Pamukkale’de ‘yer altına açılan Cehennem Kapısı’nın gizemi sonunda çözüldü
Pamukkale’deki travertenler, Türkiye’nin en beğenilen turizm noktaları içinde yer alıyor. Bu eşsiz yapı, 400 bin yıl boyunca varlıklı minerallere sahip doğal kaynak suyunun köpürmesi kararı geride bıraktığı kireçtaşı kayalıkların yavaş yavaş birikmesiyle oluştu.
Bu doğal kaynak suyu yamaçtan aşağı akarken ortasındaki gazlardan da arınıyor. bu biçimdece ardında yaklaşık 3 kilometre uzunluğunda, 160 metre yüksekliğinde parlak beyaz kalsiyum karbonat tortusu bırakıyor.
Misal bir yapı, Çin’de Huanglong ve ABD’deki Yellowstone Ulusal Parkı’nda da bulunuyor. Lakin ortak görüş, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Pamukkale’nin en harika travertenlere mesken sahipliği yaptığı tarafında.
Pamukkale, pandemi öncesinde yılda 2,5 milyon turist tarafınca ziyaret ediliyordu. Lakin bu turistlerin büyük bir kısmı, hayli daha büyük bir gizemin farkında olmadan bu büyüleyici görüntüyü seyrediyordu.
halbuki, Pamukkale’nin beyaz kayalıklarının doruğunda yer alan, Hierapolis Antik Kenti’nin kalıntıları hayli daha büyüleyici bir cazibeye sahip. M.Ö. 2’inci yüzyılın sonlarında Bergama’daki Attalos Hanedanlığı tarafınca kurulan Hierapolis, M.S. 133 yılında Romalıların eline geçti.
Burası, antik Roma idaresi altında giderek gelişen bir kaplıca kentine dönüştü. 3’üncü yüzyıla gelindiğinde, İmparatorluğun her yerinden ziyaretçiler bu büyüleyici görüntüyü seyretmek ve şifalı olduğu söylenen sularda yıkanmak için buraya akın ediyordu.
Bu kent, ortadan yüzseneler geçmesine karşın, Anadolu’nun sıcak güneşi altında altın rengi parlayan travertenden inşa edilmiş olan etkileyici kemerli giriş kapısı, sütunlu ana caddesi ve hoş bir biçimde restore edilmiş amfitiyatrosuyla hala ziyaretçilerin gözdesi bir yer.
Güney California Üniversitesi’nden Roma İmparatorluğu uzmanı arkeolog Dr. Sarah Yeomans, “Termal sular muhtemelen kentin kuruluşunun esas niçinlerinden biri” diyor:
“2’nci yüzyılın ortalarında Hierapolis, benim iddiama bakılırsa, farklı yerlerden gelen ziyaretçiler yardımıyla öbür biroldukça yere kıyasla daha dinamik ve çeşitlilik içeren bir nüfusa sahip, hoş ve hareketli bir kaplıca merkeziydi.”
Fakat Hierapolis, sunduğu tüm bu hoşluklara karşın, Roma periyodunda daha uğursuz bir niçinle de biliniyordu.
Rivayete göre, yeraltına açılan “Cehennem Kapısı” da burada bulunuyordu. bir daha o periyottaki bu rivayetlere göre, bu kapıdan geçilerek girilen yeraltında üç başlı cehennem köpeği Kerberos’un zehirli nefesi yerden akıyor ve ilah olarak kabul ettiği Hades’e (Plüton) pakları kurban veriyordu.
Bu niçinle buraya, “Cehennem Kapısı” olarak isimlendirilen Plütonyum’un yanına Apollon Tapınağı inşa edildi. Artık buraya gelenler, tapınaktaki din erkeklerina kendileri ismine yaradanlara kurban vermeleri için ödeme yapmaya başladılar.
