Üç defa geldiler, dördüncüde döve döve öldürdüler… ‘Ya kapım çalınırsa’ korkusu
Taliban militanları kapısını çaldığında Naciye, küçük yaşlarındaki üç oğlu ve kızıyla konuttaydı. Naciye’nin 25 yaşındaki kızı Menize, daha açmadan kapıyı çalanın Taliban olduğunu varsayım etti. Üç gündür geliyorlardı ve Naciye’den 15 kişilik kümeleri için yemek yapmasını istiyorlardı.
Naciye, üç gündür olduğu üzere bir daha “Benim elimde yok, avucumda yok. Size nasıl yemek yapayım?” diye yanıt verdi lakin Taliban ikna olmadı. Kızı Menize, “Annemi dövmeye başladılar. Yere yığıldıktan daha sonra da Kalaşnikof’larla vurmaya devam ettiler” diye anlattı yaşadıklarını.
Menize, “Durun, yapmayın” diye bağırırken militanlar yandaki odaya bir el bombası attı ve alevler meskeni sararken çekip gitti. Dört çocuk annesi Naciye, maalesef kurtarılamadı. Yaraları epey ağırdı…
“ÖZGÜRLÜK İSTİYORUZ”
Taliban, Afganistan’ın kuzeyinde bulunan Faryab Vilayeti’nde yaşayan Naciye’nin mevtinde bir rolü olduğunu reddetti lakin görgü şahitlerinin ve mahallî yetkililerin sözleri 45 yaşındaki hanımın vefatıyla ilgili kızının söylemiş olduklerini doğruluyor.
Meskene saldıran militanları durdurmaya çalıştığını belirten bir komşu, Naciye’nin köyündeki bayanların birçoklarının ölmüş Afgan askerlerinin eşleri olduğunu söylemiş oldu. Komşu, “Geçimimizi süt satarak kazanıyoruz ancak Taliban buna müsaade vermeyecek” dedi ve ekledi: “Evimizin erkeği yok lakin ne yapalım? Okul istiyoruz, hastane istiyoruz; öteki bayanlar, erkekler, öteki tüm beşerler üzere özgürlük istiyoruz.”
CNN’in aktardığı ve 12 Temmuz’da yaşanan bu olay, Afganistan’ın başşehri Kabil’in Taliban’ın eline geçmesinin akabinde bayanları bekleyen tehdidin tüyler ürpertici bir ön gösterimi üzereydi.
BURKA FİYATLARI 10 KATINA ÇIKTI
10 gün ortasında Taliban militanları ülkedeki vilayetlerin kıymetli bir kısmının başkentlerini ele geçirdi. Süratli ilerleyişleri lokal muhafızları da hazırlıksız yakaladı. İlerleme o kadar süratli oldu ki birtakım bayanlar alışverişe gidip kendilerine bir burka alacak vakit bile bulamadıklarını belirtti.
İsminin açıklanmasını istemeyen bir bayan, “Evimizde bir-iki tane burkamız var. Ben, kız kardeşim ve annem, üç kişi bunlarla yönetim etmeye çalışıyoruz. Çok zorunda kalırsak ve burka bulamazsak bir çarşafa ya da o denli bir örtüye sarınmak zorunda kalacağız” diye konuştu.
Bir diğer bayan da burka fiyatlarının militanlardan daha süratli hareket etmek isteyen bayanların talebiyle 10 katına çıktığını söylemiş oldu.
“AYNI SAVAŞI BİR DAHA MI VERECEĞİZ?”
Ne olacağını varsayım edemediği için pazar günü saatlerce bankada para çekmek için beklediğini anlatan bayan “Hiç kimse bu kadar çabuk olmasını beklemiyordu. Beşerler ‘Kabil bir sene kendini savunabilir’ diye düşünüyordu lakin artık her insanın morali bozuk. Ordu kenti Taliban’a elleriyle teslim ediyor” sözlerini kulandı.
Kendi hayatı için tasa ettiği kadar bayanlara özgürlük veren hükümetin yıkılmasından korktuğunu da belirten bayan, “Kadınlar olarak bizi içeride tutuyorlar. senelerca dışarı çıkmak için uğraştık. Birebir savaşı tekrar mı vereceğiz? İşe gitmek için, hastaneye tek başımıza gitmek için müsaade mi isteyeceğiz?” dedi.
Taliban 1996-2001 yılları içinde Afganistan’ı yönettiğinde kız okulları kapanmış, bayanların çalışması yasaklanmıştı. 2001’de ABD işgalinin akabinde bayanlara yönelik kısıtlamalar gevşetildi, birfazlaca özgürlük yasal teminat altına alındı. 2009’da Bayanlara Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılması kanunuyla tecavüz, dayak ve zorlama evlilikler yasaklandı. Bayanların ve kızların okumasını ve çalışmasını engellemek cürüm kapsamına alındı.
