Son dakika: Dünya Kabil’i kana bulayan DEAŞ-K’yi konuşuyor… DEAŞ-Horasan terör örgütü nasıl doğdu?
DEAŞ-Horasan kümesi, 2013’te El Esas’ın Irak kolunun ayrılarak oluşturduğu Irak Şam İslam Devleti’nin Pakistan-Afganistan bölgesindeki koluna verilen isim. birinci vakit içinderda Ocak 2015’te ortaya çıkan kümeye Batı’da Horasan’ın İngilizce yazılışından (Khorasan) dolayı DEAŞ-K deniliyor.
DEAŞ 2013 Nisan’da Irak’ta kurulduktan daha sonra 2014’te Rakka ve Musul’u alarak süratle güçlendi. Ocak 2015’te de, yani gücünün doruklarındayken Pakistan ve Afganistan’dan Irak yahut Suriye’ye giderek örgüte katılmak isteyen savaşçıları bölgede topladı; Pakistan Taliban’ından ayrılan militanları da yanına alarak DEAŞ-Horasan’ın kurulduğunu duyurdu.
Kısa bir süre daha sonra ABD öncülüğündeki milletlerarası koalisyon, DEAŞ’ın Irak ve Suriye’deki gücünü büyük oranda bitirdi, 2017’de ise örgütü neredeyse büsbütün yok ettiğini duyurdu. Savaşçı topladıkları periyotta, Taliban’ı “yeterince sert bulmayan” militanların buradan ayrılarak DEAŞ’e katıldıkları biliniyor.
Horasan, Perslerin bölgeye hakim olduğu periyotta, -bugün Afganistan, İran’ın doğusu, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistan’ın da bir kısmını kapsayan- imparatorluğun doğusuna verilen isimdi. Horasan Farsça “güneşin yükseldiği yer” manasına geliyor.
BİRÇOK ÜLKEDEN MİLİTANLAR ÖRGÜTE KATILDI
DEAŞ’ın Irak ve Suriye’de gücünü kaybetmesinin akabinde Afganistan’a kaçabilen militanların yanı sıra örgüt birtakım Arap ülkelerinden, Tacikistan, Özbekistan, Çeçenistan, Hindistan, Bangladeş ve Çin’den gelen savaşçılarla büyüdü.
2018’den başlayarak birtakım Avrupa ülkeleri ve ABD’de, DEAŞ-Horasan üyesi olduğu nedeni öne sürülerek 10’un üzerinde kuşkulu tutuklanarak uzun yıllar mahpus cezası aldı.
2019 yılında DEAŞ’ın Horasan kümesinin Afganistan’daki hücumları arttığında ABD, Taliban’la görüşmelere başlamıştı. bu vakitte DEAŞ-K’nın ataklarını Avrupa ve ABD’ye de genişletebileceğinden korkan ABD’nin, Taliban’la DEAŞ’a karşı gayrette işbirliği yapabilmek için görüşmeler yaptığı, Amerikalı yetkililere dayandırarak yapılan haberlere yansımıştı.
Lakin bu süreçte bir yandan da Taliban’dan daha fazla örgüt üyesinin ayrılıp DEAŞ’ı büyütmesinden korkuluyordu.
TALİBAN ÖZEL KUVVET KURARAK SAVAŞ İLAN ETTİ
DEAŞ-K, sıklıkla Afganistan’ın doğusunda, İran sonundaki Şii nüfusu maksat alan kanlı hücumlar yürüttü. Bu sebeple uzmanlar, Taliban’ın kendi gücünü tehdit etmediği sürece DEAŞ-K’ya karşı savaşmadığı yorumunda bulunuyor.
