Palavra haberlerin ardındaki 12 kişi… Aşı aykırılığı ile servet yaptılar!
“Her şey bir e-postayla başladı.”
Bu kelamlar Alman gazeteci ve YouTuber Mirko Drotschmann’a ilişkin.
YouTube kanalında 1,5 milyon abonesi bulunan Drotschmann, sık sık markalardan “Ürünlerimizi kanalınızda tanıtır mısınız?” minvalli e-postalar alıyor lakin prensip gereği bu tekliflere cevap vermiyordu.
BBC’ye anlattığına nazaran, mayıs ayında gelen kutusuna ulaşan ve her şeyi başlatan e-posta da birinci bakışta bu biçimde bir yazışma üzere görünüyordu. Fakat işin iç yüzü apayrıydı.
E-posta Fazze isimli bir influencer pazarlama ajansı tarafınca gönderilmişti. Güya kamuoyuna sızan bir bilgiye bakılırsa, Pfizer/BioNTech’in Covid-19 aşısını olanların mevt oranı AstraZeneca aşısını olanların üç katıydı ve Drotschmann’dan bu bilgiden görüntülerinde bahsetmesi isteniyordu.
Ne var ki e-postada yazılan ayrıntıların hiç biri gerçek değildi.
BİR YANDAN ALMANYA BİR YANDAN FRANSA
Drotschmann, kıymetli bir gerçeği kısa müddette fark etti: Birileri kamuoyunun aşılara duyduğu inancı kaybetmesini istiyordu ve bunun için de kendisini kullanmaya çalışıyordu. Evvel şaşırdı daha sonra da “Bu işin gerisinde kim olabilir?” diye meraka kapıldı.
Üstelik Drotschmann yalnız değildi. Benzeri bir e-posta Fransa’da bilim içerikleriyle tanınan YouTuber Léo Grasset’e de gönderilmişti. Grasset’e görüntüsü için 2000 euro teklif ediliyordu. Rusya ve İngiltere’de kayıtlı dijital pazarlama şirketi AdNow’un bir kesimi olan Fazze, teklifi yapan müşterinin isminin açıklanmasını istemiyordu ki Grasset için bu önemli bir kuşku kaynağıydı.
İki YouTuber da okuduklarıyla dehşete düştü lakin gerçeği öğrenmek için ajansın teklifini kabul etmiş üzere davrandı. Görüntülerde ne demeleri gerektiği kendilerine ayrıyeten bildirildi. Çok süslü bir İngilizceyle yazılmış içerik özetinde, “Bu hususta hayli ilgili ve tutkuluymuşsunuz üzere davranın” cümlesi dikkat çekiyordu.
YouTuber’lardan görüntünün sponsorlu olduğunu söylememeleri ve izleyicileriyle kendi görüşlerini paylaşıyor üzere davranmaları da talep edildi. (Sosyal medya platformlarının kullanıcı mukaveleleri gereği içeriğin sponsorluğu olduğunu gizlemek yasak. Fransa ve Almanya maddeleri gereği de sponsoru gizlemek hata.)
GERÇEKLERLE PALAVRALAR BİRBİRİNE KARIŞIYOR
İçerik özetinde YouTuber’ların geçtiğimiz günlerde Fransız gazetesi Le Monde’da yayımlanan bir habere referans vermeleri isteniyordu. Haber, Avrupa İlaç Ajansı’ndaki bir data sızıntısı olduğunu doğruluyordu fakat aşıların can kaybına yol açtığına dair en ufak bir bilgi yoktu. Lakin bu bağlamda kullanıldığında mevt oranı istatistikleriyle data sızıntısı irtibatlıymış üzere bir hava oluşuyordu.
Influencer’larla paylaşılan vefat oranları ise çeşitli ülkelerden toplanmış dataların bir ortaya getirilmesiyle elde edilmişti. Datalar aşı olduktan daha sonra ölen bireylerin toplam sayısını gösteriyordu fakat bu şahısların mevt sebebinin aşıyla irtibatlı olduğuna dair en ufak bir işaret yoktu. Bir öbür deyişle aşı olduktan daha sonraki gün trafik kazası geçirip hayatını kaybedenler de bu istatistiklere dahil edilmiş olabilirdi.
İstatistiklerde bir başka dikkat alımlı nokta da Pfizer/BioNTech aşısının AstraZeneca’ya kıyasla hayli daha yaygın kullanıldığı ülkeleri kapsamasıydı. Yani bu ülkelerde Pfizer/BioNTech olduktan daha sonra ölenlerin sayısının AstraZeneca olduktan daha sonra ölenlerden daha fazla olması çok doğaldı.
