Sokaktaki Taliban kimdir, nedir?
ABD’nin 20 yıl daha sonra Afganistan’dan çekilmesiyle ülkede denetimi ele geçiren Taliban, yeniden dünya gündeminde. Taliban’ın başkan takımının haricinde binlerce eli silahlı adamı bulunuyor. Birden fazla çocuk yaşta katıldığı Taliban’da ömürlerinin yarısını dağlardan geçirmiş. En büyük motivasyon kaynakları ABD düşmanlığı. Taliban kendisini idaresi devralacak bir örgütlenme olarak görüyor. Kendilerinden Afganistan İslami Buyrukluğu diye kelam ediyorlar. Lakin Taliban’ın ne vakit ne yapacağı belirli olmayan kümesi olarak görünen en alt seviyede ise eğitimsiz, birçok okuma-yazma bilmeyen silahlı gençler var. Taliban’a katılanların bir kısmı ise Pakistan’daki medreselerde eğitim almış, ortalarında epey az sayıda üniversite mezunu bulunuyor.
ÇOĞUNLUK PEŞTUN
Afganistan’ın resmi lisanlarından biri olan Peştucada ‘talebeler’ manasına gelen Taliban’ın savaşçılarının birden fazla da Peştunlardan oluşuyor. Taliban’a katılanların büyük çoğunluğu Pakistan’da medrese ve silahlı eğitim aldıktan daha sonra Afganistan’a dönerek, ABD ve NATO güçlerine karşı savaşmaya başlamış. Üst kademedeki Taliban mensuplarının birden fazla medreselerde dini eğitim almış, az sayıdaki kişi ise üniversite okumuş. Alt kademesindeki eli silahlı erkeklerinın birden fazla ise kırsal kısımdan Taliban’a katılmış. Taliban’a en büyük dayanak kırsal kısımdan gelirken, çok muhafazakâr pahaları de bir daha kırsal kesimde daha fazlaca benimseniyor. Taliban’da hâkim lisan Peştuca olsa da Farsça, Arapça, İngilizce az da olsa Türkçe bilenler de var.
EN TEHLİKELİ KÜME
Taliban’ın alt kademesindeki eli silahlı erkeklerin birçok okuma-yazma bilmiyor. Bu alt katmandaki savaşçılar, ‘tahmin edilemeyen’ , yani ne vakit ne yapacakları aşikâr olmayan küme olarak görülüyor. Kendilerine karşı gelen, Taliban kurallarına uymayanlara şiddet uygulayan, sorgusuz infazlar yapan, öne sürülen sebebiz alıkoyma, adam kaçırma üzere olaylara karışan bu küme, Taliban’dan olmayan Afganlara dehşet salmış durumda. Taliban’dan para yahut maaş almıyorlar, elbise, ayakkabı üzere muhtaçlıkları bile aileleri tarafınca karşılanıyor. Taliban, bu şahıslara silah ve mühimmat veriyor. Hastalanmaları yahut çatışmalarda faydalanmaları durumunda tedavi masraflarını Taliban karşılıyor. Şeriatçı Taliban ortasında yükselmenin birinci kurallarından biri ise dine bağlılık.
TIRAŞ, MÜZİK YASAK
Taliban artık kent giriş-çıkışlarındaki denetim noktalarında, kent merkezlerinde, devlet kurumlarının korunmasında bakılırsav alıyor. Taliban’ın devleti yönetmeye başlamasıyla bu silahlı kümenin, ordu ve polis gücünde vazife alacağı konuşuluyor. Sakal kesmenin yasak, müzik dinlemenin haram olduğu Taliban’da dar kesim elbiseler giymeye, sigara içmeye, nikâhsız bayanlarla bir ortada bulunmaya da kati olarak müsaade verilmiyor.
ORTAK PAYDALARI ABD DÜŞMANLIĞI
Abdülmetin Abdulresul (31): Evli ve 4 çocuk babası. Hukuk ve tıp okumuş. Eğitimini tamamladıktan daha sonra Taliban’a katılmış, artık ise başşehir Kabil girişindeki denetim noktalarının sorumlusu olarak misyon yapıyor. 6 yıldır Taliban’ın silahlı kanadında; “Kâfirler ülkemizi işgal edip, namusumuza, dinimize saldırdı. Afganlara zulüm etti. Elime silah alarak savaşmaya başladım. Bugün zafer mücahitlerin oldu. Yeni devlette hiç bir beklentim yok, maaş almıyorum. En büyük maaşı Allah yolunda savaşarak alıyorum” diyor.