Antik Roma periyodunun ünlü tarihçilerinden Yaşlı Plinius ve Yunan coğrafyacı Strabon üzere periyodun önde gelen muharrirleri, bu kurban verme ayinlerini “tüyler ürpertici bir gösteri” olarak tanımlıyordu. Bir din adamı, kuzu ya da boğa üzere bir hayvanı tapınağın içine gdolayıyor ve güya bir ilahi müdahale olmuş üzere hayvan oracıkta ölüyor, din adamı da canlı olarak dışarı çıkıyordu.
Strabon, 17 ciltlik Coğrafya ansiklopedisinin 13’üncü cildinde şahit olduğu bu ayin karşısında şaşkınlık duyduğunu gizlemeyerek, “İçeriye serçeleri attım, çabucak oracıkta son nefeslerini verip yere düştüler” diye yazıyordu.
Bugün Apollon Tapınağı’nı ziyaret ettiğinizde bu dramatik sahnelerin gerçek olduğunu tahayyül etmek çok güç. Bugün burası etrafı, üzerinde mineral köpüklerin dolaştığı, yaklaşık 25 santimetre derinliğindeki berrak suyla dolu dikdörtgen bir mahfaza ve bir yanında da kemerli bir giriş bulunan huzurlu bir yer.
Buranın üzerinde etrafı seyretmek isteyenlerin oturabileceği basamaklar ve Hades’in (Plüton) heykelinin kopyası bulunuyor. Burayı ziyaret ettiğimde, buranın yüzsenelerca evvel ölümlerle anılan bir yer olabileceğini hiç düşünememiştim. Bilakis, bunların rivayet ve efsane olduğuna inanmıştım. Birebir yere giren hayvanlar ölürken, yanlarındaki din adamları nasıl sağ kalabilirdi ki?
Benim sorduğum bu sorular, Almanya’nın Duisburg-Essen Üniversitesi’nde jeolojik süreçler sırasında açığa çıkan gazlar üzerinde çalışmalar yapan volkan biyoloğu Hardy Pfanz’ın da aklını meşgul eden hususlardı.
TEORİSİNİ TEST ETMEK İÇİN PAMUKKALE’YE GİTTİ
Pfanz, “Antik periyodun muharrirlerinin yazdıklarını okuduğumda, bu olup bitenin bilimsel bir açıklaması olup olmadığını merak etmeye başladım. Sanki bu Cehennem Kapısı volkanik bir havalandırma olabilir miydi?” diyor.
Pfanz, teorisini test etmek gayesiyle 2013’te Pamukkale’yi ziyaret etti:
“Ne bulacağımızdan fazlaca da emin değildik. Tüm bunlar uydurma efsaneler de olabilir. hiç bir şey olmamış da olabilirdi. Fakat katiyetle bu kadar süratli bir karşılık almayı beklemiyorduk.”
Pfanz, burayı ziyaret eder etmez aslında olan biteni epey süratli bir biçimde kavrıyor:
“Girişin etrafında düzinelerce meyyit hayvan gördük: Fare, serçe, karatavuk, biroldukca böcek, eşek arıları vb. bu biçimdece anlatılan kıssaların yanlışsız olduğunu çabucak anladık.”
Pfanz, portatif bir gaz analizörü ile yapının etrafındaki havayı test etti ve testin kararında da çok yüksek seviyelerde karbondioksit olduğunu gördü.
Olağan havada karbondioksit oranı sırf yüzde 0,04 civarında olur. Lakin Pfanz, tapınak etrafındaki oranın şaşırtan bir biçimde yüzde 80’lere ulaştığını keşfedince şoke olduğunu belirterek, “Sadece birkaç dakika boyunca yüzde 10’luk bir karbondioksite maruz kalmanız yaşamsal bir tehdit yaratır. Buradaki ölçü sahiden ölümcül düzeydeydi” diyor.
