Üç ihtimalli bir bilmece: Papa 1’inci Jean Paul niye öldü?
Vatikan’ın 29 Eylül 1978 tarihinde yayımladığı kısa bülteni okuyan herkes şoke olmuştu. Metinde Papa 1’inci Jean Paul’ün ömrünü kaybettiği belirtiliyordu. şahsi sekreteri olarak nazaranv yapan bir rahip tarafınca yatağında ölmüş biçimde bulunan Papa’nın vefat sebebi de kalp krizi olarak belirtildi.
Ancak iş bu kadarla kalmadı.
Birkaç gün ortasında Papa’nın doğal yollarla ölmediğine dair söylentiler aldı yürüdü. Vatikan’ın yürütme organı olan Romana Curia’daki kardinaller üstündeki “Bir açıklama yapın” baskıları arttı.
Bir İtalyan haber ajansının, Papa’yı yatağında bulan kişinin gerçekte Vatikan’ın deklare ettiğı kişi olmadığını ortaya çıkarması da merakı artırdı: 65 yaşındaki Papa’nın misyonuna başladıktan yalnızca 33 gün daha sonra hayata gözlerini yummasının açıklaması ne olabilirdi?
Vefatının üzerinden 43 yıl geçen Papa 1’inci Jean Paul, bugün sevgililik yolunda. Vatikan geçtiğimiz günlerde, Buenos Aires’te yaşayan ölümcül hasta bir kızın 2011’de birdenbire güzelleşmesinin Jean Paul’ün müdahalesiyle olduğunu, bu niçinle merhum Papa’nın kutsanacağını duyurdu.
Lakin Jean Paul denince akıllara hala bu “mucizeden” epey kuşkulu mevti geliyor.
Ortadan geçen yıllar boyunca bu mevzu üzerinde birkaç araştırma yapıldı. Araştırmacıların her biri farklı bir yaklaşımlar benimsedi. Kimileri olgulardan fazla dedikodulara odaklanmayı seçti. Sonuçta Papa’nın mirası sırlar ve komplo teorileri kadar gerçeği ortaya çıkarma teşebbüsleriyle de anılır oldu.
Dediğimiz üzere rivayetler çeşitli lakin tüm açıklamaların ortak noktası şu: Jean Paul kendisindilk evvelki ve daha sonraki papalara pek benzemiyordu. İtalya’nın dağlık taşrasında yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Gayeleri bir köy papazı olmaktan öteye geçmemişti. Papalık Meclisi’ndeki seçim süreci pek kısa (26 saat) sürmüştü ve halkın üzerinde uygun bir intiba bırakmıştı. Papalık makamı denince akla gelen şaşaadan uzak bir konuşma yapmış, çok sıradan bir lisan kullanmıştı.
Papa olarak birinci gününde yaptığı açıklamada, “Asla bu biçimde bir şeyi hayal edemezdim…” diyordu.
Lakin yalnızca bir ay daha sonra papalık bakılırsavi bitmiş oldu. 1600’lerin başından bu yana en kısa Papalık periyoduna imza atan Jean Paul’ün mevti Katolik dünyasını da bir bilinmezliğe sürükledi.
BİR ROMAN MÜELLİFİNİN KOMPLO TEORİSİ
niye Vatikan, Papa’nın na’şını bulan kişiyi yanlış açıklamıştı? niye otopsi bile yapılmadan Jean Paul’ün vücudu mumyalanmıştı? Bu sorular senelerca gündemden düşmedi. Ve bu tartışmaların üzerine, İngiliz polisiye müellifi David Yallop’ın kaleme aldığı bir kitap geldi.
Yallop, 1984’te yayımlanan “In God’s Name” (Tanrı Adına) isimli kitabında, Katolik Kilisesi’nin bir cinayeti örtbas etmekte olduğunu öne sürdü. Onun teorisine nazaran Papa zehirlenmişti. Zira Vatikan derin devleti en üst düzeylerdeki yolsuzlukları açığa çıkarma niyetindeki Papa’yı vakit kaybetmeden susturmuştu.
Kitapta ispat ya da kaynak namına pek bir şey yoktu. Lakin bu biçimde skandallar da Vatikan’a fazlaca uzak değildi. Hatta o günlerde bir mason locası ile bir İtalyan bankerin de ortasında bulunduğu gerçek bir bankacılık skandalıyla gündemdeydi Papalık. Yallop’ın teorisi bu skandalın da rüzgarıyla güç kazandı.
Muharririn söylemiş olduğine göre, Papa’nın vefatı bu skandalın bir unsuruydu. Zira Jean Paul, perde gerisinde şimdiden yolsuzlukla çaba için adımlar atmaya başlamış, bu da Romana Curia’daki kardinallerin telaşa kapılmasına niye olmuştu. Yallop’ın kitabında Papa’nın ani vefatından yarar sağlayacak altı kişinin de ismi geçiyordu. Bunlardan bir tanesi de Vatikan Bankası’nın zirvesindeki ABD’li Kardinal Paul Marcinkus’tı.