Roma’da bir aşı aksisi protesto
BİLİMSEL EĞİTİMİNİZ YOKSA İKNA OLABİLİRSİNİZ
Grasset BBC’ye, “Eğer rastgele bir bilimsel eğitiminiz yoksa, ‘Amanın, şu sayılara bak, şu farka bak! Kesin ortalarında bir bağ var’ demeniz epeyce kolaydı. Lakin hakikaten isterseniz her türlü data içinde bu biçimde yapay korelasyonlar kurabilirsiniz” diye konuştu.
Influencer’lara ayrıyeten Pfizer/BioNTech aşısının tehlikeli olduğuna dair bir dizi içeriğin linki de gönderilmişti. Bu linkleri de paylaşmaları bekleniyordu. Lakin Grasset ve Drotschmann, Fazze üzerinden yürütülen karalama kampanyasını Twitter’dan ifşa ettikleri gün bütün bu linkler silindi ve kelam konusu içeriklere ulaşılamaz oldu. (Le Monde’un linki hariç ki o da dediğimiz üzere gerçek bir sızıntının haberini aktarıyordu.)
Dortschman ve Grasset’in ifşasının akabinde Fransa ve Almanya’da dört influencer daha ajansın kendilerine ulaşarak kampanya teklifinde bulunduğunu deklare etti.
OPERASYONUN GERİSİNDE KİM VAR?
Öteki yandan kelam konusu teklifi kabul eden influencer’lar da olduğu anlaşıldı. Alman gazeteci Daniel Laufer, Hindistan’da araba ve flört temalı görüntüler paylaşan Ashkar Techy’nin, Brezilya’da da eşek latifesi görüntüleriyle Instagram’da 3 milyon takipçiye ulaşan Everson Zoio’nun, Fezza’nın içeriklerini paylaştığını keşfetti. Hem Techy tıpkı vakitte Zoio, daha evvel de Fazze kampanyalarında rol almıştı.
Laufer’ın ulaştığı bu influencer’lar, gerçeği öğrendikten daha sonra içerikleri kanallarından kaldırdı lakin ne Laufer’ın ne de BBC’nin röportaj taleplerine karşılık vermedi. BBC’ye konuşan AdNow Eş Yöneticisi Ewan Tolladay ise Fazze’nin, ortağı Rus Stanislav Fesenko ile kimliğini bilmediği öteki bir kişinin teşebbüsü olduğunu söylemiş oldu. Tolladay bu skandalın akabinde hem AdNow’un İngiltere kolunun tıpkı vakitte Fazze’nin faaliyetlerine son verildiğini de kelamlarına ekledi.
birebir vakitte Fransa ve Almanya’da yürütülen tüm soruşturmalara rağmen, karalama kampanyasının ardındaki kişinin kim olduğu hâlâ çözülebilmiş değil.
TOPLUMSAL MEDYAYA 1,1 MİLYAR DOLARLIK GELİR YARATIYOR
Ne var ki, bu skandalın iç yüzünün ortaya çıkarılması aslında tek başına bir mana söz etmiyor. Çünkü Grasset ve Dortschmann’ın ifşa ettiği bu toplumsal medya operasyonu, buzdağının görünen kısmından öteki bir şey değil.
Merkezi Washington’da bulunan Dijital Nefretle Uğraş Merkezi’nin (CDDH) mayıs ayı sonunda yayımlanan raporuna bakılırsa, aşı aykırılığı hayli büyük bir ekonomik çarka dönüşmüş durumda. Bu çarkın yalnızca toplumsal medya dişlisi yılda 1,1 milyar dolarlık bir gelir üretiyor.
Aşı terslerinin ürettiği palavra ve aldatıcı içerikler, ortalarında Facebook ve Instagram’ın da bulunduğu toplumsal medya platformları üzerinden 62 milyon beşere ulaşıyor. Bu içeriklerin yarattığı etkileşimin hacmi büyüdükçe platformların karı da artıyor. Bunun karşılığında toplumsal medya kanalları yardımıyla görünürlüğü artan “aşı tersliği endüstrisi” de yılda 36 milyon dolara varan çıkar elde ediyor.
Atina’da da aşı aksileri sokaktaydı
ÜÇTE İKİSİNİ “DEZENFORMASYON DÜZİNESİ” ÜRETİYOR
CDDH’in raporunda ayrıyeten internette bulunan aşı ile alakalı palavra ve aldatıcı ayrıntıların epey büyük bir kaynağının bu mecralar olduğu belirtilerek toplumsal medya şirketlerine aşı terslerinin platformları kullanmasına müsaade verilmemesi daveti yapıldı.