Husame Hacı Fazıl Muhammed (22): Taliban’a 6 yıl evvel katılmış, medrese eğitimi alırken yarıda bırakarak eline silah almış. Taliban’da yasak bulunmasına karşın lisan altına koyularak emilen maraş otu gibisi bitki kullanıyor. “Bizde sigara içmek yasak, lakin bu bitki. Bunu da kullanmamız istenmiyor, bu da yasak, rahatlamak için kullanıyorum. Biroldukça mücahit bunu kullanıyor” diyor.
Lütfirahman Abdullatif (30): Medrese eğitimi alırken 17 yaşında Taliban’a katılmış. Kısa periyodik bir eğitimin akabinde eline silah alıp çatışmalarda yer almış. Artık Kabil’de denetim noktalarında ağır makinalı silahla araçları durdurup, kimlik denetimli yapıyor. “Toprağımızı işgal ettiler, insanlarımızı öldürdüler. Bizi dinimizden uzaklaştırdılar. Savaş mücahitlerin zaferiyle son buldu” tabirlerini kullanıyor.
Kudrettullah Amanallah (33): Evlendikten kısa bir süre daha sonra Amerikan askerleri köylerini basmış. Tezine nazaran, birtakım şahısları gözaltına alıp azap yapmış. Amerikalılar köyden ayrıldıktan daha sonra ise gidip Taliban’a katılmış. “İşgal altındaki toprağımızda Amerika’nın zulmüne uğradık. Savaşmak için gidip Taliban’a katıldım, 6 yıldır dağlarda kâfirlere karşı savaştım. Kabil, benim için, biroldukca mücahit için ‘cennet kapısıydı’. Allah bana Kabil’i kâfirlerin elinde aldığımızı görmeyi nasip etti” diyerek, Taliban’a katılma öne sürülen nedenini anlatıyor.
Sana Abdullah Abdülkabir (22): Pakistan’daki medreselerde eğitim almış. Afganistan’a geçerek, Taliban’ın askeri kanadında bakılırsav almaya başlamış. “Nasıl yaşıyorsunuz? Yemeklerinizi nasıl yapıyorsunuz” üzere sorulara, “Günlerce kuru ekmek bile bulamadığımız oldu. Yaşadığımız sürece yemeğin bir manası yok. Dağlarda, ağaç altlarında, mağaralarda kimi vakit de bizi seven ailelerin konuk ettiği meskenlerde kaldık. Artık artık kendi konutumuzda kalabileceğiz” diyor.
ABD’nin 20 yıl daha sonra Afganistan’dan çekilmesiyle ülkede denetimi ele geçiren Taliban, yeniden dünya gündeminde. Taliban’ın başkan takımının haricinde binlerce eli silahlı adamı bulunuyor. Birden fazla çocuk yaşta katıldığı Taliban’da ömürlerinin yarısını dağlardan geçirmiş. En büyük motivasyon kaynakları ABD düşmanlığı. Taliban kendisini idaresi devralacak bir örgütlenme olarak görüyor. Kendilerinden Afganistan İslami Buyrukluğu diye kelam ediyorlar. Lakin Taliban’ın ne vakit ne yapacağı belirli olmayan kümesi olarak görünen en alt seviyede ise eğitimsiz, birçok okuma-yazma bilmeyen silahlı gençler var. Taliban’a katılanların bir kısmı ise Pakistan’daki medreselerde eğitim almış, ortalarında epey az sayıda üniversite mezunu bulunuyor.
ÇOĞUNLUK PEŞTUN
Afganistan’ın resmi lisanlarından biri olan Peştucada ‘talebeler’ manasına gelen Taliban’ın savaşçılarının birden fazla da Peştunlardan oluşuyor. Taliban’a katılanların büyük çoğunluğu Pakistan’da medrese ve silahlı eğitim aldıktan daha sonra Afganistan’a dönerek, ABD ve NATO güçlerine karşı savaşmaya başlamış. Üst kademedeki Taliban mensuplarının birden fazla medreselerde dini eğitim almış, az sayıdaki kişi ise üniversite okumuş. Alt kademesindeki eli silahlı erkeklerinın birden fazla ise kırsal kısımdan Taliban’a katılmış. Taliban’a en büyük dayanak kırsal kısımdan gelirken, çok muhafazakâr pahaları de bir daha kırsal kesimde daha fazlaca benimseniyor. Taliban’da hâkim lisan Peştuca olsa da Farsça, Arapça, İngilizce az da olsa Türkçe bilenler de var.