Ferzane Koçai
“BİR İPUCU YAKALAMAYA ÇALIŞIYORUZ”
Bugün Taliban “oldukça daha kapsayıcı” bir idare anlayışı sürdüreceğini söylüyor ve bayanların da bunun bir modülü olduğu açıklamalarda vurgulanıyor. Lakin bunun kapsamının ne olacağı muhakkak değil.
Afganistan Parlamentosu’nun bayan milletvekillerinden Ferzane Koçai, CNN’e yaptığı açıklamada kendilerini neyin beklediğini bilmediğini söylemiş oldu.
Bir bayan olarak özgürlükleri konusunda telaşlı olduğunu belirten Koçai, “Beni en epey kaygılandıran şey şu. Her bayan da birebir şeyi düşünüyor. Bir ipucu yakalamaya çalışıyoruz. Bayanların çalışmasına, iş sahibi bulunmasına müsaade verilecek mi verilmeyecek mi?” diye konuştu.
Taliban Sözcüsü hafta başında yaptığı açıklamada kızların okula gitmesine müsaade verileceğini, bayanların öğretmenlik de yapabileceğini belirtti lakin gerçek hayatta yaşananlar farklı bir tablo çiziyor.
23 YAŞINDAKİ MİNA BOMBAYLA ÖLDÜRÜLDÜ
Temmuz ayında Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komitesi tarafınca yayımlanan bir raporda, Taliban denetimindeki bölgelerde bayanların yanlarında bir erkek olmadan sıhhat hizmeti almalarının engellendiği bildirildi. Rapora nazaran bu bölgelerde ayrıyeten televizyon yasaklandı, öğrenci ve öğretmenlere sarık takma ve sakal bırakma mecburiliği getirildi.
Raporda din adamları, hükümet yetkilileri, gazeteciler, insan hakları savunucuları ve bayanların öldürüldüğü de vurgulandı.
Öldürülen bayanlardan biri de 23 yaşındaki Mina Hayiri’ydi. Hayiri, haziran ayında annesi ve kız kardeşiyle bir arada arabalarına konan bir bombanın infilak etmesi kararı hayatını yitirdi. Mina’nın babası Muhammed Harif Hayiri, Ariana Haber kanalının sunucusu olan kızının aylardır vefat tehditleri aldığını söylemiş oldu.
Mina Hayiri
BAYANLAR TELEFONLARINI TOPRAĞA GÖMÜYOR
özetlemek gerekirsesı Afganistan’ın dört bir yanındaki bayanlar Naciye’nin kızı Menize üzere bir gün kapılarının çalınmasından korkuyor. Bilhassa son 20 yılda ABD yahut milletlerarası kuruluşlarla çalışmış olan bayanlar, bu çalışmalarından kalan izleri silmek için var güçleriyle çabalıyor.
Bayanlar, ellerindeki İngilizce yazılı tüm dokümanları yakıp imha ediyor, telefonlarındaki toplumsal medya uygulamalarını siliyor ve akabinde cep telefonlarını toprağa gömerek gizlemeye çabalıyor. New York Times’a konuşan biroldukça yetkili ve aktivist, Afgan bayanların aldıkları bu tedbirlerin cinsiyetleri niçiniyle karşı karşıya oldukları tehdidin bir işareti olarak nitelendirdi.
ABD’yle ya da memleketler arası mülteci kuruluşlarıyla kurulacak rastgele bir temas, Afgan bayanları için epey büyük bir risk olarak görülüyor. Hatta Kabil’de bulunan Hamid Karzai Havalimanı’na gitmek bile bayanların altına girmek istemedikleri bir vefat kalım riski.
ABD’YE BÜYÜK REAKSİYON VAR
Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığı’nda ve Birleşmiş Milletler’de bakılırsav yapmış olan Rina Amiri, “Afganistan’da şu an en tehlikeli yer Kabil havaalanı” derken biroldukca hanımın ve ailesinin kaçabilecekleri bir uçak arayışı ortasında ateş sınırında kaldığını yahut Taliban militanları tarafınca dövüldüğünü söylemiş oldu.
Amiri, “ABD’nin ve milletlerarası kamuoyunun, bu bayanları ülkeden ayrılarak kendilerini ve ailelerini kurtarmak için kendilerinin ve sevdiklerinin ömrünü riske atmak zorunda bırakmış olması berbat bir durum” diye konuştu.
