O sıra beklemekten sıkılmasa dünya hayli farklı bir yer olurdu!
“Yukarıdaki kod b** üzere bir şey ve b** üzere kodlar üretiyor.”
“BİRAZCIK kalite denetim bekliyorum ve bu b**tan şoför aşikâr ki hiç bu biçimde bir müddetçten geçmemiş.”
“Mauro, KAPAT O **** ÇENENİ. tekrar bu biçimde bir çöp ve salaklık duymak istemiyorum. Çok ciddiyim!”
Bunlar dünyanın en tanınmış teknoloji dehalarından birinin, takımında çalışanlara gönderdiği e-postalardan kimileri. Kelam konusu kişi ise günümüzde Android işletim sistemiyle çalışan telefonlardan Tesla arabalara, milyonlarca dijital aygıtın şayet olmazsa olmazı olan Linux’un kurucusu Linus Torvalds.
Torvalds’ın hakaretlerle dolu bu bildirileri o kadar ünlü ki Reddit’te yalnızca bu iletilere ayrılmış özel bir kanal bile var. Üstelik Torvalds’ın saydırdığı bireyler yalnızca Linux çalışanları da değil.
Örneğin bir diğer teknoloji devi olan Intel için sarf ettiği, “Merak ediyorum, sanki hiç bir şeyi düzeltmeden insanlara sonsuza kadar b**tan eserler satmaya devam mı edecekler?” kelamı de kendisini kızdıran grafik çip üreticisi Nvidia’ya verdiği “S****rin gidin” yanıtı da çok meşhur.
DAHA UYGUN BİR İNSAN OLMAYA KARAR VERDİ
bu türlü önüne gelene ağzına geleni söyleyen Torvalds, kendisini bile rahatsız etmiş olacak ki 2018’de bir değişiklik yapmak için harekete geçti.
Neredeyse 30 yıl boyunca kendisini ünlü, saygın ve korkulan bir insan haline getiren Linux’un başından ayrılmayan Torvalds, birkaç yakın arkadaşının tavsiyesiyle süreksiz olarak vazifesi bırakma sonucu aldı. Kaleme aldığı 989 sözlük özür metninde “nasıl farklı davranabileceğini öğrenmek için yardım alacağını” söylüyor ve ekliyordu: “Ben duygusal manada empati mahareti yüksek insanlardan değilim.”
Torvalds’ın daha güzel bir insan olmak için iş ömrünü bırakacağını açıklaması, programcılar dünyasında zelzele tesiri yarattı. Çünkü Finlandiyalı programcı, yazılımcılar içinde, sonlarını çizmenin neredeyse imkânsız olduğu bir teknolojiyi yönetim eden ikonik bir figür olarak kabul ediliyordu, hala de o denli…
Teknoloji dünyası için Linux, hayatta kalmak için aldığımız nefes kadar temel ve bedelli bir yazılım. Fiyatsız ve biroldukça kolay insan varlığından bile haberdar değil. Fakat birfazlaca değerli teknoloji ve şirketin Linux olmadan faaliyetlerini sürdürmesi mümkün değil.
Ingeniuty
MARS’TA BİLE LINUX KULLANILIYOR
Üstte bahsetmiş olduğumiz Android aygıtlar ve Tesla arabaların yanı sıra dünyanın en süratli süperbilgisayarları, borsa yazılımları, büyük data projeleri, yapay zeka uygulamaları, nükleer denizaltıları, ABD Posta Yönetimi, şoförsüz araçlar, bankalar, havayolu şirketleri ve bulut bilişim teknolojisi daima Linux’la çalışıyor. Hatta NASA’nın Şubat ayında Mars’a gönderdiği uzay ortası Perseverence’ın bünyesindeki küçük helikopter Ingenuity’de bile Linux kullanılıyor.
Linux’un yazılım dünyasındaki bir öteki değerli tesiri de yarattığı istekli yazılımcılar topluluğu. Yaklaşık 30 yıldır 10 binden çok yazılımcıdan oluşan bu topluluk hayatlarının değerli bir kısmını hiç bir karşılık almadan linux’u geliştirip güzelleştirmeye adamış durumda. Linux’un son sürümü 12 bin belgede ve 1 milyondan fazla kod satırında değişiklikler getirdi. Sürüm üzerinde çalışan toplam yazılımcı sayısı 2 bin civarındaydı.
BİR AY DAYANABİLDİ
Torvalds’ın 2018’de işlere orta vermesi bu ağır faaliyete fazlaca fazla ziyan vermedi. 1 ayın sonunda işin başına döndüğünde, “Off, amma da sıkıldım. Benim işim Linux” demişti.
Fakat bu esnada Torvalds’ın kabalıklarından daha diğer bir sorun açığa çıktı. Yazılım her yerde kullanılıyordu, lakin Linux üzerinde çalışabilen yazılımcılar gitgide yaşlanıyordu. Üstelik kısa müddette hayli şey öğrenmesi gereken gençler, Torvald’in kelamlı tacizlerine pek de sıcak bakmıyordu.
Bugün 51 yaşında olan Torvalds, “zeki pislikler” jenerasyonunun son üyelerinden. Zeka, vizyon, ego ve öfke krizlerinin bir karışımı olan bu beyaz erkekler, bir devir teknoloji sanayisine form verdi. Günümüzde Torvalds’ı eleştirenler, bu yaştan daha sonra manalı bir şahsi dönüşüm yaşamasının pek de muhtemel olmadığını belirtiyor. Torvalds’ın da farklı biçimde düşündüğü söylenemez. Fakat Linux topluluğunu kaostan kurtarıp bir daha organize edebilme ihtimali hala var…
GÖRÜNTÜLÜ GÖRÜŞME YAPMAM, TELEFONLA KONUŞMAM
ABD merkezli içerik sitesi Insider, geçtiğimiz günlerde Torvalds’ın Linux’un geleceğini kurtarma planları üzerine geniş bir haber yayımladı. Haberde imzası bulunan muhabir Rosalie Chen’in, kış aylarında gerçekleşen röportajın öncesine dair anlattıkları bile Torvalds’ın ne kadar sıkıntı bir insan olduğunu özetlemek için kâfi.
Farklı kentlerde yaşadıkları için Chen’in e-posta üzerinden manzaralı konuşma yapmayı teklif ettiği Torvalds’dan karşılık gecikmedi: “Her türlü manzaralı konuşmadan tiksiniyorum ve bugünlerde yüz yüze görüşmemiz de seçenekler içinde değil.” Bunun üzerine Chen telefonda konuşmayı teklif etti fakat bir daha tıpkı cevabı aldı: “Tiksintim telefon konuşmalarını da kapsıyor. Telefonlar iğrenç şeyler. Bir tek e-postalara kolay kolay ulaşmamızı sağlamaları hoş.” Sonuçta röportaj e-posta üzerinden gerçekleştirildi.
Teknoloji kesimindeki biroldukça kişi üzere Torvalds da pandemi niçiniyle meskenden çalışıyor. Lakin pandemi onun hayatında epey fazla şeyi değiştirmedi çünkü kendisi aslında yıllardır üzerinde bornozuyla meskenden çalışıyor. Daima açık olan bir koşu bandının üzerine yerleştirdiği bilgisayarıyla bütün gün bir yandan yürüyor bir yandan da işlerini yönetim ediyor.
ŞORT-TİŞÖRT-PARMAK ORTASI TERLİK VAZGEÇİLMEZİ
İmgesi de yıllardır değişmedi. Yandan ayrılmış kırlaşmış saçları, yuvarlak çerçeveli gözlükleri ve rahat giysileriyle yıllardir Torvalds birebir Torvalds. Bu rahat usulü kamuoyunun önüne çıktığı etkinliklerde de sürdürüyor. her insanın kadro elbiselerle katıldığı toplantılara Torvalds, şort-tişört-parmak ortası terlik kombiniyle iştirak ediyor.
Son vakit içinderda Linux için epey fazla kodlama yapmadığını, “üst düzey teknik yönetici” pozisyonunda olduğunu belirten Torvalds, kendi şirketini kurmayı hiç istemediğini de belirterek “Tek istediğim var olan en güzel işletim sistemini yaratmaktı” diye konuşuyor.