Bu, çok karbondioksit düzeyleri, bölgenin kaplıcalarını ve travertenlerini de ortaya çıkaran tıpkı jeolojik sistemden kaynaklanıyor. Pamukkale, 35 kilometre uzunluğundaki faal bir tektonik fay çizgisi bölgesinde yer alıyor. Bu çizgilerden biri direkt kent merkezinden geçerek Apollon Tapınağı’na uzanıyor.
Güney California Üniversitesi’nden Yeomans, “Plütonyum’un pozisyonunun seçiminin, burada bulunan sismik gaz delikleriyle direkt ilgili olduğuna neredeyse kesin gözüyle bakıyorum. O periyodun inançlarında yeraltındaki dünya ve onunla bağlı rabler ve mitlerin değerli bir yeri olduğu göz önüne alındığında, ayaklarının altında olduğuna inandıkları dünyaya en yaklaştıklarını düşündükleri noktalarda tapınaklar inşa etmiş olmaları akla yatkın.”
Tabiat güçlerine bu kadar yakın olmanın bir bedeli de oldu. Bu faal fay sınırı, M.S. 17, M.S. 60 senelerında ve 17 ile ve 14’üncü yüzsenelerda kenti yerle bir eden zelzelelere yol açtı. Bu yıkımların kararında da Hierapolis Antik Kenti terk edildi.
Fakat, bu gizemi büyük oranda çözmüş bulunmasına rağmen Pfanz’ın aklını kurcalamaya devam eden bir mevzu daha vardı: Madem burası insan ömrünü tehdit edecek kadar tehlikeli bir bölge, bu biçimde niye tapınağa giren din adamları sağ çıkabiliyordu?
Pfanz, bu sorunun peşinden sonraki yıl Hierapolis Antik Kenti’ni bir kere daha ziyaret etti. Bu sefer farklı saatlerde ölçüm yaptı:
“Gün boyunca, hava sıcak ve güneşli olduğunda, karbondioksitin süratle dağıldığını fark ettik. Lakin, karbondioksit havadan daha ağır olduğu için geceleri hava daha soğuk olduğunda tabanda birikiyor ve yer düzeyinde ölümcül bir gaz gölü oluşturuyor.”
Pfanz, bu bulgulardan burunları yere daha yakın olan hayvanların bu zehirli bulutta acilen boğuldukları lakin daha uzun uzunluklu olan din erkeklerinın ise daha düşük karbondioksit soludukları için hayatta kaldıkları kararına vardı. Pekala bu kurban verme merasimi aslında para kazanmak için yapılan bir hile miydi, yoksa rahipler hakikaten ilahlarla irtibat kurduklarına mı inanıyorlardı?
Yeomans, bu soruya, “Hierapolis’teki Plütonyum’un hayli fakat fazlaca değerli olduğuna dair bir kuşku yok. birebir vakitte din erkeklerinın neler olup bittiğini sahiden anlayıp anlamadıklarından emin olmak ise sıkıntı. Kimileri hayatta kalmalarını ilahi olanın lütfuna bağlamış olabilir, öbürleri ise bunu, gözlemlenebilen yahut en azından bir noktaya kadar iddia edilebilen gizemli lakin doğal – bir durum olarak da kıymetlendirmiş olabilir” karşılığını veriyor.
Bugün Cehennem Kapısı’nın tuğlalarla örülmüş durumda. Burayı ziyarete gelenlerin, yüksek karbondioksite maruz kalmadan bu tarihi yapıyı gorebilmeleri için etrafına bir yürüyüş yolu yapıldı. Lakin bu çağdaş haliyle bile, Yunan ve Romalı hacılarının müsaadeden yürümek, mitoloji ile dünyevi gerçekliğin buluştuğu, eski rablerin uzanıp insanların hayatlarına dokunduğu bu harika yere zirveden bakmak heyecan verici.
Pfanz, burada yaşadıklarını, “Kerberos’un efsanevi nefesinin aslında karbondioksit olduğunu birinci fark ettiğimde, tam kemerin önünde duruyordum. O anda, bu eski gizemi çözdüğümüzü fark ettim; bu nitekim kusursuz bir duyguydu” kelamlarıyla tanım ediyor.
