Ağrı ve müzik
Ne hoştur dört gözle beklediğiniz bir haberin gelmesi, ağrının dinmesi. yıllar daha sonra bir gün bir yerde çocukluğunuzda annenizin sizin için yaptığı kurabiyelere rastlamak. Yağmurdan daha sonra açan güneş, buz üzere sokaktan sıcacık konuta girmek, yorgunluktan bitmişken yatağa uzanmak, tuttuğunuz grubun ezeli rakibini yenmesi, sabahları kızarmış ekmek kokusuyla uyanmak, bir tabip muhayenehanesinin kapısından kuşkuları dağıtmış olarak sevinçle çıkmak, ne hoştur. Ve ne hoştur arkadaşlarınızdan, sevdiklerinizden alacağınız sıcacık bir merhaba. Hepinize merhaba diyerek başlamak istiyorum. Beni buraya davet eden tertip komitesine, Tümata kümesine ve pahalı liderim Oruç Bey’e ve öbür tüm iştirakçilere fazlaca teşekkür ediyorum. Bilhassa Verres’in bu hoş hayli enstanteneli mükemmel sunuşundan daha sonra, ben sizi biraz daha katı şeylerle karşılaştıracağım. Ağrı deyince ne yapıyoruz, ağrı nedir evvel oradan başlayacağım, sonrasındasında biz ağrıda neler yapıyoruz onu ortaya koymaya çalışacağım.
Bakın Abdin Dino acıyı çizerken bu biçimde bir karikatür ile karşılaştırıyor bizi. Ve otuz beş yaşında jinekolojik kanserden kaybettiğim bir yakınım Sultan Çakıcı kendi dizeleriyle: “Korkuyorum geceleri uyumaktan / hayal kurmaktan, düş görmekten / niyetlerimi söylemekten, acı çekmekten korkuyorum” diyor. “Gülmekten korkuyorum, ağlamaktan, korkuyorum / daima bu kaygılarımla yaşamaktan…” Sultan’ı genç yaşta kaybettik lakin dizeleri hala benim konuşmalarımı süslüyor ve her şeyin bir ağrı olduğunu, doğumun ağrı olduğunu, hastalığın ağrı olduğunu, yaşlılık ağrı, mevt ağrı, sevdiğinden ayrılmak ağrı, nefretin bile ağrı olduğunu, Buda bu dizelerle ortaya koyuyor. Ve sahiden ağrıdan ağırının ağrı ile yaşamak olduğunu söylüyor. Sonuçta Hipokrat, “ağrı dindirmek ilah sanatıdır, zira vefattan bile daha korkunçtur” diyor ağrı. Onun için biz algologlar ağrıyı dindirdiğimiz vakit bir an için tanrısallaştığımızı düşünebiliyoruz. Bu bir megolomani değil. Zira dünyada milyonlarca insan, bilhassa kanser ve kanser dışı niçinlerle hem orta hem şiddetli ağrı tecrübesi yaşamaya hala devam ediyor. Ve bugün baş ağrıları, bel ağrıları, boyun ağrıları, diş çürüklerine bağlı ağrılar, diz ağrıları, hepimizin günlük ömürde karşılaştığı şeyler.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada Türkiye’nin ağrı haritası çıkarılmış. Yedi bölgede dört bin kişinin iştirakiyle gerçekleştirilen bir araştırmada ağrı çeşitlerinin bölgelere, cinsiyete, yaşlara nazaran dağılımı ortaya konmuş. Ömür standartları ve toplumsal durumları incelenmiş. Doğu Anadolu bölgesi hala en epeyce ağrı çeken bölge olarak ortaya konmuş. Ve Türklerin yüzde 69’u yani 48 milyon kişinin hala ağrı ile yaşadığı ve en çok da baş ağrısı ile karşılaşıldığı görülmüş. Bayanlar erkeklere nazaran daha fazlaca ağrı hissediyor ve Türkiye nüfusunun yüzde 10’unun hala ağrıdan dolayı cinsel bağa giremediği ortaya konmuş. Ve ağrı yaşayanların yüzde 85’inin ilaca başvurduğu ve en sık kullanılan ağrı kesici ilacın da aspirin olduğu ortaya konmuş. Ağrıya maruz kalanların teşhis ve tedavide en az üç tabip değiştirdiği yani tabip hekim dolaştıkları ortaya konmuş. Bugün bir daha bu kronik ağrı çekenlerin %50’sinin kendini yorgun hissettiği, %11’inin yürüyemediği, %10’unun ağrılardan dolayı cinsel alaka yaşayamadığı ve %36’sının tüm parasını harcamaya hazır olduğunu, yani “doktor kurtar beni bundan, bütün param sizin olsun!” diye söylemiş oldukleri, yapılan çalışmalarda ve %55’inin de hala mevti bile düşündüğü, yani intahara değindiği ortaya konmuş.