Doğrusunu söylemek gerekirse, Torvalds’ın ömrünü Linux’a adadığını söylemek yanlış olmaz. Hatta bunun için Steve Jobs’ın “Gel Apple’da çalış” teklifini reddetmişliği bile var. Bunun niçini de Jobs’ın Linux üzerinde çalışmayı bırakmasında ısrarcı olması.
BU SİSTEM OLMASA AÇIK KAYNAK OLMAZDI
Torvalds’ın Linux kadar değerli bir öteki projesi de Git. GitHum ve GitLab üzere şirketlerin temelini oluşturan kaynak denetim sistemi Git, günümüzde açık kaynaklı projelerin var olabilmesini sağlayan en değerli ögelerden biri.
Torvalds’ın üç kızından en büyüğü de bir yazılım mühendisi fakat Linux üzerinde çalışmıyor. Torvalds, “Linux imparatorluğu kurmak üzere bir niyetim yok” diye konuşuyor.
İçe dönük bir insan bulunmasına ve kalabalıklardan hoşlanmamasına karşın bağlantı kurmayı ve açık geliştirme yapmayı sevdiğini de belirten Torvalds’a bakılırsa, açık kaynak yazılım geliştirmek bu işi yapmanın en mantıklı yolu.
Torvalds, “Açık kaynak mühendisliğin sorun çözme boyutuna hayli büyük bir katkı yapıyor zira fazlaca farklı özelliklere sahip ve sizden hayli farklı gayeleri olan beşerlerle birlikte çalışabiliyorsunuz” diyor.
LINUS VE LINUX BİREBİR ANDA DEĞİŞİYOR
Torvalds’ın işbirliğine değer veren öfkeli yazılımcı profili, Linux’un muvaffakiyetinin ve yaşadığı derdin gerisindeki en değerli faktör. CloudLinux’un kurucusu ve CEO’su Igor Seletskiy durumu, “Linux vakit içinde değişiyor. Tıpkı biçimde Linus da değişiyor. Daha kucaklayıcı bir insan olmaya çalışıyor ve öfke patlamaları gitgide azalıyor” kelamlarıyla özetliyor.
Torvalds ise 2018’de işe orta verdiğinde ömründe birinci defa terapiye başladığını ve işe döndükten daha sonra da birkaç ay devam ettiğini belirterek, “Bizim jenerasyonda bir terapistle konuşmak pek doğal bir şey değildir. Ben de başıma ne geleceğini pek bilmiyordum. Ancak nihayetinde keyifli bir deneyim oldu” diyor. Olduğu kişi haline gelmesini sağlayan süreçleri ve insanların niye şikayet ettiğini açıklamanın güzeline gittiğini belirten Torvalds, “Bence faydalı oldu” diye konuşuyor.
Facebook’ta yazılım mühendisi olarak bakılırsav yapan bir Linux geliştiricisi olan Jens Axboe da “gözle görülür bir gelişme” olduğunu ve artık Torvalds’ın gönderdiği e-postaların direkt hakaret içermediğini belirtiyor. Torvalds ise şunları söylüyor: “Daha farklı ve daha güzel bir insan oldum mu? Sanmıyorum. Birkaç ay konuşmanın yaratabileceği fark bir yere kadardır. Lakin bu sayede herkese gönderdiğim e-postalara dair daha farkında ve dikkatli bir insan olduğumu umuyor ve düşünüyorum.”
Fotoğraf kaynağı: Krd – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY-SA 4.0
SIRA BEKLEMEKTEN SIKILDI, KENDİ İŞLETİM SİSTEMİNİ YAZDI
Gerçek şu ki Torvalds bu biçimde öfkeli ve sabırsız bir insan olmasa, Linux diye bir şey hiç var olmayabilirdi bile.
Her şey 1991 yılında başladı. O sırada 21 yaşında olan Torvalds, Helsinki Üniversitesi’nde öğrenciydi. Okulun bilgisayar sistemi birebir anda en çok 16 kullanıcıya hizmet verecek biçimde tasarlandığından, Torvalds üzere öğrencilerin uzun saatler sırada beklemesi gerekiyordu.
Okul bilgisayarlarının işletim sistemi Unix de, donanımın kendisi de iş yerlerine göre fiyatlandırılmıştı. Bir öbür deyişle bir öğrencinin satın alabilmesi için fazla değerliydi. Öbür yandan Torvalds üzere önemli yazılımcılar, periyodun şahsi bilgisayarlarının kendi gereksinimlerini karşılayabilecek güçte olmadığını düşünüyordu.
Bu niçinle kendine bir bilgisayar alıp kurcalamaya başladı. Makinenin aşikâr nazaranvleri yerine getirmesini sağlayan Unix gibisi kodlar yazıyordu. bir süre daha sonra yazdığı kodlarla bir işletim sisteminin çekirdeğini oluşturduğunun farkına vardı. Devam etmeye ve bu çalışmasını etrafındakilerle paylaşmaya karar verdi. Bir bülten panosuna “386(486) AT klonları için fiyatsız bir işletim sistemi yapıyorum. (Sadece bir hobi, GNU üzere büyük ve profesyonel bir şey olmayacak.) İnsanların en epey istediği özelliklerin ne olduğunu öğrenmek istiyorum” yazdı ve ekledi: “Her türlü teklife açığım, lakin her söyleneni yapacağıma kelam veremem
”
İKİ YILDA 100 KİŞİLİK BİR TOPLULUK OLUŞTU
Torvalds’ın projesi öteki yazılımcıların da ilgisini ekti. Kimileri keşfettikleri kusurlar için düzeltmeler kimileri da yeni özellikler getirecek kodlar gönderiyordu. Linux açık kaynak topluluğu bu türlü doğdu.
Teknoloji dünyasında popülerliği vakit içinde artan Linux, “tuhaf bir oyuncak işletim sistemi” olmaktan çıkıp internet sağlayıcılarında ve başka gerçek hayat uygulamalarında kullanılır hale geldi. 1993’e gelindiğinde, 100’den çok insan Linux koduna katkı yapar hale gelmişti. Hala öğrenci olan Torvalds bütün projenin kontrolünden sorumluydu.
Bu durumun yarattığı zorluklar, Linux’ta bugün hâlâ geçerli olan idare yapısını da birlikteinde getirdi. En yeterli yazılımcılara çekirdeğin aşikâr modülleri paylaştırılıyor ve bu bireyler kendi küçük krallıklarını kuruyordu. Bu hükümdarlar öteki yazılımcıların gönderdiği kodları kontrolden geçiriyor, kalite denetimi sağlıyor, geri bildirimde bulunuyor ve Torvalds’la bağlantısı yürütüyordu.
“ÇOK DÜZGÜN GERİ BİLDİRİM VEREBİLİR”
Bu yapının ortasındaki yazılımcılar için Torvalds’ın birtakım özellikleri hakikaten hayranlık verici. Kod kalitesine dair teknik vizyonu, binlerce Linux mühendisinin bir arada çalışması için katalizör nazaranvi görmesi ve öbür mühendisleri eğitme konusundaki yardım severliği takdir topluyor. Çoğunluğu beyaz erkeklerden oluşan Linux Teknik Danışmanlık Konseyi’ndeki tek bayan olan Linux geliştiricisi Laura Abbott, “Torvalds bakılırsabileceğiniz en sıcak ve samimi insan değildir lakin gerektiğinde fazlaca güzel geri bildirim verebilir” diye konuşuyor.
Başka yandan, Torvalds’ın açık kelamlı bağlantı anlayışı ve ayarsız küfürleri, beraberinde teknik tartışmaların aşağılamalarla dolu arbedelere dönüştüğü bir kültürü de birlikteinde getirdi.
Örneğin 15 yıl boyunca Linux topluluğunda düzenleyici olarak misyon yapan programcı Neil Brown, “nadiren ağır küfürlü patlamaları olan bir liderin” takımdaki herkeste misal davranış biçimleri yaratmadığını lakin bu biçimde eğilimleri olan şahısları cesaretlendirdiğini belirtiyor. Brown, “Bence bu durum Linux geliştirici topluluğunun ortasında biroldukca yanlış davranışa yol açtı” diye konuşuyor.
