Rusya-Ukrayna krizinin perde ardı: Dünya iki ateş içinde mı kalacak?
Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donbass bölgesindeki Rusya yanlılarıyla, Ukrayna silahlı kuvvetleri içinde yaşanan ve Rusya ile Ukrayna’yı karşı karşıya getiren tansiyon her geçen gün katlanarak büyüyor.
Bu süreç, 8 yıllık bir vakit diliminde giderek büyüyen ve milletlerarası aktörlerin de dahil olduğu bölgesel bir sorun halini almıştı. Kasım 2013’te başlayan “Yevromeydan protestoları” ile Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in devrilmesi daha sonrasında bütün istikrarlar alt üst olmuştu. Yaşanan olayların akabinde Mart 2014’te Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin bir basın toplantısı düzenlemiş ve Yanukoviç’i Ukrayna’nın yasal Cumhurbaşkanı olarak gördüklerini, yaşananların anayasaya ters bir darbe olduğunu açıklamıştı.
Bu periyodun akabinde, demografik olarak Rusya’yla yakın bağları bulunan Kırım halkı, “Yevromeydan protestoları” daha sonrasında Ukrayna Cumhurbaşkanı olan Petro Poroşenko idaresini tanımayarak, 18 Mart 2014 yılında bir referandum düzenledi. Yüklü olarak Ukrayna’dan ayrılma sonucu alan Kırım halkı, başlayan silahlı ayaklanmalar sonucunda Rusya’ya bağlandığını duyurmuştu. Bu adımı Odessa, Herson, Lugansk, Nikolayev, Harkov ve Donetsk üzere doğu hududunda bulunan bölge halkları da izledi.
Çatışmaların akabinde Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti olmak üzere iki defacto devlet kuruldu ve çatışmalar sürat kazandı. Birebir yılın Eylül ayında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Rusya, Ukrayna ve Donetsk-Lugansk delegelerinin iştirakiyle başlayan görüşmeler kararında Minsk Protokolü imzalandı. Lakin bugüne kadar ateşkes protokolünü iki taraf da tekraren ihlal etti.
RUSYA NE TALEP EDİYOR?
2019 Ukrayna Cumhurbaşkanlığı seçiminde Halkın Hizmetkârı Partisi’nden Volodimir Zelenski’nin iktidara gelmesiyle yeni bir müddetç açılmış oldu. Zelenski ile AB ve NATO’ya daha fazla yakınlaşan Ukrayna, hengamenin fitilini ateşledi.
Putin, bugün gelinen noktada batının attığı adımları dikkatle izlendiklerini, Ukrayna’nın asla NATO üyesi olamayacağını ve NATO’nun füze savunma sistemlerine mesken sahipliği yapamayacağını deklare etti. Kremlin idaresi, taleplerinin gerçekleşmemesi için batılı ülkelerden yasal garantiler istedi. Bu taleplerin gerçekleşmediği bir tabloda ise problemin askeri müdahaleyle çözüleceğine işaret ederek, Ukrayna hududuna askeri birlikleri sevk etme yoluna gitti.
Geçtiğimiz haftalarda, CIA tarafınca hazırlanan ve kamuoyuna yansıyan evraklarda, Rusya’nın Ukrayna hududunda bulunan ve 110 bin bireyden oluşan askeri varlığını Ocak 2022 itibariyle 175 bine çıkartabileceği ve 100 kadar Tabur Taktik Kümeleriyle (BTG) süratli bir taarruz başlatabileceği belirtildi.
Ortaya çıkan askeri gücün muhtemel sonuçlarını pahalandıran The New York Times, Ukrayna askeri istihbarat servisi lideri General Kyrylo O. Budanov’un görüşlerine yer verdi. Budanov, “Ukrayna’nın bu noktada objektif olması gerekiyor. Batılı güçlerin dayanağı olmadan başlayacak savaş karşısında, Rusya’nın tam kapsamlı saldırısını püskürtmek için kâfi askeri kaynağımız yok” açıklamasıyla cephedeki duruma açıklık getirdi.