CDDH CEO’su Imran Ahmed ise 36 milyon doların muhafazakâr bir kestirim olduğunu, aşı terslerinin bu sanayiden elde ettikleri gerçek gelirin fazlaca daha yüksek olabileceğini söylemiş oldu.
CDDH bu raporları tertipli olarak yayımlıyor. Merkez’in mart ayında yayımlanan raporu, hususun bir öteki çarpıcı boyutunu gözler önüne seriyordu. O rapora göre, toplumsal medyada Şubat-Mart 2021 periyodunda üretilen palavra ve aldatıcı aşı aykırısı bilginin üçte ikisinin kaynağı 12 kişiydi.
Facebook’taki aşı aksisi içeriklerin yüzde 73’ünün, Facebook ve Twitter’daki içeriklerin ise yüzde 65’ini üreten bu şahıslar raporda “Dezenformasyon Düzinesi” olarak isimlendirildi. Ahmed, Dezenformasyon Düzinesi’nin palavra ve aldatıcı ayrıntıları yaymaya en ufak bir cezalandırma düzeneği olmadan yıllardır devam ettiğini ve bu cezasızlık yardımıyla daha da özgüvenli hale geldiğini söz etti.
LİSTE BAŞINDA MERCOLA VAR
ABD Lideri Joe Biden’ın 20 Temmuz’da bir açıklama yaparak “İnsanları öldürüyorlar” dediği 12 kişi şöyleki:
Facebook’un açıklamasında insanları aşı olmaktan caydıran reklamların engellendiği belirtilerek, “Bu sayfaların ve hesapların birden fazla, bağımsız data denetçiler tarafınca yanlışlanan ayrıntıları tekraren yayımladıkları için şu an reklam yapamamakta ve içeriklerinden para kazanamamaktadır” dendi. Facebook’un reklam kütüphanesinde bu 12 kişinin sayfalarına bağlanan hiç bir faal reklam da bulunmadığı söz edildi.
Listenin en zirvesinde yer alan ve erişim gücü en çok olan Mercola, geçtiğimiz günlerde New York Times’a haber oldu.
Gazete Mercola’nın internet sitesinde yayımlanan ve aşıların “tıbbi sahtekârlık” olduğunu öne süren bir yazı üzerinden dezenformasyon düzeneğinin çalışma mantığını deklare etti.
Yazı aşıların yasal tarifiyle ilgili suçsuz görünen bir soruyla başlıyor akabinde 3400 söz boyunca aşıların enfeksiyonu önlemediği, bağışıklık sağlamadığı, hastalığın bulaşmasını engellemediği üzere tezlerde bulunuluyordu. Mercola bununla da yetinmiyor “aşı olanların genetik kodunun değişeceğini, bu bireylerin kapatma düğmesi olmayan bir viral protein fabrikasına dönüşeceğini” öne sürüyordu.
PALAVRA YANLIŞ BİLGİLER IŞIK SÜRATİYLE YAYILIYOR
Bu tezlerin rastgele bir bilimsel desteği yoktu tahminen ancak yazının toplumsal medya üstündeki yayılma suratı inanılacak üzere değildi. Birkaç saat ortasında İngilizceden İspanyolca ve Lehçeye çevrilen yazı biroldukça blog’da ve öteki aşı terslerinin sitelerinde alıntılandı. Facebook’ta paylaşılan linkler yardımıyla de 400 bin şahsa erişti.
Twitter, Instagram, YouTube üzere kanallar da dahil edildiğinde, bu sayının kaç bireye çıktığını hesap etmek bile güç ancak bir fikir vermesi açısından şu sayılar işe yarayabilir: Mercola’nın İngilizce Facebook sayfasında 1,7 milyon, İspanyolca Facebook sayfasında ise 1 milyon takipçisi var. New York Times ayrıyeten Mercola tarafınca yönetilen ya da Mercola’nın şirketleriyle kontaklı 17 sayfa daha buldu. Mercola’nın ayrıyeten Twitter’da 300 bin, YouTube’da da 400 bin takipçisi bulunuyor.
Geçmişte kanıtlanmamış ya da onaylanmamış tedavileri kullandığı için başı ABD’nin resmi kurumlarıyla tekraren sıkıntıya giren Mercola’nın yazılarında kullandığı taktikler de dikkat alımlı. Direkt “Aşılar işe yaramıyor” demek yerine aşıların güvenliğiyle ilgili manidar sorular sorup, biroldukça hekim ve bilim insanı tarafınca yanlışlanmış araştırmaları yeniden tekrar tartışmaya açıyor.
