma önemli bir risk ve kanunlara karşıt. “Dereli’de kimi konutlar taşkın yatağından çıkıp eteklere yapıldı. Taşkın yatakları mutlaka yerleşim ve yapılaşmaya açılmamalıdır,” diyor Demirtaş. Gelecekte, muhtemel benzeri 22 Ağustos 2020 sel afetini siz görmeyebilirsiniz, lakin çocuklarınız-torunlarınızın nazaranceğini sakın unutmayın,” diye kelamlarına ekliyor.
Demirtaş, tehlikenin afete dönüşmemesi için risk artırıcı etkenlerin ortadan kaldırılması gerektiğini söylüyor. “Tehlikenin afete dönüşmesindeki en değerli etken insanoğlunun kendisidir,” diyen Demirtaş yetkililerin sorumluluğunun belirleyici olduğunu, yapılaşmanın bölge sakinlerinin istekleri doğrultusunda değil, yasa ve yönetmeliklere nazaran gerçekleşebileceğini vurguluyor: “Karar verici pozisyonundaki yöneticilerin halka ve mahallî idarelere riskli yerlere bina yapıp yapmayacaklarını söyleme hakları olamaz. Burası bir hukuk devleti. Yasalar, yönetmelikler ve genelgeler var. Bu yasal düzenlemeler çerçevesinde yapılaşmaya gidilir.”
Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu
Tabiat savunucusu Okumuşoğlu: Bentler hatanın kabullenilişi
Etraf ve Ekoloji Hareketi’nden avukat Yakup Okumuşoğlu da Şenlikoğlu’nun açıklamalarını gereğince tatmin edici bulmuyor. Türkiye’de yapılaşmaya bağlı bir çıkar sistemi üzerinden iktisadın döndüğünü söyleyen Okumuşoğlu, kararların ticari korkular ve insanların talepleri doğrultusunda değil, imar planları, imar müsaadeleri ve ruhsatlar çerçevesinde alınması gerektiğini söylüyor. Okumuşoğlu, Dereli Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu’nun açıklamaları doğrultusunda Aksu çayındaki yapılaşmayı şöyle kıymetlendirdi:
Karadeniz’de sel felaketleri son senelerda daha sık ve ölümcül. Karadeniz’de çarpık yapılaşma mı kelam konusu, evvelden beri süregelen afetler mi bunlar?
Karadeniz’de evvelden de sel olurdu, lakin artık seller ölümcül olmaya başladılar. Yağışların şiddeti ve sıklığı arttı. Ve Karadeniz bölgesinin yapısına hiç uygun olmayan yapılaşma, yollar, ağaç kesitleri, HES’lerden dolayı şiddetli ve sık yağışlar meydana geldiğinde, inşaatlarda oluşan hafriyatlar dere yataklarına doluyor. Dere yataklarına dolduğu vakit da kelam konusu seller epeyce ölümcül ve yıkıcı olabiliyor. Olağan ki Karadeniz’deki çarpık yapılaşma temel sebeplerinden bir tanesi. Ne hakikat dürüst imar planı, ne de imara uyanlar var. Dileyen dilediği yerden meskenine yol geçiriyor. Dileyen dilediği yerde tarla açıyor. Sonucunda de bunlar karşımıza geliyor, zira orman vasfını azalttığımızda toprağın ve ormanın su tutma yapısı bozuluyor. Şiddetli ve sık yağış halinde de yüzey akışları hayli süratli bir biçimde burada biriken hafriyatları dere yatağına taşıyıp, bir süre daha sonra da o dere yatağında oluşan birikintinin depolama yapmasına yol açıyor. Suyun gücüyle o depolanan materyal bir sel halinde dere yatağından aşağı akıyor.
Karadeniz’deki sel felaketlerinde büyük resmi gorebildik mi?