Geçtiğimiz 20 yılda ABD için çalışmış olan mütercimlerin ve kültür memurlarının çoğunluğunu Afganistanlı erkekler oluşturuyor. ABD tarafınca Afganistan’dan şu ana kadar tahliye edilen 4800 kişinin çoğunluğunu adamların oluşturmasının niçini de bu.
Lakin ABD’nin eğitim programlarına katılan, çeşitli takviyelerle çalışma hayatına adım atan ya da ABD kurumlarından insani yardım takviyesi alan fazlaca sayıda bayan bulunuyor. Ve bu bayanlar Taliban’ın ABD’yle olan bağlarını keşfetmesinden çok korkuyor.
“VERİLEN KELAMLAR LAFTA KALMAMALI”
Bunlardan bir tanesi iki çocuk annesi lise öğretmeni Fehime.
İsminin açıklanmaması kaydıyla New York Times’a konuşan Fehime, “Dışarı çıkmak istiyorum, otomobil kullanmak istiyorum. Otomobil kullanmayı seviyorum. Lakin bu durum yüzünden bunu yapamıyorum. Zira korkuyorum” dedi.
Kabil’de yaşayan iki çocuk annesi 29 yaşındaki Fehime, ne kendisinin ne de eşinin ABD’ye göç etmek için müracaatta bulunduğunu belirtti. Çünkü ikisinin de muteber işleri vardı ve ikisi de ülkelerinin geleceğinin geçmişinden daha sağlam olduğuna inanıyordu.
Taliban tehdidi yaklaştıktan daha sonra bile Fehime ABD Büyükelçiliği’ne başvurmadı zira etrafındaki insanların uygunsuz ya da ahlaksız bir şey yaptığını düşünmesini istemiyordu. Fehime, Taliban’ın haklarına hürmet göstereceğine inanmadığını da belirterek, “Çok berbat bir durum bu, hayli tehlikeli” tabirlerini kullandı.
Kabil’de doğup büyüyen, ondan sonrasında ABD vatandaşlığına geçen Amiri de Biden idaresine Afgan bayanlara verilen kelamları tutma daveti yaptı. En azından risk altındaki bayanların tahliye edilmesi gerektiğini belirten Amiri, “Bu yalnızca lafta kalmamalı. İstenirse yapılabilir ancak bunun için siyasi irade ve istek olması gerek” diye konuştu.
Taliban militanları kapısını çaldığında Naciye, küçük yaşlarındaki üç oğlu ve kızıyla konuttaydı. Naciye’nin 25 yaşındaki kızı Menize, daha açmadan kapıyı çalanın Taliban olduğunu varsayım etti. Üç gündür geliyorlardı ve Naciye’den 15 kişilik kümeleri için yemek yapmasını istiyorlardı.
Naciye, üç gündür olduğu üzere bir daha “Benim elimde yok, avucumda yok. Size nasıl yemek yapayım?” diye yanıt verdi lakin Taliban ikna olmadı. Kızı Menize, “Annemi dövmeye başladılar. Yere yığıldıktan daha sonra da Kalaşnikof’larla vurmaya devam ettiler” diye anlattı yaşadıklarını.
Menize, “Durun, yapmayın” diye bağırırken militanlar yandaki odaya bir el bombası attı ve alevler meskeni sararken çekip gitti. Dört çocuk annesi Naciye, maalesef kurtarılamadı. Yaraları epey ağırdı…
“ÖZGÜRLÜK İSTİYORUZ”
Taliban, Afganistan’ın kuzeyinde bulunan Faryab Vilayeti’nde yaşayan Naciye’nin mevtinde bir rolü olduğunu reddetti lakin görgü şahitlerinin ve mahallî yetkililerin sözleri 45 yaşındaki hanımın vefatıyla ilgili kızının söylemiş olduklerini doğruluyor.
Meskene saldıran militanları durdurmaya çalıştığını belirten bir komşu, Naciye’nin köyündeki bayanların birçoklarının ölmüş Afgan askerlerinin eşleri olduğunu söylemiş oldu. Komşu, “Geçimimizi süt satarak kazanıyoruz ancak Taliban buna müsaade vermeyecek” dedi ve ekledi: “Evimizin erkeği yok lakin ne yapalım? Okul istiyoruz, hastane istiyoruz; öteki bayanlar, erkekler, öteki tüm beşerler üzere özgürlük istiyoruz.”
CNN’in aktardığı ve 12 Temmuz’da yaşanan bu olay, Afganistan’ın başşehri Kabil’in Taliban’ın eline geçmesinin akabinde bayanları bekleyen tehdidin tüyler ürpertici bir ön gösterimi üzereydi.