Bu sayede kaleme aldığı içerikler Facebook ve Twitter’ın kurallarını ihlal etmemiş oluyor ve sitelerden kaldırılamıyor. Mercola’nın takımı ayrıyeten birebir içeriğin iki farklı versiyonunu hazırlayıp A/B testleri yaparak hangisinin daha süratli viral olacağını ölçmek üzere taktikler de kullanıyor.
SOLARYUM KANSERİ ÖNLER Mİ???
Lakin problem maalesef dezenformasyonla hudutlu değil. Çünkü Mercola bir yandan aşıyla ilgili palavra ve yanlış bilgiler yayıp daha fazla insanın aşıya kuşkuyla yaklaşmasına yol açarken, bir yandan da kendi ismini taşıyan doğal sıhhat kürlerinin satışından büyük paralar kazanıyor. 2017 yılına ilişkin bir yeminli sözünde Mercola, net servetinin “100 milyon doların üzerinde” olduğunu belirtiyor.
Sattığı eserler de çok enteresan… Örneğin 2012 yılında solaryumun sıhhate faydaları üzerine yazmaya başlayan Mercola, sistemli solaryuma girmenin kanser riskini azalttığını söylerken, sitesinde Vitality ve D-lite üzere solaryum aygıtları 1200-1400 dolar üzere fiyat etiketleriyle satılıyordu. Bu niçinle 2017’de Federal Ticaret Komitesi’nin aldatıcı reklam suçlamasıyla hakkında soruşturma başlatmış olduğu Mercola, solaryumları satın alanlara paralarını iade etmeyi kabul ederek kurtuldu. Mercola’nın geri verdiği toplam bedel 2,95 milyon dolardı.
ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) de 2005, 2006 ve 2011 yılları içinde onaylanmamış sıhhat eserleri sattığı için Mercola’ya ihtar mektupları gönderdi.
AŞI OLMAYIN VİTAMİN ALIN
özetlemek gerekirsesı Mercola, tıpkı CCDH’in raporunda bahsedildiği üzere, yıllardır aşı aksiliği ve bilimsel desteği olmayan sıhhat eserleri satışından para kazanıyor. Fakat Covid-19 pandemisi Mercola’nın aktifliğini ve popülerliğini daha da artırdı.
Örneğin Aralık ayında hekimlerin maske takmasıyla ilgili bir araştırma üzerinden maskelerin virüsün yayılmasını önlemediğini sav etti. beraberinde virüs savar olduğunu tez ettiği vitamin takviyelerinin satışına başladı. 18 Şubat’ta FDA’in gönderdiği yarı mektubunda, Mercola’nın kendi ismini taşıyan internet sitesindeki “onaylanmamış ve yanlış etiketlendirilmiş” eserleri kabul edilmiş Covid-19 tedavileri üzere satarak insanları yanlış yönlendirdiği açıklandı.
Üstelik satılan mamüllerin piyasasının da pek geniş olduğunu söylemek mümkün. KFF Covid-19 Aşısı İzleme Kümesi’nin nisan ayında hayata geçirdiği bir araştırmaya nazaran, aşı olmak istemediğini söyleyen Amerikalıların yüzde 20’si Mercola ve benzerlerinin sattıkları eserleri satın alabileceklerini belirtiyor.
DOĞAL TIP İÇİN YILDA 850 DOLAR
Pekala bu hem aşı tersliğini körükleyip tıpkı vakitte eser satarak para kazanan yalnızca Mercola mı? olağan olarak değil… Biroldukça ünlü aşı aykırısı misal operasyonlar yürütüyor.
Örneğin listenin sekizinci sırasında yer alan Sayer Ji de epeyce misal bir profil çiziyor. Ji’nin faaliyet yapısını da mayıs ayında NPR mercek altına aldı.
Kendisini “doğal tıp” savunucusu olarak nitelendiren Ji, düzenlediği internet konferanslarındaki iştirakçilere, “Ailem bu hususta bilgi sahibi değildi o niçinle 17 yaşıma kadar beslenme ve öz bakımın temel prensiplerinden habersizdim. Doğal tıpla tanışınca farmasötik ilaçlara duyduğum gereksinimden kurtuldum” diyor.
Ji’nin internet sitesinde de aşılarla ilgili palavra ve yanlış yönlendirici içeriklerle doğal tedavilerle ilgili içerikler yan yana uzunluk gösteriyor. Ji, sitenin içeriklerine erişmek isteyenlere yıllık meblağları 75 ile 850 dolar içinde değişen abonelikler satıyor.
“Her şey bir e-postayla başladı.”
Bu kelamlar Alman gazeteci ve YouTuber Mirko Drotschmann’a ilişkin.
