HEAL- Sıhhat ve Etraf Birliği, Türkiye’de tüm büyük kömürlü termik santrallerden (50 MW üstü, 16 vilayetteki 30 santral) kaynaklı hava kirliliğini tarihi olarak pahalandıran birinci ve en kapsamlı çalışmayı yayınladı.Kömür santrallerinin sıhhat tesirlerinin “kümülatif” olarak birinci kere hesaplandığı çalışma, hala aktif olan en eski termik santralin işletmeye girdiği 1965 yılından bugüne, 55 yılın hava kirliliği datalarını bir ortaya getirdi.
Rapora bakılırsa, yalnızca Zonguldak, Çanakkale, Muğla ve İskenderun Körfezi’ndeki termik santrallerin niye olduğu sıhhat yükü, Türkiye toplamının %40’ına karşılık geliyor. Muğla’daki termik santrallerin ise Türkiye’de en çok erken mevte niye olduğu kestirim ediliyor. Hala çalışır durumda olan bu kömür santralleri 4.8 trilyon sıhhat maliyetinin yanı sıra 117.661 erken doğuma, 1 milyon 247 bin çocukta bronşit hadisesine, 62 milyon iş günü kaybına yol açtı.
Termik santraller yaklaşık 200 bin erken vefata niye oldu
Türkiye’de kömür kullanmasının sıhhat maliyeti üzerine çalışmalar yapan HEAL -Sağlık ve Etraf Birliği, ‘Kronik Kömür Kirliliği Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel raporu’ kapsamında bu yıl birinci sefer son 55 yılın toplam sıhhat maliyetini ortaya koydu. 26 Ocak Çarşamba günü düzenlenen basın toplantısında duyurulan Kronik Kömür Kirliliği – Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel Raporu neticelerina nazaran 1965 -2020 yılları içinde açılan ve hala 16 vilayette faaliyette olan 50 MW’ın üstündeki büyük kömürlü termik santral, 55 yılda toplamda 4.8 trilyon TL sıhhat masrafına ve yaklaşık 200 bin erken vefata niye oldu.
Kömür kirliliğinin en yüksek olduğu vilayet Muğla
Kömür kirliliğinin en yüksek olduğu vilayet Muğla, madenci kenti Zonguldak, planlanan santrallerin ağırlaştığı Çanakkale ve inşaatı devam eden santralin bulunduğu İskenderun Körfezi, çalışmanın odağındaki bölgeler. Bu bölgelere özel belgeler içeren çalışma kapsamındaki öteki vilayetler ise Kütahya, Manisa, Sivas, Kahramanmaraş, Ankara, Bursa, Kocaeli, Şırnak, Bolu, Yalova ve İzmir.
Türkiye’de kömür santralleri on yıllardır iklim değişikliğini körükleyerek, havayı kirletiyor bu da erken ölümlere, astım, kronik bronşit yahut kalp hastalığı üzere hadiselerin artmasına ve mevcut hadiselerin kötüleşmesine niye olurak, kabul edilemez bir sıhhat yükü yaratıyor.
“Türkiye kömürlü termik santral kapasitesini iki katına çıkarma gayesini sürdürüyor”
Raporun tanıtım aktifliğini açılış konuşmasını yapan, çalışmanın başyazarı, HEAL Türkiye Sıhhat ve Güç Siyasetleri Kıdemli Danışmanı Funda Gacal, kömürden çıkış için tarih belirlenmesinin kıymetine dikkat çekerken “Kömüre dayalı elektrik üretimi, CO2 ve hava kirletici emisyonlara niye olarak en büyük kirleticilerden biri. 2020 yılında elektrik üretiminin yüzde 34’ü kömürlü termik santrallerden kaynaklandı. Kömürlü termik santraller bir epeyce kronik ve akut hastalığın sebebi olmakta birlikte kamu bütçesine de önemli bir yük oluşturuyor.