Kitapta Yallop, Papa’nın cansız vücudunun bulunduğu gün sabahın erken saatlerinde, afallamış biçimdeki Marcinkus’ın Vatikan’da görüldüğünü anlatıyor ve “Cinayeti işlemek için hem niçini tıpkı vakitte fırsatı vardı” diyordu.
Papalık bu savları “absürt” olarak nitelendirdi ancak Yallop’ın açıklaması dünyada en az Vatikan’ın açıklaması kadar ilgi gördü. “In God’s Name” toplam 6 milyon kopya sattı.
ÖLMEK İSTEYEN BİR PAPANIN ANLATTIKLARI
Katolik Kilisesi tarihine bakarsak, bu biçimdesi tartışmaların açığa kavuşturulmasının pek yaygın bir uygulama olmadığını görmemiz mümkün. Hatta birtakım şeylerin biraz bilinmeyen kalması tercih ediliyor bile diyebiliriz.
ötürüsıyla Yallop’ın kitabının yarattığı gürültünün akabinde Vatikan’ın attığı adım pek şaşırtan oldu.
Vatikan İrtibat Ofisi’nde misyonlu Başpiskopos John Foley, 1987 yılında bir daha bir İngiliz olan gazeteci-yazar John Cornwell ile temas kurdu ve palavra yanlış ayrıntıları aydınlatacak kişi olmasını teklif etti.
Kendisi de dini eğitim almış bir Katolik olan Cornwell, Roma’ya giderek öykünün kilit oyuncularıyla görüşmeler gerçekleştirdi. Papa 2’nci Jean Paul’ün özel bir ayinine davet edilen ve bu biçimdece araştırması fiilen Papa tarafınca da onaylanmış olan Cornwell, tarafların kıssalarını topladıkça ortaya şu çıktı: Yallop’ın teorisinde hayli önemli kusurlar vardı.
Vatikan’ın na’şı bulan kişinin kimliğini gizlemesinin niçini aslında kurallara uyulmamasından doğan utançtı. Çünkü Papa’yı yatağında meyyit bulan kişi konutta çalışan bir rahibeydi. Yani Papa’nın yatak odasına bir bayan girmişti.
Dahası Papa’nın bilinmeyen bir planı ya da Kilise’nin mali işlerini soruşturma üzere bir isteği de yoktu. Marcinkus’ın cinayetle kontağı olduğuna dair teori de kolay kolay yalanlanabilirdi. Zira Kardinal erken kalkan bir insandı ve sabah 6.30’da Vatikan’da olması epey bayağı bir durumdu.
Bu bağlamda bakıldığında Cornwell, tam olarak Vatikan’ın hayal ettiği şeyi yapmış ve karanlık noktalara ışık tutmuştu. Lakin Cornwell’in Papalık sözcüsü üzere çalıştığı da söylenemezdi. Onun yerine uzun mülakatlar kararı elde ettiği dedikodularla bezenmiş yeni bir teori ortaya attı.
Cornwell’in anlatısına göre, Jean Paul’ün papalığı yokuş aşağı ilerleyen vitesi patlak bir kamyon üzereydi ve Vatikan’daki birfazlaca kişi de yaklaşan felaketin farkındaydı. Romana Curia üyeleri yeni Papa’yı olgunluktan uzak, çocuksu ve “Reader’s Digest kafalı” olarak nitelendiriyordu. Üstelik Jean Paul’de pozisyonunun getirdiği yükünün altında eziliyordu.
Cornwell’in Papa’nın sekreterleriyle yaptığı hayli sayıda mülakatta öğrendiği üzere, Jean Paul daima “niçin beni seçtiler?” diye düşünüyor, bu misyonda olmasının fazlaca büyük bir yanılgı olduğuna inanıyordu.
Bugün 81 yaşında olan ve Londra’da yaşayan Cornwell, Washington Post’a yaptığı açıklamada, “Çok başarılı bir Papa olmayacaktı” sözlerini kullandı.
Cornwell’in kitabında Jean Paul’ün sekreterlerinden John Magee’nin aktardığı bir anekdot da yer alıyordu. Anlatılana göre, Papa bir gün teras bahçelerinden birinde yürürken elindeki çeşitli dokümanlarla dolu bir belgeyi aşağı düşürdü. Sayfalar dağılıp çeşitli binaların çatılarına düştü.
Papa bir anda çaresizliğe kapılıp “Aman Rabbim, aman Tanrım” diye hayıflanmaya başladı. Bunun üzerine Magee, Papa’ya gidip yatmasını önerdi. Nihayetinde Vatikan itfaiyesinin sayesinde tüm sayfalar çatılardan toplandı ve sorun çözüldü. Ancak bu esnada fetüs durumunda Papa yatağında yatıyor ve en küçük bir aksiliğe bile dayanma gücü olmadığını dosta düşmana gösteriyordu.
Cornwell’in Jean Paul’ün vefatının doğal yollardan olduğuna dair en ufak bir kuşkusu bile yoktu. Ona göre Papa ya kalp krizinden ya da emboliden ölmüştü. esasen geçmişte de dolanım sorunları kelam konusuydu. Ayak bilekleri sık sık şişiyordu. Ölümündilk evvelki gün de göğüs ağrıları olduğundan şikâyet etmişti.