YouTube kanalında 1,5 milyon abonesi bulunan Drotschmann, sık sık markalardan “Ürünlerimizi kanalınızda tanıtır mısınız?” minvalli e-postalar alıyor lakin prensip gereği bu tekliflere cevap vermiyordu.
BBC’ye anlattığına nazaran, mayıs ayında gelen kutusuna ulaşan ve her şeyi başlatan e-posta da birinci bakışta bu biçimde bir yazışma üzere görünüyordu. Fakat işin iç yüzü apayrıydı.
E-posta Fazze isimli bir influencer pazarlama ajansı tarafınca gönderilmişti. Güya kamuoyuna sızan bir bilgiye bakılırsa, Pfizer/BioNTech’in Covid-19 aşısını olanların mevt oranı AstraZeneca aşısını olanların üç katıydı ve Drotschmann’dan bu bilgiden görüntülerinde bahsetmesi isteniyordu.
Ne var ki e-postada yazılan ayrıntıların hiç biri gerçek değildi.
BİR YANDAN ALMANYA BİR YANDAN FRANSA
Drotschmann, kıymetli bir gerçeği kısa müddette fark etti: Birileri kamuoyunun aşılara duyduğu inancı kaybetmesini istiyordu ve bunun için de kendisini kullanmaya çalışıyordu. Evvel şaşırdı daha sonra da “Bu işin gerisinde kim olabilir?” diye meraka kapıldı.
Üstelik Drotschmann yalnız değildi. Benzeri bir e-posta Fransa’da bilim içerikleriyle tanınan YouTuber Léo Grasset’e de gönderilmişti. Grasset’e görüntüsü için 2000 euro teklif ediliyordu. Rusya ve İngiltere’de kayıtlı dijital pazarlama şirketi AdNow’un bir kesimi olan Fazze, teklifi yapan müşterinin isminin açıklanmasını istemiyordu ki Grasset için bu önemli bir kuşku kaynağıydı.
İki YouTuber da okuduklarıyla dehşete düştü lakin gerçeği öğrenmek için ajansın teklifini kabul etmiş üzere davrandı. Görüntülerde ne demeleri gerektiği kendilerine ayrıyeten bildirildi. Çok süslü bir İngilizceyle yazılmış içerik özetinde, “Bu hususta hayli ilgili ve tutkuluymuşsunuz üzere davranın” cümlesi dikkat çekiyordu.
YouTuber’lardan görüntünün sponsorlu olduğunu söylememeleri ve izleyicileriyle kendi görüşlerini paylaşıyor üzere davranmaları da talep edildi. (Sosyal medya platformlarının kullanıcı mukaveleleri gereği içeriğin sponsorluğu olduğunu gizlemek yasak. Fransa ve Almanya maddeleri gereği de sponsoru gizlemek hata.)
GERÇEKLERLE PALAVRALAR BİRBİRİNE KARIŞIYOR
İçerik özetinde YouTuber’ların geçtiğimiz günlerde Fransız gazetesi Le Monde’da yayımlanan bir habere referans vermeleri isteniyordu. Haber, Avrupa İlaç Ajansı’ndaki bir data sızıntısı olduğunu doğruluyordu fakat aşıların can kaybına yol açtığına dair en ufak bir bilgi yoktu. Lakin bu bağlamda kullanıldığında mevt oranı istatistikleriyle data sızıntısı irtibatlıymış üzere bir hava oluşuyordu.
Influencer’larla paylaşılan vefat oranları ise çeşitli ülkelerden toplanmış dataların bir ortaya getirilmesiyle elde edilmişti. Datalar aşı olduktan daha sonra ölen bireylerin toplam sayısını gösteriyordu fakat bu şahısların mevt sebebinin aşıyla irtibatlı olduğuna dair en ufak bir işaret yoktu. Bir öbür deyişle aşı olduktan daha sonraki gün trafik kazası geçirip hayatını kaybedenler de bu istatistiklere dahil edilmiş olabilirdi.
İstatistiklerde bir başka dikkat alımlı nokta da Pfizer/BioNTech aşısının AstraZeneca’ya kıyasla hayli daha yaygın kullanıldığı ülkeleri kapsamasıydı. Yani bu ülkelerde Pfizer/BioNTech olduktan daha sonra ölenlerin sayısının AstraZeneca olduktan daha sonra ölenlerden daha fazla olması çok doğaldı.