Türkiye’nin, 2021 yılının sonunda Paris İklim Mutabakatı’nı onaylaması ve 2053 için net sıfır karbon amacı koymasıyla, kömürden çıkışın en kısa vakitte gerçekleşmesinin kıymet kazandığını belirten Gacal, “Buna karşın, Türkiye çabucak hemen kömür kullanmasını sonlandırmak için bir tarih belirlemedi ve kömürlü termik santral kapasitesini iki katına çıkarma amacını sürdürüyor” dedi.
görüşmede konuşan HEAL Genel Müdür Yardımcısı Anne Stauffer ise şu biçimde konuştu:
“Yenilenebilir güce geçmek sıhhat ve iktisat açısından en manalı olanı”
“Onlarca yıldır devam eden kronik kömür sorunu, Türkiye için kirlilikten daha büyük bir sıhhat faturası oluşturdu. İnsan sıhhatinin korunması ve iklim değişikliğinin önüne geçilmesi için süratli bir kömürden çıkışın kural olduğu konusunda bilimin ortaya koyduğu gereklilik pek açıktır. 23 Avrupa ülkesi – birlik üyelerinin çoğunluğu – kömürden çıkış tarihi belirlemiştir. Türkiye de toplum sıhhati için bir an evvel bu yarışa katılmalıdır. Eski, kirletici bir güç üretim biçiminden yüzde 100 yenilenebilir güce geçmek sıhhat ve iktisat açısından en manalı olanıdır.”
Kirliliğin üçte biri Muğla bölgesindeki santrallerden
HEAL çalışmasına nazaran, Türkiye’nin ve dünyanın tanınmış turizm merkezlerine konut sahipliği yapan, tatil cenneti Muğla, kömür kaynaklı hava kirliliğinin yarattığı olumsuz sıhhat tesiri ve maliyetinde en berbat karneye sahip bölge. Bölgede Yatağan, Kemerköy ve Yeniköy termik santralleri bulunuyor. 2021 yılında bölgede yaşanan orman yangınlarında alevlerin Kemerköy ve Yeniköy termik santrallerine kadar ulaşması gündemde kıymetli yer tutmuştu. Bölgede yeni kömürlü termik santral planı bulunmuyor lakin işletmedeki üç kömürlü termik santralin niye olduğu sıhhat problemlerinin ekonomik maliyeti 1,48 trilyon Türk lirasına tekabül ediyor; bu da tüm Türkiye’deki termik santrallerin sıhhat maliyetinin neredeyse üçte birini oluşturuyor.
Bölgedeki sıhhat uzmanları ve doktorlar de mevzunun değerine dikkat çekerken, bilhassa Yatağan’da teneffüs sistemi şikâyetiyle yatan hasta sayısının, daha uygun hava kalitesine sahip Muğla’dan iki kat daha fazla olduğu belirtiliyor. Türk Toraks Derneği Etraf Meseleleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Üyesi, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Sebahat Genç, “Muğla’da kömürlü termik santrallerin havaya, suya, toprağı, ötürüsıyla bölge halkının sıhhatine ziyanlı tesirlerini yıllardır görmekteyiz. Bu bahis uzun yıllardır gündemimizde ve çeşitli platformlarda lisana getirilmekte. Yaklaşık 40 yıldır çalışan bu üç termik santralin artık emekliye ayrılma vakti geldi. HEAL çalışması, Muğla bölgesinde kömürden çıkışın öncelik olması gerektiğini, yenilenebilir güce süratli ve adil dönüşüm yapmak zorunda olduğumuzu bir sefer daha açıkça göstermiştir” diyor.