Kendi üniversitemizde, Gazi Üniversitesi’nde yaptığımız bir çalışma, bir günlük ağrı anketi yaptık, şu an hastanede yatan hastalar üzerinde yaptığımız çalışmalarda, otuz sekiz kısımda 511 hasta çalışmaya alındı. İstirahatte bile ağrı skorlarının yüksek olduğu, yani %71 üzere, ve bunların hala ağrı niçiniyle de uykusuzluk yaşadıkları, hastane kurallarında yataklarında bile ağrı çektikleri ortaya kondu. ötürüsıyla ağrı genel manada organizmanın bio-psiko-sosyal istikrar ve ahenginin bozulduğunun bir göstergesidir. Burada dikkatinizi çekmek istiyorum, bio-psiko-sosyal. Hem biyolojik, hem ruhsal birebir vakitte toplumsal faktörleri ekarte edemiyoruz. Fakat ağrı her vakit şahsa özel, şahıstan bireye büyük farklılıklar gösteriyor; cinsiyet, lisan, din, ırk, sosyo kültürel etraf, ağrı eşiğini önemli derecede etkiliyor. Lakin kıymetli olan tabipler tarafınca ağrının gerçek olarak ele alınması gerektiği. Objektif bir bulgu bulamasak bile çabucak senin ağrın ruhsaldır diye sınıflandırmamak gerektiğini vurgulamak istiyorum. Bugün insanoğlunun tahminen de en hayli karşılaştığı belirtiler içinde yer alan ağrının artık yalnız bir bulgu değil bugün bir hastalık olarak ele alınması gerektiğini söylüyorum.
Ağrıyı katiyen önemsenmesi gereken bir şikayet olarak ele alacağız lakin kronik ağrıyı da bir hastalık olarak görmek durumundayız. Zira her yıl bilhassa kronik ağrıya bağlı olarak 700 milyon iş günü kaybı ve 60 milyar dolar ziyan meydana geldiğini yapılan çalışmalar ortaya koymuş. Ve bugün Avrupa Ağrı Federasyonu, Avrupa ağrıya karşı, ağrı dindirilmesi bir sıhhat hakkıdır formunda deklerasyon yayınlamış. Bugün Avrupa’daki bu durumun Türkiye’de de yansımaları gördüm. Türkiye ağrı derneği çalışmalarını başlattı. Avrupa ağrı derneği ile ortak çalışmalarımız var ve şu anda da Avrupa ağrı derneğinin lideri bir Türk. Bunu söylerken de epeyce gururla söylüyorum. Serdar hocamız.
Lakin gerçeklere baktığımızda hala duvarlarda bel fıtığı tedavi edilir diye telefon numaraları verilen yerlerimiz var. ötürüsıyla hakikaten insanımızı ele aldığımızda denize düşenin yılana sarıldığını hepimiz biliyoruz. Onun için ağrı tedavisinin gerekli bir şey olduğu, kronik ağrının başlı başına bir hastalık olduğu ve genel olarak tıp içerisinde birfazlaca kısmın bu hastalıkla ilgili olduğunu, tek bir kısım tarafınca değil, gerektiğinde bir takım tarafınca hayli istikametli olarak ele alınması gerektiğini burada vurgulamak istiyorum. Tedavinin bir takım işi olduğu, bu takımda cerrahi kısımların, psikiyatrinin, fizik tedavinin, nörolojinin, algolojinin değerli olduğunu, hasta eğitiminin ve psikoterapinin yadsınamayacağını, ilaç tedavisi ile fizikî tedavi halleriyle, hudut bloklarıyla, eklem içi enjeksiyonlarıyla, radyo frekans halleriyle ya da cerrahi sistemlerle ağrının tedavi edilebileceğini belirtmek istiyorum. Ve ötürüsıyla bugün tıpta artık algoloji bilim kısımları kuruldu ve şu an ülkemizde 22 üniversitede algoloji bilim kolu var, eğitim hastanelerimizde algoloji bilim kolları var ve bununla uğraşan ağrı uzmanları şu anda bakanlık kabul etti, ağrı uzmanları olarak bizler ve bizlerden daha sonra genç kuşakları yetiştirmek için uğraşan hocalarımız değerlidir. Bu sayede de artık ağrının mukadderat olmaktan çıktığını söylemek istiyorum.
Algolojik yaklaşımlarla tedavi ettiğimiz ağrılara bir göz attığımızda kanser ağrıları başta olmak üzere, boyun ağrıları, omuz kol ağrıları, bel ağrıları, nöropatik ağrılar, sebebi belirlenmeyen ağrılar, baş ağrıları, yüz ağrıları, sırt ağrıları, damar sistemine bağlı ve travma daha sonrası ağrılar yani genel manada her türlü ağrı algoloji bilim kısımları tarafınca tedavi edilebilmekte. Bunun için hastanın detaylı olarak kıymetlendirilmesi değerli, hastayı en az yarım saat dinlemek ve muayene etmek zorundasınız. ondan sonrasında tedavi oral, analjezik tedaviler, ağrı kesici ilaçlar, girişimsel formüller bunlar Tetik Nokta Enjeksiyonu, hudut blokları, somatik ya da sempatik hudut blokları, ağrının yerine nazaran. Gerektiğinde diskin içine girilerek yapılan diskektomi biçimleri ya da epidural bölgeye steroid enjeksiyonları ya da Epidural Lizis dediğimiz üç kez dört kez bel ameliyatı olup da hali hazırda yapışıklıklarla belim ağrıyor bacağım ağrıyor diye tabip hekim dolaşan hastaları ele aldığımızda bunlara yapılan epidural liziz biçimlerini vurgulamak durumundayız. Faset eklem enjeksiyonları, bilhassa bel ağrılı hastalarda her beli ağrıyan hastanın bel fıtığı olmadığı, kesinlikle onların fasetlerinin âlâ tetkik edilmesi gerektiğini belirtmek istiyorum. Doğal ki kalça eklem ağrıları ve radyo frekans, termal ışınım uygulamaları bu uygulamaların bir diğeri. Kıymetli olan takım şuuruyla ele alınacak, hayli daha kısa müddette bu biçimdece ağrının dindirilmesi, hem vakit birebir vakitte maddi kayba uğramamızı engelleyecektir.