UKRAYNA’NIN MÜMKÜN NATO ÜYELİĞİ PRİMAKOV DOKTRİNİNİ NASIL ETKİLEYECEK?
Pekala, Rusya Devlet Lideri Putin niye Ukrayna’nın NATO üyesi bulunmasına bu derece sert reaksiyon gösterdi? Bunun sebebi, 1990’lı senelerda Sovyetler Birliği’nin çözülüşüyle bir arada ulusal çıkarları korumak için hazırlanan Primakov Doktrini’ne dayanan dış siyaset konseptinin batılı güçler tarafınca tehdit ediliyor oluşu.
Rusya’da 1995 Parlamento Seçimlerinin akabinde “Pragmatist” Avrasyacı görüşleriyle dikkat çeken eski dış istihbarat servisi bakanı Yergeni Primakov’un Dışişleri Bakanlığına gelmesiyle, bölgede Rusya’yı tehdit edecek Batı aksiyonlarının başlamadan engellenmesi maksadıyla yürütülen pragmatik hesaplara dayalı bir dış siyaset konsepti belirlendi.
Primakov tarafınca hazırlanan rapora dayanan doktrin, Rusya’nın tarihî ve stratejik çıkarlarının korunması ve batının etraf ülkelerdeki etkisinin en aza indirilmesi en önemli amaçtı. Bu çerçevede geliştirilen stratejiye karşın NATO’nun doğuya gerçek genişlemesi, Rusya cephesinde barışçı ve eşit iştirake dayalı bağlantının açık ihlali olarak bedellendiriliyor. Finlandiya’da yaşanan krizin arından Estonya, Letonya’nın NATO ile askeri ilgilerini geliştirmesi de bu çerçevede bedellendiriliyor.
NİTEKİM İSTİLA TEHDİDİ VAR MI?
Ukrayna Genelkurmayı, ayrılıkçıların elindeki bölgelere süratle cephane desteği yapıldığını, tankların, topçuların ve keskin nişancı birliklerinin bölgeye sevk edildiğini deklare etti. Lakin, Kremlin tarafınca gelen açıklamalarda, tansiyonu yükselten, tehdit yahut işgale karar verdiklerini çağrıştıran tabirler yer almadı.
O denli ki, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, herkesi itidalli olmaya davet ederek, tansiyonu düşürme davetinde bulundu. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergei Ryabkov ise tansiyonun ABD ve Sovyetler Birliği’nin nükleer çatışmaya yaklaştığı “1962 Küba Füze Krizi”ne emsal bir duruma yol açabileceğine değindi.
BBC News’nin haberine bakılırsa batılı istihbarat servisleri ve Ukrayna güçleri, 2022’nin başlarında bir akın yahut işgal olabileceğini düşünüyor. CIA Yöneticisi William Burns da Rusya Devlet Lideri Putin’in Rus ordusunu ve güvenlik servislerini pek kapsamlı bir biçimde hareket edebilecekleri noktalara sevk ettiğini belirtti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, 6 Aralık’ta Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donetsk bölgesi etrafındaki birlikleri ziyaret ediyor. Fotoğraf: AP
MÜMKÜN BİR SAVAŞ DURUMUNDA NELER YAŞANACAK?
Ukrayna askeri istihbaratı tarafınca geçtiğimiz ay yayımlanan haritada en berbat durum senaryosu çizildi. Buna göre, Rus kuvvetleri Ukrayna sonunu direkt geçecek, Kırım’dan harekât başlayacak, Transdinyester ve Rus askerlerinin dayanağıyla Odessa’ya amfibi atak başlatılacak. Belarus’tan destek birlikler gönderilecek. Doğudan ve Kırım üzerinden yapılacak bir saldırıyı askeri stratejistler pek mümkün görüyor. Belarus’tan gelen askeri birliklerin ise Ukrayna destek güçlerini etkileyebileceği düşünülüyor.
Ukrayna Askeri İstihbarat Teşkilatı Lideri General Kirill Budanov New York Times’a verdiği demeçte kâbus senaryosuna göre, Rusya’nın mühimmat depolarına, siperlere hava taarruzları ve roket akınları ile orduyu bir anda felç edebileceğine ve cephedeki kumandanların tek başına savaşmak zorunda kalabileceğine işaret etti. Rusya’nın bütün gücüyle saldırması durumunda ise ülkenin düşebileceğini deklare etti. bu biçimde bir noktada Rusya, Kiev’i dezavantajlı bir barış muahedesine zorlayabilir.