BURKA FİYATLARI 10 KATINA ÇIKTI
10 gün ortasında Taliban militanları ülkedeki vilayetlerin kıymetli bir kısmının başkentlerini ele geçirdi. Süratli ilerleyişleri lokal muhafızları da hazırlıksız yakaladı. İlerleme o kadar süratli oldu ki birtakım bayanlar alışverişe gidip kendilerine bir burka alacak vakit bile bulamadıklarını belirtti.
İsminin açıklanmasını istemeyen bir bayan, “Evimizde bir-iki tane burkamız var. Ben, kız kardeşim ve annem, üç kişi bunlarla yönetim etmeye çalışıyoruz. Çok zorunda kalırsak ve burka bulamazsak bir çarşafa ya da o denli bir örtüye sarınmak zorunda kalacağız” diye konuştu.
Bir diğer bayan da burka fiyatlarının militanlardan daha süratli hareket etmek isteyen bayanların talebiyle 10 katına çıktığını söylemiş oldu.
“AYNI SAVAŞI BİR DAHA MI VERECEĞİZ?”
Ne olacağını varsayım edemediği için pazar günü saatlerce bankada para çekmek için beklediğini anlatan bayan “Hiç kimse bu kadar çabuk olmasını beklemiyordu. Beşerler ‘Kabil bir sene kendini savunabilir’ diye düşünüyordu lakin artık her insanın morali bozuk. Ordu kenti Taliban’a elleriyle teslim ediyor” sözlerini kulandı.
Kendi hayatı için tasa ettiği kadar bayanlara özgürlük veren hükümetin yıkılmasından korktuğunu da belirten bayan, “Kadınlar olarak bizi içeride tutuyorlar. senelerca dışarı çıkmak için uğraştık. Birebir savaşı tekrar mı vereceğiz? İşe gitmek için, hastaneye tek başımıza gitmek için müsaade mi isteyeceğiz?” dedi.
Taliban 1996-2001 yılları içinde Afganistan’ı yönettiğinde kız okulları kapanmış, bayanların çalışması yasaklanmıştı. 2001’de ABD işgalinin akabinde bayanlara yönelik kısıtlamalar gevşetildi, birfazlaca özgürlük yasal teminat altına alındı. 2009’da Bayanlara Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılması kanunuyla tecavüz, dayak ve zorlama evlilikler yasaklandı. Bayanların ve kızların okumasını ve çalışmasını engellemek cürüm kapsamına alındı.
Ferzane Koçai
“BİR İPUCU YAKALAMAYA ÇALIŞIYORUZ”
Bugün Taliban “oldukça daha kapsayıcı” bir idare anlayışı sürdüreceğini söylüyor ve bayanların da bunun bir modülü olduğu açıklamalarda vurgulanıyor. Lakin bunun kapsamının ne olacağı muhakkak değil.
Afganistan Parlamentosu’nun bayan milletvekillerinden Ferzane Koçai, CNN’e yaptığı açıklamada kendilerini neyin beklediğini bilmediğini söylemiş oldu.
Bir bayan olarak özgürlükleri konusunda telaşlı olduğunu belirten Koçai, “Beni en epey kaygılandıran şey şu. Her bayan da birebir şeyi düşünüyor. Bir ipucu yakalamaya çalışıyoruz. Bayanların çalışmasına, iş sahibi bulunmasına müsaade verilecek mi verilmeyecek mi?” diye konuştu.
Taliban Sözcüsü hafta başında yaptığı açıklamada kızların okula gitmesine müsaade verileceğini, bayanların öğretmenlik de yapabileceğini belirtti lakin gerçek hayatta yaşananlar farklı bir tablo çiziyor.
23 YAŞINDAKİ MİNA BOMBAYLA ÖLDÜRÜLDÜ
Temmuz ayında Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komitesi tarafınca yayımlanan bir raporda, Taliban denetimindeki bölgelerde bayanların yanlarında bir erkek olmadan sıhhat hizmeti almalarının engellendiği bildirildi. Rapora nazaran bu bölgelerde ayrıyeten televizyon yasaklandı, öğrenci ve öğretmenlere sarık takma ve sakal bırakma mecburiliği getirildi.
Raporda din adamları, hükümet yetkilileri, gazeteciler, insan hakları savunucuları ve bayanların öldürüldüğü de vurgulandı.
Öldürülen bayanlardan biri de 23 yaşındaki Mina Hayiri’ydi. Hayiri, haziran ayında annesi ve kız kardeşiyle bir arada arabalarına konan bir bombanın infilak etmesi kararı hayatını yitirdi. Mina’nın babası Muhammed Harif Hayiri, Ariana Haber kanalının sunucusu olan kızının aylardır vefat tehditleri aldığını söylemiş oldu.