Hakikat vakitte hakikat yerde olmak yani hakikat teşhis ve tedavi kelam konusu olunca doğal bu bir reklam Gazi Üniversitesi Tıp Algoloji kısmı diyoruz lakin şu anda 22 üniversitede algoloji bilim kolları kuruldu ve bu tedaviler mümkün. bu biçimde küçücük bir odada başladık bu işe, 1984 yılında lakin bugün artık üç tane yataklı çağdaş sistemle ve takımla, en azından üç tane hekimle, hemşireyle, bir işçiyle, bir paklık hizmetinde çalışan çalışanla bu hizmeti vermekteyiz. Ve ameliyathane şartlarında, röntgen altında skope altında, steril kaidelerde bu hizmetler verilebilmekte. Biraz evvel değinmiştim, Avrupa devir başkanlığına Serdar Aydın hocanın seçilmesiyle, artık ülkemizde de dünyada yapıldığı üzere milletlerarası toplantılar düzenlenmekte, ağrıyla ilgili. En son 2008’ de yaptık, 2009’da da önümüzdeki devirlerde bu toplantılar yapılacaktır.
Ağrı deyince Nöropatik ve nosiseptif ağrıyı uygun ayırt etmek lazım. Nosiseptif ağrı dokudaki bozulmayla ortaya çıkarken, ki bunlar yanma, karıncalanma, ısıya hassasiyet, elektrik çarpması halinde kendini gösteren ağrılardır, daha epey diyabet hastalarında, zona daha sonrası, herpes daha sonrası hastalarda, karpel tünel üzere, hatta bel fıtıklarının bile nöropatik bir ağrı olduğu halinde artık son çalışmalar ortaya konmakta. İşte kronik ağrı bu biçimde yakıcı biçimde, batıcı stilde, elektrik çarpar stilde gelen ağrılarla karşılaştığımızda nitekim kendimizi fazlaca makûs hissettiğimiz günlerin ortaya çıktığı yakındır. Fakat kıymetli olan akut ağrının yeterli tedavi edilmesinin gerekliliğidir. Şayet akut ağrı vaktinde âlâ tedavi edilmezse kronikleşebilir. Onun için küçük üzere görünen meseleler vakit ortasında büyüyebiliri hiç unutmamak lazım.
Buradan şunu söylemek istiyorum, nöropatik ağrı haline gelip de diyabetik nöropati inmeler, stroklar, Postherpetik nevralji, kanser ağrıları, Karpal tünel sendromu üzere ağrıların toplumda görülme sıklığının yüksek olduğunu söylemek istiyorum. Onun için de akut devirde tedavi edilirse bu biçimde kronikleşmez, ağrı, uyku ve anksiyete içindeki bu münasebet, yani bu kısır döngü vaktinde kesilirse hasta kronik ağrılı hale geçmeyecektir.
Sıhhat hizmetlerinde en değerli bakılırsavlerden birisidir ağrı tedavisi. Ve bugün ağrı denetimi biçimleri ilaçlarla, non invaziv usuller dediğimiz fizikî tıp formlarıyla ,psikolojik prosedürlerle ve invaziv sistemlerle, girişimsel formüllerle, gerektiğinde cerrahi usullerle, ondan sonrasında da tamamlayıcı biçimleri de burada, bugün konuşulduğu üzere yadsımadan, atmadan bir kenara, birlikte tedavi biçimleri içinde saymak durumundayız.
Değerli olan sahiden ağrının yetersiz tedavi edildiğini bilmek. Bu gerçeği bilerek hareket etmek durumundayız, yoksa ağrıyı geçirmek için hastayı öldürmek gerekmediğini biliyoruz. Bir hastanın ağrısını ortadan kaldırmak için yüksek dozda morfin vererek ağrıyı kesebilirim ancak hastayı öldürmeye gerek yoktur. Morfini kullanacağım yer, uygun doz, uygun yer. Bugün analjezikler dünya sıhhat teşkilatı tarafınca kullanım prensipleri çerçevesinde kullanılıyor. Yani ağrının semptomatik denetimini sağlıyor, analjezik tesirler arttırılıyor ve yan tesirler aza indiriliyor. Bunları kullanırken günlük hayat kalitesini arttırmak, istirahatte, harekette ve uykuda ağrısızlığı sağlamak, bilhassa kanser hastaları için, asıl kıymetli olan bu. Hem istirahatte, hem harekette ve uykuda ağrısızlığı sağlamak.
Bunun için analjezikleri yani ağrı kesicileri evvela oral yoldan yani ağız yolundan kullanıyoruz, tercih ediyoruz. Düzeldiği vakit aralıklar ile ve ağrı başlamadan evvelce veriyoruz. Şu anda günde altı sefer ağrı kesici alan hastam var, günde üç kere ağrı kesici alan hastam var, bir tane ağrı kesici alan hastam var. Kıymetli olan hastanın ağrısına göre, sistemli aralıklarla ağrı başlamadan ilacı vermek; yoksa gerek halinde uygulama hali yanlış. Onun için ağrı başlamadan vermek durumundayız. Ameliyattan daha sonra ağrısı olan bir hastanın ağrı çekeceği kesinken, bilinirken tutup da ona benim ağrım var dediği vakit ağrı kesici vermek gerçek bir formül değil. Biz anestesizstler bunu ameliyat daha sonrası ağrılarda aslına bakarsan yapıyoruz.
Hasta denetimli aneljezi halleri, hastanın eline bir aygıt veriyoruz, bir düğmeye basıyor, kendi ağrısını kesiyor. Bunu artık kronik ağrılara uygulamaya başladık.