Fakat Cornwell’in kitabının en tartışmalı noktası, Jean Paul’ün vefatıyla zihinsel sıhhatinin yerinde olmaması içinde kurduğu ilişkiydi. Kitapta Papa’nın yeğenlerinden biri olan Lina Petri’nin kelamlarına de yer veriliyordu. Petri, gerilim altındaki Papa’nın kan sulandırıcı ilacını almayı ihmal etmiş olabileceğini söylüyordu. (Petri, Washington Post’a yaptığı açıklamada, amcasının ilacını alıp almadığını bilmesinin mümkün olmadığını söylemiş oldu.)
Kitabın bilhassa vurgu yaptığı bir öteki ayrıntı da şuydu: Papa göğüs ağrısı bulunmasına karşın çalışanının tabip çağırma teklifini reddetmişti.
Kelamın kısası, kıssanın bu versiyonunda Papa bir komploya kurban gitmiyor, aksine kendi trajik sonunu kendi hazırlıyordu. Cornwell, “Bütün kalbiyle dilediği sonun gelişini garantilemek için Papa’nın hekim çağırmayı reddetmesi ile başkalarının pervasızlığı kâfi oldu” sözlerini kullanıyordu.
AZİZ İLAN EDİLMEYE UYGUN MU DEĞİL Mİ?
Üstte da dediğimiz üzere, Vatikan geçtiğimiz günlerde Papa 1’inci Jean Paul’ün 2011’de ortaya koyduğu bir mucize kararı aziz ilan edileceğini deklare etti.
Katolik Kilisesi kurallarına göre bir kişinin aziz ilan edilebilmesi için bir dolu kontrolden geçmesi gerekiyor. Bu kontrolü yapan bireylere de postülatör ismi veriliyor.
Postülatörlük pek sıkıntı bir iş zira epeyce hassas istikrarlar kurmayı gerektiriyor. Postülatör hem aziz ilan edilmesi gereken kişinin bu mertebeye layık olduğunu kanıtlamak için elinden geleni yapıyor, tıpkı vakitte aksi istikamette kullanılabilecek argümanları evvelde tespit edebilmek için kişi hakkında kapsamlı bir biyografi hazırlıyor. Ortaya aziz adayının ömrünün ve vefatının her anını içeren, ciltler dolusu bir metin çıkıyor.
‘Gülümseyen Papa’nın Venedik’te bulunan Santa Maria Assunta Kilisesi’ndeki heykeli
Vatikan’ın Jean Paul’e dair değerlendirmeyi hazırlaması için gorevlendirdiği kişi Stefania Falasca. 58 yaşındaki Falasca, biyografinin yazım etabında daha evvel hiç görülmemiş dokümanları incelemiş, Papa hakkındaki hekim raporlarını ve geçmişe dönük sıhhat evraklarını kıymetlendirmiş.
Washington Post’a yaptığı açıklamada gayesinin Jean Paul’ün hayatının gerçeklerini korumak olduğunu belirten Falasca, kendisindilk evvelkilerin anlattığı öyküleri ise yavaşça bir küçümsemeyle “kara edebiyat” ve “tabloid çöpü” olarak nitelendirdi ve ekledi: “Bu 20’nci yüzyılın en uzun ömürlü uydurma haberi.”
Bu görüşü Vatikan da benimsiyor. Hatta Papalık’ın resmi haber ajansı, Falasca’nın 2017’de özetlenerek İtalyanca bir kitap haline getirilen çalışmasının mevzuyu “tartışmaya yer bırakmayacak biçimde” kapattığını bildirdi.
Falasca’nın çalışmasında Papa’nın mevti öngörülememiş ve önlenemez bir trajedi olarak anlatılıyor. İncelediği evraklar içinde yer alan hekim raporlarında, Jean Paul papa olduktan daha sonraki bir ay ortasında yapılan rutin checkup’larda rastgele bir önemli sıhhat meselesine rastlanmadığı belirtiliyor.
Bir kalp krizi ihtimaline dair işaretler ise Papa’nın geçmişine bakıldığında görülebiliyor: Ailesinde biroldukca kişi ani ölümlerle hayata veda etmiş. Kendisi de ölmeden üç yıl kadar evvel gözündeki bir kan pıhtısı niçiniyle hastanede tedavi edilmiş.
Papalık bünyesinde çalışan bir hekim, Jean Paul’ün en mümkün mevt sebebinin kalp krizi olduğunu belirtmiş. Geçmişte Papa’yı tedavi etmiş olan bir öbür hekim ise sorunun daha evvel gözündeki sorun yardımıyla ortaya çıkan deveran sorunları olduğuna hiç bir kuşkusu olmadığını söz etmiş.
hem de kiliseyle irtibatlı İtalyanca yayımlanan bir gazete olan Avvenire’de köşe muharriri olan Falasca, bu farklı görüşlere çalışmasında yer veriyor lakin hangisinin daha muhtemel olduğuna dair rastgele bir yorumda bulunmuyor.
Fakat Falasca kitapta üstte verdiğimiz açıklamaları gaye almaktan da geri durmuyor. Cornwell’in ana kaynağı olan sekreterleri eleştiren Falasca, kimi çelişkili açıklamaların altını çiziyor, bu kaynakların güvenilmez olduğunu ya da kendi prestijlerini korumak için bu biçimde konuştuklarını öne sürüyor.