Büyük resmi bakılırsabildiğimizi düşünmüyorum. 2019’da Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Global İklim Değişikliği kapsamında Karadeniz Acil Aksiyon Planı diye bir aksiyon planı açıklamıştı. Bu Acil Aksiyon Planı’nda “Küresel iklim değişikliğine ahenk sağlayabilmemiz için dere yataklarına bütün konutların kamulaştırılıp uygun ve inançlı yerlere taşıyacağız,” deniyordu. “Dere yataklarına katiyen yapılaşmasına müsaade verilmeyecek. 1/ 100.000 ölçekli etraf tertibi planlarında yapacağımız değişikliklere uyduracağız kentlerdeki imar planlarını ve bu türlü vatandaşlarımızın can ve mal güvenliğini sağlayacağız,” deniyordu.
“Karadeniz’de yeni yapılara artık müsaade verilmemesi gerekiyor”
Ama bugüne kadar rastgele bu manada bir değişikliğe rastlamadığımız üzere, mesela bu yıl Çamlıhemşin’de dere yatağında yeni konutların TOKİ aracılığı ile yapılması için Çamlıhemşin Belediyesi bir imar planı hazırladı. Büyük resmi goremiyoruz zira bana bakılırsa büyük fotoğrafın gerisinde büyük bir rant var ve ülkedeki iktisadın temeli bu rant. Ve bu rant olduğu surece de ne yazık ki beton sevdası ve inşaatlardan yapılaşmadan uzak duramayacağımızı görüyorum. Yıkılan köprülerin yerine bir daha tıpkı köprüler muhtemelen yapılacak, yıkılan meskenlerin yerine muhtemelen bir daha meskenler dikilecek. Tahminen dere yatağına ıslah manasında birtakım çalışmalar yapılacak fakat özü şu: Dere yataklarını daralttığınız ve dere yataklarının etrafına konut yaptığınız vakit bu yıkımlar her vakit olacak demektir. Zira o dere, vaktinde da gelmiş olduğu için biz oraya dere yatağı diyoruz. Buraya yapı yapıldığı vakit sel bugün gelmezse on sene daha sonra, on sene daha sonra gelmezse 20 sene daha sonra gelecek demektir. ötürüsıyla burada rantın öne çıktığı, bilimin ve mühendisliğin geri planda kaldığı, siyasi ve ekonomik rantın bir arada yürüdüğü bir müddetç Türkiye’deki yapılaşma.
Sel bölgesinin yaşandığı yerde yapılaşma nasıl olmalı, ya da olmalı mı?
Sel bölgesinde yapılaşma katiyetle olmamalı. Karadeniz’de kentlerin durması gerekiyor artık. Büyümemesi de gerekiyor. Zira Karadeniz’in kent yapılaşmasına uygun alanları dolmuş vaziyette ve artık bundan daha sonrası tabiatta dokunulmaması gereken noktalar. Ya dere yatakları ya yamaçlar. Karadeniz’de yeni yapıların yapılmasına artık müsaade verilmemesi, dere yataklarında ve yamaçlarında olan yapıların kamulaştırılıp yapılaşmaya son verilmesi gerekiyor.
Dereli’de belediye lideri sel felaketinden daha sonra dere yataklarından konutların 20 metre daha geriye çekildiğini ve bentler yapıldığını söylemiş oldu. Bu bahiste ne düşünüyorsunuz, sizce kâfi mi?
Bu hatanın kabullenilişi. bu biçimde bir şey olamaz. Dere yatağındaki konutları 20 metre geriye çekmekle oradaki sellerden kurtulma bahtımız yok. Dere yatağı dereye aittir. Tabiata ilişkin olan bu alanlarda mutlaka meskenler yapılmamalı. Bundan on sene daha sonra yağışların yüzde kaç artacağı, şiddetinin ne olacağını bilemiyoruz. Zira dünyanın bilemediği bir husus global iklim değişimi. Konutları 20 metre geriye çekmek orada kâfi bir tedbir olmayacaktır.
HES’ler, dere yatağında bulunan konutları etkileyebilir mi?