Kendisinin de Torvalds’ın e-postalarda yazdıklarına epey dikkat ettiğini belirten Brown, bu biçimdece Torvalds’ın çalışma biçimini anlayıp bir arada daha verimli iş yapabildiklerini tabir ediyor. birebir vakitte zaman vakit epeyce büyük fikir ayrılıkları yaşadıklarını da söyleyen Torvalds, “Hepimiz yanılgı yaparız. Bu anlaşılabilir bir şey. Dahası ömrü yapan kişi muhtemelen Linus’tan bile daha fazla üzülüyor. Bence Linus güvendiği bireylerden alçak gönüllülük bekliyor lakin bu mevzuda biraz incelik göstermesi gerekiyor” tabirlerini kullanıyor.
“BAĞIRMAYI ÖĞRENMEN LAZIM, PASPAS GİBİSİN”
Linux modelinin zorluklarına katlanmak zorunda olan bir küme daha var. Linux kullanan şirketler ile Linux yazılımcı topluluğu içindeki irtibatı sağlayan aracı bireyler. Bu bireylerin görevinin pek eğlenceli olduğunu söylemek mümkün değil.
Aracı kişi, çalıştığı şirketin geliştirdiği son özelliklerin Linux işletim sistemiyle meselesiz çalışmasını sağlayacak birtakım yamaları geliştiricilere gönderiyor. Şayet yamada bir bug ya da öteki bir sorun var ise, tenkitlerin ve akabinde gelen kelamlı tacizlerin yükünü de o kişi üstleniyor. Eski bir Linux geliştiricisi, “Eğer yamanız patlaksa sizi aşağılayıp dalga geçerler. Bundan adeta keyif alırlar” diye anlatıyor.
2013 yılında yaşanan bir hadisede Torvalds ve öbür Linux geliştiricilerinin, e-posta kümelerinde sık sık yaşanan kelam dalaşlarıyla ilgili latife yaptığı ve takımdan birini daha fazla bağırmaya teşvik ettiği de biliniyor. Torvalds bu şahsa yazdığı e-postada “İnsanlara bağırmayı öğrenmen lazım. Sana bakınca paspas üzere davranmak fazlaca kolay görünüyor” sözlerini kullanıyor.
Bu kelam dalaşlarının ve hakaretlerin bayağı bir şey üzere kabul edilmesi, Linux topluluğundaki biroldukca kişi için rahat olmayan bir çalışma ortamı manasına geliyor. Örneğin IBM İdare Heyeti lideri ve Red Hat’in eski CEO’su Jim Whitehurst, “her insanın en yeterli fikrini söylemesini istiyoruz, yalnızca ezici tenkitleri kaldırabilecek olanların değil” diye konuşuyor.
ÖZÜR DİLEMEK KÂFİ Mİ?
Torvalds, 2018’de çalışmaya orta verdiği devirde davranışları için özür de diledi fakat kimi geliştiriciler, sıradan bir özrün Torvalds’ın yıllardır verdiği hasarı tamir etmeye ya da Linux topluluğundan kaçırdığı insanları geri getirmeye yeteceğini düşünmüyor.
Eski bir Linux yazılımcısı, “Bir avuç uygun insan buna katlandı. Katlamayanlar da bıkıp ayrıldı” diye konuşuyor. İsminin açıklanmasını istemeyen yazılımcı, bu kültür niçiniyle biroldukca hanımın ve azınlık üyesinin Linux topluluğunu terk ettiğine dair birinci elden bilgisi olduğunu da kelamlarına ekliyor.
Şu anki haliyle Linux topluluğuna girebilmek için tenkide güçlü olmanın haricinde da kimi özelliklere sahip olmak kaide. Kişinin boş vakit içinderında çalışması, yamalar geliştirip sunması ve sağlam bir geliştirici olabilmek için fark edilmesi gerekiyor. Bu da boş vakit, bir bilgisayar ve sağlam bir internet teması gerekli demek. Ne yazık ki herkes bu imkanlara sahip değil. Dahası âlâ bir eğitim görmüş olmak ve akıcı bir İngilizce konuşmak da kıymetli artılar. Sonuçta Linux topluluğu genelde bu ayrıcalıklara sahip beyaz adamların ötesine geçemiyor.
BAYANLARIN ORANI EPEY DÜŞÜK
Linux topluluğundaki ve genel olarak açık kaynak teknoloji dünyasındaki tek tiplik, kenara itilmiş kümelerin mensuplarının bu ortama girmesini epey zorlaştırıyor. Ortadan geçen senelerda bayan yazılımcı sayısında bir artış görüldü lakin oranlara bakıldığında tüm yazılımcıların yaklaşık yüzde 8’i yani 300 kişilik bir bayan kümesinden bahsedilebiliyor.
Linux Vakfı’nın bir mentorluk teşebbüsü de var. Bu teşebbüs kapsamında ortalarında bayanların da bulunduğu yeni yazılımcıların kümeye iştiraklerinin sağlanması amaçlanıyor. Vakıftan takviye alanlardan biri olan Shuah Kahn, bir öbür maksadın da idare takımlarının çeşitlendirilmesi olduğunu söylüyor. bir daha de şu an iştirakçilerin yalnızca yüzde 16’sı bayanlardan oluşuyor.
“DAHA DÜZGÜNÜNÜ YAPMAK ZORUNDAYIZ”
Öbür yandan Torvalds, yakın vakte kadar teknoloji bölümünde çeşitlilik olması gerektiği fikrini benimsemiyor, takımların meritokrasiyle oluşması gerektiğini savunuyordu. 2015’teki bir açıklamasında, “Bütün bu ıvır zıvırlar ayrıntıdan diğer bir şey değil ve nitekim kıymeti yok” diye konuşmuştu.
Bugün Linux’ta çalışan bayan sayısının düşük olmasının teknoloji kesiminin genelindeki bir durumu yansıttığını söylemekle birlikte, “Daha düzgününü yapmak zorundayız zira Linux kesimin en büyük projelerinden biri” diyor.
Fakat bayan sayısını artırmak için ne yapılabileceğini de bilmiyor: “Kesin bir tahlil olduğuna inanıyor muyum? Hayır. Grubumuzda bayanlar ve beyaz olmayan beşerler var mı? Evet var. Fakat bunun hayli fazlaca küçük bir azınlık olmadığını söylersem kuyruklu palavra atmış olurum. Bunu nasıl değiştireceğimizi bilmiyorum.”
“GÜCÜMÜN ASIL KAYNAĞI BANA DUYULAN GÜVEN”
Kendini söz etmekte kuvvetlik çekmeyen bir insan bulunmasına karşın, Torvalds mütevazı bir gücü olduğunu söylüyor. “Açık kaynak topluluğunda kimseyi bir şey yapmaya zorlayamazsınız” diyen Torvalds, kendisinin gücünün kaynağının da insanların duyduğu itimat olduğunu belirtiyor.
Pekala Torvalds terapiden bu yana ne kadar değişti? Bu sorunun karşılığı kime sorduğunuza bağlı olarak değişiyor. Torvalds beklentileri karşılamakta zorlansa da bir aydınlanma yaşadığını söylüyor.
“Güvendiğim beşerler bana gelip de ‘Linus g** herifin tekisin, bir adım geri gidip davranışlarına bir bakmalısın’ dediğinde bence iki seçeneğim var: Ya onların yanlış olduğunu düşüneceğim ve her zamanki üzere işime bakacağım, ya da tavsiyelerini ciddiye alacağım”- diyen Torvalds şöyleki devam ediyor.
“Sadece birkaç ay bir profesyonelle konuştum diye büsbütün farklı bir insan olduğumu tez edecek de değilim. Bu işler bu biçimde yürümüyor. Lakin umuyorum en azından kullandığım lisan konusunda biraz daha dikkatli ve şuurlu bir insan olabilmişimdir.”
Birinci sefer 1996’da çizilen Linux logosu ‘Tux’ yıllar ortasında değişe değişe sağdaki halini aldı. 2008’den beri bu logo kullanılıyor
MÜSAMAHA ZAMANI SONA ERDİ
Tahminen Torvalds kendi dönüşümü konusunda net fikirlere sahip değil. Lakin o Linux’u başlatmış olduğundan beri dünyanın ne kadar değiştiği ortada. Linux geliştiricisi ve Facebook mühendisi Axboe, “Artık zeki bir g**e eskisi kadar müsamaha gösterilmiyor” tabirlerini kullanıyor.