Bir öbür olasılığa nazaran Rusya, Donetsk ve Luhansk’a gizlice asker konuşlandırarak daha küçük ancak tesirli bir hücum düzenleyerek, yeni toprakları Rusya yanlısı ayrılıkçılar için ele geçirebilir.
Grafik: Harun Elibol; Kaynak: Ukraine Military
NATO’NUN ARTAN VARLIĞI KRİZİ NASIL ETKİLEDİ?
Kırım’da ve Doğu Ukrayna’da Rus askeri varlığının uydu fotoğraflarının ortaya çıkmasının alarm verici nitelikte olduğunu açıklayan Rusya Devlet Lider Yardımcısı Yuriy Uşakov, “Topraklarımıza asker gönderme hakkımız var” açıklamasıyla dikkat çekmişti.
Kremlin idaresi, 159 bin asker sayısı olan Ukrayna ordusunun 125 bin kişilik değerli bir kısmını doğuya kaydırdığını, bu adımın ise Donetsk-Lugansk bölgesine yönelik bir taarruz teşebbüsünün hazırlığı olduğunu ve bu biçimde bir harekata müsaade vermeyeceklerini açıklamıştı. Kiev idaresi bu savların Rusya’nın kendi planlarını örtbas etmek için tasarlanan “propaganda” olduğunu söylemiş oldu.
Ancak bu süreçte NATO’nun Ukrayna’da silah ve askeri işçi varlığını arttırıyor oluşu Rusya için bir savaş sebebi olabilir. Rusya Federasyon Kurulu’nun milletlerarası münasebetler komitesinin iki numaralı üyesi olan Vladimir Dzhabarov, bölgede yaşayan 500 bin ayrılıkçının Rus pasaportu taşıdığını söyleyerek, bölge halkından gelecek yardım isteğine duyarsız kalmayacaklarını deklare etti.
NATO, UKRAYNA’YA NASIL YARDIM EDECEK?
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, birliğin temel varlık niçininin savunma olduğunu artan askeri varlığın ise büsbütün bu türlü kıymetlendirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Ama, Ukrayna’nın Karadeniz kıyılarında Ochakiv’de ve Azak Denizi’nde bulunan Berdyansk’ta iki deniz üssü inşa etmek için Britanya’dan yardım alması, ABD’den alınan tanksavar Javelin füzeleri ve donanmaya verilen iki devriye botu süreci Rusya’nın reaksiyon göstermesine niye oldu.
Stoltenberg, “Ukrayna’nın ne vakit ittifaka dahil olacağına Ukrayna ve NATO’ya bağlı 30 ülke karar verecek. Rusya’nın süreci ‘veto etme’ yahut müdahale etme hakkı bulunmuyor” çıkışını yaptı.
Krizin yatışması için Avusturya’nın başşehri Viyana’da gerçekleştirilen askeri güvenlik ve silah denetimi temalı görüşmelerinde Rus heyetinin başında bulunan Konstantin Gavrilov, 21 Aralık’ta yaptığı açıklamada, NATO’nun Moskova’nın blöf yapmadığını anladığını ve bu niçinle, güvenlik garantileriyle ilgili tekliflere süratli biçimde karşılık verdiklerini deklare etti.
Rus diplomat, NATO’dan güvenlik garantileri konusunda ret yanıtı gelmesi durumunda Rusya’nın izleyeceği yolu şu sözlerle deklare etti:
“Ne vakit, ne yapılacağına ülke idaresi, kelamda partnerlerimizin tüm karşılıkları ve açıklamalarını, aksiyonlarını tahlil ederek karar verecek. Tahlil yolları kapandığı takdirde, cevap askeri-teknik olacak.”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Rusya Genelkurmay Lideri Valery Gerasimov. Fotoğraf: AP
BATI, UKRAYNA İÇİN NE KADAR İLERİ GİDECEK?