Falasca ayrıyeten Jean Paul’ün daha evvel Venedik’teki din erkeklerinın başı olduğu devirde bu bakılırsave uygun olup olmadığına dair küçük bir kitlenin kuşkuları bulunduğunu belirtiyor. Lakin Papalık pozisyonunda geçirdiği bir aylık müddette fazlaca ehil olduğunu söyleyen kardinallerin ve bir rahibenin görüşlerine de yer veriyor. Söylenenlere nazaran Papa, öldüğü ana kadar üzerine düşen bakılırsavleri kararlılıkla yapıyor, diyaloğu ve barışı destekliyordu.
Falasca’ya bakılırsa ömrü vefa etseydi, 1’inci Jean Paul tarihe geçen bir Papa olabilirdi, “ama vefatı ömrü boyunca yaptığı her şeyin önüne geçer hale geldi”.
BU TEORİLERİN HANGİSİNE İNANACAĞIZ?
1’inci Jean Paul’ün papalığı vaktinde Vatikan’da nazaranvli olan biroldukça kişi şu an hayatta değil. Bir kısmı da ya fazlaca yaşlı ya da bu biçimde bir sorunda konuşma konusunda ziyadesiyle ürkekler. Durum bu biçimde olunca da olayın birtakım kritik boyutları yoruma açık hale geliyor.
Örneğin Jean Paul’ün vefat konusundaki halini ele alalım. Cornwell, Papa’nın moralsiz halini fazlaca gerçek bir biçimde yansıttığını savunuyor. Papa’nın sekreterleriyle yaptığı uzun konuşmaları da aktaran Cornwell, kaynaklarının ikisinin de Papa’nın ölmeye hazır olduğunu dediğini belirtiyor.
Hatta bu sekreterlerden biri olan Diego Lorenzi’nin, “Bu dünyada kalmak istemiyordu” kelamlarını aktarıyor.
Lakin Papa’nın memleketi Canale d’Agordo’da birtakım bireyler Jean Paul’ün bu bakış açısını daha farklı yorumluyor. Onlara nazaran Papa mevtten bahsederken aslında yıllardır yapmakta olduğu bir şeyi yapıyor ve ölümlülüğüyle barışmaya çalışıyordu.
Zira Jean Paul adamların 60 yaşlarını bile goremedikleri fakir bir bölgede yetişmişti. Bebek vefatları pek yaygındı. Ölen bebekler içinde onun kardeşi de vardı. Dahası hepsi Albino ismini taşıyan üç ağabeyi de erken yaşta ölmüştü.
İleride papa olacak çocuk da göbek kordonu boynuna dolanmış biçimde doğmuştu. O niçinle birinci günler hayatta kalması güç görünüyordu. Ancak o yaşadı, üstelik Papa olana kadar ölmüş ağabeylerinin ismini taşıdı ve Albino Luciani olarak anıldı.
Papa olduktan daha sonra katıldığı etkinliklerden birinde annesinin kendisine bir kere, “Seni hekim tabip gezdiriyordum, bütün gece uyumadan başında bekliyordum” söylemiş olduğini anlatmıştı.
Günümüze gelirsek… Papa’nın vefatıyla ilgili merakın artık eskisi kadar güçlü olmadığını söyleyebiliriz. aslına bakarsan daha Falasca’nın kitabının yayımlandığı devirde, mevzu gündemden düşmüştü. Cornwell ise kitabının kamuoyunun algısını değiştiremediğini belirterek, “Kabul edelim ki Papa’nın öldürüldüğünü dediğinizde epey daha yeterli bir öykü anlatmış oluyorsunuz” tabirlerini kullandı.
Fotoğraf: Sibode1, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Canale d’Agordo’daki Jean Paul’e adanmış küçük müzenin ziyaretçileri ise Papa’nın birilerinin makûs emellerine kurban gittiğini düşünüyor. Çünkü geçen 40 küsur yılda öldürülen papa söylemi tanınan kültüre girdi, hatta “The Godfather” sinemalarının üçüncü kısmına bile mevzu oldu.
Müzenin yöneticisi Loris Serafini, “Bu sarsılmaz bir mit. Beşerler Papa’nın makûs insanları karşısına almış tertemiz bir adam olduğunu söylüyor” diye konuştu.
Müzenin epeyce küçük bir kısmı Papa’nın vefatına ayrılmış durumda. Duvardaki yazıda yaşanmış olması mümkün olanlar birkaç cümleyle özetleniyor: Jean Paul’ün vücudu bir rahibe tarafınca bulundu. Vefat niçininin kalp krizinden fazla akciğerinde pıhtı emboli olması daha muhtemeldi.
Lakin müzenin kütüphane kısmında üstte anlattığımız tüm senaryolara dair kitaplar tek bir rafta yan yana duruyor.
Serafini ise Papa’nın aziz ilan edilmesiyle kamuoyunun ilgisini bir daha tazeleneceğini belirterek, “Bu iş daha bitmedi” dedi.
The Washington Post’ta yayımlanan “John Paul I was pope for just 33 days. The story of his death is still evolving.” başlıklı haberden derlenmiştir.