Axboe, “İnsanlar bu cins davranışları niçiniyle reaksiyon görüyorlar. 10 sene evvel bu düşünülemezdi bile. Birinci vakit içinderda Yabanî Batı üzere bir ortam vardı” diyor.
Axboe’nun bahsetmiş olduğu değişimin son örneği fiyatsız yazılım kesiminin başkanlarından Fiyatsız Yazılım Vakfı’nın (FSF) kurucusu Richard Stallman olayı oldu. Stallman hakkında kimi bayanları taciz ettiğine dair savlar ortaya atılırken, seks ticaretinden karar giyen Jeffrey Epstein hakkında söylemiş oldukleri de gündem oldu. Bunun üzerine 3000 geliştirici bir açık mektup kaleme alarak Stallman’ın FSF idare heyetinden gönderilmesini talep etti. Nihayetinde Stallman heyette kaldı fakat IBM’in sahibi olduğu Red Sınır ve Mozilla FSF’ye takviyesi verdiği çektiğini deklare etti.
KURALLAR ‘DİKTATÖRÜ’ BAĞLAR MI?
Torvalds, Eylül 2018’de çalışmaya orta verdiğinde, Linux proje yöneticilerini yani düzenleyicileri sorumlu tutan bir davranış kuralları listesi benimsedi. Bu kuralları uygulamayan ya da uygulanmasını sağlamayan düzenleyicilerin süreksiz ya da kalıcı yaptırımlarla karşılaşabileceği açıklandı.
Khan, gelen şikayetlerin epeyce önemli bir halde değerlendirildiğini söylemiş oldu lakin kimileri bu yaptırım düzeneklerinin Torvalds için ne dereceye kadar uygulanabileceğini sorguluyor. Çünkü Linux açık kaynak topluluğunda “ömrünün sonuna kadar nazaranv yapacak faydalı diktatör modeli” olarak isimlendirilen yapıya sahip yani en küçüğünden en büyüğüne her türlü değişimde son kelamı Torvalds söylüyor.
Kimileri Torvalds’ın hala çok fazla değişmediğini fakat günümüz teknolojisinin temelinde Linux olduğu için birfazlaca geliştiricinin Torvalds’ı tolere ettiğini belirtiyor. Eski bir Linux geliştiricisi, “Linus davranışlarına ayar çekmiş olabilir ancak özünde birebir insan” sözlerini kullanıyor.
TOPLULUK GİTGİDE YAŞLANIYOR
Birkaç yıl evvel düzenlenen bir Linux konferansında, Red Hat’in önde gelen mühendislerinden David Miller, tertip için kollu makinelerin bulunduğu bir oyun salonunu kiralamayı düşündü. Lakin ondan sonrasında 15 yıl evvel bunu yapsa uygun olacağını zira yazılımcıların birçoklarının oyun oynama yaşını geçtiğini fark etti. O niçinle bir restoran kiralamayı tercih etti.
Russell Coker, Linux’a birinci katıldığında geliştiricilerin birçok 20’li yaşlarındaydı. Bugün ise 40’larını ve ötesini yaşıyorlar. Coker, genç yazılımcıların topluluğa katılmıyor olmasının telaş verici olduğunu düşünüyor. Üstelik bu korkusunda yalnız da değil fakat epey fazla şey yapılmıyor.
Linux hala büyüyen bir proje. Linux çekirdeğine katılanların sayısı her yıl artıyor. Lakin büyüme suratı son üç yılda yavaşlamış durumda.
Linux’un alt sistemlerini avuçlarının içi üzere bilen üst seviye proje yöneticilerinin birçok epeyce uzun vakittir topluluğun bir modülü. Dahası alt sistemlerin el değiştirmesi de hayli ender karşılaşılan bir durum. Yeni Linux iştirakçilerinin birçok ise genç geliştiriciler değil şirketleri için Linux üzerinde çalışan profesyoneller.
Coker, “Bence biroldukça insan işlerin şu anki gidişatından şad lakin 10 sene daha sonra benim yaşımdaki beşerler emekli olduğunda yaşanacaklardan telaşlıyım. Daha fazla gencin ilgisini çekmemiz lazım” diye konuşuyor.
LINUX ESKİSİ ÜZERE RAKİPSİZ DEĞİL
Linux topluluğuna katılanların fazlaca şey öğrenmesi gerek. Çekirdek evvelce daha küçüktü fakat bugün kabuğunu kırmak fazlaca daha sıkıntı zira iştirakçi sayısı, kod ölçüsü ve e-posta kümelerindeki gürültü artmış durumda. Öğrenciler GitHub üzere platformlarda projeler bulmaya epey alışkın. İnternette bağlantı biçimleri de pek değişti ancak Linux topluluğu hala sıklıkla e-postayla haberleşiyor.
Üstelik açık kaynak dünyası bugün eskiye bakılırsa epeyce daha fazla seçeneğin olduğu bir yer. Linux’un yaratılışından günümüzde biroldukca yeni açık kaynak proje ortaya çıktı. Gençler için Google’ın TensorFlow’u ya da Facebook’un React’i üzere yeni projeler, Linux üzere yaşlı ve oturmuş bir projeye kıyasla hayli daha cazibeli.
Miller, “Yaşlanıyoruz ve bu eski başların yerine yenisini koyabilmek için en yakın vakitte bünyemize yeni beşerler katmalıyız” diyor.
Torvalds ise topluluğun yaşlandığıyla ilgili yorumların kendisini pek kaygılandırmadığını belirtiyor. “Düzenleyicilerin yaşlandıkları katiyetle hakikat. Hepimizin başına geliyor üzere çünkü hepimiz her yıl bir yaş daha alıyoruz. Kimilerimiz şişmanlıyor, kimileri da kelleşiyor” diyen Torvalds, yaşlananların topluluğu terk etmediğini hatırlatıyor.
tıpkı vakitte Torvalds, büyümede düz bir çizgiye ulaşıldığını da kabul ediyor ve projenin hala “sağlıklı bir gelişim hızına” sahip olduğunu fakat artık “hızlanmadığını” söylüyor. bir daha de Linux hala 2-3 ayda bir yeni bir sürüm yayınlıyor, bu sürümlerin her birinde 1500-2000 yazılımcı çalışıyor ve Torvalds projenin kapsamının ve büyüme suratının kendisini rahatsız etmediğini belirtiyor.
GENÇLERİ KEYİFLİ EDEBİLECEKLER Mİ?
Linux’un kucaklayıcı bir yer olmama ünü yeni gelecekler için caydırıcı olabilir. Miller, çekirdeği geliştirme konusunda gözlerinin korkabileceğini hatta dehşete düşebileceklerini düşünüyor. Facebook’tan çekirdek üzerine çalışacak genç mezunlar arayan Axboe ise nazik davranılmazsa bu gençlerin kalıcı olmayacağını belirtiyor.
“10, 20, 30 yıl ortasında projenin hayatta kalmasını ve vakit ortasında gelişmesini istiyorsanız taze kana gereksiniminiz var” diyen Axboe, sıkıntılı olan ya da o denli bilinen bir ortamın gençlerin iştiraki için elverişli olmadığını da kelamlarına ekliyor.
Bütün bunlar bir yana, en kıymetli soru Torvalds emekli olduğunda Linux’a ne olacağı. Torvalds Python’dakine misal bir gelecek hayali kuruyor. Bir yazılım lisanı olan Python’un yaratıcısı Guido van Rossum, günlük operasyondan elini çektiğinde, bir yönetim komitesi kurulmuştu.
Torvalds, “Evet, fazlaca sayıda üst seviye proje yöneticimiz var fakat ben gidersem Linux’u yönetim edebilecek geniş ve derin bir insan havuzu var” diye konuşuyor ve ekliyor: “Siyasi çekişmeler olur, iç çatışmalar olur lakin kaos kalıcı olmaz.”
Insider’ın “Linux creator Linus Torvalds cancelled himself to become a nicer person — now he needs to bring talent back to the world’s most important software” başlıklı haberinden derlenmiştir.