Pamukkale’deki travertenler, Türkiye’nin en beğenilen turizm noktaları içinde yer alıyor. Bu eşsiz yapı, 400 bin yıl boyunca varlıklı minerallere sahip doğal kaynak suyunun köpürmesi kararı geride bıraktığı kireçtaşı kayalıkların yavaş yavaş birikmesiyle oluştu.
Bu doğal kaynak suyu yamaçtan aşağı akarken ortasındaki gazlardan da arınıyor. bu biçimdece ardında yaklaşık 3 kilometre uzunluğunda, 160 metre yüksekliğinde parlak beyaz kalsiyum karbonat tortusu bırakıyor.
Misal bir yapı, Çin’de Huanglong ve ABD’deki Yellowstone Ulusal Parkı’nda da bulunuyor. Lakin ortak görüş, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Pamukkale’nin en harika travertenlere mesken sahipliği yaptığı tarafında.
Pamukkale, pandemi öncesinde yılda 2,5 milyon turist tarafınca ziyaret ediliyordu. Lakin bu turistlerin büyük bir kısmı, hayli daha büyük bir gizemin farkında olmadan bu büyüleyici görüntüyü seyrediyordu.
halbuki, Pamukkale’nin beyaz kayalıklarının doruğunda yer alan, Hierapolis Antik Kenti’nin kalıntıları hayli daha büyüleyici bir cazibeye sahip. M.Ö. 2’inci yüzyılın sonlarında Bergama’daki Attalos Hanedanlığı tarafınca kurulan Hierapolis, M.S. 133 yılında Romalıların eline geçti.
Burası, antik Roma idaresi altında giderek gelişen bir kaplıca kentine dönüştü. 3’üncü yüzyıla gelindiğinde, İmparatorluğun her yerinden ziyaretçiler bu büyüleyici görüntüyü seyretmek ve şifalı olduğu söylenen sularda yıkanmak için buraya akın ediyordu.
Bu kent, ortadan yüzseneler geçmesine karşın, Anadolu’nun sıcak güneşi altında altın rengi parlayan travertenden inşa edilmiş olan etkileyici kemerli giriş kapısı, sütunlu ana caddesi ve hoş bir biçimde restore edilmiş amfitiyatrosuyla hala ziyaretçilerin gözdesi bir yer.
Güney California Üniversitesi’nden Roma İmparatorluğu uzmanı arkeolog Dr. Sarah Yeomans, “Termal sular muhtemelen kentin kuruluşunun esas niçinlerinden biri” diyor:
“2’nci yüzyılın ortalarında Hierapolis, benim iddiama bakılırsa, farklı yerlerden gelen ziyaretçiler yardımıyla öbür biroldukça yere kıyasla daha dinamik ve çeşitlilik içeren bir nüfusa sahip, hoş ve hareketli bir kaplıca merkeziydi.”
Fakat Hierapolis, sunduğu tüm bu hoşluklara karşın, Roma periyodunda daha uğursuz bir niçinle de biliniyordu.
Rivayete göre, yeraltına açılan “Cehennem Kapısı” da burada bulunuyordu. bir daha o periyottaki bu rivayetlere göre, bu kapıdan geçilerek girilen yeraltında üç başlı cehennem köpeği Kerberos’un zehirli nefesi yerden akıyor ve ilah olarak kabul ettiği Hades’e (Plüton) pakları kurban veriyordu.
Bu niçinle buraya, “Cehennem Kapısı” olarak isimlendirilen Plütonyum’un yanına Apollon Tapınağı inşa edildi. Artık buraya gelenler, tapınaktaki din erkeklerina kendileri ismine yaradanlara kurban vermeleri için ödeme yapmaya başladılar.