Fakat ülkenin bilhassa kuzeyinde ve doğusunda Taliban ile DEAŞ-K içinde çatışmalar yaşandı. İki örgüt, Ocak 2015’te birbirlerine karşı savaş ilan etti. DEAŞ’ın üstlendiği birinci hücum, Mayıs 2015’te Nargarhar bölgesinde bulunan Kot’ta Taliban militanlarının öldürüldüğü bir akındı.
ondan sonrasında Taliban’la işbirliği yaptığını söylemiş olduği aşiretlere yönelik katliamlar yaptı. Taliban’ın bölgedeki de-facto yöneticilerini başlarını keserek öldürdü. Taliban, DEAŞ önderi Ebu Bekir el Bağdadi’ye 16 Haziran tarihindeki açık mektubunda “kendi muvaffakiyetlerini savunmak zorunda kalacakları ikazında bulundu.
Örgütün kurulduğu yılın sonlarında, Ekim 2015’te Taliban, 1000 şahıstan oluşan bir özel kuvvet oluşturdu. Özel kuvvetler, savaş kabiliyetlerine ve tecrübelerine nazaran itinayla seçilerek DEAŞ-K’nın var olduğu Nangarhar, Farah, Helmand ve Zabul üzere eyaletlere gönderilmişti. yıllar ortasında onlarca Taliban ve DEAŞ-K üyesinin öldüğü çatışmalar yaşandı.
YÜZLERCE Şİİ SİVİL KAYDEDİLDİ
2019’da Afgan ordusu, DEAŞ-K’nın yenildiğini fakat uyuyan hücrelerden taarruzlar organize edebileceğini duyurmuştu. Mayıs 2020’de de Başşehir Kabil’de, Şiilerin çoğunlukta olduğu bir bölgede bir bayan doğum hastanesine düzenlediği taarruzda DEAŞ-K, 25 kişiyi öldürdü. Ortalarında gebe ya da yeni doğum yapmış bayanlar ve bebekler de vardı.
bu vakitte Şii ibadet yerleri, okullar, hastaneler, ABD ordusu ve Afgan hükümet güçlerinin örgüte yönelik operasyonları da artmıştı. Bu akınlarda yüzlerce Afgan sivil ve asker ile onlarca yabancı asker ve vazifeli ömrünü kaybetti.
Hastane saldırısından bir ay evvel, Nisan 2020’de DEAŞ-Horasan kolu sorumlusu Abdullah Orakzai, Afganistan’ın güneyinde yakalanmıştı. bir süre daha sonra Kabil’de örgüte düzenlenen operasyonda beş örgüt üyesi öldürülmüştü.
DEAŞ-Horasan’ın bundan evvelki önderi Abdul Hasip Nisan 2017’de, ondan evvelki önderi Hafız Sayid de Ağustos 2016’da Afganistan’da ABD ve Afgan ordularının ortak operasyonlarında öldürülmüştü.
2016’DA ABD’NİN ‘TERÖR ÖRGÜTLERİ’ LİSTESİNE GİRDİ
ABD Dışişleri Bakanlığı, 14 Ocak’ta yaptığı yazılı açıklamada, “Afganistan ve Pakistan Talibanlarının eski üyelerince kurulduğu bilinen DEAŞ-Horasan örgütünü yabancı terör örgütleri listesine aldığını” deklare etti.
2001’den beri Afganistan’da olan ABD’nin, ülkede yalnızca Taliban ve El Kural ile savaşma yetkisi vardı. DEAŞ’le savaşma yetkisi ise Suriye ve Irak’la sonluydu.
14 Ocak’taki karardan birkaç gün daha sonra ABD Savunma Bakanlığı, DEAŞ-K ile de savaşmak için ABD idaresi tarafınca yasal olarak yetkilendirildi.
Örgüt bu sırada Şiilere, Birleşmiş Milletler çalışanına, ABD güçlerine, gazetecilere ve Afganistan’daki büyükelçiliklere karşı birfazlaca atak düzenlemişti. 2016’nın sonlarında da bir dizi saldırıyı üstlenerek ve propaganda görüntüleri yayımlayarak gücünü kanıtlamaya çalıştı.
TERÖR ÖRGÜTÜ NE KADAR RADİKAL?