“Yukarıdaki kod b** üzere bir şey ve b** üzere kodlar üretiyor.”
“BİRAZCIK kalite denetim bekliyorum ve bu b**tan şoför aşikâr ki hiç bu biçimde bir müddetçten geçmemiş.”
“Mauro, KAPAT O **** ÇENENİ. tekrar bu biçimde bir çöp ve salaklık duymak istemiyorum. Çok ciddiyim!”
Bunlar dünyanın en tanınmış teknoloji dehalarından birinin, takımında çalışanlara gönderdiği e-postalardan kimileri. Kelam konusu kişi ise günümüzde Android işletim sistemiyle çalışan telefonlardan Tesla arabalara, milyonlarca dijital aygıtın şayet olmazsa olmazı olan Linux’un kurucusu Linus Torvalds.
Torvalds’ın hakaretlerle dolu bu bildirileri o kadar ünlü ki Reddit’te yalnızca bu iletilere ayrılmış özel bir kanal bile var. Üstelik Torvalds’ın saydırdığı bireyler yalnızca Linux çalışanları da değil.
Örneğin bir diğer teknoloji devi olan Intel için sarf ettiği, “Merak ediyorum, sanki hiç bir şeyi düzeltmeden insanlara sonsuza kadar b**tan eserler satmaya devam mı edecekler?” kelamı de kendisini kızdıran grafik çip üreticisi Nvidia’ya verdiği “S****rin gidin” yanıtı da çok meşhur.
DAHA UYGUN BİR İNSAN OLMAYA KARAR VERDİ
bu türlü önüne gelene ağzına geleni söyleyen Torvalds, kendisini bile rahatsız etmiş olacak ki 2018’de bir değişiklik yapmak için harekete geçti.
Neredeyse 30 yıl boyunca kendisini ünlü, saygın ve korkulan bir insan haline getiren Linux’un başından ayrılmayan Torvalds, birkaç yakın arkadaşının tavsiyesiyle süreksiz olarak vazifesi bırakma sonucu aldı. Kaleme aldığı 989 sözlük özür metninde “nasıl farklı davranabileceğini öğrenmek için yardım alacağını” söylüyor ve ekliyordu: “Ben duygusal manada empati mahareti yüksek insanlardan değilim.”
Torvalds’ın daha güzel bir insan olmak için iş ömrünü bırakacağını açıklaması, programcılar dünyasında zelzele tesiri yarattı. Çünkü Finlandiyalı programcı, yazılımcılar içinde, sonlarını çizmenin neredeyse imkânsız olduğu bir teknolojiyi yönetim eden ikonik bir figür olarak kabul ediliyordu, hala de o denli…
Teknoloji dünyası için Linux, hayatta kalmak için aldığımız nefes kadar temel ve bedelli bir yazılım. Fiyatsız ve biroldukça kolay insan varlığından bile haberdar değil. Fakat birfazlaca değerli teknoloji ve şirketin Linux olmadan faaliyetlerini sürdürmesi mümkün değil.
Ingeniuty
MARS’TA BİLE LINUX KULLANILIYOR
Üstte bahsetmiş olduğumiz Android aygıtlar ve Tesla arabaların yanı sıra dünyanın en süratli süperbilgisayarları, borsa yazılımları, büyük data projeleri, yapay zeka uygulamaları, nükleer denizaltıları, ABD Posta Yönetimi, şoförsüz araçlar, bankalar, havayolu şirketleri ve bulut bilişim teknolojisi daima Linux’la çalışıyor. Hatta NASA’nın Şubat ayında Mars’a gönderdiği uzay ortası Perseverence’ın bünyesindeki küçük helikopter Ingenuity’de bile Linux kullanılıyor.
Linux’un yazılım dünyasındaki bir öteki değerli tesiri de yarattığı istekli yazılımcılar topluluğu. Yaklaşık 30 yıldır 10 binden çok yazılımcıdan oluşan bu topluluk hayatlarının değerli bir kısmını hiç bir karşılık almadan linux’u geliştirip güzelleştirmeye adamış durumda. Linux’un son sürümü 12 bin belgede ve 1 milyondan fazla kod satırında değişiklikler getirdi. Sürüm üzerinde çalışan toplam yazılımcı sayısı 2 bin civarındaydı.
BİR AY DAYANABİLDİ
Torvalds’ın 2018’de işlere orta vermesi bu ağır faaliyete fazlaca fazla ziyan vermedi. 1 ayın sonunda işin başına döndüğünde, “Off, amma da sıkıldım. Benim işim Linux” demişti.
Fakat bu esnada Torvalds’ın kabalıklarından daha diğer bir sorun açığa çıktı. Yazılım her yerde kullanılıyordu, lakin Linux üzerinde çalışabilen yazılımcılar gitgide yaşlanıyordu. Üstelik kısa müddette hayli şey öğrenmesi gereken gençler, Torvald’in kelamlı tacizlerine pek de sıcak bakmıyordu.
Bugün 51 yaşında olan Torvalds, “zeki pislikler” jenerasyonunun son üyelerinden. Zeka, vizyon, ego ve öfke krizlerinin bir karışımı olan bu beyaz erkekler, bir devir teknoloji sanayisine form verdi. Günümüzde Torvalds’ı eleştirenler, bu yaştan daha sonra manalı bir şahsi dönüşüm yaşamasının pek de muhtemel olmadığını belirtiyor. Torvalds’ın da farklı biçimde düşündüğü söylenemez. Fakat Linux topluluğunu kaostan kurtarıp bir daha organize edebilme ihtimali hala var…
GÖRÜNTÜLÜ GÖRÜŞME YAPMAM, TELEFONLA KONUŞMAM
ABD merkezli içerik sitesi Insider, geçtiğimiz günlerde Torvalds’ın Linux’un geleceğini kurtarma planları üzerine geniş bir haber yayımladı. Haberde imzası bulunan muhabir Rosalie Chen’in, kış aylarında gerçekleşen röportajın öncesine dair anlattıkları bile Torvalds’ın ne kadar sıkıntı bir insan olduğunu özetlemek için kâfi.
Farklı kentlerde yaşadıkları için Chen’in e-posta üzerinden manzaralı konuşma yapmayı teklif ettiği Torvalds’dan karşılık gecikmedi: “Her türlü manzaralı konuşmadan tiksiniyorum ve bugünlerde yüz yüze görüşmemiz de seçenekler içinde değil.” Bunun üzerine Chen telefonda konuşmayı teklif etti fakat bir daha tıpkı cevabı aldı: “Tiksintim telefon konuşmalarını da kapsıyor. Telefonlar iğrenç şeyler. Bir tek e-postalara kolay kolay ulaşmamızı sağlamaları hoş.” Sonuçta röportaj e-posta üzerinden gerçekleştirildi.
Teknoloji kesimindeki biroldukça kişi üzere Torvalds da pandemi niçiniyle meskenden çalışıyor. Lakin pandemi onun hayatında epey fazla şeyi değiştirmedi çünkü kendisi aslında yıllardır üzerinde bornozuyla meskenden çalışıyor. Daima açık olan bir koşu bandının üzerine yerleştirdiği bilgisayarıyla bütün gün bir yandan yürüyor bir yandan da işlerini yönetim ediyor.
ŞORT-TİŞÖRT-PARMAK ORTASI TERLİK VAZGEÇİLMEZİ
İmgesi de yıllardır değişmedi. Yandan ayrılmış kırlaşmış saçları, yuvarlak çerçeveli gözlükleri ve rahat giysileriyle yıllardir Torvalds birebir Torvalds. Bu rahat usulü kamuoyunun önüne çıktığı etkinliklerde de sürdürüyor. her insanın kadro elbiselerle katıldığı toplantılara Torvalds, şort-tişört-parmak ortası terlik kombiniyle iştirak ediyor.
Son vakit içinderda Linux için epey fazla kodlama yapmadığını, “üst düzey teknik yönetici” pozisyonunda olduğunu belirten Torvalds, kendi şirketini kurmayı hiç istemediğini de belirterek “Tek istediğim var olan en güzel işletim sistemini yaratmaktı” diye konuşuyor.
