Muhafazakâr Reisi, yeni cumhurbaşkanı
Dünyanın gözleri cuma günü İran’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerindeydi. Islahat yanlısı ve ölçülü muhafazakâr adayların saf dışı edilmesi niçiniyle ıslahat yanlılarının boykot davetleri gölgesinde yapılan seçimlerin galibi beklendiği üzere Yargı Erki Lideri İbrahim Reisi (60) oldu.
HAMANEY: İRAN’IN ZAFERİ
İbrahim Reisi, oyların yüzde 62’sini alırken, eski İhtilal Muhafızları kumandanı Muhsin Rızai, oyların yüzde 11.8’ini aldı. Islahat yanlısı Abdunnasır Himmeti yüzde 8.4, çok muhafazakâr Buyruk Hüseyin Kadızade Haşimi yüzde 3.5 oranında takviye buldu.
Öteki üç aday yenilgiyi kabul edip Reisi’yi tebrik etti. İran’ın vazife mühleti ağustos ayında sona erecek olan ölçülü Cumhurbaşkanı Hasan Manevî, “Halkı tercihlerinden ötürü tebrik ediyorum” derken Reisi’yi de kutladı. İran’ın dini başkanı Ayetullah Ali Hamaney de seçim sonuçlarının ‘düşman propagandası’na karşın İran ulusunun bir zaferi olduğunu söylemiş oldu. Hamaney, “Seçimlerin büyük kazananı, düşmanın lejyoner basınının propagandasına karşın ayağa kalkan İran ulusudur” tabirini kullandı.
Ülkede muhafazakârların denetiminde bulunan Anayasayı Muhafaza Kurulu (AKK), 592 müracaattan 585’ini reddetmişti. AKK’nin adaylıklarını onayladığı üç ismin daha seçimden çekilmesiyle geriye dört isim kaldı. Seçimlerde Reisi’nin yanı sıra muhafazakâr cepheden Sistemin Maslahatını Teşhis Kurulu Genel Sekreteri Muhsin Rızai ile milletvekili Buyruk Hüseyin Kadızade Haşimi, ıslahat yanlısı cepheden ise eski Merkez Bankası Lideri Abdunnasır Himmeti yarıştı.
REKOR SEVİYEDE DÜŞÜK İŞTİRAK
59 milyondan fazla seçmenin bulunduğu ülkede seçime iştirak rekor düzeyde düşük gerçekleşerek yüzde 48.8 oldu. 3.7 milyon oy ise geçersiz sayıldı. 2017 seçimlerinde Reisi, Hasan Ruhani’ye karşı yarışmış lakin yüzde 38 (15.7 milyon) civarında oy almıştı. Yüzde 57 oranında (23.5) oy alan Manevî, ikinci sefer tıpkı bakılırsave seçilmişti. İbrahim Reisi’nin bu seçimlerde ise oyların 17.9 milyonunu aldığı belirtiliyor.
‘REİSİ’NİN ÜLKEMİZİ YETERLİ YÖNETECİĞİNE İNANIYORUM’
Antalya Diplomasi Forumu’nda konuşan İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Şık, muhafazakâ aday İbrahim Reisi’nin kazandığı cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ilgili, “Belki yüzde 100 istenilen bir seçim olmadı, lakin şu an artık geldiğimiz durumda seçilmiş yeni bir cumhurbaşkanımız var. Sayın Reisi’yi uzun yıllardır tanıyorum, kendisi düzgün ve mantıklı bir insan. Ülkemizi düzgün yöneteceğine inanıyorum. İran’ın dış siyaseti uzlaşı üzerinedir ve bu siyaset yeni hükümet devrinde de devam edecek” dedi.
NÜKLEER MUTABAKATA GERİ DÖNEBİLİR
İbrahim Reisi, 2015 yılında İran Cumhurbaşkanı Hasan Manevî, 5+1 diye anılan BM Güvenlik Kurulu daimi üyeleri ve Almanya ile nükleer program konusunda muahede yaptığında bunu kuşkuyla karşılayan isimler içinde yer aldı. ABD’de Donald Trump’ın iktidara gelmesinin akabinde Washington, 2018 yılında bu muahededen çekilirken Joe Biden iktidarıyla nükleer muahedesinin bir daha canlandırılması gündeme geldi. Batı ile ilgiler konusunda kuşkucu olsalar da hem Reisi tıpkı vakitte dini önder Hamaney’in nükleer mutabakata geri dönme yanlısı olduğu düşünülüyor.
