“Türkiye yenilenebilirdeki potansiyelini kullanmıyor”

Emre Eser

Türkiye’nin, rüzgâr ve güneş gücündeki potansiyelini tam olarak kullanmadığını belirten dal temsilcileri, gerekli kapasite artışı yapıldığı takdirde Türkiye’nin bu alandaki üretimini katlayabileceğini belirtiyor.

“Türkiye, rüzgârda ve güneşte yeni rekorlar duymaya hazır olsun.” Bu kelamlar Türkiye Rüzgâr Gücü Birliği (TÜREB) İdare Heyeti Lideri İbrahim Erden’e ilişkin. Türkiye’nin elektrik üretiminde yaklaşık 100 bin megavatlık heyeti güce sahip olduğunu ve buradaki yüzde 10’luk hissenin rüzgâr santrallerinde bulunduğunu söyleyen Erden, “Önümüzde gidilecek fazlaca yok var. Şu an günlük bazda rekorlar duyuyoruz ve bu rekorlu günler giderek artıyor. Yaz aylarında rüzgârda ve güneşte üretimin artması ve yeni projelerin de devreye girmesiyle epey daha fazla rekor duyacağız” dedi.

Son olarak 2 Nisan’da rüzgarın Türkiye’de elektrik üretimindeki hissesi yüzde 25.42’ye ulaşarak tüm vakit içinderın rekoru kırılmıştı. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) datalarına göre, 2 Nisan tarihinde Türkiye’de 798 bin 857 megavatsaat elektrik üretildi. Üretimde yüzde 25.42 hisseyle rüzgâr gücü santralleri birinci sırada yer aldı. Rüzgâr santrallerini, yüzde 17 ile linyit, yüzde 11,58 ile barajlı hidroelektrik santralleri takip etti.

Bu alanda daha fazla rekor duyulması gerektiğinin altını çizen Yenilenebilir Güç Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Lideri Cem Özkök de, yatırımların son devirde yavaşladığına dikkat çekiyor. 2009 yılından itibaren Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) döviz bazında uygulandığını ve bu süreçte rüzgârda, güneşte ve jeotermalde Türkiye’nin fazlaca süratli yatırımlar yaptığını belirten Özkök’e bakılırsa bu sistemin yakın vakitte Türk Lirası’na dönemsinden daha sonra yatırımlar ansızın sürat kesti.

Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) ocak ayı dal raporuna bakılırsa şu anda heyeti gücün yüzde 31.59’unu HES’ler, yüzde 10,71’ini rüzgar, yüzde 7.91’ini güneş, yüzde 1.68’ini jeotermal, yüzde 1.66’sını biyokütle santralleri oluşturuyor. Yani yenilenebilir gücün şurası güçteki toplam hissesi yüzde 53.55. Kalan yüzde 46.45 kısmın yüzde 25.76’sı doğal gaz, yüzde 10.17’si linyit, yüzde 9.02’si ithal kömür, yüzde 0.84’ü taş kömürü, yüzde 0.4’ü asfaltit ve yüzde 0.25’i fuel oil’den oluşuyor.

Harekete geçmek gerekiyor

Özkök’e bakılırsa bu dağılıma bakıldığında Türkiye, bu alandaki potansiyelini tam manasıyla kullanamıyor. Türkiye’nin yılda 5 bin megavat güneş, 5 bin megavat da rüzgâr kapasitesi eklemesi gerekiyor. Almanya’nın Türkiye’ye göre 3 kat daha az güneş radyasyonına sahip olduğunu lakin 60 bin megavatı aşan güneş gücü gücüne sahip olduğunu hatırlatan Özkök, “Yaşadığımız güç sorunu ortada. Güç bütün ülkeler için büyük bir sorun. Elimizde güneş üzere bir talih var. Yakın vakitte tükettiğimiz elektriğin yarısını buradan sağlayabiliriz. Çok yüksek potansiyelimiz var. Artık harekete geçmemiz şart” dedi.

yeniden hızlanmamız gerekiyor

Almanya’nın, Danimarka’nın ve İspanya’nın şebekelerine bakıldığında ve oradaki yenilenebilir gücün büyümesi incelendiğinde Türkiye’nin de önünün açık olduğunu gördüklerini anlatan TÜREB Lideri İbrahim Erden’e göre, “Rüzgârın konseyi güçteki mevcut hissesi yüzde 10. Lakin vakit zaman üretimdeki hissesinin yüzde 20’lere geldiğini görüyoruz. Bizim şebekemiz bunun iki katından daha fazla rüzgâr ve güneşi kaldırabilir. Bu mevzuda adımları hızlandırmalıyız. 2030 yılında artan güç gereksinimini da düşündüğümüzde rüzgâr e güneşin hissesi yüzde 35’leri aşabilir. Hatta gereksinimimizin yarısını bile karşılayacak bir noktaya gelebiliriz. Şimdiye kadar YEKDEM sistemi ile epey süratli bir müddetç hayatıştık fakat son senelerda yavaşladık. tekrar hızlanmamız lazım. Bunun için de yılda en az 2 bin megavatlık ek şurası güç gerekiyor. Hatta 2027-2030 içinde bunun daha da fazla olması şart” tabirlerini kullandı.