Vatikan’ın 29 Eylül 1978 tarihinde yayımladığı kısa bülteni okuyan herkes şoke olmuştu. Metinde Papa 1’inci Jean Paul’ün ömrünü kaybettiği belirtiliyordu. şahsi sekreteri olarak nazaranv yapan bir rahip tarafınca yatağında ölmüş biçimde bulunan Papa’nın vefat sebebi de kalp krizi olarak belirtildi.
Ancak iş bu kadarla kalmadı.
Birkaç gün ortasında Papa’nın doğal yollarla ölmediğine dair söylentiler aldı yürüdü. Vatikan’ın yürütme organı olan Romana Curia’daki kardinaller üstündeki “Bir açıklama yapın” baskıları arttı.
Bir İtalyan haber ajansının, Papa’yı yatağında bulan kişinin gerçekte Vatikan’ın deklare ettiğı kişi olmadığını ortaya çıkarması da merakı artırdı: 65 yaşındaki Papa’nın misyonuna başladıktan yalnızca 33 gün daha sonra hayata gözlerini yummasının açıklaması ne olabilirdi?
Vefatının üzerinden 43 yıl geçen Papa 1’inci Jean Paul, bugün sevgililik yolunda. Vatikan geçtiğimiz günlerde, Buenos Aires’te yaşayan ölümcül hasta bir kızın 2011’de birdenbire güzelleşmesinin Jean Paul’ün müdahalesiyle olduğunu, bu niçinle merhum Papa’nın kutsanacağını duyurdu.
Lakin Jean Paul denince akıllara hala bu “mucizeden” epey kuşkulu mevti geliyor.
Ortadan geçen yıllar boyunca bu mevzu üzerinde birkaç araştırma yapıldı. Araştırmacıların her biri farklı bir yaklaşımlar benimsedi. Kimileri olgulardan fazla dedikodulara odaklanmayı seçti. Sonuçta Papa’nın mirası sırlar ve komplo teorileri kadar gerçeği ortaya çıkarma teşebbüsleriyle de anılır oldu.
Dediğimiz üzere rivayetler çeşitli lakin tüm açıklamaların ortak noktası şu: Jean Paul kendisindilk evvelki ve daha sonraki papalara pek benzemiyordu. İtalya’nın dağlık taşrasında yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Gayeleri bir köy papazı olmaktan öteye geçmemişti. Papalık Meclisi’ndeki seçim süreci pek kısa (26 saat) sürmüştü ve halkın üzerinde uygun bir intiba bırakmıştı. Papalık makamı denince akla gelen şaşaadan uzak bir konuşma yapmış, çok sıradan bir lisan kullanmıştı.
Papa olarak birinci gününde yaptığı açıklamada, “Asla bu biçimde bir şeyi hayal edemezdim…” diyordu.
Lakin yalnızca bir ay daha sonra papalık bakılırsavi bitmiş oldu. 1600’lerin başından bu yana en kısa Papalık periyoduna imza atan Jean Paul’ün mevti Katolik dünyasını da bir bilinmezliğe sürükledi.
BİR ROMAN MÜELLİFİNİN KOMPLO TEORİSİ
niye Vatikan, Papa’nın na’şını bulan kişiyi yanlış açıklamıştı? niye otopsi bile yapılmadan Jean Paul’ün vücudu mumyalanmıştı? Bu sorular senelerca gündemden düşmedi. Ve bu tartışmaların üzerine, İngiliz polisiye müellifi David Yallop’ın kaleme aldığı bir kitap geldi.
Yallop, 1984’te yayımlanan “In God’s Name” (Tanrı Adına) isimli kitabında, Katolik Kilisesi’nin bir cinayeti örtbas etmekte olduğunu öne sürdü. Onun teorisine nazaran Papa zehirlenmişti. Zira Vatikan derin devleti en üst düzeylerdeki yolsuzlukları açığa çıkarma niyetindeki Papa’yı vakit kaybetmeden susturmuştu.
Kitapta ispat ya da kaynak namına pek bir şey yoktu. Lakin bu biçimde skandallar da Vatikan’a fazlaca uzak değildi. Hatta o günlerde bir mason locası ile bir İtalyan bankerin de ortasında bulunduğu gerçek bir bankacılık skandalıyla gündemdeydi Papalık. Yallop’ın teorisi bu skandalın da rüzgarıyla güç kazandı.
Muharririn söylemiş olduğine göre, Papa’nın vefatı bu skandalın bir unsuruydu. Zira Jean Paul, perde gerisinde şimdiden yolsuzlukla çaba için adımlar atmaya başlamış, bu da Romana Curia’daki kardinallerin telaşa kapılmasına niye olmuştu. Yallop’ın kitabında Papa’nın ani vefatından yarar sağlayacak altı kişinin de ismi geçiyordu. Bunlardan bir tanesi de Vatikan Bankası’nın zirvesindeki ABD’li Kardinal Paul Marcinkus’tı.
Kitapta Yallop, Papa’nın cansız vücudunun bulunduğu gün sabahın erken saatlerinde, afallamış biçimdeki Marcinkus’ın Vatikan’da görüldüğünü anlatıyor ve “Cinayeti işlemek için hem niçini tıpkı vakitte fırsatı vardı” diyordu.