ABD’NİN YAPTIRIM LİSTESİNDE YER ALIYOR
Dünya, Batı ile nükleer muahede yapmayı deneyen ölçülü Hasan Ruhani’nin yerine seçilen ultra muhafazakâr İbrahim Reisi’yi merak ediyor.
* 14 Aralık 1960’ta Meşhed’de bir imamın oğlu olarak dünyaya geldi. çabucak hemen 5 yaşındayken babasını kaybetti. Babasının ayak izlerini takip edip Kum’da Şii medreselerinde eğitim almaya başladı. Öğrencilik periyodunda Batı dayanaklı Şah rejimine karşı aksiyonlara katıldı.
* Hukukçu olan Reisi, 1979’da ihtilalin akabinde 1981’de Kereç savcısı olarak işe başladı. nazaranvinde süratle yükselen Reisi, kısa müddette Tahran Başsavcı Vekilliği makamına oturdu.
KATLİAM AYETULLAH’I
* 1988 yılında İran ihtilal başkanı Humeyni’nin talimatıyla mahpustaki rejim muhaliflerinin idam sonucunı veren komitede yer aldı. Rejim muhalifleri tarafınca “ölüm komitesi” olarak isimlendirilen 4 kişilik heyette yer alan Reisi, muhaliflerce “katliam ayetullahı” olarak isimlendiriliyor. O periyot yaklaşık 3 bin kişinin idam edildiği öne sürülüyor. Batı basınında ise ‘Kasap’ lakabıyla gündeme geliyor.
ÜST SEVİYE MİSYONLAR
* Humeyni’nin mevti daha sonrası Hamaney devrinde devlet makamlarında süratle yükseldiği gözlenen Reisi, 1989-1994 senelerında Tahran Başsavcılığı nazaranvinde bulundu. Devlet Denetleme Kurumu Başkanlığı, İran Genel Başsavcılığı, değerli ekonomik gücü bulunan İmam İstek Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığı yaptı.
RUHANİ’YE KARŞI KAYBETTİ
* 2017’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olan Reisi, mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye karşı seçimleri kaybetti. Lakin Hamaney onu 2019’da ülkenin bir numaralı yargıcı konumu olan Yargı Erki Lideri olarak atadı. Reisi, nazaranvi boyunca yolsuzlukla çabayı ön plana çıkardı. Reisi, yeni dini önderi seçecek 88 üyeli Uzmanlar Heyeti’ne de seçildi.
İSMİ KARA LİSTEYE GİRDİ
* Siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009’daki toplumsal çalkantıların bastırılmasında oynadığı rol niçiniyle Kasım 2019’da ABD tarafınca yaptırım listesine alınan İbrahim Reisi, idamlarda oynadığı rol hakkında kamuoyunun önünde hiç bir açıklama yapmadı.
* İhtilal Muhafızları Ordusu tarafınca da desteklendiği öne sürülen Reisi’nin ismi, Hamaney daha sonrasında ülke dini liderliği makamına oturması olası adaylar içinde geçiyor.
SİYAH TÜRBANININ SIRRI
* Tahran’daki Şehit Beheşti Üniversitesi’nde ders veren eğitim bilimleri uzmanı Cemile Alamolhoda ile evli olan Reisi iki kız babası. Peygamber soyundan geldiğini öne sürerek siyah türban takan Reisi, Hamaney’in Meşhed temsilcisi ve cuma imamı Ahmed Alamolhoda’nın da damadı.
* BBC Farsça Servisi’nden Kasra Naji, İbrahim Reisi’nin idaresi altında İran’da muhafazakârların toplumsal etkinlikler üzerinde daha fazla baskı kurma, bayanların özgürlüklerini daha epey kısıtlama ve toplumsal medya ile basın üstündeki denetimi sıkılaştırma arayışında olacağını tez etti.