Etkileyebilir. Ancak HES’ler büyük barajlar halinde yapılmıyor, setlerle oluyor. Gerisinde epeyce büyük de olmayan bir göl ağını oluşturuyor. ötürüsıyla gelecek ani selleri bir süre için durdurma tesiri olabilir. Proje tasarım evraklarında, ÇED (Çevre Tesir Değerlendirmesi) raporlarında, kapakların açılması durumunda aşağıya alarm vermek üzere birtakım faydaları olabileceği belirtiliyor. Ama herbiçimde bu alarm sistemleri de heyeti değil. bu biçimde büyük yağışlarda, o göl ağına gelen taşkının tabanı tutulamazsa, odun ve taşlar kapaklara ziyan verme noktasına gelirse bu kapaklar açılmak durumunda kalıyor. Kapaklar açıldığı vakit gölle birlikte, taşkın suları da fazlaca süratli bir biçimde dere yatağına dolabiliyor ve orada oluşacak sele bir çarpan tesiri olabiliyor. Bu bakımdan daha dikkatli yapılması gerekir HES’lerin. Kaldı ki bizdeki HES’ler standartlarına uygun biçimde yapılmıyor. ötürüsıyla bu HES’ler yapılırken yolların açılması, dinamit atımları, dere yatağındaki çalışmalar daima bir hafriyat oluşumuna niçiniyet veriyor. Ve bu hafriyatlar da gelen taşkın suların süratiyle büyük bir güce dönüşüyor. Ve suyla birlikte önüne ne katarsa onları yıka yıka devam ediyor. HES’lerin o manada inşa edilirken tabiata bırakmış olduğu yıkım, selleri tetikleyen çarpan tesiri yapan bir yan.
“İdare, faal hukuk uygulamayıp vatandaşı bir nevi esir alıyor”
Dere yataklarında mümkün bir felaket için risk tahlili yapılmamışsa yeni felaketlere kapı aralanmış mıdır?
Türkiye’de bu biçimde bir tahlil risk tahlili hiç bir yerde yok. Havza bazında idare dediğimiz birtakım Avrupa Birliği tarafınca geliştirilmiş su havzalarını yönetme biçimi var ama uygulaması yok. Türkiye de 26 havzaya bölünmüş vaziyette. Onlar da hangi havzada hangi baraj yapılabilir formunda değerlendirmelerle dolu. Lakin onun haricinde şu havzada şu riskler var, ötürüsıyla da şu önlemleri alalım denmiyor. Denmiş olsa aslına bakarsan o ıslah projeleri yapılmaz ve o dere yataklarından çıkartılmış olurdu o beşerler. Ya da imar planı yapılmaz, ruhsat verilmezdi. İmarları, ruhsatları veren orada olan biteni görmeyen bütün yönetim aslında nazaranvini berbata kullanma hatasını işlemiş vaziyettedir bana nazaran.
Dereli Belediye Lideri, “Cumhurbaşkanımız buraya geldiğinde ‘burayı taşıyın’ dedi. Buradaki vatandaş bırak taşınmayı sıfırı tıpkı yere yapılsın diye ısrar etti” halinde bir açıklama yaptı. Bununla ilgili ne söylemek istersiniz?
Bunun yasası var hukuku var, imar planı var ruhsatı var. Kalkıp da ruhsat verilmeyecek olan bir yere vatandaş mesken yapmaya kalkıyorsa derhal devletin harekete geçip oradaki o yapıyı durdurması gerekir. Şayet durdurmuyorsanız bir suça ortak olmuş olursunuz. Yarın, öbür gün ölecek olan insanların vebali de üzerinize kalır. Maalesef, bilhassa Doğu Karadeniz’de dileyen dilediği yere konut yapıyor. Kimse ruhsat yahut imara bakmıyor. Cumhurbaşkanının ‘yapılmasın’ dediği yerde rant durmuyor. Orada devletin tedbir alması, cezaların caydırıcı olması gerekiyor. Yönetimin hukuku uygulaması gerekiyor. Yönetim, aktif hukuk uygulamayıp oradaki ruhsatsız yapı yapan vatandaşı bir nevi esir alıyor. Gerisinden ona dilediğini yaptırıyor. “İmar affı çıkartacağız” diyebiliyor. Oradaki siyasi rant budur.