Papalık bu savları “absürt” olarak nitelendirdi ancak Yallop’ın açıklaması dünyada en az Vatikan’ın açıklaması kadar ilgi gördü. “In God’s Name” toplam 6 milyon kopya sattı.
ÖLMEK İSTEYEN BİR PAPANIN ANLATTIKLARI
Katolik Kilisesi tarihine bakarsak, bu biçimdesi tartışmaların açığa kavuşturulmasının pek yaygın bir uygulama olmadığını görmemiz mümkün. Hatta birtakım şeylerin biraz bilinmeyen kalması tercih ediliyor bile diyebiliriz.
ötürüsıyla Yallop’ın kitabının yarattığı gürültünün akabinde Vatikan’ın attığı adım pek şaşırtan oldu.
Vatikan İrtibat Ofisi’nde misyonlu Başpiskopos John Foley, 1987 yılında bir daha bir İngiliz olan gazeteci-yazar John Cornwell ile temas kurdu ve palavra yanlış ayrıntıları aydınlatacak kişi olmasını teklif etti.
Kendisi de dini eğitim almış bir Katolik olan Cornwell, Roma’ya giderek öykünün kilit oyuncularıyla görüşmeler gerçekleştirdi. Papa 2’nci Jean Paul’ün özel bir ayinine davet edilen ve bu biçimdece araştırması fiilen Papa tarafınca da onaylanmış olan Cornwell, tarafların kıssalarını topladıkça ortaya şu çıktı: Yallop’ın teorisinde hayli önemli kusurlar vardı.
Vatikan’ın na’şı bulan kişinin kimliğini gizlemesinin niçini aslında kurallara uyulmamasından doğan utançtı. Çünkü Papa’yı yatağında meyyit bulan kişi konutta çalışan bir rahibeydi. Yani Papa’nın yatak odasına bir bayan girmişti.
Dahası Papa’nın bilinmeyen bir planı ya da Kilise’nin mali işlerini soruşturma üzere bir isteği de yoktu. Marcinkus’ın cinayetle kontağı olduğuna dair teori de kolay kolay yalanlanabilirdi. Zira Kardinal erken kalkan bir insandı ve sabah 6.30’da Vatikan’da olması epey bayağı bir durumdu.
Bu bağlamda bakıldığında Cornwell, tam olarak Vatikan’ın hayal ettiği şeyi yapmış ve karanlık noktalara ışık tutmuştu. Lakin Cornwell’in Papalık sözcüsü üzere çalıştığı da söylenemezdi. Onun yerine uzun mülakatlar kararı elde ettiği dedikodularla bezenmiş yeni bir teori ortaya attı.
Cornwell’in anlatısına göre, Jean Paul’ün papalığı yokuş aşağı ilerleyen vitesi patlak bir kamyon üzereydi ve Vatikan’daki birfazlaca kişi de yaklaşan felaketin farkındaydı. Romana Curia üyeleri yeni Papa’yı olgunluktan uzak, çocuksu ve “Reader’s Digest kafalı” olarak nitelendiriyordu. Üstelik Jean Paul’de pozisyonunun getirdiği yükünün altında eziliyordu.
Cornwell’in Papa’nın sekreterleriyle yaptığı hayli sayıda mülakatta öğrendiği üzere, Jean Paul daima “niçin beni seçtiler?” diye düşünüyor, bu misyonda olmasının fazlaca büyük bir yanılgı olduğuna inanıyordu.
Bugün 81 yaşında olan ve Londra’da yaşayan Cornwell, Washington Post’a yaptığı açıklamada, “Çok başarılı bir Papa olmayacaktı” sözlerini kullandı.
Cornwell’in kitabında Jean Paul’ün sekreterlerinden John Magee’nin aktardığı bir anekdot da yer alıyordu. Anlatılana göre, Papa bir gün teras bahçelerinden birinde yürürken elindeki çeşitli dokümanlarla dolu bir belgeyi aşağı düşürdü. Sayfalar dağılıp çeşitli binaların çatılarına düştü.
Papa bir anda çaresizliğe kapılıp “Aman Rabbim, aman Tanrım” diye hayıflanmaya başladı. Bunun üzerine Magee, Papa’ya gidip yatmasını önerdi. Nihayetinde Vatikan itfaiyesinin sayesinde tüm sayfalar çatılardan toplandı ve sorun çözüldü. Ancak bu esnada fetüs durumunda Papa yatağında yatıyor ve en küçük bir aksiliğe bile dayanma gücü olmadığını dosta düşmana gösteriyordu.
Cornwell’in Jean Paul’ün vefatının doğal yollardan olduğuna dair en ufak bir kuşkusu bile yoktu. Ona göre Papa ya kalp krizinden ya da emboliden ölmüştü. esasen geçmişte de dolanım sorunları kelam konusuydu. Ayak bilekleri sık sık şişiyordu. Ölümündilk evvelki gün de göğüs ağrıları olduğundan şikâyet etmişti.