Arıtma sistemleri sıhhati korumak için kâfi değil
Çalışma kapsamında incelenen İskenderun Körfezi’nde, üç kömürlü termik santral, işletmeye alınmalarından bugüne toplam 4.717 erken mevte ve 138,15 milyar TL kümülatif sıhhat yüküne niye oldu. Rapor bulgularına bakılırsa, santrallerin, tüm ünitelerinde toz filtresi ve kükürt arıtma sistemlerinin olmasına karşın bu sıhhat maliyetine niye olmaları arıtma sistemleriyle hava kirletici emisyonları hudut kıymetlere düşürmenin dahi sıhhati korumak için kâfi olmadığını ortaya koyuyor.
Muğla’da 1982’de faaliyete geçen ve yaklaşık 40 yıllık bir santral olan Yatağan termik santralinin ise 16 yıl boyunca hava kirliliği denetim ve arıtma sistemlerine sahip olmadan çalıştığı biliniyor. Yatağan termik santrali birinci günden bugüne, 33 bin 129 erken vefata, 21 bin erken doğuma, yaklaşık 11,5 milyon gün iş kaybına ve 75 milyon hasta geçirilen güne niye oldu. Santralin Türkiye iktisadına olan toplam sıhhat yükü ise 47,26 Milyar TL.
Bugüne kadar Türkiye’de tesis başına emisyon verisi kamuya açık olarak verilmediği için HEAL’in tahlili, global metodolojilere dayanarak yapılan iddialara dayanmaktadır. Bu niçinle gerçekleşen sıhhat sorun ve maliyetinin, çalışmanın bulgularından daha yüksek olduğu kestirim ediliyor.
Planlanan santraller kronik kirlilik üzerine kaygıları artırıyor
Çalışmanın odağındaki Çanakkale ise yeni kömürlü termik santral projelerinin ağırlaştığı bir kent olarak öne çıkıyor. Bölgede faaliyet gösteren beş kömürlü termik santralin (18 Mart Çan, İÇDAŞ Biga, Bekirli, Cenal ve Çan-2 ) yanı sıra, iki yeni kömürlü termik santral de planlama etabında.
Adana’da inşaatı süren ve birkaç ay ortasında faaliyete geçmesi beklenen 1.230 MW konseyi gücünde ve ağır olarak ithal kömür ile çalışması planlanan EMBA Hunutlu santrali ise telaşları daha da arttırıyor.
Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL’in, ‘Kronik Kömür Kirliliği – Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel raporu Türkiye’de kömürlü termik santral emisyonlarından kaynaklanan sıhhat ve iklim maliyetlerinin güç siyasetleri oluşturma süreçlerinde dikkate alınması gerektiğini vurguluyor.
Çalışmada yetkililere teklifler şöyleki sıralanıyor:
-Kömürden kademeli olarak çıkmak için net bir vakit çizelgesinin ve mevcut tesislerin kapatılacakları tarihlerin, en geç 2030 olmak üzere, belirlenmesi.
-Yapılması planlanan tüm kömür santrallerinin iptal edilmesi ve Hunutlu üzere santrallerin inşaatının durdurulması.
-Yerel, bölgesel ve ulusal seviyede sıhhat ve kirlilik dataları konusunda şeffaflık sağlanması.
-Enerji üretimiyle ilgili her türlü karar ve tedbir için sıhhat tesir değerlendirmesi yapılması.
-Madenlerde ve fabrikalarda çalışan binlerce insanın yanı sıra, mahallî toplulukların sıhhatini da güzelleştirecek, alternatif iş kollarını teşvik etmek için adil geçiş gibisi düzenekler hazırlanması.Türkiye’deki sıhhat ve tıbbi kuruluşlar ile bireylerin (hastalar gibi) pak hava, sağlıklı güç ve iklim değişikliğin tesirlerinin azaltılması mevzularında faal rol almalarının sağlanması için kapasitenin artırılması.
-Kömürden güç üretiminin gerçek maliyetinin ayrıyeten kömürden çıkışın ülke iktisadı ve halk sıhhati üzerinde yaratacağı olumlu tesirlerin ve sıhhat yararlarının kamuoyu nezdinde vurgulanması.