Doğrusunu söylemek gerekirse, Torvalds’ın ömrünü Linux’a adadığını söylemek yanlış olmaz. Hatta bunun için Steve Jobs’ın “Gel Apple’da çalış” teklifini reddetmişliği bile var. Bunun niçini de Jobs’ın Linux üzerinde çalışmayı bırakmasında ısrarcı olması.
BU SİSTEM OLMASA AÇIK KAYNAK OLMAZDI
Torvalds’ın Linux kadar değerli bir öteki projesi de Git. GitHum ve GitLab üzere şirketlerin temelini oluşturan kaynak denetim sistemi Git, günümüzde açık kaynaklı projelerin var olabilmesini sağlayan en değerli ögelerden biri.
Torvalds’ın üç kızından en büyüğü de bir yazılım mühendisi fakat Linux üzerinde çalışmıyor. Torvalds, “Linux imparatorluğu kurmak üzere bir niyetim yok” diye konuşuyor.
İçe dönük bir insan bulunmasına ve kalabalıklardan hoşlanmamasına karşın bağlantı kurmayı ve açık geliştirme yapmayı sevdiğini de belirten Torvalds’a bakılırsa, açık kaynak yazılım geliştirmek bu işi yapmanın en mantıklı yolu.
Torvalds, “Açık kaynak mühendisliğin sorun çözme boyutuna hayli büyük bir katkı yapıyor zira fazlaca farklı özelliklere sahip ve sizden hayli farklı gayeleri olan beşerlerle birlikte çalışabiliyorsunuz” diyor.
LINUS VE LINUX BİREBİR ANDA DEĞİŞİYOR
Torvalds’ın işbirliğine değer veren öfkeli yazılımcı profili, Linux’un muvaffakiyetinin ve yaşadığı derdin gerisindeki en değerli faktör. CloudLinux’un kurucusu ve CEO’su Igor Seletskiy durumu, “Linux vakit içinde değişiyor. Tıpkı biçimde Linus da değişiyor. Daha kucaklayıcı bir insan olmaya çalışıyor ve öfke patlamaları gitgide azalıyor” kelamlarıyla özetliyor.
Torvalds ise 2018’de işe orta verdiğinde ömründe birinci defa terapiye başladığını ve işe döndükten daha sonra da birkaç ay devam ettiğini belirterek, “Bizim jenerasyonda bir terapistle konuşmak pek doğal bir şey değildir. Ben de başıma ne geleceğini pek bilmiyordum. Ancak nihayetinde keyifli bir deneyim oldu” diyor. Olduğu kişi haline gelmesini sağlayan süreçleri ve insanların niye şikayet ettiğini açıklamanın güzeline gittiğini belirten Torvalds, “Bence faydalı oldu” diye konuşuyor.
Facebook’ta yazılım mühendisi olarak bakılırsav yapan bir Linux geliştiricisi olan Jens Axboe da “gözle görülür bir gelişme” olduğunu ve artık Torvalds’ın gönderdiği e-postaların direkt hakaret içermediğini belirtiyor. Torvalds ise şunları söylüyor: “Daha farklı ve daha güzel bir insan oldum mu? Sanmıyorum. Birkaç ay konuşmanın yaratabileceği fark bir yere kadardır. Lakin bu sayede herkese gönderdiğim e-postalara dair daha farkında ve dikkatli bir insan olduğumu umuyor ve düşünüyorum.”
Fotoğraf kaynağı: Krd – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY-SA 4.0
SIRA BEKLEMEKTEN SIKILDI, KENDİ İŞLETİM SİSTEMİNİ YAZDI
Gerçek şu ki Torvalds bu biçimde öfkeli ve sabırsız bir insan olmasa, Linux diye bir şey hiç var olmayabilirdi bile.
Her şey 1991 yılında başladı. O sırada 21 yaşında olan Torvalds, Helsinki Üniversitesi’nde öğrenciydi. Okulun bilgisayar sistemi birebir anda en çok 16 kullanıcıya hizmet verecek biçimde tasarlandığından, Torvalds üzere öğrencilerin uzun saatler sırada beklemesi gerekiyordu.
Okul bilgisayarlarının işletim sistemi Unix de, donanımın kendisi de iş yerlerine göre fiyatlandırılmıştı. Bir öbür deyişle bir öğrencinin satın alabilmesi için fazla değerliydi. Öbür yandan Torvalds üzere önemli yazılımcılar, periyodun şahsi bilgisayarlarının kendi gereksinimlerini karşılayabilecek güçte olmadığını düşünüyordu.
Bu niçinle kendine bir bilgisayar alıp kurcalamaya başladı. Makinenin aşikâr nazaranvleri yerine getirmesini sağlayan Unix gibisi kodlar yazıyordu. bir süre daha sonra yazdığı kodlarla bir işletim sisteminin çekirdeğini oluşturduğunun farkına vardı. Devam etmeye ve bu çalışmasını etrafındakilerle paylaşmaya karar verdi. Bir bülten panosuna “386(486) AT klonları için fiyatsız bir işletim sistemi yapıyorum. (Sadece bir hobi, GNU üzere büyük ve profesyonel bir şey olmayacak.) İnsanların en epey istediği özelliklerin ne olduğunu öğrenmek istiyorum” yazdı ve ekledi: “Her türlü teklife açığım, lakin her söyleneni yapacağıma kelam veremem
”İKİ YILDA 100 KİŞİLİK BİR TOPLULUK OLUŞTU
Torvalds’ın projesi öteki yazılımcıların da ilgisini ekti. Kimileri keşfettikleri kusurlar için düzeltmeler kimileri da yeni özellikler getirecek kodlar gönderiyordu. Linux açık kaynak topluluğu bu türlü doğdu.
Teknoloji dünyasında popülerliği vakit içinde artan Linux, “tuhaf bir oyuncak işletim sistemi” olmaktan çıkıp internet sağlayıcılarında ve başka gerçek hayat uygulamalarında kullanılır hale geldi. 1993’e gelindiğinde, 100’den çok insan Linux koduna katkı yapar hale gelmişti. Hala öğrenci olan Torvalds bütün projenin kontrolünden sorumluydu.
Bu durumun yarattığı zorluklar, Linux’ta bugün hâlâ geçerli olan idare yapısını da birlikteinde getirdi. En yeterli yazılımcılara çekirdeğin aşikâr modülleri paylaştırılıyor ve bu bireyler kendi küçük krallıklarını kuruyordu. Bu hükümdarlar öteki yazılımcıların gönderdiği kodları kontrolden geçiriyor, kalite denetimi sağlıyor, geri bildirimde bulunuyor ve Torvalds’la bağlantısı yürütüyordu.
“ÇOK DÜZGÜN GERİ BİLDİRİM VEREBİLİR”
Bu yapının ortasındaki yazılımcılar için Torvalds’ın birtakım özellikleri hakikaten hayranlık verici. Kod kalitesine dair teknik vizyonu, binlerce Linux mühendisinin bir arada çalışması için katalizör nazaranvi görmesi ve öbür mühendisleri eğitme konusundaki yardım severliği takdir topluyor. Çoğunluğu beyaz erkeklerden oluşan Linux Teknik Danışmanlık Konseyi’ndeki tek bayan olan Linux geliştiricisi Laura Abbott, “Torvalds bakılırsabileceğiniz en sıcak ve samimi insan değildir lakin gerektiğinde fazlaca güzel geri bildirim verebilir” diye konuşuyor.
Başka yandan, Torvalds’ın açık kelamlı bağlantı anlayışı ve ayarsız küfürleri, beraberinde teknik tartışmaların aşağılamalarla dolu arbedelere dönüştüğü bir kültürü de birlikteinde getirdi.
Örneğin 15 yıl boyunca Linux topluluğunda düzenleyici olarak misyon yapan programcı Neil Brown, “nadiren ağır küfürlü patlamaları olan bir liderin” takımdaki herkeste misal davranış biçimleri yaratmadığını lakin bu biçimde eğilimleri olan şahısları cesaretlendirdiğini belirtiyor. Brown, “Bence bu durum Linux geliştirici topluluğunun ortasında biroldukca yanlış davranışa yol açtı” diye konuşuyor.