ötürüsıyla basamak tedavisi, dünya sıhhat örgütünün ortaya koyduğu basamak tedavisi, ağrı, giderek artan ağrı, evvela sıradan analjeziklerle başlamak çabucak sonrasında zayıf opoidler dediğimiz morfine emsal ilaçlarla devam etmek sonrasındasında da en güçlü opoidler yani morfin kümesi ilaçları en zirvede, merdivenin üst taraflarında hastaya vermek.
Ve bugün bilhassa kanser ağrıları, ağrı merkezlerinde %95’e varan oranda tedavi ve denetim altına alınabilmekte. Hakikaten kanser ağrıları için söylüyorum gereğince tedavi edilmediği vakit %69 hastada intihar sebebi, bunu yapılan çalışmalar ortaya koymuş. Onun için tedavi edilmediği vakit günlük ömür aktivitesini, duygusal hayatını, motivasyonunu, aile ve yakınlarıyla etkileşim ve bağlantısını yani hayat kalitesine kıymetli bir tesir yaptığını bilerek bunu kesinlikle tedavi etmek zorundayız. En dorukta de ablatif sistemler, yani ilaçlarla tedavi ettik, başka biçimleri uyguladık ve en zirvede de sonları yok etme, artık büsbütün hudutları duyarsızlaştırma uyguladığımız öteki yollar. Buna biraz daha sonra slaytlarla geleceğim. Ve bilhassa kanser hastalarında bir daha morfin pompaları dediğimiz, omurgaya yerleştirilen ince sondalar ve pompalar aracılığı ile hastanın istediği dozda morfini kendi kendine alabileceği özel aygıtlarla hasta ağrısını denetim altına alır. Ve morfin hakikaten bildiğiniz üzere, opoid, morfin gibisi ve doğal bir sentetik bununla birlikte yani haşhaştan elde edilen, bugün altın standart olarak kullandığımız bir ilaç olarak karşımıza çıkıyor. Lakin zayıf tesirli ya da kuvvetli tesirli ilaçlar olarak karşımıza çıktığı vakit mesela aşağıda gördüğünüz üzere bir bant, bedene yapıştırıyorsunuz, plaster, bu bant üç gün hastanın bedeninde kalarak, kana belirli oranda ilacı salgılayarak hastanın ağrısını denetim altına alabilmekte. Hasta kendi kendine bu bantı söküyor, çıkararak, üç gün ortayla bu bantı değiştirerek ağrısını denetim edebiliyor. Lakin bu bantı yapıştırırken bu biçimde gördüğünüz üzere bedenin her tarafına onlarca yapıştırmak halinde değil. Bu uygulama yanlışsız bir uygulama olmadığını göstermek için.
Morfinle ilgili bir ekip söylentiler var. Morfin bağımlılık yapar, tolerans gelişir, teneffüs depresyonu yapar, devamlı analjezik kondisyon yapar biçimindeki artık hurafe diyebileceğimiz şeyler. Şayet morfini uygun yerde ve uygun dozda kullanırsanız sorun yok. Lakin bağımlılık var mı evet bağımlılık kelam konusu, hiç ilaç kullanmayan hastalar için, bakın on binde bir oranında az olarak gösterildiği, bağımlılık olduğu ortaya çıkmıştır. Doktorlar hala korkuyorlar morfin yazmaktan yani hekimler şu anda morfin reçete etmekten hali hazırda korkuyor ve çekiniyorlar. Doğal hastalar da korkuyorlar, hastalar da korkuyor bundan. Ancak sonuçta endişenin hiç yararı yok, değerli olan tabiple hastanın güzel bağlantı kuruyor ve birbirlerinin lisanından, ortak lisandan güzel anlıyorlarsa sorunu bu türlü çözmek mümkün.
İnvazif teknikler dedik yani nöroablatif usuller, nöro modulatif dediğim prosedürler, ameliyathane koşullarında yapılan metotlar neler biraz da onlara bakıcağız. Radyo frekans uygulamaları demiştim, nöroablasyon halleri.
Tabi şu biçimde düşünün lütfen, bir bel ağrılı hasta her türlü tabip bugün bel ağrısını tedavi ediyor. Burada gördüğünüz üzere, pratisyen tabipler, aile tabipler, nörologlar, romatrologlar, fizik tedavi uzmanları, beyin cerrahları, ortopedistler, akupunkturcular, fizyoterapistler, masaj terapistleri, herkes tedavi eder. Fakat bel ağrılı bir hasta hastaniçin içeri girdiği vakit, adımını attığı vakit şayet fizik tedavi uzmanı yakalarsa fizik tedavi uyguluyor, cerrah yakalarsa ameliyat ediyor, ben yakalarsam iğne batırıyorum. bu biçimde bu biçimde bu biçimde bir formülün gerçek olmadığını, hepimizin ortak lisanı konuşma zorunluluğunu ortaya koymak durumundayız. Yani bu işin bir sırası var, bir silsilesi, merdiven sistemi var, o sistemi uygulamak zorundayız. Onun için evvela invasif olmayan formüllerle, fizik tedavi biçimleriyle, ilaçlarla, masajla, düzeliyorsa bu hayli hoş. Düzelmiyorsa ben bir daha şekillerimi uygulayacağım, benim şekillerimden yarar bulmuyorsa cerrahi endikasyonlar var ise cerrah ameliyat edecek. ötürüsıyla idrar kaçırması olmadan, büyük abdest kaçırması olmadan, önemli derecede ayağı felç olup düşmeden bel fıtığından kimse ameliyat olmamalı diye söylenebilir.