-Temiz hava faaliyetlerinin ve planlarının geliştirilmesi ve uygulanmasının yanı sıra güç ve iklim siyasetlerinin görüşülüp, karara bağlandığı teşebbüslere Sıhhat Bakanlığı seviyesinde iştirak sağlanması.
Rapora bakılırsa, yalnızca Zonguldak, Çanakkale, Muğla ve İskenderun Körfezi’ndeki termik santrallerin niye olduğu sıhhat yükü, Türkiye toplamının %40’ına karşılık geliyor. Muğla’daki termik santrallerin ise Türkiye’de en çok erken mevte niye olduğu kestirim ediliyor. Hala çalışır durumda olan bu kömür santralleri 4.8 trilyon sıhhat maliyetinin yanı sıra 117.661 erken doğuma, 1 milyon 247 bin çocukta bronşit hadisesine, 62 milyon iş günü kaybına yol açtı.
Termik santraller yaklaşık 200 bin erken vefata niye oldu
Türkiye’de kömür kullanmasının sıhhat maliyeti üzerine çalışmalar yapan HEAL -Sağlık ve Etraf Birliği, ‘Kronik Kömür Kirliliği Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel raporu’ kapsamında bu yıl birinci sefer son 55 yılın toplam sıhhat maliyetini ortaya koydu. 26 Ocak Çarşamba günü düzenlenen basın toplantısında duyurulan Kronik Kömür Kirliliği – Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel Raporu neticelerina nazaran 1965 -2020 yılları içinde açılan ve hala 16 vilayette faaliyette olan 50 MW’ın üstündeki büyük kömürlü termik santral, 55 yılda toplamda 4.8 trilyon TL sıhhat masrafına ve yaklaşık 200 bin erken vefata niye oldu.
Kömür kirliliğinin en yüksek olduğu vilayet Muğla
Kömür kirliliğinin en yüksek olduğu vilayet Muğla, madenci kenti Zonguldak, planlanan santrallerin ağırlaştığı Çanakkale ve inşaatı devam eden santralin bulunduğu İskenderun Körfezi, çalışmanın odağındaki bölgeler. Bu bölgelere özel belgeler içeren çalışma kapsamındaki öteki vilayetler ise Kütahya, Manisa, Sivas, Kahramanmaraş, Ankara, Bursa, Kocaeli, Şırnak, Bolu, Yalova ve İzmir.
Türkiye’de kömür santralleri on yıllardır iklim değişikliğini körükleyerek, havayı kirletiyor bu da erken ölümlere, astım, kronik bronşit yahut kalp hastalığı üzere hadiselerin artmasına ve mevcut hadiselerin kötüleşmesine niye olurak, kabul edilemez bir sıhhat yükü yaratıyor.
“Türkiye kömürlü termik santral kapasitesini iki katına çıkarma gayesini sürdürüyor”
Raporun tanıtım aktifliğini açılış konuşmasını yapan, çalışmanın başyazarı, HEAL Türkiye Sıhhat ve Güç Siyasetleri Kıdemli Danışmanı Funda Gacal, kömürden çıkış için tarih belirlenmesinin kıymetine dikkat çekerken “Kömüre dayalı elektrik üretimi, CO2 ve hava kirletici emisyonlara niye olarak en büyük kirleticilerden biri. 2020 yılında elektrik üretiminin yüzde 34’ü kömürlü termik santrallerden kaynaklandı. Kömürlü termik santraller bir epeyce kronik ve akut hastalığın sebebi olmakta birlikte kamu bütçesine de önemli bir yük oluşturuyor.