Mina Hayiri
BAYANLAR TELEFONLARINI TOPRAĞA GÖMÜYOR
özetlemek gerekirsesı Afganistan’ın dört bir yanındaki bayanlar Naciye’nin kızı Menize üzere bir gün kapılarının çalınmasından korkuyor. Bilhassa son 20 yılda ABD yahut milletlerarası kuruluşlarla çalışmış olan bayanlar, bu çalışmalarından kalan izleri silmek için var güçleriyle çabalıyor.
Bayanlar, ellerindeki İngilizce yazılı tüm dokümanları yakıp imha ediyor, telefonlarındaki toplumsal medya uygulamalarını siliyor ve akabinde cep telefonlarını toprağa gömerek gizlemeye çabalıyor. New York Times’a konuşan biroldukça yetkili ve aktivist, Afgan bayanların aldıkları bu tedbirlerin cinsiyetleri niçiniyle karşı karşıya oldukları tehdidin bir işareti olarak nitelendirdi.
ABD’yle ya da memleketler arası mülteci kuruluşlarıyla kurulacak rastgele bir temas, Afgan bayanları için epey büyük bir risk olarak görülüyor. Hatta Kabil’de bulunan Hamid Karzai Havalimanı’na gitmek bile bayanların altına girmek istemedikleri bir vefat kalım riski.
ABD’YE BÜYÜK REAKSİYON VAR
Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığı’nda ve Birleşmiş Milletler’de bakılırsav yapmış olan Rina Amiri, “Afganistan’da şu an en tehlikeli yer Kabil havaalanı” derken biroldukca hanımın ve ailesinin kaçabilecekleri bir uçak arayışı ortasında ateş sınırında kaldığını yahut Taliban militanları tarafınca dövüldüğünü söylemiş oldu.
Amiri, “ABD’nin ve milletlerarası kamuoyunun, bu bayanları ülkeden ayrılarak kendilerini ve ailelerini kurtarmak için kendilerinin ve sevdiklerinin ömrünü riske atmak zorunda bırakmış olması berbat bir durum” diye konuştu.
Geçtiğimiz 20 yılda ABD için çalışmış olan mütercimlerin ve kültür memurlarının çoğunluğunu Afganistanlı erkekler oluşturuyor. ABD tarafınca Afganistan’dan şu ana kadar tahliye edilen 4800 kişinin çoğunluğunu adamların oluşturmasının niçini de bu.
Lakin ABD’nin eğitim programlarına katılan, çeşitli takviyelerle çalışma hayatına adım atan ya da ABD kurumlarından insani yardım takviyesi alan fazlaca sayıda bayan bulunuyor. Ve bu bayanlar Taliban’ın ABD’yle olan bağlarını keşfetmesinden çok korkuyor.
“VERİLEN KELAMLAR LAFTA KALMAMALI”
Bunlardan bir tanesi iki çocuk annesi lise öğretmeni Fehime.
İsminin açıklanmaması kaydıyla New York Times’a konuşan Fehime, “Dışarı çıkmak istiyorum, otomobil kullanmak istiyorum. Otomobil kullanmayı seviyorum. Lakin bu durum yüzünden bunu yapamıyorum. Zira korkuyorum” dedi.
Kabil’de yaşayan iki çocuk annesi 29 yaşındaki Fehime, ne kendisinin ne de eşinin ABD’ye göç etmek için müracaatta bulunduğunu belirtti. Çünkü ikisinin de muteber işleri vardı ve ikisi de ülkelerinin geleceğinin geçmişinden daha sağlam olduğuna inanıyordu.
Taliban tehdidi yaklaştıktan daha sonra bile Fehime ABD Büyükelçiliği’ne başvurmadı zira etrafındaki insanların uygunsuz ya da ahlaksız bir şey yaptığını düşünmesini istemiyordu. Fehime, Taliban’ın haklarına hürmet göstereceğine inanmadığını da belirterek, “Çok berbat bir durum bu, hayli tehlikeli” tabirlerini kullandı.
Kabil’de doğup büyüyen, ondan sonrasında ABD vatandaşlığına geçen Amiri de Biden idaresine Afgan bayanlara verilen kelamları tutma daveti yaptı. En azından risk altındaki bayanların tahliye edilmesi gerektiğini belirten Amiri, “Bu yalnızca lafta kalmamalı. İstenirse yapılabilir ancak bunun için siyasi irade ve istek olması gerek” diye konuştu.