Antik Roma periyodunun ünlü tarihçilerinden Yaşlı Plinius ve Yunan coğrafyacı Strabon üzere periyodun önde gelen muharrirleri, bu kurban verme ayinlerini “tüyler ürpertici bir gösteri” olarak tanımlıyordu. Bir din adamı, kuzu ya da boğa üzere bir hayvanı tapınağın içine gdolayıyor ve güya bir ilahi müdahale olmuş üzere hayvan oracıkta ölüyor, din adamı da canlı olarak dışarı çıkıyordu.
Strabon, 17 ciltlik Coğrafya ansiklopedisinin 13’üncü cildinde şahit olduğu bu ayin karşısında şaşkınlık duyduğunu gizlemeyerek, “İçeriye serçeleri attım, çabucak oracıkta son nefeslerini verip yere düştüler” diye yazıyordu.
Bugün Apollon Tapınağı’nı ziyaret ettiğinizde bu dramatik sahnelerin gerçek olduğunu tahayyül etmek çok güç. Bugün burası etrafı, üzerinde mineral köpüklerin dolaştığı, yaklaşık 25 santimetre derinliğindeki berrak suyla dolu dikdörtgen bir mahfaza ve bir yanında da kemerli bir giriş bulunan huzurlu bir yer.
Buranın üzerinde etrafı seyretmek isteyenlerin oturabileceği basamaklar ve Hades’in (Plüton) heykelinin kopyası bulunuyor. Burayı ziyaret ettiğimde, buranın yüzsenelerca evvel ölümlerle anılan bir yer olabileceğini hiç düşünememiştim. Bilakis, bunların rivayet ve efsane olduğuna inanmıştım. Birebir yere giren hayvanlar ölürken, yanlarındaki din adamları nasıl sağ kalabilirdi ki?
Benim sorduğum bu sorular, Almanya’nın Duisburg-Essen Üniversitesi’nde jeolojik süreçler sırasında açığa çıkan gazlar üzerinde çalışmalar yapan volkan biyoloğu Hardy Pfanz’ın da aklını meşgul eden hususlardı.
TEORİSİNİ TEST ETMEK İÇİN PAMUKKALE’YE GİTTİ
Pfanz, “Antik periyodun muharrirlerinin yazdıklarını okuduğumda, bu olup bitenin bilimsel bir açıklaması olup olmadığını merak etmeye başladım. Sanki bu Cehennem Kapısı volkanik bir havalandırma olabilir miydi?” diyor.
Pfanz, teorisini test etmek gayesiyle 2013’te Pamukkale’yi ziyaret etti:
“Ne bulacağımızdan fazlaca da emin değildik. Tüm bunlar uydurma efsaneler de olabilir. hiç bir şey olmamış da olabilirdi. Fakat katiyetle bu kadar süratli bir karşılık almayı beklemiyorduk.”
Pfanz, burayı ziyaret eder etmez aslında olan biteni epey süratli bir biçimde kavrıyor:
“Girişin etrafında düzinelerce meyyit hayvan gördük: Fare, serçe, karatavuk, biroldukca böcek, eşek arıları vb. bu biçimdece anlatılan kıssaların yanlışsız olduğunu çabucak anladık.”
Pfanz, portatif bir gaz analizörü ile yapının etrafındaki havayı test etti ve testin kararında da çok yüksek seviyelerde karbondioksit olduğunu gördü.
Olağan havada karbondioksit oranı sırf yüzde 0,04 civarında olur. Lakin Pfanz, tapınak etrafındaki oranın şaşırtan bir biçimde yüzde 80’lere ulaştığını keşfedince şoke olduğunu belirterek, “Sadece birkaç dakika boyunca yüzde 10’luk bir karbondioksite maruz kalmanız yaşamsal bir tehdit yaratır. Buradaki ölçü sahiden ölümcül düzeydeydi” diyor.
Bu, çok karbondioksit düzeyleri, bölgenin kaplıcalarını ve travertenlerini de ortaya çıkaran tıpkı jeolojik sistemden kaynaklanıyor. Pamukkale, 35 kilometre uzunluğundaki faal bir tektonik fay çizgisi bölgesinde yer alıyor. Bu çizgilerden biri direkt kent merkezinden geçerek Apollon Tapınağı’na uzanıyor.