ABD ve NATO, Ukrayna’nın “egemenliğini” savunmaya yardım etmeye kararlı olduklarını açıkça belirtiyor. ABD lideri Joe Biden, Ukrayna’nın Rusya tarafınca akına uğraması durumunda daha evvel görülmemiş ölçekte bir yaptırım uygulayacaklarını açıklamıştı. Lakin çabucak akabinde ABD askerinin Ukrayna’ya konuşlandırılmayacağını da ekliyor. Ukrayna bu durumda, fiili bir müdahale karşısında tek başına savaşmak durumunda mı kalacak?
Düşünülen ekonomik yaptırımlar ne üzere sistemlerle uygulanabilir? Elbet en büyük yaptırım Rusya’nın bankacılık sistemine yönelik olacak. Mümkün bir müddetçte, Rusya’nın bankacılık sistemi milletlerarası SWIFT ödeme sisteminden çıkartılabilir. Bu tahlil bugüne kadar son deva olarak görülmüştü.
Lakin hatırlanacaktır ki, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov Mart ayında yaptığı bir açıklamada, Rusya’nın SWIFT ödeme sisteminden çıkarılması ihtimaline karşı gerekli tedbirleri aldıklarını açıklamıştı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise, ülkelerinin Batı tarafınca denetim edilen memleketler arası ödeme sistemlerinden uzaklaşması gerektiğini söylemişti. Ayrıyeten, Rusya 2014 yılında SWIFT sisteminden çıkarılma riski niçiniyle Mali İletileşme Sistemi’ni (SPFS) geliştirmeye başlamış, Aralık 2017’de kullanıma açmıştı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve ABD Lideri Joe Biden. Fotoğraf: AP
ABD KRİZE NASIL YAKLAŞIYOR?
ABD Lideri Joe Biden, Amerikan askerlerinin Ukrayna’ya konuşlandırılmayacağını açıklamış olsa da farklı stratejiler izlemesi olası. ABD, Rusya’nın mümkün işgali karşısında bölgedeki askeri, siyasi ve ekonomik nüfuzu ile Çin’e karşı Tayvan’da uyguladığı ‘çevreleme stratejisi’ni uygulayabilir.
Fakat mümkün yaptırımlar Kremlin idaresini caydırmak için kâfi olmayabilir. Bunun da sebebi Çin üzere kuvvetli bir aktörün batı karşısında Rusya’yı destekleyerek ekonomik yaptırımları fonksiyonsuz hale getirme ihtimali. birebir vakitte muhtemel ABD yaptırımları çerçevesinde, Rusya’nın son senelerdaki en değerli projesi olan ve Almanya’ya kadar ulaşan “Nord Stream 2” doğalgaz çizgisi tamamlansa da kullanıma sokulmayabilir. Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Rusya daha fazla tansiyona yol açarsa, gaz sınırının hizmete giremeyeceğini söz etti.
Lakin, bu adıma karşı Rusya’nın da misal bir adım atarak gaz akışını sonlandırma ihtimalleri de gündeme gelebilir.
Rusya devlet lideri Vladimir Putin birkaç gün evvel yaptığı açıklamada, bölgedeki ABD varlığına ait değerlendirmelerde bulunurken muhtemel bir savaş ihtimalinin hiç de uzak olmadığını şu sözlerle tabir etti:
“ABD’nin şu anda Ukrayna topraklarında yaptığı şey hududumuzdan binlerce kilometre uzakta değil, kapımızın eşiğinde ve daha fazla geri çekilecek hiç bir yerimiz kalmadığını anlamalılar. ABD’de çabucak hemen hipersonik silah yok, lakin ne vakit ortaya çıkacağını kestirim ediyoruz. Bu silahlar Ukrayna’ya yerleştirilmek isteniyor.”
BBC’ya yayımlanan “Is Russia preparing to invade Ukraine? And other questions”; The Guardian’da yayımlanan “Russia-Ukraine crisis: where are Putin’s troops and what are his options?”; The New York Times’da yayımlanan “NATO Signals Support for Ukraine in Face of Threat From Russia” başlıklı haberlerden derlenmiştir.
Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donbass bölgesindeki Rusya yanlılarıyla, Ukrayna silahlı kuvvetleri içinde yaşanan ve Rusya ile Ukrayna’yı karşı karşıya getiren tansiyon her geçen gün katlanarak büyüyor.
Bu süreç, 8 yıllık bir vakit diliminde giderek büyüyen ve milletlerarası aktörlerin de dahil olduğu bölgesel bir sorun halini almıştı. Kasım 2013’te başlayan “Yevromeydan protestoları” ile Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in devrilmesi daha sonrasında bütün istikrarlar alt üst olmuştu. Yaşanan olayların akabinde Mart 2014’te Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin bir basın toplantısı düzenlemiş ve Yanukoviç’i Ukrayna’nın yasal Cumhurbaşkanı olarak gördüklerini, yaşananların anayasaya ters bir darbe olduğunu açıklamıştı.
Bu periyodun akabinde, demografik olarak Rusya’yla yakın bağları bulunan Kırım halkı, “Yevromeydan protestoları” daha sonrasında Ukrayna Cumhurbaşkanı olan Petro Poroşenko idaresini tanımayarak, 18 Mart 2014 yılında bir referandum düzenledi. Yüklü olarak Ukrayna’dan ayrılma sonucu alan Kırım halkı, başlayan silahlı ayaklanmalar sonucunda Rusya’ya bağlandığını duyurmuştu. Bu adımı Odessa, Herson, Lugansk, Nikolayev, Harkov ve Donetsk üzere doğu hududunda bulunan bölge halkları da izledi.
Çatışmaların akabinde Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti olmak üzere iki defacto devlet kuruldu ve çatışmalar sürat kazandı. Birebir yılın Eylül ayında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Rusya, Ukrayna ve Donetsk-Lugansk delegelerinin iştirakiyle başlayan görüşmeler kararında Minsk Protokolü imzalandı. Lakin bugüne kadar ateşkes protokolünü iki taraf da tekraren ihlal etti.
RUSYA NE TALEP EDİYOR?
2019 Ukrayna Cumhurbaşkanlığı seçiminde Halkın Hizmetkârı Partisi’nden Volodimir Zelenski’nin iktidara gelmesiyle yeni bir müddetç açılmış oldu. Zelenski ile AB ve NATO’ya daha fazla yakınlaşan Ukrayna, hengamenin fitilini ateşledi.
Putin, bugün gelinen noktada batının attığı adımları dikkatle izlendiklerini, Ukrayna’nın asla NATO üyesi olamayacağını ve NATO’nun füze savunma sistemlerine mesken sahipliği yapamayacağını deklare etti. Kremlin idaresi, taleplerinin gerçekleşmemesi için batılı ülkelerden yasal garantiler istedi. Bu taleplerin gerçekleşmediği bir tabloda ise problemin askeri müdahaleyle çözüleceğine işaret ederek, Ukrayna hududuna askeri birlikleri sevk etme yoluna gitti.
Geçtiğimiz haftalarda, CIA tarafınca hazırlanan ve kamuoyuna yansıyan evraklarda, Rusya’nın Ukrayna hududunda bulunan ve 110 bin bireyden oluşan askeri varlığını Ocak 2022 itibariyle 175 bine çıkartabileceği ve 100 kadar Tabur Taktik Kümeleriyle (BTG) süratli bir taarruz başlatabileceği belirtildi.
Ortaya çıkan askeri gücün muhtemel sonuçlarını pahalandıran The New York Times, Ukrayna askeri istihbarat servisi lideri General Kyrylo O. Budanov’un görüşlerine yer verdi. Budanov, “Ukrayna’nın bu noktada objektif olması gerekiyor. Batılı güçlerin dayanağı olmadan başlayacak savaş karşısında, Rusya’nın tam kapsamlı saldırısını püskürtmek için kâfi askeri kaynağımız yok” açıklamasıyla cephedeki duruma açıklık getirdi.
UKRAYNA’NIN MÜMKÜN NATO ÜYELİĞİ PRİMAKOV DOKTRİNİNİ NASIL ETKİLEYECEK?