Fakat Cornwell’in kitabının en tartışmalı noktası, Jean Paul’ün vefatıyla zihinsel sıhhatinin yerinde olmaması içinde kurduğu ilişkiydi. Kitapta Papa’nın yeğenlerinden biri olan Lina Petri’nin kelamlarına de yer veriliyordu. Petri, gerilim altındaki Papa’nın kan sulandırıcı ilacını almayı ihmal etmiş olabileceğini söylüyordu. (Petri, Washington Post’a yaptığı açıklamada, amcasının ilacını alıp almadığını bilmesinin mümkün olmadığını söylemiş oldu.)
Kitabın bilhassa vurgu yaptığı bir öteki ayrıntı da şuydu: Papa göğüs ağrısı bulunmasına karşın çalışanının tabip çağırma teklifini reddetmişti.
Kelamın kısası, kıssanın bu versiyonunda Papa bir komploya kurban gitmiyor, aksine kendi trajik sonunu kendi hazırlıyordu. Cornwell, “Bütün kalbiyle dilediği sonun gelişini garantilemek için Papa’nın hekim çağırmayı reddetmesi ile başkalarının pervasızlığı kâfi oldu” sözlerini kullanıyordu.
AZİZ İLAN EDİLMEYE UYGUN MU DEĞİL Mİ?
Üstte da dediğimiz üzere, Vatikan geçtiğimiz günlerde Papa 1’inci Jean Paul’ün 2011’de ortaya koyduğu bir mucize kararı aziz ilan edileceğini deklare etti.
Katolik Kilisesi kurallarına göre bir kişinin aziz ilan edilebilmesi için bir dolu kontrolden geçmesi gerekiyor. Bu kontrolü yapan bireylere de postülatör ismi veriliyor.
Postülatörlük pek sıkıntı bir iş zira epeyce hassas istikrarlar kurmayı gerektiriyor. Postülatör hem aziz ilan edilmesi gereken kişinin bu mertebeye layık olduğunu kanıtlamak için elinden geleni yapıyor, tıpkı vakitte aksi istikamette kullanılabilecek argümanları evvelde tespit edebilmek için kişi hakkında kapsamlı bir biyografi hazırlıyor. Ortaya aziz adayının ömrünün ve vefatının her anını içeren, ciltler dolusu bir metin çıkıyor.
‘Gülümseyen Papa’nın Venedik’te bulunan Santa Maria Assunta Kilisesi’ndeki heykeli
Vatikan’ın Jean Paul’e dair değerlendirmeyi hazırlaması için gorevlendirdiği kişi Stefania Falasca. 58 yaşındaki Falasca, biyografinin yazım etabında daha evvel hiç görülmemiş dokümanları incelemiş, Papa hakkındaki hekim raporlarını ve geçmişe dönük sıhhat evraklarını kıymetlendirmiş.
Washington Post’a yaptığı açıklamada gayesinin Jean Paul’ün hayatının gerçeklerini korumak olduğunu belirten Falasca, kendisindilk evvelkilerin anlattığı öyküleri ise yavaşça bir küçümsemeyle “kara edebiyat” ve “tabloid çöpü” olarak nitelendirdi ve ekledi: “Bu 20’nci yüzyılın en uzun ömürlü uydurma haberi.”
Bu görüşü Vatikan da benimsiyor. Hatta Papalık’ın resmi haber ajansı, Falasca’nın 2017’de özetlenerek İtalyanca bir kitap haline getirilen çalışmasının mevzuyu “tartışmaya yer bırakmayacak biçimde” kapattığını bildirdi.
Falasca’nın çalışmasında Papa’nın mevti öngörülememiş ve önlenemez bir trajedi olarak anlatılıyor. İncelediği evraklar içinde yer alan hekim raporlarında, Jean Paul papa olduktan daha sonraki bir ay ortasında yapılan rutin checkup’larda rastgele bir önemli sıhhat meselesine rastlanmadığı belirtiliyor.
Bir kalp krizi ihtimaline dair işaretler ise Papa’nın geçmişine bakıldığında görülebiliyor: Ailesinde biroldukca kişi ani ölümlerle hayata veda etmiş. Kendisi de ölmeden üç yıl kadar evvel gözündeki bir kan pıhtısı niçiniyle hastanede tedavi edilmiş.
Papalık bünyesinde çalışan bir hekim, Jean Paul’ün en mümkün mevt sebebinin kalp krizi olduğunu belirtmiş. Geçmişte Papa’yı tedavi etmiş olan bir öbür hekim ise sorunun daha evvel gözündeki sorun yardımıyla ortaya çıkan deveran sorunları olduğuna hiç bir kuşkusu olmadığını söz etmiş.
hem de kiliseyle irtibatlı İtalyanca yayımlanan bir gazete olan Avvenire’de köşe muharriri olan Falasca, bu farklı görüşlere çalışmasında yer veriyor lakin hangisinin daha muhtemel olduğuna dair rastgele bir yorumda bulunmuyor.
Fakat Falasca kitapta üstte verdiğimiz açıklamaları gaye almaktan da geri durmuyor. Cornwell’in ana kaynağı olan sekreterleri eleştiren Falasca, kimi çelişkili açıklamaların altını çiziyor, bu kaynakların güvenilmez olduğunu ya da kendi prestijlerini korumak için bu biçimde konuştuklarını öne sürüyor.