Kendisinin de Torvalds’ın e-postalarda yazdıklarına epey dikkat ettiğini belirten Brown, bu biçimdece Torvalds’ın çalışma biçimini anlayıp bir arada daha verimli iş yapabildiklerini tabir ediyor. birebir vakitte zaman vakit epeyce büyük fikir ayrılıkları yaşadıklarını da söyleyen Torvalds, “Hepimiz yanılgı yaparız. Bu anlaşılabilir bir şey. Dahası ömrü yapan kişi muhtemelen Linus’tan bile daha fazla üzülüyor. Bence Linus güvendiği bireylerden alçak gönüllülük bekliyor lakin bu mevzuda biraz incelik göstermesi gerekiyor” tabirlerini kullanıyor.
“BAĞIRMAYI ÖĞRENMEN LAZIM, PASPAS GİBİSİN”
Linux modelinin zorluklarına katlanmak zorunda olan bir küme daha var. Linux kullanan şirketler ile Linux yazılımcı topluluğu içindeki irtibatı sağlayan aracı bireyler. Bu bireylerin görevinin pek eğlenceli olduğunu söylemek mümkün değil.
Aracı kişi, çalıştığı şirketin geliştirdiği son özelliklerin Linux işletim sistemiyle meselesiz çalışmasını sağlayacak birtakım yamaları geliştiricilere gönderiyor. Şayet yamada bir bug ya da öteki bir sorun var ise, tenkitlerin ve akabinde gelen kelamlı tacizlerin yükünü de o kişi üstleniyor. Eski bir Linux geliştiricisi, “Eğer yamanız patlaksa sizi aşağılayıp dalga geçerler. Bundan adeta keyif alırlar” diye anlatıyor.
2013 yılında yaşanan bir hadisede Torvalds ve öbür Linux geliştiricilerinin, e-posta kümelerinde sık sık yaşanan kelam dalaşlarıyla ilgili latife yaptığı ve takımdan birini daha fazla bağırmaya teşvik ettiği de biliniyor. Torvalds bu şahsa yazdığı e-postada “İnsanlara bağırmayı öğrenmen lazım. Sana bakınca paspas üzere davranmak fazlaca kolay görünüyor” sözlerini kullanıyor.
Bu kelam dalaşlarının ve hakaretlerin bayağı bir şey üzere kabul edilmesi, Linux topluluğundaki biroldukca kişi için rahat olmayan bir çalışma ortamı manasına geliyor. Örneğin IBM İdare Heyeti lideri ve Red Hat’in eski CEO’su Jim Whitehurst, “her insanın en yeterli fikrini söylemesini istiyoruz, yalnızca ezici tenkitleri kaldırabilecek olanların değil” diye konuşuyor.
ÖZÜR DİLEMEK KÂFİ Mİ?
Torvalds, 2018’de çalışmaya orta verdiği devirde davranışları için özür de diledi fakat kimi geliştiriciler, sıradan bir özrün Torvalds’ın yıllardır verdiği hasarı tamir etmeye ya da Linux topluluğundan kaçırdığı insanları geri getirmeye yeteceğini düşünmüyor.
Eski bir Linux yazılımcısı, “Bir avuç uygun insan buna katlandı. Katlamayanlar da bıkıp ayrıldı” diye konuşuyor. İsminin açıklanmasını istemeyen yazılımcı, bu kültür niçiniyle biroldukca hanımın ve azınlık üyesinin Linux topluluğunu terk ettiğine dair birinci elden bilgisi olduğunu da kelamlarına ekliyor.
Şu anki haliyle Linux topluluğuna girebilmek için tenkide güçlü olmanın haricinde da kimi özelliklere sahip olmak kaide. Kişinin boş vakit içinderında çalışması, yamalar geliştirip sunması ve sağlam bir geliştirici olabilmek için fark edilmesi gerekiyor. Bu da boş vakit, bir bilgisayar ve sağlam bir internet teması gerekli demek. Ne yazık ki herkes bu imkanlara sahip değil. Dahası âlâ bir eğitim görmüş olmak ve akıcı bir İngilizce konuşmak da kıymetli artılar. Sonuçta Linux topluluğu genelde bu ayrıcalıklara sahip beyaz adamların ötesine geçemiyor.
BAYANLARIN ORANI EPEY DÜŞÜK
Linux topluluğundaki ve genel olarak açık kaynak teknoloji dünyasındaki tek tiplik, kenara itilmiş kümelerin mensuplarının bu ortama girmesini epey zorlaştırıyor. Ortadan geçen senelerda bayan yazılımcı sayısında bir artış görüldü lakin oranlara bakıldığında tüm yazılımcıların yaklaşık yüzde 8’i yani 300 kişilik bir bayan kümesinden bahsedilebiliyor.
Linux Vakfı’nın bir mentorluk teşebbüsü de var. Bu teşebbüs kapsamında ortalarında bayanların da bulunduğu yeni yazılımcıların kümeye iştiraklerinin sağlanması amaçlanıyor. Vakıftan takviye alanlardan biri olan Shuah Kahn, bir öbür maksadın da idare takımlarının çeşitlendirilmesi olduğunu söylüyor. bir daha de şu an iştirakçilerin yalnızca yüzde 16’sı bayanlardan oluşuyor.
“DAHA DÜZGÜNÜNÜ YAPMAK ZORUNDAYIZ”
Öbür yandan Torvalds, yakın vakte kadar teknoloji bölümünde çeşitlilik olması gerektiği fikrini benimsemiyor, takımların meritokrasiyle oluşması gerektiğini savunuyordu. 2015’teki bir açıklamasında, “Bütün bu ıvır zıvırlar ayrıntıdan diğer bir şey değil ve nitekim kıymeti yok” diye konuşmuştu.
Bugün Linux’ta çalışan bayan sayısının düşük olmasının teknoloji kesiminin genelindeki bir durumu yansıttığını söylemekle birlikte, “Daha düzgününü yapmak zorundayız zira Linux kesimin en büyük projelerinden biri” diyor.
Fakat bayan sayısını artırmak için ne yapılabileceğini de bilmiyor: “Kesin bir tahlil olduğuna inanıyor muyum? Hayır. Grubumuzda bayanlar ve beyaz olmayan beşerler var mı? Evet var. Fakat bunun hayli fazlaca küçük bir azınlık olmadığını söylersem kuyruklu palavra atmış olurum. Bunu nasıl değiştireceğimizi bilmiyorum.”
“GÜCÜMÜN ASIL KAYNAĞI BANA DUYULAN GÜVEN”
Kendini söz etmekte kuvvetlik çekmeyen bir insan bulunmasına karşın, Torvalds mütevazı bir gücü olduğunu söylüyor. “Açık kaynak topluluğunda kimseyi bir şey yapmaya zorlayamazsınız” diyen Torvalds, kendisinin gücünün kaynağının da insanların duyduğu itimat olduğunu belirtiyor.
Pekala Torvalds terapiden bu yana ne kadar değişti? Bu sorunun karşılığı kime sorduğunuza bağlı olarak değişiyor. Torvalds beklentileri karşılamakta zorlansa da bir aydınlanma yaşadığını söylüyor.
“Güvendiğim beşerler bana gelip de ‘Linus g** herifin tekisin, bir adım geri gidip davranışlarına bir bakmalısın’ dediğinde bence iki seçeneğim var: Ya onların yanlış olduğunu düşüneceğim ve her zamanki üzere işime bakacağım, ya da tavsiyelerini ciddiye alacağım”- diyen Torvalds şöyleki devam ediyor.
“Sadece birkaç ay bir profesyonelle konuştum diye büsbütün farklı bir insan olduğumu tez edecek de değilim. Bu işler bu biçimde yürümüyor. Lakin umuyorum en azından kullandığım lisan konusunda biraz daha dikkatli ve şuurlu bir insan olabilmişimdir.”
Birinci sefer 1996’da çizilen Linux logosu ‘Tux’ yıllar ortasında değişe değişe sağdaki halini aldı. 2008’den beri bu logo kullanılıyor
MÜSAMAHA ZAMANI SONA ERDİ
Tahminen Torvalds kendi dönüşümü konusunda net fikirlere sahip değil. Lakin o Linux’u başlatmış olduğundan beri dünyanın ne kadar değiştiği ortada. Linux geliştiricisi ve Facebook mühendisi Axboe, “Artık zeki bir g**e eskisi kadar müsamaha gösterilmiyor” tabirlerini kullanıyor.