Dünyanın gözleri cuma günü İran’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerindeydi. Islahat yanlısı ve ölçülü muhafazakâr adayların saf dışı edilmesi niçiniyle ıslahat yanlılarının boykot davetleri gölgesinde yapılan seçimlerin galibi beklendiği üzere Yargı Erki Lideri İbrahim Reisi (60) oldu.
HAMANEY: İRAN’IN ZAFERİ
İbrahim Reisi, oyların yüzde 62’sini alırken, eski İhtilal Muhafızları kumandanı Muhsin Rızai, oyların yüzde 11.8’ini aldı. Islahat yanlısı Abdunnasır Himmeti yüzde 8.4, çok muhafazakâr Buyruk Hüseyin Kadızade Haşimi yüzde 3.5 oranında takviye buldu.
Öteki üç aday yenilgiyi kabul edip Reisi’yi tebrik etti. İran’ın vazife mühleti ağustos ayında sona erecek olan ölçülü Cumhurbaşkanı Hasan Manevî, “Halkı tercihlerinden ötürü tebrik ediyorum” derken Reisi’yi de kutladı. İran’ın dini başkanı Ayetullah Ali Hamaney de seçim sonuçlarının ‘düşman propagandası’na karşın İran ulusunun bir zaferi olduğunu söylemiş oldu. Hamaney, “Seçimlerin büyük kazananı, düşmanın lejyoner basınının propagandasına karşın ayağa kalkan İran ulusudur” tabirini kullandı.
Ülkede muhafazakârların denetiminde bulunan Anayasayı Muhafaza Kurulu (AKK), 592 müracaattan 585’ini reddetmişti. AKK’nin adaylıklarını onayladığı üç ismin daha seçimden çekilmesiyle geriye dört isim kaldı. Seçimlerde Reisi’nin yanı sıra muhafazakâr cepheden Sistemin Maslahatını Teşhis Kurulu Genel Sekreteri Muhsin Rızai ile milletvekili Buyruk Hüseyin Kadızade Haşimi, ıslahat yanlısı cepheden ise eski Merkez Bankası Lideri Abdunnasır Himmeti yarıştı.
REKOR SEVİYEDE DÜŞÜK İŞTİRAK
59 milyondan fazla seçmenin bulunduğu ülkede seçime iştirak rekor düzeyde düşük gerçekleşerek yüzde 48.8 oldu. 3.7 milyon oy ise geçersiz sayıldı. 2017 seçimlerinde Reisi, Hasan Ruhani’ye karşı yarışmış lakin yüzde 38 (15.7 milyon) civarında oy almıştı. Yüzde 57 oranında (23.5) oy alan Manevî, ikinci sefer tıpkı bakılırsave seçilmişti. İbrahim Reisi’nin bu seçimlerde ise oyların 17.9 milyonunu aldığı belirtiliyor.
‘REİSİ’NİN ÜLKEMİZİ YETERLİ YÖNETECİĞİNE İNANIYORUM’
Antalya Diplomasi Forumu’nda konuşan İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Şık, muhafazakâ aday İbrahim Reisi’nin kazandığı cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ilgili, “Belki yüzde 100 istenilen bir seçim olmadı, lakin şu an artık geldiğimiz durumda seçilmiş yeni bir cumhurbaşkanımız var. Sayın Reisi’yi uzun yıllardır tanıyorum, kendisi düzgün ve mantıklı bir insan. Ülkemizi düzgün yöneteceğine inanıyorum. İran’ın dış siyaseti uzlaşı üzerinedir ve bu siyaset yeni hükümet devrinde de devam edecek” dedi.
NÜKLEER MUTABAKATA GERİ DÖNEBİLİR
İbrahim Reisi, 2015 yılında İran Cumhurbaşkanı Hasan Manevî, 5+1 diye anılan BM Güvenlik Kurulu daimi üyeleri ve Almanya ile nükleer program konusunda muahede yaptığında bunu kuşkuyla karşılayan isimler içinde yer aldı. ABD’de Donald Trump’ın iktidara gelmesinin akabinde Washington, 2018 yılında bu muahededen çekilirken Joe Biden iktidarıyla nükleer muahedesinin bir daha canlandırılması gündeme geldi. Batı ile ilgiler konusunda kuşkucu olsalar da hem Reisi tıpkı vakitte dini önder Hamaney’in nükleer mutabakata geri dönme yanlısı olduğu düşünülüyor.