Falasca ayrıyeten Jean Paul’ün daha evvel Venedik’teki din erkeklerinın başı olduğu devirde bu bakılırsave uygun olup olmadığına dair küçük bir kitlenin kuşkuları bulunduğunu belirtiyor. Lakin Papalık pozisyonunda geçirdiği bir aylık müddette fazlaca ehil olduğunu söyleyen kardinallerin ve bir rahibenin görüşlerine de yer veriyor. Söylenenlere nazaran Papa, öldüğü ana kadar üzerine düşen bakılırsavleri kararlılıkla yapıyor, diyaloğu ve barışı destekliyordu.
Falasca’ya bakılırsa ömrü vefa etseydi, 1’inci Jean Paul tarihe geçen bir Papa olabilirdi, “ama vefatı ömrü boyunca yaptığı her şeyin önüne geçer hale geldi”.
BU TEORİLERİN HANGİSİNE İNANACAĞIZ?
1’inci Jean Paul’ün papalığı vaktinde Vatikan’da nazaranvli olan biroldukça kişi şu an hayatta değil. Bir kısmı da ya fazlaca yaşlı ya da bu biçimde bir sorunda konuşma konusunda ziyadesiyle ürkekler. Durum bu biçimde olunca da olayın birtakım kritik boyutları yoruma açık hale geliyor.
Örneğin Jean Paul’ün vefat konusundaki halini ele alalım. Cornwell, Papa’nın moralsiz halini fazlaca gerçek bir biçimde yansıttığını savunuyor. Papa’nın sekreterleriyle yaptığı uzun konuşmaları da aktaran Cornwell, kaynaklarının ikisinin de Papa’nın ölmeye hazır olduğunu dediğini belirtiyor.
Hatta bu sekreterlerden biri olan Diego Lorenzi’nin, “Bu dünyada kalmak istemiyordu” kelamlarını aktarıyor.
Lakin Papa’nın memleketi Canale d’Agordo’da birtakım bireyler Jean Paul’ün bu bakış açısını daha farklı yorumluyor. Onlara nazaran Papa mevtten bahsederken aslında yıllardır yapmakta olduğu bir şeyi yapıyor ve ölümlülüğüyle barışmaya çalışıyordu.
Zira Jean Paul adamların 60 yaşlarını bile goremedikleri fakir bir bölgede yetişmişti. Bebek vefatları pek yaygındı. Ölen bebekler içinde onun kardeşi de vardı. Dahası hepsi Albino ismini taşıyan üç ağabeyi de erken yaşta ölmüştü.
İleride papa olacak çocuk da göbek kordonu boynuna dolanmış biçimde doğmuştu. O niçinle birinci günler hayatta kalması güç görünüyordu. Ancak o yaşadı, üstelik Papa olana kadar ölmüş ağabeylerinin ismini taşıdı ve Albino Luciani olarak anıldı.
Papa olduktan daha sonra katıldığı etkinliklerden birinde annesinin kendisine bir kere, “Seni hekim tabip gezdiriyordum, bütün gece uyumadan başında bekliyordum” söylemiş olduğini anlatmıştı.
Günümüze gelirsek… Papa’nın vefatıyla ilgili merakın artık eskisi kadar güçlü olmadığını söyleyebiliriz. aslına bakarsan daha Falasca’nın kitabının yayımlandığı devirde, mevzu gündemden düşmüştü. Cornwell ise kitabının kamuoyunun algısını değiştiremediğini belirterek, “Kabul edelim ki Papa’nın öldürüldüğünü dediğinizde epey daha yeterli bir öykü anlatmış oluyorsunuz” tabirlerini kullandı.
Fotoğraf: Sibode1, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Canale d’Agordo’daki Jean Paul’e adanmış küçük müzenin ziyaretçileri ise Papa’nın birilerinin makûs emellerine kurban gittiğini düşünüyor. Çünkü geçen 40 küsur yılda öldürülen papa söylemi tanınan kültüre girdi, hatta “The Godfather” sinemalarının üçüncü kısmına bile mevzu oldu.
Müzenin yöneticisi Loris Serafini, “Bu sarsılmaz bir mit. Beşerler Papa’nın makûs insanları karşısına almış tertemiz bir adam olduğunu söylüyor” diye konuştu.
Müzenin epeyce küçük bir kısmı Papa’nın vefatına ayrılmış durumda. Duvardaki yazıda yaşanmış olması mümkün olanlar birkaç cümleyle özetleniyor: Jean Paul’ün vücudu bir rahibe tarafınca bulundu. Vefat niçininin kalp krizinden fazla akciğerinde pıhtı emboli olması daha muhtemeldi.
Lakin müzenin kütüphane kısmında üstte anlattığımız tüm senaryolara dair kitaplar tek bir rafta yan yana duruyor.
Serafini ise Papa’nın aziz ilan edilmesiyle kamuoyunun ilgisini bir daha tazeleneceğini belirterek, “Bu iş daha bitmedi” dedi.
The Washington Post’ta yayımlanan “John Paul I was pope for just 33 days. The story of his death is still evolving.” başlıklı haberden derlenmiştir.