Pekala, Rusya Devlet Lideri Putin niye Ukrayna’nın NATO üyesi bulunmasına bu derece sert reaksiyon gösterdi? Bunun sebebi, 1990’lı senelerda Sovyetler Birliği’nin çözülüşüyle bir arada ulusal çıkarları korumak için hazırlanan Primakov Doktrini’ne dayanan dış siyaset konseptinin batılı güçler tarafınca tehdit ediliyor oluşu.
Rusya’da 1995 Parlamento Seçimlerinin akabinde “Pragmatist” Avrasyacı görüşleriyle dikkat çeken eski dış istihbarat servisi bakanı Yergeni Primakov’un Dışişleri Bakanlığına gelmesiyle, bölgede Rusya’yı tehdit edecek Batı aksiyonlarının başlamadan engellenmesi maksadıyla yürütülen pragmatik hesaplara dayalı bir dış siyaset konsepti belirlendi.
Primakov tarafınca hazırlanan rapora dayanan doktrin, Rusya’nın tarihî ve stratejik çıkarlarının korunması ve batının etraf ülkelerdeki etkisinin en aza indirilmesi en önemli amaçtı. Bu çerçevede geliştirilen stratejiye karşın NATO’nun doğuya gerçek genişlemesi, Rusya cephesinde barışçı ve eşit iştirake dayalı bağlantının açık ihlali olarak bedellendiriliyor. Finlandiya’da yaşanan krizin arından Estonya, Letonya’nın NATO ile askeri ilgilerini geliştirmesi de bu çerçevede bedellendiriliyor.
NİTEKİM İSTİLA TEHDİDİ VAR MI?
Ukrayna Genelkurmayı, ayrılıkçıların elindeki bölgelere süratle cephane desteği yapıldığını, tankların, topçuların ve keskin nişancı birliklerinin bölgeye sevk edildiğini deklare etti. Lakin, Kremlin tarafınca gelen açıklamalarda, tansiyonu yükselten, tehdit yahut işgale karar verdiklerini çağrıştıran tabirler yer almadı.
O denli ki, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, herkesi itidalli olmaya davet ederek, tansiyonu düşürme davetinde bulundu. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergei Ryabkov ise tansiyonun ABD ve Sovyetler Birliği’nin nükleer çatışmaya yaklaştığı “1962 Küba Füze Krizi”ne emsal bir duruma yol açabileceğine değindi.
BBC News’nin haberine bakılırsa batılı istihbarat servisleri ve Ukrayna güçleri, 2022’nin başlarında bir akın yahut işgal olabileceğini düşünüyor. CIA Yöneticisi William Burns da Rusya Devlet Lideri Putin’in Rus ordusunu ve güvenlik servislerini pek kapsamlı bir biçimde hareket edebilecekleri noktalara sevk ettiğini belirtti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, 6 Aralık’ta Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donetsk bölgesi etrafındaki birlikleri ziyaret ediyor. Fotoğraf: AP
MÜMKÜN BİR SAVAŞ DURUMUNDA NELER YAŞANACAK?
Ukrayna askeri istihbaratı tarafınca geçtiğimiz ay yayımlanan haritada en berbat durum senaryosu çizildi. Buna göre, Rus kuvvetleri Ukrayna sonunu direkt geçecek, Kırım’dan harekât başlayacak, Transdinyester ve Rus askerlerinin dayanağıyla Odessa’ya amfibi atak başlatılacak. Belarus’tan destek birlikler gönderilecek. Doğudan ve Kırım üzerinden yapılacak bir saldırıyı askeri stratejistler pek mümkün görüyor. Belarus’tan gelen askeri birliklerin ise Ukrayna destek güçlerini etkileyebileceği düşünülüyor.
Ukrayna Askeri İstihbarat Teşkilatı Lideri General Kirill Budanov New York Times’a verdiği demeçte kâbus senaryosuna göre, Rusya’nın mühimmat depolarına, siperlere hava taarruzları ve roket akınları ile orduyu bir anda felç edebileceğine ve cephedeki kumandanların tek başına savaşmak zorunda kalabileceğine işaret etti. Rusya’nın bütün gücüyle saldırması durumunda ise ülkenin düşebileceğini deklare etti. bu biçimde bir noktada Rusya, Kiev’i dezavantajlı bir barış muahedesine zorlayabilir.