Türkiye’nin, 2021 yılının sonunda Paris İklim Mutabakatı’nı onaylaması ve 2053 için net sıfır karbon amacı koymasıyla, kömürden çıkışın en kısa vakitte gerçekleşmesinin kıymet kazandığını belirten Gacal, “Buna karşın, Türkiye çabucak hemen kömür kullanmasını sonlandırmak için bir tarih belirlemedi ve kömürlü termik santral kapasitesini iki katına çıkarma amacını sürdürüyor” dedi.
görüşmede konuşan HEAL Genel Müdür Yardımcısı Anne Stauffer ise şu biçimde konuştu:
“Yenilenebilir güce geçmek sıhhat ve iktisat açısından en manalı olanı”
“Onlarca yıldır devam eden kronik kömür sorunu, Türkiye için kirlilikten daha büyük bir sıhhat faturası oluşturdu. İnsan sıhhatinin korunması ve iklim değişikliğinin önüne geçilmesi için süratli bir kömürden çıkışın kural olduğu konusunda bilimin ortaya koyduğu gereklilik pek açıktır. 23 Avrupa ülkesi – birlik üyelerinin çoğunluğu – kömürden çıkış tarihi belirlemiştir. Türkiye de toplum sıhhati için bir an evvel bu yarışa katılmalıdır. Eski, kirletici bir güç üretim biçiminden yüzde 100 yenilenebilir güce geçmek sıhhat ve iktisat açısından en manalı olanıdır.”
Kirliliğin üçte biri Muğla bölgesindeki santrallerden
HEAL çalışmasına nazaran, Türkiye’nin ve dünyanın tanınmış turizm merkezlerine konut sahipliği yapan, tatil cenneti Muğla, kömür kaynaklı hava kirliliğinin yarattığı olumsuz sıhhat tesiri ve maliyetinde en berbat karneye sahip bölge. Bölgede Yatağan, Kemerköy ve Yeniköy termik santralleri bulunuyor. 2021 yılında bölgede yaşanan orman yangınlarında alevlerin Kemerköy ve Yeniköy termik santrallerine kadar ulaşması gündemde kıymetli yer tutmuştu. Bölgede yeni kömürlü termik santral planı bulunmuyor lakin işletmedeki üç kömürlü termik santralin niye olduğu sıhhat problemlerinin ekonomik maliyeti 1,48 trilyon Türk lirasına tekabül ediyor; bu da tüm Türkiye’deki termik santrallerin sıhhat maliyetinin neredeyse üçte birini oluşturuyor.
Bölgedeki sıhhat uzmanları ve doktorlar de mevzunun değerine dikkat çekerken, bilhassa Yatağan’da teneffüs sistemi şikâyetiyle yatan hasta sayısının, daha uygun hava kalitesine sahip Muğla’dan iki kat daha fazla olduğu belirtiliyor. Türk Toraks Derneği Etraf Meseleleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Üyesi, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Sebahat Genç, “Muğla’da kömürlü termik santrallerin havaya, suya, toprağı, ötürüsıyla bölge halkının sıhhatine ziyanlı tesirlerini yıllardır görmekteyiz. Bu bahis uzun yıllardır gündemimizde ve çeşitli platformlarda lisana getirilmekte. Yaklaşık 40 yıldır çalışan bu üç termik santralin artık emekliye ayrılma vakti geldi. HEAL çalışması, Muğla bölgesinde kömürden çıkışın öncelik olması gerektiğini, yenilenebilir güce süratli ve adil dönüşüm yapmak zorunda olduğumuzu bir sefer daha açıkça göstermiştir” diyor.
Arıtma sistemleri sıhhati korumak için kâfi değil
Çalışma kapsamında incelenen İskenderun Körfezi’nde, üç kömürlü termik santral, işletmeye alınmalarından bugüne toplam 4.717 erken mevte ve 138,15 milyar TL kümülatif sıhhat yüküne niye oldu. Rapor bulgularına bakılırsa, santrallerin, tüm ünitelerinde toz filtresi ve kükürt arıtma sistemlerinin olmasına karşın bu sıhhat maliyetine niye olmaları arıtma sistemleriyle hava kirletici emisyonları hudut kıymetlere düşürmenin dahi sıhhati korumak için kâfi olmadığını ortaya koyuyor.