Pekala terör örgütü ne kadar radikal? İşte BBC Güvenlik Muhabiri Frank Gardner’ın tahlili…
DEAŞ’ın Ortadoğu’daki aktifliği neredeyse bitse de DEAŞ-K, bilhassa Afganistan’da son senelerda kanlı ve büyük ataklara imza attı.
Kız çocukların gittiği okulları, bayan doğum merkezleri de dahil olmak üzere bayanların tedavi gördüğü hastaneleri amaç alan örgütün çoğunlukla gebe bayanları ve onlarla ilgilenen hemşireleri vurduğu biliniyor.
Taliban’ın maksadı büsbütün Afganistan’da hakimiyet kurmakla sınırlıyken DEAŞ-K, hem bölgede daha geniş bir alanda taarruzlar hedefliyor tıpkı vakitte memleketler arası DEAŞ ağının bir kesimi olarak buradan Avrupa’ya yönelik ataklar da planlıyor; hatta ulaşabildiğinde bu taarruzları gerçekleştiriyor.
NEREDE ÜSLENİYORLAR?
DEAŞ-K, Afganistan’ın doğusundaki, Celalabad kentinin de bulunduğu Nangarhar eyaletinde üslenmiş durumda. Bu eyalet, Pakistan hududundan uyuşturucu ve insan kaçakçılığının nispeten kolay kolay yapılabildiği bir bölgede.
Kümenin en kuvvetli periyodunda 3 bin savaşçıya ulaştığı, daha sonrasında ise hem ABD ve Afgan ordusuyla birebir vakitte Taliban’la savaşı sırasında epeyce sayıda savaşçısının ömrünü kaybettiği biliniyor.
TALİBAN İLE İRTİBATLARI VAR MI?
Dolaylı biçimde ilişkileri olduğunu söyleyebiliriz, üçüncü bir taraf olan Hakkani Ağı üzerinden.
Taliban başkanının altındaki, idarede epeyce tesirli üç yardımcıdan biri olan Siraceddin Hakkani, El Kural’la de epey yakın bağları olan Hakkani Ağı’nın başında.
DEAŞ’ın en başta El Esas’ın Irak kolu başkanı Ebu Bekir el Bağdadi tarafınca kurulduğunu hatırlatmakta yarar var. Araştırmacılara nazaran DEAŞ-K ile Hakkani Ağı içinde fazlaca sağlam bağlar var. Bu da örgütün Taliban’la bağları olduğu kararınu doğuruyor.
Taliban’ın ABD’nin çekilme sürecinde 15 Ağustos’ta denetimi ele geçirdiği Kabil’de kentin güvenliğinden sorumlu olarak atadığı isim Halil Hakkani. Halil Hakkani’nin başına konmuş 5 milyon dolarlık ödül var.
Asya Pasifik Vakfı’ndan Dr. Sajjan Gohel, Afganistan’daki militan ağları yıllardır inceliyor. Gohel’e bakılırsa “2019-2021 içinde Afganistan’da düzenlenen birfazlaca büyük ölçekli atağın gerisinde DEAŞ-K, Taliban’ın Hakkani Ağı ve Pakistan’da konuşlu kimi daha küçük terör örgütlerinin işbirliği var.”
Taliban 15 Ağustos’ta Kabil’e girdiğinde, Pul-e-Charki cezaevinde yatan epey sayıda hükümlüyü de hür bıraktı. Bu mahkumların birden fazla DEAŞ ve El Esas olmak suçlamasıyla cezalandırılmıştı. Bu militanların tümü artık özgür.
Lakin DEAŞ-K’nın Taliban’la içinde fazlaca önemli farklar var. DEAŞ-K, Taliban’ı cihat gayesinden sapmakla, Katar’ın başşehri Doha’daki “lüks ve heybetli otellerde” Amerikalılarla masaya oturmak için savaşmaktan vazgeçmekle suçluyor.
DEAŞ militanları artık Taliban’ın oluşturacağı hükümete karşı önemli bir tehdit oluşturuyor.