Daha fazla kapasite

Türkiye’nin yenilenebilir güçte yeni yatırımları hayata geçirebilecek teknik yeterliliğinin bulunduğunun altını çizen Erden’e göre bu büyümenin gerçekleşmesi için planlanan kapasite tahsislerinin de gözden geçirilmesi gerek. Erden, bu manada rüzgâr 3 bin ve güneşte 3 bin megavatlık kapasite tahsislerinin talep edildiğini söylüyor. GÜYAD Lideri Cem Özkök ise hem yeni yatırımların hızlandırılması gerektiğini birebir vakitte şebeke yatırımları için acil aksiyona geçilmesi gerektiğini bildiriyor.

“Geçtiğimiz haftadan bir örnekle durumu anlatmak istiyorum. Ege Bölgesi’nde kuvvetli rüzgarlar yardımıyla önemli bir elektrik üretimi gerçekleşti. Bu sırada jeotermal santrallerine ‘dur’ buyruğu verildi. Yani rüzgârdan elektrik üretimi epey arttı, şebeke daha fazlasını iletemeyeceği için jeotermal santraller durduruldu” diyen Özkök’e bakılırsa, 2022 yılında bu biçimde bir durumun yaşanmaması gerekiyor. Yenilenebilir güç kaynaklarından üretilen gücün fazlaca pahalı olduğunu hatırlatan Özkök, “Bizim bu şebekeyi güçlendirmemiz lazım. Gerekirse bunu yatırımcılar ile devlet birlikte yapsın. Kışın yaşanan doğal gaz krizinin endüstriyi nasıl etkilediğini gördük. Sanayiciden üretimi azaltılması istendi. Artık bizim daha fazla güneş santralımız, daha fazla rüzgâr santralımız olsa bunun önüne kısmen geçebilirdik” değerlendirmesinde bulundu.

Şebekenin rolünün yenilenebilir güç kaynakları için kritik olduğuna değinen İbrahim Erden ise, “Türkiye’nin nüfusu batı bölgelerde toplanmış durumda. Güç talebinin büyük kısmı de burada. O yüzden gücün tüketildiği yerde üretilmesi fazlaca pahalı oluyor. Şu anda Batı Anadolu rüzgâr için biz güç üssü pozisyonunda. Şebeke de bu manada değer taşıyor. Bunu bir sorun üzere görmeyip avantaja çevirmemiz gerekir” diyor.

Denizlerde de büyümek gerekiyor

Türkiye’nin bilhassa rüzgardaki potansiyelini değerlendirmesi için deniz üstü rüzgâr santrallerine de daha fazla odaklanması gerektiğini aktaran Erden, “Dünyada bu mevzuda gelişmeler hızlanıyor. Türkiye, geçtiğimiz periyotta bir ihaleye çıkmıştı fakat gerekli koşullar oluşmamıştı. Artık deniz üstü rüzgâr santrali projeleri için yeni hazırlıklar yapılıyor. Bu Türkiye’yi öteki bir düzeye çıkaracaktır. Türkiye denizlerindeki deniz üstü projeler daha epey yüzer santraller olacak. Avrupa’daki üzere denize kazık çakılarak yapmak burada sıkıntı. O yüzden tersanecilik dalına de büyük işler düşüyor. Onlar da bu manada gelişmeleri yakından izliyor” telaffuzunda bulundu.

Güneş gücünün yaz aylarında kritik bir misyon üstlendiğini anlatan Cem Özkök, “Yaz aylarında klima kullanması hayli artıyor. Bu artıştan kaynaklanan ek güç talebinin sistem üstündeki yükünü ise güneş gücü alıyor. Bizim güneşte daha süratli büyümemiz gerekiyor” sözünü kullandı.

Maç oynanırken kural değişiyor

Yatırımcının alınan kararlarla bir belirsizlik süreci yaşadığını anlatan Özkök, şunları söylemiş oldu:

“Ben sabahları uyandığımda Resmi Gazete’ye bakmaya çekiniyorum. Daima değişiklikler oluyor. Maç oynanırken kural değişiyor. Finansman bulmak zorlaşıyor. Yatırımcı huzursuz oluyor. Son yapılan değişikliklerden daha sonra yeni proje hayata geçmedi. Burada yatırımcılar önünü görmek ister. Yabancı yatırımcılar gelmekten vazgeçiyor. Bizim bu piyasayı daha öngörülebilir hale getirmemiz lazım. Yoksa faturası ağır olacak.”

Kesim temsilcilerine nazaran rüzgâr gücünde İzmir ve etrafı, güneş gücünde ise Konya ve etrafında yakın vakitte daha da büyük gelişmeler yaşanacak.
 
Üst