EN TEHLİKELİ KÜME
Taliban’ın alt kademesindeki eli silahlı erkeklerin birçok okuma-yazma bilmiyor. Bu alt katmandaki savaşçılar, ‘tahmin edilemeyen’ , yani ne vakit ne yapacakları aşikâr olmayan küme olarak görülüyor. Kendilerine karşı gelen, Taliban kurallarına uymayanlara şiddet uygulayan, sorgusuz infazlar yapan, öne sürülen sebebiz alıkoyma, adam kaçırma üzere olaylara karışan bu küme, Taliban’dan olmayan Afganlara dehşet salmış durumda. Taliban’dan para yahut maaş almıyorlar, elbise, ayakkabı üzere muhtaçlıkları bile aileleri tarafınca karşılanıyor. Taliban, bu şahıslara silah ve mühimmat veriyor. Hastalanmaları yahut çatışmalarda faydalanmaları durumunda tedavi masraflarını Taliban karşılıyor. Şeriatçı Taliban ortasında yükselmenin birinci kurallarından biri ise dine bağlılık.
TIRAŞ, MÜZİK YASAK
Taliban artık kent giriş-çıkışlarındaki denetim noktalarında, kent merkezlerinde, devlet kurumlarının korunmasında bakılırsav alıyor. Taliban’ın devleti yönetmeye başlamasıyla bu silahlı kümenin, ordu ve polis gücünde vazife alacağı konuşuluyor. Sakal kesmenin yasak, müzik dinlemenin haram olduğu Taliban’da dar kesim elbiseler giymeye, sigara içmeye, nikâhsız bayanlarla bir ortada bulunmaya da kati olarak müsaade verilmiyor.
ORTAK PAYDALARI ABD DÜŞMANLIĞI
Abdülmetin Abdulresul (31): Evli ve 4 çocuk babası. Hukuk ve tıp okumuş. Eğitimini tamamladıktan daha sonra Taliban’a katılmış, artık ise başşehir Kabil girişindeki denetim noktalarının sorumlusu olarak misyon yapıyor. 6 yıldır Taliban’ın silahlı kanadında; “Kâfirler ülkemizi işgal edip, namusumuza, dinimize saldırdı. Afganlara zulüm etti. Elime silah alarak savaşmaya başladım. Bugün zafer mücahitlerin oldu. Yeni devlette hiç bir beklentim yok, maaş almıyorum. En büyük maaşı Allah yolunda savaşarak alıyorum” diyor.
Husame Hacı Fazıl Muhammed (22): Taliban’a 6 yıl evvel katılmış, medrese eğitimi alırken yarıda bırakarak eline silah almış. Taliban’da yasak bulunmasına karşın lisan altına koyularak emilen maraş otu gibisi bitki kullanıyor. “Bizde sigara içmek yasak, lakin bu bitki. Bunu da kullanmamız istenmiyor, bu da yasak, rahatlamak için kullanıyorum. Biroldukça mücahit bunu kullanıyor” diyor.
Lütfirahman Abdullatif (30): Medrese eğitimi alırken 17 yaşında Taliban’a katılmış. Kısa periyodik bir eğitimin akabinde eline silah alıp çatışmalarda yer almış. Artık Kabil’de denetim noktalarında ağır makinalı silahla araçları durdurup, kimlik denetimli yapıyor. “Toprağımızı işgal ettiler, insanlarımızı öldürdüler. Bizi dinimizden uzaklaştırdılar. Savaş mücahitlerin zaferiyle son buldu” tabirlerini kullanıyor.
Kudrettullah Amanallah (33): Evlendikten kısa bir süre daha sonra Amerikan askerleri köylerini basmış. Tezine nazaran, birtakım şahısları gözaltına alıp azap yapmış. Amerikalılar köyden ayrıldıktan daha sonra ise gidip Taliban’a katılmış. “İşgal altındaki toprağımızda Amerika’nın zulmüne uğradık. Savaşmak için gidip Taliban’a katıldım, 6 yıldır dağlarda kâfirlere karşı savaştım. Kabil, benim için, biroldukca mücahit için ‘cennet kapısıydı’. Allah bana Kabil’i kâfirlerin elinde aldığımızı görmeyi nasip etti” diyerek, Taliban’a katılma öne sürülen nedenini anlatıyor.
Sana Abdullah Abdülkabir (22): Pakistan’daki medreselerde eğitim almış. Afganistan’a geçerek, Taliban’ın askeri kanadında bakılırsav almaya başlamış. “Nasıl yaşıyorsunuz? Yemeklerinizi nasıl yapıyorsunuz” üzere sorulara, “Günlerce kuru ekmek bile bulamadığımız oldu. Yaşadığımız sürece yemeğin bir manası yok. Dağlarda, ağaç altlarında, mağaralarda kimi vakit de bizi seven ailelerin konuk ettiği meskenlerde kaldık. Artık artık kendi konutumuzda kalabileceğiz” diyor.