Bir öbür olasılığa nazaran Rusya, Donetsk ve Luhansk’a gizlice asker konuşlandırarak daha küçük ancak tesirli bir hücum düzenleyerek, yeni toprakları Rusya yanlısı ayrılıkçılar için ele geçirebilir.
Grafik: Harun Elibol; Kaynak: Ukraine Military
NATO’NUN ARTAN VARLIĞI KRİZİ NASIL ETKİLEDİ?
Kırım’da ve Doğu Ukrayna’da Rus askeri varlığının uydu fotoğraflarının ortaya çıkmasının alarm verici nitelikte olduğunu açıklayan Rusya Devlet Lider Yardımcısı Yuriy Uşakov, “Topraklarımıza asker gönderme hakkımız var” açıklamasıyla dikkat çekmişti.
Kremlin idaresi, 159 bin asker sayısı olan Ukrayna ordusunun 125 bin kişilik değerli bir kısmını doğuya kaydırdığını, bu adımın ise Donetsk-Lugansk bölgesine yönelik bir taarruz teşebbüsünün hazırlığı olduğunu ve bu biçimde bir harekata müsaade vermeyeceklerini açıklamıştı. Kiev idaresi bu savların Rusya’nın kendi planlarını örtbas etmek için tasarlanan “propaganda” olduğunu söylemiş oldu.
Ancak bu süreçte NATO’nun Ukrayna’da silah ve askeri işçi varlığını arttırıyor oluşu Rusya için bir savaş sebebi olabilir. Rusya Federasyon Kurulu’nun milletlerarası münasebetler komitesinin iki numaralı üyesi olan Vladimir Dzhabarov, bölgede yaşayan 500 bin ayrılıkçının Rus pasaportu taşıdığını söyleyerek, bölge halkından gelecek yardım isteğine duyarsız kalmayacaklarını deklare etti.
NATO, UKRAYNA’YA NASIL YARDIM EDECEK?
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, birliğin temel varlık niçininin savunma olduğunu artan askeri varlığın ise büsbütün bu türlü kıymetlendirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Ama, Ukrayna’nın Karadeniz kıyılarında Ochakiv’de ve Azak Denizi’nde bulunan Berdyansk’ta iki deniz üssü inşa etmek için Britanya’dan yardım alması, ABD’den alınan tanksavar Javelin füzeleri ve donanmaya verilen iki devriye botu süreci Rusya’nın reaksiyon göstermesine niye oldu.
Stoltenberg, “Ukrayna’nın ne vakit ittifaka dahil olacağına Ukrayna ve NATO’ya bağlı 30 ülke karar verecek. Rusya’nın süreci ‘veto etme’ yahut müdahale etme hakkı bulunmuyor” çıkışını yaptı.
Krizin yatışması için Avusturya’nın başşehri Viyana’da gerçekleştirilen askeri güvenlik ve silah denetimi temalı görüşmelerinde Rus heyetinin başında bulunan Konstantin Gavrilov, 21 Aralık’ta yaptığı açıklamada, NATO’nun Moskova’nın blöf yapmadığını anladığını ve bu niçinle, güvenlik garantileriyle ilgili tekliflere süratli biçimde karşılık verdiklerini deklare etti.
Rus diplomat, NATO’dan güvenlik garantileri konusunda ret yanıtı gelmesi durumunda Rusya’nın izleyeceği yolu şu sözlerle deklare etti:
“Ne vakit, ne yapılacağına ülke idaresi, kelamda partnerlerimizin tüm karşılıkları ve açıklamalarını, aksiyonlarını tahlil ederek karar verecek. Tahlil yolları kapandığı takdirde, cevap askeri-teknik olacak.”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Rusya Genelkurmay Lideri Valery Gerasimov. Fotoğraf: AP
BATI, UKRAYNA İÇİN NE KADAR İLERİ GİDECEK?