Karadeniz’deki bu felaketlerin ortak noktası nedir, önlemenin yolu nedir?
Türkiye’de yalnızca betona bağlı bir ekonomik model var. Bu ekonomik rant durmadığı surece, tabiat kelamını sakınmadan söyleyecek üzere duruyor. Felaketler tabiatın bir lisanıdır diyebiliriz. Tabiat ufak ufak ihtarlarını yapmıştır geçmişte. Lakin artık direkt doğruya karşılığını veriyor. Ranta değil akla bilime dayalı, Avrupa standartlarında şehircilik prensiplerine uygun planlarla Karadeniz bölgesini düşünmek lâzım. Karadeniz bölgesi fazlaca dik yamaçlardan oluşan bir bölge. Global iklim değişimi, HES’lerden dolayı suların döngüsünün bozulması, bir epey barajın yapılması niçiniyle, yamaçlara, dere yataklarına yollar yapılması, yollarla bir arada betonlaşmanın artması, üzerine dere yataklarının daraltılmasıyla ıslah projelerinin genişlemesi ve ağaçların kesilmesi, tarlaların açılmasının çarpan tesiriyle oluşan sellerden bahsediyoruz. Bütün bunların ele alınıp bilimsel temellerle tahlil geliştirilmesi gerekiyor.
Bugün Kastamonu Bozkurt’ta, dün Rize’de, Dereli’de: Karadeniz kıyısı boyunca şiddeti artan yağışlar, yamaçlarda ve dere yataklarında plansız yapılaşmanın tesiriyle taşkınlarda önemli yıkımlara sebep oluyor. 2015’te Hopa’da meydana gelen sel felaketinde 11 kişi ölmüştü. Yeşil Artvin Derneği’nden Parıltı Sevinç Karahan, bu sene de bir sel felaketinin yaşandığını belirterek, sürdürülen siyasetlerin yanlışlığına işaret ediyor. “Bu felaketlerin hepsi yanlış yapılaşma, yanlış orman kısmının etkilediği felaketler. Doğayı epey tahrip etmemek gerekiyor. yıllardır bunlarla çaba ediyoruz. Evvelden bu kadar büyük felaketler hayatıyorduk,” diyor Karahan. Artvin vilayetini uzunluktan boya kat eden Çoruh ırmağı üstündeki HES’lerin tesirleri ve Cerattepe’deki madencilik projesi Artvin halkını bir çok endişelendiriyor. “Doğayı tahrip etmenin geri dönüşü fazlaca sıkıntı,” diyor Karahan. “O yüzden kendimiz ve başka canlılar için gelecek jenerasyonlar için bu yanlışlardan dönülmesi gerekiyor. Hayat alanları yalnızca biz beşerler için değil dünyadaki tüm canlılar içindir. her insanın ortak akılla hareket etmesi lazım. Başta yöneticilerin.”
Dereli, Karadeniz’de taşkınların yaşandığı kritik alanlarda tabiata ve iklim kaidelerine uygun bir ömür alanı yaratabilmek için bir model oluşturabilirdi. Belediye Lideri Zeki Şenlikoğlu, her ne kadar TOKİ projesini savunsa dahi bu emelden kimi odunların verildiğini kabul ediyor. Lakin biliminsanları ve tabiat savunucularının görüşü, bu ödünler verilmeye devam ettikçe Karadeniz’de bu felaket görünümlerinin tekrar edeceği istikametinde. Dereli, Bozkurt’ta meydana gelen felaketlerin yenileri yaşanmaması için sel felaketlerinin akabinde burada yapılacak bir daha inşaat çalışmalarını izlemek kıymet taşıyor. Dereli özelinde ise, her ne kadar daha inançlı olması için önlem alınsa da birebir yapılaşma modelinin sürdürüldüğü ve tabiatla daha uyumlu bir yenileme fırsatının kaçtığı göze çarpıyor.
Bu haber birinci vakit içinderda Gezegen24’te yayımlanmıştır.