İşte faset denervasyon, burada gördüğünüz üzere bir köpek modeli, köpeğin gözüne şayet iğnemi batırırsam, skope altında, ameliyathane şartlarında, röntgen altında. Ya da üç kez beyin ameliyatı geçiriyor aşağıdaki hastada görüyorsunuz siz de burada ve radyokop hususların nasıl dağıldığı gözüküyor, dört tane, beş tane çivileri var bu hastaya uygun kateterleri yerleştirerek, gerektiğinde morfin pompalarını intratekal ve epidural yerleştirerek, sıradan bir cerrahi müdahale, bir santimetrelik bir insizyonla bu işi yapmak mümkün, morfin pompasını yerleştirerek, bunlar ameliyathane şartlarında steril şartlarda ve hastayı önemli derecede narkoz vermeden, uyutmadan yapabiliyoruz.
bu biçimde bir pompa yerleştirdiğiniz vakit hastanın ağrısını denetim altına almak mümkün. Kanser ağrılarında bilhassa sempatik blokların epey önemli yeri var, bir baş boyun kanserinde yüz ağrıları olan bir hasta stellat ganglion blokajı; burada gördünüz boynunun yan tarafınca bir iğne batırarak radyo frekans uygulayarak, ya da bir mide pankreas bağırsak kanserinde Çölyak ganglion blokajı, midesinin çabucak yan tarafınca, sırttan ya da önden girilerek bir iğneyle yapılır, ya da bir kuyruk sokumu, bir rektum, bir jinekolojik kanserde walter ganglionu, ya da kuyruk sokumu yoluna iğne ile girerek bir daha röntgen altında bakılırsarek denetim altına almak mümkün. Baş bölgesinde trigeminal nevralji. Önemli sorun, yüz ağrısı, yemek yiyemiyor, dişini fırçalayamıyor, rüzgardan bile rahatsız olan bir hasta, yüzünde şimşek çakar üslupta ağrıyla geldiği vakit bir radyo frekans uygulaması gördüğünüz üzere gözünün çabucak altında, çenenin yan tarafında bir iğne ile girip hududu bulup, röntgen altında gorerek o hududu ortadan kaldırmak. Ya da bir boyun ağrısında faset denervasyon yapmak, omuz ağrılı bir hastada Supraskapular hudut Pulse RF uygulaması yapmak denenebilir, bir daha hepsi mümkün.
Bir ayak ağrılı hastada Morton kisti olan bir hastada bir daha radyo frekans uygulamasıyla o kistin ağrısını ortadan kaldırabiliriz.
Vertebroplasti omurganın çöktüğü, kemiğin çöktüğü durumlarda bir çimento yerleştirmek ki bugün gerek beyin cerrahları, gerek ortopedistler, gerek bizler uygulayabiliyoruz. Ya da bir pasha kateterle elektrik uyarıs vererek ağrısını denetim altına alabiliyoruz.
ötürüsıyla körlerin file baktığı üzere olaya bakarsak kelam konusu olan olaylar önemli derecede büyür, biri zürafa der, biri balina der, biri yılan der, biri hipopotam der körler ancak hasta, yani fil, ben neyim diye düşünmemeli hiç.
ötürüsıyla bunların ötesinde tamamlayıcı tıp teknikleri olduğunu, bir nöral terapinin artık nöral terapistler tarafınca uygulandığını, her türlü şurada gördüğünüz ağrılarda. Tonsilin yani bademciğin iki tarafında alt üst kutuplardan lokal anestezi vererek ya da başında aşikâr noktalara elinde muhakkak noktalara, kalçasında ya da belinde muhakkak noktalara, omzunda muhakkak noktalara lokal anestezi enjeksiyonları, küçük küçük iğneler yaparak hastanın ağrısının denetim altına alınabileceğini belirtmek istiyorum.
Bir öteki şey yeni olan, bugünlerde televizyonlarda epey sık görüyorsunuz, ozon terapisi. Ozon, medikal ozon, oksijenle ozonun karışımından ibaret. Bugün bilimsel olarak kanıtlanmış ve fazla sayılarda bilimsel yazılar çıkmaya başladı. Biz daha hayli her türlü burada gördüğünüz üzere, güzelleşmeyen yaralarda bilhassa, alerjik ya da astım hastalarında, bağırsak hastalarında kolit ya da spastik kolon olan hastalarda, ya da multiple skeleroz hastalarında uygulanabildiği üzere, kronik ağrıda ve tüm ağrı tedavisinde ozonu nerede kullanıyoruz da güzel gelir sorunuza tahminen karşılık olacak. Ozon intestinal yani patlamış olan diskin içerisine verilebildiği üzere burada görüldüğü üzere diz ağrılarında diz eklemi içerisine ozon enjekte ediliyor ve bununla ilgili çalışma benim yaptığım 97 hastanın 68 tanesi şu anda orta derecenin üstünde yani 7’nin üstünün ağrı skoru olan ve %70 üzere bir muvaffakiyet elde ettiğim bir hastalık. Görüldüğü üzere sıradan bir enfeksiyon lokal anestezi ile temizlenip yalnızca bir iğnenin batması dizine hastanın hiç bir ağrı duymadan beş seanslık bir uygulamanın sonunda %70’in üzerinde bir uygunluk elde ettik.
Pekala müzik terapi ile ne yaptık? Gazi üniversitesinde ağrıları müzikle dindiriyorlar diye hürriyet gazetesinde çıkan bir haber. Müzik terapi daha sonrasında hastaların ağrı skalasında manalı bir azalma kaydettik. Burada gördüğünüz ağrı skalaları azaldığını gösteren ve müzik terapi daha sonrası acth üzere, kortizol üzere ağrıyı gösteren hormonlarında azalma ortaya koyduğunu bu çalışmayla gösterdik. Fakat bu çalışmanın şu anda denek sayısı az olduğu için yani önemli derecede bir bilimsel mecmuada yayınlama durumu hala olmadı. Bu çalışma hala devam ediyor, şayet bu çalışmanın denek sayısını arttırırsak inşallah yayınlayacağız.