Bu da DEAŞ konusunda Taliban ve Batı’yı tıpkı tarafa çekiyor.
DEAŞ-Horasan kümesi, 2013’te El Esas’ın Irak kolunun ayrılarak oluşturduğu Irak Şam İslam Devleti’nin Pakistan-Afganistan bölgesindeki koluna verilen isim. birinci vakit içinderda Ocak 2015’te ortaya çıkan kümeye Batı’da Horasan’ın İngilizce yazılışından (Khorasan) dolayı DEAŞ-K deniliyor.
DEAŞ 2013 Nisan’da Irak’ta kurulduktan daha sonra 2014’te Rakka ve Musul’u alarak süratle güçlendi. Ocak 2015’te de, yani gücünün doruklarındayken Pakistan ve Afganistan’dan Irak yahut Suriye’ye giderek örgüte katılmak isteyen savaşçıları bölgede topladı; Pakistan Taliban’ından ayrılan militanları da yanına alarak DEAŞ-Horasan’ın kurulduğunu duyurdu.
Kısa bir süre daha sonra ABD öncülüğündeki milletlerarası koalisyon, DEAŞ’ın Irak ve Suriye’deki gücünü büyük oranda bitirdi, 2017’de ise örgütü neredeyse büsbütün yok ettiğini duyurdu. Savaşçı topladıkları periyotta, Taliban’ı “yeterince sert bulmayan” militanların buradan ayrılarak DEAŞ’e katıldıkları biliniyor.
Horasan, Perslerin bölgeye hakim olduğu periyotta, -bugün Afganistan, İran’ın doğusu, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistan’ın da bir kısmını kapsayan- imparatorluğun doğusuna verilen isimdi. Horasan Farsça “güneşin yükseldiği yer” manasına geliyor.
BİRÇOK ÜLKEDEN MİLİTANLAR ÖRGÜTE KATILDI
DEAŞ’ın Irak ve Suriye’de gücünü kaybetmesinin akabinde Afganistan’a kaçabilen militanların yanı sıra örgüt birtakım Arap ülkelerinden, Tacikistan, Özbekistan, Çeçenistan, Hindistan, Bangladeş ve Çin’den gelen savaşçılarla büyüdü.
2018’den başlayarak birtakım Avrupa ülkeleri ve ABD’de, DEAŞ-Horasan üyesi olduğu nedeni öne sürülerek 10’un üzerinde kuşkulu tutuklanarak uzun yıllar mahpus cezası aldı.
2019 yılında DEAŞ’ın Horasan kümesinin Afganistan’daki hücumları arttığında ABD, Taliban’la görüşmelere başlamıştı. bu vakitte DEAŞ-K’nın ataklarını Avrupa ve ABD’ye de genişletebileceğinden korkan ABD’nin, Taliban’la DEAŞ’a karşı gayrette işbirliği yapabilmek için görüşmeler yaptığı, Amerikalı yetkililere dayandırarak yapılan haberlere yansımıştı.
Lakin bu süreçte bir yandan da Taliban’dan daha fazla örgüt üyesinin ayrılıp DEAŞ’ı büyütmesinden korkuluyordu.
TALİBAN ÖZEL KUVVET KURARAK SAVAŞ İLAN ETTİ
DEAŞ-K, sıklıkla Afganistan’ın doğusunda, İran sonundaki Şii nüfusu maksat alan kanlı hücumlar yürüttü. Bu sebeple uzmanlar, Taliban’ın kendi gücünü tehdit etmediği sürece DEAŞ-K’ya karşı savaşmadığı yorumunda bulunuyor.