Muğla’da 1982’de faaliyete geçen ve yaklaşık 40 yıllık bir santral olan Yatağan termik santralinin ise 16 yıl boyunca hava kirliliği denetim ve arıtma sistemlerine sahip olmadan çalıştığı biliniyor. Yatağan termik santrali birinci günden bugüne, 33 bin 129 erken vefata, 21 bin erken doğuma, yaklaşık 11,5 milyon gün iş kaybına ve 75 milyon hasta geçirilen güne niye oldu. Santralin Türkiye iktisadına olan toplam sıhhat yükü ise 47,26 Milyar TL.
Bugüne kadar Türkiye’de tesis başına emisyon verisi kamuya açık olarak verilmediği için HEAL’in tahlili, global metodolojilere dayanarak yapılan iddialara dayanmaktadır. Bu niçinle gerçekleşen sıhhat sorun ve maliyetinin, çalışmanın bulgularından daha yüksek olduğu kestirim ediliyor.
Planlanan santraller kronik kirlilik üzerine kaygıları artırıyor
Çalışmanın odağındaki Çanakkale ise yeni kömürlü termik santral projelerinin ağırlaştığı bir kent olarak öne çıkıyor. Bölgede faaliyet gösteren beş kömürlü termik santralin (18 Mart Çan, İÇDAŞ Biga, Bekirli, Cenal ve Çan-2 ) yanı sıra, iki yeni kömürlü termik santral de planlama etabında.
Adana’da inşaatı süren ve birkaç ay ortasında faaliyete geçmesi beklenen 1.230 MW konseyi gücünde ve ağır olarak ithal kömür ile çalışması planlanan EMBA Hunutlu santrali ise telaşları daha da arttırıyor.
Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL’in, ‘Kronik Kömür Kirliliği – Kümülatif Sıhhat Tesirleri Özel raporu Türkiye’de kömürlü termik santral emisyonlarından kaynaklanan sıhhat ve iklim maliyetlerinin güç siyasetleri oluşturma süreçlerinde dikkate alınması gerektiğini vurguluyor.
Çalışmada yetkililere teklifler şöyleki sıralanıyor:
-Kömürden kademeli olarak çıkmak için net bir vakit çizelgesinin ve mevcut tesislerin kapatılacakları tarihlerin, en geç 2030 olmak üzere, belirlenmesi.
-Yapılması planlanan tüm kömür santrallerinin iptal edilmesi ve Hunutlu üzere santrallerin inşaatının durdurulması.
-Yerel, bölgesel ve ulusal seviyede sıhhat ve kirlilik dataları konusunda şeffaflık sağlanması.
-Enerji üretimiyle ilgili her türlü karar ve tedbir için sıhhat tesir değerlendirmesi yapılması.
-Madenlerde ve fabrikalarda çalışan binlerce insanın yanı sıra, mahallî toplulukların sıhhatini da güzelleştirecek, alternatif iş kollarını teşvik etmek için adil geçiş gibisi düzenekler hazırlanması.Türkiye’deki sıhhat ve tıbbi kuruluşlar ile bireylerin (hastalar gibi) pak hava, sağlıklı güç ve iklim değişikliğin tesirlerinin azaltılması mevzularında faal rol almalarının sağlanması için kapasitenin artırılması.
-Kömürden güç üretiminin gerçek maliyetinin ayrıyeten kömürden çıkışın ülke iktisadı ve halk sıhhati üzerinde yaratacağı olumlu tesirlerin ve sıhhat yararlarının kamuoyu nezdinde vurgulanması.
-Temiz hava faaliyetlerinin ve planlarının geliştirilmesi ve uygulanmasının yanı sıra güç ve iklim siyasetlerinin görüşülüp, karara bağlandığı teşebbüslere Sıhhat Bakanlığı seviyesinde iştirak sağlanması.