Roma’da bir aşı aksisi protesto
BİLİMSEL EĞİTİMİNİZ YOKSA İKNA OLABİLİRSİNİZ
Grasset BBC’ye, “Eğer rastgele bir bilimsel eğitiminiz yoksa, ‘Amanın, şu sayılara bak, şu farka bak! Kesin ortalarında bir bağ var’ demeniz epeyce kolaydı. Lakin hakikaten isterseniz her türlü data içinde bu biçimde yapay korelasyonlar kurabilirsiniz” diye konuştu.
Influencer’lara ayrıyeten Pfizer/BioNTech aşısının tehlikeli olduğuna dair bir dizi içeriğin linki de gönderilmişti. Bu linkleri de paylaşmaları bekleniyordu. Lakin Grasset ve Drotschmann, Fazze üzerinden yürütülen karalama kampanyasını Twitter’dan ifşa ettikleri gün bütün bu linkler silindi ve kelam konusu içeriklere ulaşılamaz oldu. (Le Monde’un linki hariç ki o da dediğimiz üzere gerçek bir sızıntının haberini aktarıyordu.)
Dortschman ve Grasset’in ifşasının akabinde Fransa ve Almanya’da dört influencer daha ajansın kendilerine ulaşarak kampanya teklifinde bulunduğunu deklare etti.
OPERASYONUN GERİSİNDE KİM VAR?
Öteki yandan kelam konusu teklifi kabul eden influencer’lar da olduğu anlaşıldı. Alman gazeteci Daniel Laufer, Hindistan’da araba ve flört temalı görüntüler paylaşan Ashkar Techy’nin, Brezilya’da da eşek latifesi görüntüleriyle Instagram’da 3 milyon takipçiye ulaşan Everson Zoio’nun, Fezza’nın içeriklerini paylaştığını keşfetti. Hem Techy tıpkı vakitte Zoio, daha evvel de Fazze kampanyalarında rol almıştı.
Laufer’ın ulaştığı bu influencer’lar, gerçeği öğrendikten daha sonra içerikleri kanallarından kaldırdı lakin ne Laufer’ın ne de BBC’nin röportaj taleplerine karşılık vermedi. BBC’ye konuşan AdNow Eş Yöneticisi Ewan Tolladay ise Fazze’nin, ortağı Rus Stanislav Fesenko ile kimliğini bilmediği öteki bir kişinin teşebbüsü olduğunu söylemiş oldu. Tolladay bu skandalın akabinde hem AdNow’un İngiltere kolunun tıpkı vakitte Fazze’nin faaliyetlerine son verildiğini de kelamlarına ekledi.
birebir vakitte Fransa ve Almanya’da yürütülen tüm soruşturmalara rağmen, karalama kampanyasının ardındaki kişinin kim olduğu hâlâ çözülebilmiş değil.
TOPLUMSAL MEDYAYA 1,1 MİLYAR DOLARLIK GELİR YARATIYOR
Ne var ki, bu skandalın iç yüzünün ortaya çıkarılması aslında tek başına bir mana söz etmiyor. Çünkü Grasset ve Dortschmann’ın ifşa ettiği bu toplumsal medya operasyonu, buzdağının görünen kısmından öteki bir şey değil.
Merkezi Washington’da bulunan Dijital Nefretle Uğraş Merkezi’nin (CDDH) mayıs ayı sonunda yayımlanan raporuna bakılırsa, aşı aykırılığı hayli büyük bir ekonomik çarka dönüşmüş durumda. Bu çarkın yalnızca toplumsal medya dişlisi yılda 1,1 milyar dolarlık bir gelir üretiyor.
Aşı terslerinin ürettiği palavra ve aldatıcı içerikler, ortalarında Facebook ve Instagram’ın da bulunduğu toplumsal medya platformları üzerinden 62 milyon beşere ulaşıyor. Bu içeriklerin yarattığı etkileşimin hacmi büyüdükçe platformların karı da artıyor. Bunun karşılığında toplumsal medya kanalları yardımıyla görünürlüğü artan “aşı tersliği endüstrisi” de yılda 36 milyon dolara varan çıkar elde ediyor.
Atina’da da aşı aksileri sokaktaydı
ÜÇTE İKİSİNİ “DEZENFORMASYON DÜZİNESİ” ÜRETİYOR
CDDH’in raporunda ayrıyeten internette bulunan aşı ile alakalı palavra ve aldatıcı ayrıntıların epey büyük bir kaynağının bu mecralar olduğu belirtilerek toplumsal medya şirketlerine aşı terslerinin platformları kullanmasına müsaade verilmemesi daveti yapıldı.
CDDH CEO’su Imran Ahmed ise 36 milyon doların muhafazakâr bir kestirim olduğunu, aşı terslerinin bu sanayiden elde ettikleri gerçek gelirin fazlaca daha yüksek olabileceğini söylemiş oldu.