Axboe, “İnsanlar bu cins davranışları niçiniyle reaksiyon görüyorlar. 10 sene evvel bu düşünülemezdi bile. Birinci vakit içinderda Yabanî Batı üzere bir ortam vardı” diyor.
Axboe’nun bahsetmiş olduğu değişimin son örneği fiyatsız yazılım kesiminin başkanlarından Fiyatsız Yazılım Vakfı’nın (FSF) kurucusu Richard Stallman olayı oldu. Stallman hakkında kimi bayanları taciz ettiğine dair savlar ortaya atılırken, seks ticaretinden karar giyen Jeffrey Epstein hakkında söylemiş oldukleri de gündem oldu. Bunun üzerine 3000 geliştirici bir açık mektup kaleme alarak Stallman’ın FSF idare heyetinden gönderilmesini talep etti. Nihayetinde Stallman heyette kaldı fakat IBM’in sahibi olduğu Red Sınır ve Mozilla FSF’ye takviyesi verdiği çektiğini deklare etti.
KURALLAR ‘DİKTATÖRÜ’ BAĞLAR MI?
Torvalds, Eylül 2018’de çalışmaya orta verdiğinde, Linux proje yöneticilerini yani düzenleyicileri sorumlu tutan bir davranış kuralları listesi benimsedi. Bu kuralları uygulamayan ya da uygulanmasını sağlamayan düzenleyicilerin süreksiz ya da kalıcı yaptırımlarla karşılaşabileceği açıklandı.
Khan, gelen şikayetlerin epeyce önemli bir halde değerlendirildiğini söylemiş oldu lakin kimileri bu yaptırım düzeneklerinin Torvalds için ne dereceye kadar uygulanabileceğini sorguluyor. Çünkü Linux açık kaynak topluluğunda “ömrünün sonuna kadar nazaranv yapacak faydalı diktatör modeli” olarak isimlendirilen yapıya sahip yani en küçüğünden en büyüğüne her türlü değişimde son kelamı Torvalds söylüyor.
Kimileri Torvalds’ın hala çok fazla değişmediğini fakat günümüz teknolojisinin temelinde Linux olduğu için birfazlaca geliştiricinin Torvalds’ı tolere ettiğini belirtiyor. Eski bir Linux geliştiricisi, “Linus davranışlarına ayar çekmiş olabilir ancak özünde birebir insan” sözlerini kullanıyor.
TOPLULUK GİTGİDE YAŞLANIYOR
Birkaç yıl evvel düzenlenen bir Linux konferansında, Red Hat’in önde gelen mühendislerinden David Miller, tertip için kollu makinelerin bulunduğu bir oyun salonunu kiralamayı düşündü. Lakin ondan sonrasında 15 yıl evvel bunu yapsa uygun olacağını zira yazılımcıların birçoklarının oyun oynama yaşını geçtiğini fark etti. O niçinle bir restoran kiralamayı tercih etti.
Russell Coker, Linux’a birinci katıldığında geliştiricilerin birçok 20’li yaşlarındaydı. Bugün ise 40’larını ve ötesini yaşıyorlar. Coker, genç yazılımcıların topluluğa katılmıyor olmasının telaş verici olduğunu düşünüyor. Üstelik bu korkusunda yalnız da değil fakat epey fazla şey yapılmıyor.
Linux hala büyüyen bir proje. Linux çekirdeğine katılanların sayısı her yıl artıyor. Lakin büyüme suratı son üç yılda yavaşlamış durumda.
Linux’un alt sistemlerini avuçlarının içi üzere bilen üst seviye proje yöneticilerinin birçok epeyce uzun vakittir topluluğun bir modülü. Dahası alt sistemlerin el değiştirmesi de hayli ender karşılaşılan bir durum. Yeni Linux iştirakçilerinin birçok ise genç geliştiriciler değil şirketleri için Linux üzerinde çalışan profesyoneller.
Coker, “Bence biroldukça insan işlerin şu anki gidişatından şad lakin 10 sene daha sonra benim yaşımdaki beşerler emekli olduğunda yaşanacaklardan telaşlıyım. Daha fazla gencin ilgisini çekmemiz lazım” diye konuşuyor.
LINUX ESKİSİ ÜZERE RAKİPSİZ DEĞİL
Linux topluluğuna katılanların fazlaca şey öğrenmesi gerek. Çekirdek evvelce daha küçüktü fakat bugün kabuğunu kırmak fazlaca daha sıkıntı zira iştirakçi sayısı, kod ölçüsü ve e-posta kümelerindeki gürültü artmış durumda. Öğrenciler GitHub üzere platformlarda projeler bulmaya epey alışkın. İnternette bağlantı biçimleri de pek değişti ancak Linux topluluğu hala sıklıkla e-postayla haberleşiyor.
Üstelik açık kaynak dünyası bugün eskiye bakılırsa epeyce daha fazla seçeneğin olduğu bir yer. Linux’un yaratılışından günümüzde biroldukca yeni açık kaynak proje ortaya çıktı. Gençler için Google’ın TensorFlow’u ya da Facebook’un React’i üzere yeni projeler, Linux üzere yaşlı ve oturmuş bir projeye kıyasla hayli daha cazibeli.
Miller, “Yaşlanıyoruz ve bu eski başların yerine yenisini koyabilmek için en yakın vakitte bünyemize yeni beşerler katmalıyız” diyor.
Torvalds ise topluluğun yaşlandığıyla ilgili yorumların kendisini pek kaygılandırmadığını belirtiyor. “Düzenleyicilerin yaşlandıkları katiyetle hakikat. Hepimizin başına geliyor üzere çünkü hepimiz her yıl bir yaş daha alıyoruz. Kimilerimiz şişmanlıyor, kimileri da kelleşiyor” diyen Torvalds, yaşlananların topluluğu terk etmediğini hatırlatıyor.
tıpkı vakitte Torvalds, büyümede düz bir çizgiye ulaşıldığını da kabul ediyor ve projenin hala “sağlıklı bir gelişim hızına” sahip olduğunu fakat artık “hızlanmadığını” söylüyor. bir daha de Linux hala 2-3 ayda bir yeni bir sürüm yayınlıyor, bu sürümlerin her birinde 1500-2000 yazılımcı çalışıyor ve Torvalds projenin kapsamının ve büyüme suratının kendisini rahatsız etmediğini belirtiyor.
GENÇLERİ KEYİFLİ EDEBİLECEKLER Mİ?
Linux’un kucaklayıcı bir yer olmama ünü yeni gelecekler için caydırıcı olabilir. Miller, çekirdeği geliştirme konusunda gözlerinin korkabileceğini hatta dehşete düşebileceklerini düşünüyor. Facebook’tan çekirdek üzerine çalışacak genç mezunlar arayan Axboe ise nazik davranılmazsa bu gençlerin kalıcı olmayacağını belirtiyor.
“10, 20, 30 yıl ortasında projenin hayatta kalmasını ve vakit ortasında gelişmesini istiyorsanız taze kana gereksiniminiz var” diyen Axboe, sıkıntılı olan ya da o denli bilinen bir ortamın gençlerin iştiraki için elverişli olmadığını da kelamlarına ekliyor.
Bütün bunlar bir yana, en kıymetli soru Torvalds emekli olduğunda Linux’a ne olacağı. Torvalds Python’dakine misal bir gelecek hayali kuruyor. Bir yazılım lisanı olan Python’un yaratıcısı Guido van Rossum, günlük operasyondan elini çektiğinde, bir yönetim komitesi kurulmuştu.
Torvalds, “Evet, fazlaca sayıda üst seviye proje yöneticimiz var fakat ben gidersem Linux’u yönetim edebilecek geniş ve derin bir insan havuzu var” diye konuşuyor ve ekliyor: “Siyasi çekişmeler olur, iç çatışmalar olur lakin kaos kalıcı olmaz.”
Insider’ın “Linux creator Linus Torvalds cancelled himself to become a nicer person — now he needs to bring talent back to the world’s most important software” başlıklı haberinden derlenmiştir.