Fakat ülkenin bilhassa kuzeyinde ve doğusunda Taliban ile DEAŞ-K içinde çatışmalar yaşandı. İki örgüt, Ocak 2015’te birbirlerine karşı savaş ilan etti. DEAŞ’ın üstlendiği birinci hücum, Mayıs 2015’te Nargarhar bölgesinde bulunan Kot’ta Taliban militanlarının öldürüldüğü bir akındı.
ondan sonrasında Taliban’la işbirliği yaptığını söylemiş olduği aşiretlere yönelik katliamlar yaptı. Taliban’ın bölgedeki de-facto yöneticilerini başlarını keserek öldürdü. Taliban, DEAŞ önderi Ebu Bekir el Bağdadi’ye 16 Haziran tarihindeki açık mektubunda “kendi muvaffakiyetlerini savunmak zorunda kalacakları ikazında bulundu.
Örgütün kurulduğu yılın sonlarında, Ekim 2015’te Taliban, 1000 şahıstan oluşan bir özel kuvvet oluşturdu. Özel kuvvetler, savaş kabiliyetlerine ve tecrübelerine nazaran itinayla seçilerek DEAŞ-K’nın var olduğu Nangarhar, Farah, Helmand ve Zabul üzere eyaletlere gönderilmişti. yıllar ortasında onlarca Taliban ve DEAŞ-K üyesinin öldüğü çatışmalar yaşandı.
YÜZLERCE Şİİ SİVİL KAYDEDİLDİ
2019’da Afgan ordusu, DEAŞ-K’nın yenildiğini fakat uyuyan hücrelerden taarruzlar organize edebileceğini duyurmuştu. Mayıs 2020’de de Başşehir Kabil’de, Şiilerin çoğunlukta olduğu bir bölgede bir bayan doğum hastanesine düzenlediği taarruzda DEAŞ-K, 25 kişiyi öldürdü. Ortalarında gebe ya da yeni doğum yapmış bayanlar ve bebekler de vardı.
bu vakitte Şii ibadet yerleri, okullar, hastaneler, ABD ordusu ve Afgan hükümet güçlerinin örgüte yönelik operasyonları da artmıştı. Bu akınlarda yüzlerce Afgan sivil ve asker ile onlarca yabancı asker ve vazifeli ömrünü kaybetti.
Hastane saldırısından bir ay evvel, Nisan 2020’de DEAŞ-Horasan kolu sorumlusu Abdullah Orakzai, Afganistan’ın güneyinde yakalanmıştı. bir süre daha sonra Kabil’de örgüte düzenlenen operasyonda beş örgüt üyesi öldürülmüştü.
DEAŞ-Horasan’ın bundan evvelki önderi Abdul Hasip Nisan 2017’de, ondan evvelki önderi Hafız Sayid de Ağustos 2016’da Afganistan’da ABD ve Afgan ordularının ortak operasyonlarında öldürülmüştü.
2016’DA ABD’NİN ‘TERÖR ÖRGÜTLERİ’ LİSTESİNE GİRDİ
ABD Dışişleri Bakanlığı, 14 Ocak’ta yaptığı yazılı açıklamada, “Afganistan ve Pakistan Talibanlarının eski üyelerince kurulduğu bilinen DEAŞ-Horasan örgütünü yabancı terör örgütleri listesine aldığını” deklare etti.
2001’den beri Afganistan’da olan ABD’nin, ülkede yalnızca Taliban ve El Kural ile savaşma yetkisi vardı. DEAŞ’le savaşma yetkisi ise Suriye ve Irak’la sonluydu.
14 Ocak’taki karardan birkaç gün daha sonra ABD Savunma Bakanlığı, DEAŞ-K ile de savaşmak için ABD idaresi tarafınca yasal olarak yetkilendirildi.
Örgüt bu sırada Şiilere, Birleşmiş Milletler çalışanına, ABD güçlerine, gazetecilere ve Afganistan’daki büyükelçiliklere karşı birfazlaca atak düzenlemişti. 2016’nın sonlarında da bir dizi saldırıyı üstlenerek ve propaganda görüntüleri yayımlayarak gücünü kanıtlamaya çalıştı.
TERÖR ÖRGÜTÜ NE KADAR RADİKAL?