CDDH bu raporları tertipli olarak yayımlıyor. Merkez’in mart ayında yayımlanan raporu, hususun bir öteki çarpıcı boyutunu gözler önüne seriyordu. O rapora göre, toplumsal medyada Şubat-Mart 2021 periyodunda üretilen palavra ve aldatıcı aşı aykırısı bilginin üçte ikisinin kaynağı 12 kişiydi.
Facebook’taki aşı aksisi içeriklerin yüzde 73’ünün, Facebook ve Twitter’daki içeriklerin ise yüzde 65’ini üreten bu şahıslar raporda “Dezenformasyon Düzinesi” olarak isimlendirildi. Ahmed, Dezenformasyon Düzinesi’nin palavra ve aldatıcı ayrıntıları yaymaya en ufak bir cezalandırma düzeneği olmadan yıllardır devam ettiğini ve bu cezasızlık yardımıyla daha da özgüvenli hale geldiğini söz etti.
LİSTE BAŞINDA MERCOLA VAR
ABD Lideri Joe Biden’ın 20 Temmuz’da bir açıklama yaparak “İnsanları öldürüyorlar” dediği 12 kişi şöyleki:
- Joseph Mercola
- Robert F. Kennedy
- Ty ve Charlene Bollinger çifti
- Sherri Tenpenny
- Rizza Islam
- Rashind Buttar
- Erin Elizabeth (Mercola’nın eski çalışanı ve sevgilisi)
- Sayer Ji
- Kelly Brogan
- Christiane Northrup
- Ben Tapper
- Kevin Jenkins
Facebook’un açıklamasında insanları aşı olmaktan caydıran reklamların engellendiği belirtilerek, “Bu sayfaların ve hesapların birden fazla, bağımsız data denetçiler tarafınca yanlışlanan ayrıntıları tekraren yayımladıkları için şu an reklam yapamamakta ve içeriklerinden para kazanamamaktadır” dendi. Facebook’un reklam kütüphanesinde bu 12 kişinin sayfalarına bağlanan hiç bir faal reklam da bulunmadığı söz edildi.
Listenin en zirvesinde yer alan ve erişim gücü en çok olan Mercola, geçtiğimiz günlerde New York Times’a haber oldu.
Gazete Mercola’nın internet sitesinde yayımlanan ve aşıların “tıbbi sahtekârlık” olduğunu öne süren bir yazı üzerinden dezenformasyon düzeneğinin çalışma mantığını deklare etti.
Yazı aşıların yasal tarifiyle ilgili suçsuz görünen bir soruyla başlıyor akabinde 3400 söz boyunca aşıların enfeksiyonu önlemediği, bağışıklık sağlamadığı, hastalığın bulaşmasını engellemediği üzere tezlerde bulunuluyordu. Mercola bununla da yetinmiyor “aşı olanların genetik kodunun değişeceğini, bu bireylerin kapatma düğmesi olmayan bir viral protein fabrikasına dönüşeceğini” öne sürüyordu.
PALAVRA YANLIŞ BİLGİLER IŞIK SÜRATİYLE YAYILIYOR
Bu tezlerin rastgele bir bilimsel desteği yoktu tahminen ancak yazının toplumsal medya üstündeki yayılma suratı inanılacak üzere değildi. Birkaç saat ortasında İngilizceden İspanyolca ve Lehçeye çevrilen yazı biroldukça blog’da ve öteki aşı terslerinin sitelerinde alıntılandı. Facebook’ta paylaşılan linkler yardımıyla de 400 bin şahsa erişti.
Twitter, Instagram, YouTube üzere kanallar da dahil edildiğinde, bu sayının kaç bireye çıktığını hesap etmek bile güç ancak bir fikir vermesi açısından şu sayılar işe yarayabilir: Mercola’nın İngilizce Facebook sayfasında 1,7 milyon, İspanyolca Facebook sayfasında ise 1 milyon takipçisi var. New York Times ayrıyeten Mercola tarafınca yönetilen ya da Mercola’nın şirketleriyle kontaklı 17 sayfa daha buldu. Mercola’nın ayrıyeten Twitter’da 300 bin, YouTube’da da 400 bin takipçisi bulunuyor.
Geçmişte kanıtlanmamış ya da onaylanmamış tedavileri kullandığı için başı ABD’nin resmi kurumlarıyla tekraren sıkıntıya giren Mercola’nın yazılarında kullandığı taktikler de dikkat alımlı. Direkt “Aşılar işe yaramıyor” demek yerine aşıların güvenliğiyle ilgili manidar sorular sorup, biroldukça hekim ve bilim insanı tarafınca yanlışlanmış araştırmaları yeniden tekrar tartışmaya açıyor.