Evet ben inanıyorum ki büyük insan dinlemesini bilendir diyip inşallah beni bu biçimde dinlediğinizi düşünüyorum, Atatürk’ün bu köylüyü vatandaşı dinlediği üzere ve bugün sahiden ülkemizin geldiği noktada ülkemiz için bizim için ölen milyonlarca şehide olan borcumuzu hiç unutmadan ömrümüzün devam ettiğini düşünüyorum ve size teşekkür ediyorum.
Gazi Üniversitesi, Algoloji Anabilim Kısmı Lideri. Ankara
Ne hoştur dört gözle beklediğiniz bir haberin gelmesi, ağrının dinmesi. yıllar daha sonra bir gün bir yerde çocukluğunuzda annenizin sizin için yaptığı kurabiyelere rastlamak. Yağmurdan daha sonra açan güneş, buz üzere sokaktan sıcacık konuta girmek, yorgunluktan bitmişken yatağa uzanmak, tuttuğunuz grubun ezeli rakibini yenmesi, sabahları kızarmış ekmek kokusuyla uyanmak, bir tabip muhayenehanesinin kapısından kuşkuları dağıtmış olarak sevinçle çıkmak, ne hoştur. Ve ne hoştur arkadaşlarınızdan, sevdiklerinizden alacağınız sıcacık bir merhaba. Hepinize merhaba diyerek başlamak istiyorum. Beni buraya davet eden tertip komitesine, Tümata kümesine ve pahalı liderim Oruç Bey’e ve öbür tüm iştirakçilere fazlaca teşekkür ediyorum. Bilhassa Verres’in bu hoş hayli enstanteneli mükemmel sunuşundan daha sonra, ben sizi biraz daha katı şeylerle karşılaştıracağım. Ağrı deyince ne yapıyoruz, ağrı nedir evvel oradan başlayacağım, sonrasındasında biz ağrıda neler yapıyoruz onu ortaya koymaya çalışacağım.
Bakın Abdin Dino acıyı çizerken bu biçimde bir karikatür ile karşılaştırıyor bizi. Ve otuz beş yaşında jinekolojik kanserden kaybettiğim bir yakınım Sultan Çakıcı kendi dizeleriyle: “Korkuyorum geceleri uyumaktan / hayal kurmaktan, düş görmekten / niyetlerimi söylemekten, acı çekmekten korkuyorum” diyor. “Gülmekten korkuyorum, ağlamaktan, korkuyorum / daima bu kaygılarımla yaşamaktan…” Sultan’ı genç yaşta kaybettik lakin dizeleri hala benim konuşmalarımı süslüyor ve her şeyin bir ağrı olduğunu, doğumun ağrı olduğunu, hastalığın ağrı olduğunu, yaşlılık ağrı, mevt ağrı, sevdiğinden ayrılmak ağrı, nefretin bile ağrı olduğunu, Buda bu dizelerle ortaya koyuyor. Ve sahiden ağrıdan ağırının ağrı ile yaşamak olduğunu söylüyor. Sonuçta Hipokrat, “ağrı dindirmek ilah sanatıdır, zira vefattan bile daha korkunçtur” diyor ağrı. Onun için biz algologlar ağrıyı dindirdiğimiz vakit bir an için tanrısallaştığımızı düşünebiliyoruz. Bu bir megolomani değil. Zira dünyada milyonlarca insan, bilhassa kanser ve kanser dışı niçinlerle hem orta hem şiddetli ağrı tecrübesi yaşamaya hala devam ediyor. Ve bugün baş ağrıları, bel ağrıları, boyun ağrıları, diş çürüklerine bağlı ağrılar, diz ağrıları, hepimizin günlük ömürde karşılaştığı şeyler.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada Türkiye’nin ağrı haritası çıkarılmış. Yedi bölgede dört bin kişinin iştirakiyle gerçekleştirilen bir araştırmada ağrı çeşitlerinin bölgelere, cinsiyete, yaşlara nazaran dağılımı ortaya konmuş. Ömür standartları ve toplumsal durumları incelenmiş. Doğu Anadolu bölgesi hala en epeyce ağrı çeken bölge olarak ortaya konmuş. Ve Türklerin yüzde 69’u yani 48 milyon kişinin hala ağrı ile yaşadığı ve en çok da baş ağrısı ile karşılaşıldığı görülmüş. Bayanlar erkeklere nazaran daha fazlaca ağrı hissediyor ve Türkiye nüfusunun yüzde 10’unun hala ağrıdan dolayı cinsel bağa giremediği ortaya konmuş. Ve ağrı yaşayanların yüzde 85’inin ilaca başvurduğu ve en sık kullanılan ağrı kesici ilacın da aspirin olduğu ortaya konmuş. Ağrıya maruz kalanların teşhis ve tedavide en az üç tabip değiştirdiği yani tabip hekim dolaştıkları ortaya konmuş. Bugün bir daha bu kronik ağrı çekenlerin %50’sinin kendini yorgun hissettiği, %11’inin yürüyemediği, %10’unun ağrılardan dolayı cinsel alaka yaşayamadığı ve %36’sının tüm parasını harcamaya hazır olduğunu, yani “doktor kurtar beni bundan, bütün param sizin olsun!” diye söylemiş oldukleri, yapılan çalışmalarda ve %55’inin de hala mevti bile düşündüğü, yani intahara değindiği ortaya konmuş.