ABD’NİN YAPTIRIM LİSTESİNDE YER ALIYOR
Dünya, Batı ile nükleer muahede yapmayı deneyen ölçülü Hasan Ruhani’nin yerine seçilen ultra muhafazakâr İbrahim Reisi’yi merak ediyor.
* 14 Aralık 1960’ta Meşhed’de bir imamın oğlu olarak dünyaya geldi. çabucak hemen 5 yaşındayken babasını kaybetti. Babasının ayak izlerini takip edip Kum’da Şii medreselerinde eğitim almaya başladı. Öğrencilik periyodunda Batı dayanaklı Şah rejimine karşı aksiyonlara katıldı.
* Hukukçu olan Reisi, 1979’da ihtilalin akabinde 1981’de Kereç savcısı olarak işe başladı. nazaranvinde süratle yükselen Reisi, kısa müddette Tahran Başsavcı Vekilliği makamına oturdu.
KATLİAM AYETULLAH’I
* 1988 yılında İran ihtilal başkanı Humeyni’nin talimatıyla mahpustaki rejim muhaliflerinin idam sonucunı veren komitede yer aldı. Rejim muhalifleri tarafınca “ölüm komitesi” olarak isimlendirilen 4 kişilik heyette yer alan Reisi, muhaliflerce “katliam ayetullahı” olarak isimlendiriliyor. O periyot yaklaşık 3 bin kişinin idam edildiği öne sürülüyor. Batı basınında ise ‘Kasap’ lakabıyla gündeme geliyor.
ÜST SEVİYE MİSYONLAR
* Humeyni’nin mevti daha sonrası Hamaney devrinde devlet makamlarında süratle yükseldiği gözlenen Reisi, 1989-1994 senelerında Tahran Başsavcılığı nazaranvinde bulundu. Devlet Denetleme Kurumu Başkanlığı, İran Genel Başsavcılığı, değerli ekonomik gücü bulunan İmam İstek Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığı yaptı.
RUHANİ’YE KARŞI KAYBETTİ
* 2017’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olan Reisi, mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye karşı seçimleri kaybetti. Lakin Hamaney onu 2019’da ülkenin bir numaralı yargıcı konumu olan Yargı Erki Lideri olarak atadı. Reisi, nazaranvi boyunca yolsuzlukla çabayı ön plana çıkardı. Reisi, yeni dini önderi seçecek 88 üyeli Uzmanlar Heyeti’ne de seçildi.
İSMİ KARA LİSTEYE GİRDİ
* Siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009’daki toplumsal çalkantıların bastırılmasında oynadığı rol niçiniyle Kasım 2019’da ABD tarafınca yaptırım listesine alınan İbrahim Reisi, idamlarda oynadığı rol hakkında kamuoyunun önünde hiç bir açıklama yapmadı.
* İhtilal Muhafızları Ordusu tarafınca da desteklendiği öne sürülen Reisi’nin ismi, Hamaney daha sonrasında ülke dini liderliği makamına oturması olası adaylar içinde geçiyor.
SİYAH TÜRBANININ SIRRI
* Tahran’daki Şehit Beheşti Üniversitesi’nde ders veren eğitim bilimleri uzmanı Cemile Alamolhoda ile evli olan Reisi iki kız babası. Peygamber soyundan geldiğini öne sürerek siyah türban takan Reisi, Hamaney’in Meşhed temsilcisi ve cuma imamı Ahmed Alamolhoda’nın da damadı.
* BBC Farsça Servisi’nden Kasra Naji, İbrahim Reisi’nin idaresi altında İran’da muhafazakârların toplumsal etkinlikler üzerinde daha fazla baskı kurma, bayanların özgürlüklerini daha epey kısıtlama ve toplumsal medya ile basın üstündeki denetimi sıkılaştırma arayışında olacağını tez etti.