Pekala terör örgütü ne kadar radikal? İşte BBC Güvenlik Muhabiri Frank Gardner’ın tahlili…
DEAŞ’ın Ortadoğu’daki aktifliği neredeyse bitse de DEAŞ-K, bilhassa Afganistan’da son senelerda kanlı ve büyük ataklara imza attı.
Kız çocukların gittiği okulları, bayan doğum merkezleri de dahil olmak üzere bayanların tedavi gördüğü hastaneleri amaç alan örgütün çoğunlukla gebe bayanları ve onlarla ilgilenen hemşireleri vurduğu biliniyor.
Taliban’ın maksadı büsbütün Afganistan’da hakimiyet kurmakla sınırlıyken DEAŞ-K, hem bölgede daha geniş bir alanda taarruzlar hedefliyor tıpkı vakitte memleketler arası DEAŞ ağının bir kesimi olarak buradan Avrupa’ya yönelik ataklar da planlıyor; hatta ulaşabildiğinde bu taarruzları gerçekleştiriyor.
NEREDE ÜSLENİYORLAR?
DEAŞ-K, Afganistan’ın doğusundaki, Celalabad kentinin de bulunduğu Nangarhar eyaletinde üslenmiş durumda. Bu eyalet, Pakistan hududundan uyuşturucu ve insan kaçakçılığının nispeten kolay kolay yapılabildiği bir bölgede.
Kümenin en kuvvetli periyodunda 3 bin savaşçıya ulaştığı, daha sonrasında ise hem ABD ve Afgan ordusuyla birebir vakitte Taliban’la savaşı sırasında epeyce sayıda savaşçısının ömrünü kaybettiği biliniyor.
TALİBAN İLE İRTİBATLARI VAR MI?
Dolaylı biçimde ilişkileri olduğunu söyleyebiliriz, üçüncü bir taraf olan Hakkani Ağı üzerinden.
Taliban başkanının altındaki, idarede epeyce tesirli üç yardımcıdan biri olan Siraceddin Hakkani, El Kural’la de epey yakın bağları olan Hakkani Ağı’nın başında.
DEAŞ’ın en başta El Esas’ın Irak kolu başkanı Ebu Bekir el Bağdadi tarafınca kurulduğunu hatırlatmakta yarar var. Araştırmacılara nazaran DEAŞ-K ile Hakkani Ağı içinde fazlaca sağlam bağlar var. Bu da örgütün Taliban’la bağları olduğu kararınu doğuruyor.
Taliban’ın ABD’nin çekilme sürecinde 15 Ağustos’ta denetimi ele geçirdiği Kabil’de kentin güvenliğinden sorumlu olarak atadığı isim Halil Hakkani. Halil Hakkani’nin başına konmuş 5 milyon dolarlık ödül var.
Asya Pasifik Vakfı’ndan Dr. Sajjan Gohel, Afganistan’daki militan ağları yıllardır inceliyor. Gohel’e bakılırsa “2019-2021 içinde Afganistan’da düzenlenen birfazlaca büyük ölçekli atağın gerisinde DEAŞ-K, Taliban’ın Hakkani Ağı ve Pakistan’da konuşlu kimi daha küçük terör örgütlerinin işbirliği var.”
Taliban 15 Ağustos’ta Kabil’e girdiğinde, Pul-e-Charki cezaevinde yatan epey sayıda hükümlüyü de hür bıraktı. Bu mahkumların birden fazla DEAŞ ve El Esas olmak suçlamasıyla cezalandırılmıştı. Bu militanların tümü artık özgür.
Lakin DEAŞ-K’nın Taliban’la içinde fazlaca önemli farklar var. DEAŞ-K, Taliban’ı cihat gayesinden sapmakla, Katar’ın başşehri Doha’daki “lüks ve heybetli otellerde” Amerikalılarla masaya oturmak için savaşmaktan vazgeçmekle suçluyor.
DEAŞ militanları artık Taliban’ın oluşturacağı hükümete karşı önemli bir tehdit oluşturuyor.
Bu da DEAŞ konusunda Taliban ve Batı’yı tıpkı tarafa çekiyor.