Kendi üniversitemizde, Gazi Üniversitesi’nde yaptığımız bir çalışma, bir günlük ağrı anketi yaptık, şu an hastanede yatan hastalar üzerinde yaptığımız çalışmalarda, otuz sekiz kısımda 511 hasta çalışmaya alındı. İstirahatte bile ağrı skorlarının yüksek olduğu, yani %71 üzere, ve bunların hala ağrı niçiniyle de uykusuzluk yaşadıkları, hastane kurallarında yataklarında bile ağrı çektikleri ortaya kondu. ötürüsıyla ağrı genel manada organizmanın bio-psiko-sosyal istikrar ve ahenginin bozulduğunun bir göstergesidir. Burada dikkatinizi çekmek istiyorum, bio-psiko-sosyal. Hem biyolojik, hem ruhsal birebir vakitte toplumsal faktörleri ekarte edemiyoruz. Fakat ağrı her vakit şahsa özel, şahıstan bireye büyük farklılıklar gösteriyor; cinsiyet, lisan, din, ırk, sosyo kültürel etraf, ağrı eşiğini önemli derecede etkiliyor. Lakin kıymetli olan tabipler tarafınca ağrının gerçek olarak ele alınması gerektiği. Objektif bir bulgu bulamasak bile çabucak senin ağrın ruhsaldır diye sınıflandırmamak gerektiğini vurgulamak istiyorum. Bugün insanoğlunun tahminen de en hayli karşılaştığı belirtiler içinde yer alan ağrının artık yalnız bir bulgu değil bugün bir hastalık olarak ele alınması gerektiğini söylüyorum.
Ağrıyı katiyen önemsenmesi gereken bir şikayet olarak ele alacağız lakin kronik ağrıyı da bir hastalık olarak görmek durumundayız. Zira her yıl bilhassa kronik ağrıya bağlı olarak 700 milyon iş günü kaybı ve 60 milyar dolar ziyan meydana geldiğini yapılan çalışmalar ortaya koymuş. Ve bugün Avrupa Ağrı Federasyonu, Avrupa ağrıya karşı, ağrı dindirilmesi bir sıhhat hakkıdır formunda deklerasyon yayınlamış. Bugün Avrupa’daki bu durumun Türkiye’de de yansımaları gördüm. Türkiye ağrı derneği çalışmalarını başlattı. Avrupa ağrı derneği ile ortak çalışmalarımız var ve şu anda da Avrupa ağrı derneğinin lideri bir Türk. Bunu söylerken de epeyce gururla söylüyorum. Serdar hocamız.
Lakin gerçeklere baktığımızda hala duvarlarda bel fıtığı tedavi edilir diye telefon numaraları verilen yerlerimiz var. ötürüsıyla hakikaten insanımızı ele aldığımızda denize düşenin yılana sarıldığını hepimiz biliyoruz. Onun için ağrı tedavisinin gerekli bir şey olduğu, kronik ağrının başlı başına bir hastalık olduğu ve genel olarak tıp içerisinde birfazlaca kısmın bu hastalıkla ilgili olduğunu, tek bir kısım tarafınca değil, gerektiğinde bir takım tarafınca hayli istikametli olarak ele alınması gerektiğini burada vurgulamak istiyorum. Tedavinin bir takım işi olduğu, bu takımda cerrahi kısımların, psikiyatrinin, fizik tedavinin, nörolojinin, algolojinin değerli olduğunu, hasta eğitiminin ve psikoterapinin yadsınamayacağını, ilaç tedavisi ile fizikî tedavi halleriyle, hudut bloklarıyla, eklem içi enjeksiyonlarıyla, radyo frekans halleriyle ya da cerrahi sistemlerle ağrının tedavi edilebileceğini belirtmek istiyorum. Ve ötürüsıyla bugün tıpta artık algoloji bilim kısımları kuruldu ve şu an ülkemizde 22 üniversitede algoloji bilim kolu var, eğitim hastanelerimizde algoloji bilim kolları var ve bununla uğraşan ağrı uzmanları şu anda bakanlık kabul etti, ağrı uzmanları olarak bizler ve bizlerden daha sonra genç kuşakları yetiştirmek için uğraşan hocalarımız değerlidir. Bu sayede de artık ağrının mukadderat olmaktan çıktığını söylemek istiyorum.
Algolojik yaklaşımlarla tedavi ettiğimiz ağrılara bir göz attığımızda kanser ağrıları başta olmak üzere, boyun ağrıları, omuz kol ağrıları, bel ağrıları, nöropatik ağrılar, sebebi belirlenmeyen ağrılar, baş ağrıları, yüz ağrıları, sırt ağrıları, damar sistemine bağlı ve travma daha sonrası ağrılar yani genel manada her türlü ağrı algoloji bilim kısımları tarafınca tedavi edilebilmekte. Bunun için hastanın detaylı olarak kıymetlendirilmesi değerli, hastayı en az yarım saat dinlemek ve muayene etmek zorundasınız. ondan sonrasında tedavi oral, analjezik tedaviler, ağrı kesici ilaçlar, girişimsel formüller bunlar Tetik Nokta Enjeksiyonu, hudut blokları, somatik ya da sempatik hudut blokları, ağrının yerine nazaran. Gerektiğinde diskin içine girilerek yapılan diskektomi biçimleri ya da epidural bölgeye steroid enjeksiyonları ya da Epidural Lizis dediğimiz üç kez dört kez bel ameliyatı olup da hali hazırda yapışıklıklarla belim ağrıyor bacağım ağrıyor diye tabip hekim dolaşan hastaları ele aldığımızda bunlara yapılan epidural liziz biçimlerini vurgulamak durumundayız. Faset eklem enjeksiyonları, bilhassa bel ağrılı hastalarda her beli ağrıyan hastanın bel fıtığı olmadığı, kesinlikle onların fasetlerinin âlâ tetkik edilmesi gerektiğini belirtmek istiyorum. Doğal ki kalça eklem ağrıları ve radyo frekans, termal ışınım uygulamaları bu uygulamaların bir diğeri. Kıymetli olan takım şuuruyla ele alınacak, hayli daha kısa müddette bu biçimdece ağrının dindirilmesi, hem vakit birebir vakitte maddi kayba uğramamızı engelleyecektir.