ABD ve NATO, Ukrayna’nın “egemenliğini” savunmaya yardım etmeye kararlı olduklarını açıkça belirtiyor. ABD lideri Joe Biden, Ukrayna’nın Rusya tarafınca akına uğraması durumunda daha evvel görülmemiş ölçekte bir yaptırım uygulayacaklarını açıklamıştı. Lakin çabucak akabinde ABD askerinin Ukrayna’ya konuşlandırılmayacağını da ekliyor. Ukrayna bu durumda, fiili bir müdahale karşısında tek başına savaşmak durumunda mı kalacak?
Düşünülen ekonomik yaptırımlar ne üzere sistemlerle uygulanabilir? Elbet en büyük yaptırım Rusya’nın bankacılık sistemine yönelik olacak. Mümkün bir müddetçte, Rusya’nın bankacılık sistemi milletlerarası SWIFT ödeme sisteminden çıkartılabilir. Bu tahlil bugüne kadar son deva olarak görülmüştü.
Lakin hatırlanacaktır ki, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov Mart ayında yaptığı bir açıklamada, Rusya’nın SWIFT ödeme sisteminden çıkarılması ihtimaline karşı gerekli tedbirleri aldıklarını açıklamıştı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise, ülkelerinin Batı tarafınca denetim edilen memleketler arası ödeme sistemlerinden uzaklaşması gerektiğini söylemişti. Ayrıyeten, Rusya 2014 yılında SWIFT sisteminden çıkarılma riski niçiniyle Mali İletileşme Sistemi’ni (SPFS) geliştirmeye başlamış, Aralık 2017’de kullanıma açmıştı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve ABD Lideri Joe Biden. Fotoğraf: AP
ABD KRİZE NASIL YAKLAŞIYOR?
ABD Lideri Joe Biden, Amerikan askerlerinin Ukrayna’ya konuşlandırılmayacağını açıklamış olsa da farklı stratejiler izlemesi olası. ABD, Rusya’nın mümkün işgali karşısında bölgedeki askeri, siyasi ve ekonomik nüfuzu ile Çin’e karşı Tayvan’da uyguladığı ‘çevreleme stratejisi’ni uygulayabilir.
Fakat mümkün yaptırımlar Kremlin idaresini caydırmak için kâfi olmayabilir. Bunun da sebebi Çin üzere kuvvetli bir aktörün batı karşısında Rusya’yı destekleyerek ekonomik yaptırımları fonksiyonsuz hale getirme ihtimali. birebir vakitte muhtemel ABD yaptırımları çerçevesinde, Rusya’nın son senelerdaki en değerli projesi olan ve Almanya’ya kadar ulaşan “Nord Stream 2” doğalgaz çizgisi tamamlansa da kullanıma sokulmayabilir. Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Rusya daha fazla tansiyona yol açarsa, gaz sınırının hizmete giremeyeceğini söz etti.
Lakin, bu adıma karşı Rusya’nın da misal bir adım atarak gaz akışını sonlandırma ihtimalleri de gündeme gelebilir.
Rusya devlet lideri Vladimir Putin birkaç gün evvel yaptığı açıklamada, bölgedeki ABD varlığına ait değerlendirmelerde bulunurken muhtemel bir savaş ihtimalinin hiç de uzak olmadığını şu sözlerle tabir etti:
“ABD’nin şu anda Ukrayna topraklarında yaptığı şey hududumuzdan binlerce kilometre uzakta değil, kapımızın eşiğinde ve daha fazla geri çekilecek hiç bir yerimiz kalmadığını anlamalılar. ABD’de çabucak hemen hipersonik silah yok, lakin ne vakit ortaya çıkacağını kestirim ediyoruz. Bu silahlar Ukrayna’ya yerleştirilmek isteniyor.”
BBC’ya yayımlanan “Is Russia preparing to invade Ukraine? And other questions”; The Guardian’da yayımlanan “Russia-Ukraine crisis: where are Putin’s troops and what are his options?”; The New York Times’da yayımlanan “NATO Signals Support for Ukraine in Face of Threat From Russia” başlıklı haberlerden derlenmiştir.