Güney California Üniversitesi’nden Yeomans, “Plütonyum’un pozisyonunun seçiminin, burada bulunan sismik gaz delikleriyle direkt ilgili olduğuna neredeyse kesin gözüyle bakıyorum. O periyodun inançlarında yeraltındaki dünya ve onunla bağlı rabler ve mitlerin değerli bir yeri olduğu göz önüne alındığında, ayaklarının altında olduğuna inandıkları dünyaya en yaklaştıklarını düşündükleri noktalarda tapınaklar inşa etmiş olmaları akla yatkın.”
Tabiat güçlerine bu kadar yakın olmanın bir bedeli de oldu. Bu faal fay sınırı, M.S. 17, M.S. 60 senelerında ve 17 ile ve 14’üncü yüzsenelerda kenti yerle bir eden zelzelelere yol açtı. Bu yıkımların kararında da Hierapolis Antik Kenti terk edildi.
Fakat, bu gizemi büyük oranda çözmüş bulunmasına rağmen Pfanz’ın aklını kurcalamaya devam eden bir mevzu daha vardı: Madem burası insan ömrünü tehdit edecek kadar tehlikeli bir bölge, bu biçimde niye tapınağa giren din adamları sağ çıkabiliyordu?
Pfanz, bu sorunun peşinden sonraki yıl Hierapolis Antik Kenti’ni bir kere daha ziyaret etti. Bu sefer farklı saatlerde ölçüm yaptı:
“Gün boyunca, hava sıcak ve güneşli olduğunda, karbondioksitin süratle dağıldığını fark ettik. Lakin, karbondioksit havadan daha ağır olduğu için geceleri hava daha soğuk olduğunda tabanda birikiyor ve yer düzeyinde ölümcül bir gaz gölü oluşturuyor.”
Pfanz, bu bulgulardan burunları yere daha yakın olan hayvanların bu zehirli bulutta acilen boğuldukları lakin daha uzun uzunluklu olan din erkeklerinın ise daha düşük karbondioksit soludukları için hayatta kaldıkları kararına vardı. Pekala bu kurban verme merasimi aslında para kazanmak için yapılan bir hile miydi, yoksa rahipler hakikaten ilahlarla irtibat kurduklarına mı inanıyorlardı?
Yeomans, bu soruya, “Hierapolis’teki Plütonyum’un hayli fakat fazlaca değerli olduğuna dair bir kuşku yok. birebir vakitte din erkeklerinın neler olup bittiğini sahiden anlayıp anlamadıklarından emin olmak ise sıkıntı. Kimileri hayatta kalmalarını ilahi olanın lütfuna bağlamış olabilir, öbürleri ise bunu, gözlemlenebilen yahut en azından bir noktaya kadar iddia edilebilen gizemli lakin doğal – bir durum olarak da kıymetlendirmiş olabilir” karşılığını veriyor.
Bugün Cehennem Kapısı’nın tuğlalarla örülmüş durumda. Burayı ziyarete gelenlerin, yüksek karbondioksite maruz kalmadan bu tarihi yapıyı gorebilmeleri için etrafına bir yürüyüş yolu yapıldı. Lakin bu çağdaş haliyle bile, Yunan ve Romalı hacılarının müsaadeden yürümek, mitoloji ile dünyevi gerçekliğin buluştuğu, eski rablerin uzanıp insanların hayatlarına dokunduğu bu harika yere zirveden bakmak heyecan verici.
Pfanz, burada yaşadıklarını, “Kerberos’un efsanevi nefesinin aslında karbondioksit olduğunu birinci fark ettiğimde, tam kemerin önünde duruyordum. O anda, bu eski gizemi çözdüğümüzü fark ettim; bu nitekim kusursuz bir duyguydu” kelamlarıyla tanım ediyor.