Bu sayede kaleme aldığı içerikler Facebook ve Twitter’ın kurallarını ihlal etmemiş oluyor ve sitelerden kaldırılamıyor. Mercola’nın takımı ayrıyeten birebir içeriğin iki farklı versiyonunu hazırlayıp A/B testleri yaparak hangisinin daha süratli viral olacağını ölçmek üzere taktikler de kullanıyor.
SOLARYUM KANSERİ ÖNLER Mİ???
Lakin problem maalesef dezenformasyonla hudutlu değil. Çünkü Mercola bir yandan aşıyla ilgili palavra ve yanlış bilgiler yayıp daha fazla insanın aşıya kuşkuyla yaklaşmasına yol açarken, bir yandan da kendi ismini taşıyan doğal sıhhat kürlerinin satışından büyük paralar kazanıyor. 2017 yılına ilişkin bir yeminli sözünde Mercola, net servetinin “100 milyon doların üzerinde” olduğunu belirtiyor.
Sattığı eserler de çok enteresan… Örneğin 2012 yılında solaryumun sıhhate faydaları üzerine yazmaya başlayan Mercola, sistemli solaryuma girmenin kanser riskini azalttığını söylerken, sitesinde Vitality ve D-lite üzere solaryum aygıtları 1200-1400 dolar üzere fiyat etiketleriyle satılıyordu. Bu niçinle 2017’de Federal Ticaret Komitesi’nin aldatıcı reklam suçlamasıyla hakkında soruşturma başlatmış olduğu Mercola, solaryumları satın alanlara paralarını iade etmeyi kabul ederek kurtuldu. Mercola’nın geri verdiği toplam bedel 2,95 milyon dolardı.
ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) de 2005, 2006 ve 2011 yılları içinde onaylanmamış sıhhat eserleri sattığı için Mercola’ya ihtar mektupları gönderdi.
AŞI OLMAYIN VİTAMİN ALIN
özetlemek gerekirsesı Mercola, tıpkı CCDH’in raporunda bahsedildiği üzere, yıllardır aşı aksiliği ve bilimsel desteği olmayan sıhhat eserleri satışından para kazanıyor. Fakat Covid-19 pandemisi Mercola’nın aktifliğini ve popülerliğini daha da artırdı.
Örneğin Aralık ayında hekimlerin maske takmasıyla ilgili bir araştırma üzerinden maskelerin virüsün yayılmasını önlemediğini sav etti. beraberinde virüs savar olduğunu tez ettiği vitamin takviyelerinin satışına başladı. 18 Şubat’ta FDA’in gönderdiği yarı mektubunda, Mercola’nın kendi ismini taşıyan internet sitesindeki “onaylanmamış ve yanlış etiketlendirilmiş” eserleri kabul edilmiş Covid-19 tedavileri üzere satarak insanları yanlış yönlendirdiği açıklandı.
Üstelik satılan mamüllerin piyasasının da pek geniş olduğunu söylemek mümkün. KFF Covid-19 Aşısı İzleme Kümesi’nin nisan ayında hayata geçirdiği bir araştırmaya nazaran, aşı olmak istemediğini söyleyen Amerikalıların yüzde 20’si Mercola ve benzerlerinin sattıkları eserleri satın alabileceklerini belirtiyor.
DOĞAL TIP İÇİN YILDA 850 DOLAR
Pekala bu hem aşı tersliğini körükleyip tıpkı vakitte eser satarak para kazanan yalnızca Mercola mı? olağan olarak değil… Biroldukça ünlü aşı aykırısı misal operasyonlar yürütüyor.
Örneğin listenin sekizinci sırasında yer alan Sayer Ji de epeyce misal bir profil çiziyor. Ji’nin faaliyet yapısını da mayıs ayında NPR mercek altına aldı.
Kendisini “doğal tıp” savunucusu olarak nitelendiren Ji, düzenlediği internet konferanslarındaki iştirakçilere, “Ailem bu hususta bilgi sahibi değildi o niçinle 17 yaşıma kadar beslenme ve öz bakımın temel prensiplerinden habersizdim. Doğal tıpla tanışınca farmasötik ilaçlara duyduğum gereksinimden kurtuldum” diyor.
Ji’nin internet sitesinde de aşılarla ilgili palavra ve yanlış yönlendirici içeriklerle doğal tedavilerle ilgili içerikler yan yana uzunluk gösteriyor. Ji, sitenin içeriklerine erişmek isteyenlere yıllık meblağları 75 ile 850 dolar içinde değişen abonelikler satıyor.