Hakikat vakitte hakikat yerde olmak yani hakikat teşhis ve tedavi kelam konusu olunca doğal bu bir reklam Gazi Üniversitesi Tıp Algoloji kısmı diyoruz lakin şu anda 22 üniversitede algoloji bilim kolları kuruldu ve bu tedaviler mümkün. bu biçimde küçücük bir odada başladık bu işe, 1984 yılında lakin bugün artık üç tane yataklı çağdaş sistemle ve takımla, en azından üç tane hekimle, hemşireyle, bir işçiyle, bir paklık hizmetinde çalışan çalışanla bu hizmeti vermekteyiz. Ve ameliyathane şartlarında, röntgen altında skope altında, steril kaidelerde bu hizmetler verilebilmekte. Biraz evvel değinmiştim, Avrupa devir başkanlığına Serdar Aydın hocanın seçilmesiyle, artık ülkemizde de dünyada yapıldığı üzere milletlerarası toplantılar düzenlenmekte, ağrıyla ilgili. En son 2008’ de yaptık, 2009’da da önümüzdeki devirlerde bu toplantılar yapılacaktır.
Ağrı deyince Nöropatik ve nosiseptif ağrıyı uygun ayırt etmek lazım. Nosiseptif ağrı dokudaki bozulmayla ortaya çıkarken, ki bunlar yanma, karıncalanma, ısıya hassasiyet, elektrik çarpması halinde kendini gösteren ağrılardır, daha epey diyabet hastalarında, zona daha sonrası, herpes daha sonrası hastalarda, karpel tünel üzere, hatta bel fıtıklarının bile nöropatik bir ağrı olduğu halinde artık son çalışmalar ortaya konmakta. İşte kronik ağrı bu biçimde yakıcı biçimde, batıcı stilde, elektrik çarpar stilde gelen ağrılarla karşılaştığımızda nitekim kendimizi fazlaca makûs hissettiğimiz günlerin ortaya çıktığı yakındır. Fakat kıymetli olan akut ağrının yeterli tedavi edilmesinin gerekliliğidir. Şayet akut ağrı vaktinde âlâ tedavi edilmezse kronikleşebilir. Onun için küçük üzere görünen meseleler vakit ortasında büyüyebiliri hiç unutmamak lazım.
Buradan şunu söylemek istiyorum, nöropatik ağrı haline gelip de diyabetik nöropati inmeler, stroklar, Postherpetik nevralji, kanser ağrıları, Karpal tünel sendromu üzere ağrıların toplumda görülme sıklığının yüksek olduğunu söylemek istiyorum. Onun için de akut devirde tedavi edilirse bu biçimde kronikleşmez, ağrı, uyku ve anksiyete içindeki bu münasebet, yani bu kısır döngü vaktinde kesilirse hasta kronik ağrılı hale geçmeyecektir.
Sıhhat hizmetlerinde en değerli bakılırsavlerden birisidir ağrı tedavisi. Ve bugün ağrı denetimi biçimleri ilaçlarla, non invaziv usuller dediğimiz fizikî tıp formlarıyla ,psikolojik prosedürlerle ve invaziv sistemlerle, girişimsel formüllerle, gerektiğinde cerrahi usullerle, ondan sonrasında da tamamlayıcı biçimleri de burada, bugün konuşulduğu üzere yadsımadan, atmadan bir kenara, birlikte tedavi biçimleri içinde saymak durumundayız.
Değerli olan sahiden ağrının yetersiz tedavi edildiğini bilmek. Bu gerçeği bilerek hareket etmek durumundayız, yoksa ağrıyı geçirmek için hastayı öldürmek gerekmediğini biliyoruz. Bir hastanın ağrısını ortadan kaldırmak için yüksek dozda morfin vererek ağrıyı kesebilirim ancak hastayı öldürmeye gerek yoktur. Morfini kullanacağım yer, uygun doz, uygun yer. Bugün analjezikler dünya sıhhat teşkilatı tarafınca kullanım prensipleri çerçevesinde kullanılıyor. Yani ağrının semptomatik denetimini sağlıyor, analjezik tesirler arttırılıyor ve yan tesirler aza indiriliyor. Bunları kullanırken günlük hayat kalitesini arttırmak, istirahatte, harekette ve uykuda ağrısızlığı sağlamak, bilhassa kanser hastaları için, asıl kıymetli olan bu. Hem istirahatte, hem harekette ve uykuda ağrısızlığı sağlamak.
Bunun için analjezikleri yani ağrı kesicileri evvela oral yoldan yani ağız yolundan kullanıyoruz, tercih ediyoruz. Düzeldiği vakit aralıklar ile ve ağrı başlamadan evvelce veriyoruz. Şu anda günde altı sefer ağrı kesici alan hastam var, günde üç kere ağrı kesici alan hastam var, bir tane ağrı kesici alan hastam var. Kıymetli olan hastanın ağrısına göre, sistemli aralıklarla ağrı başlamadan ilacı vermek; yoksa gerek halinde uygulama hali yanlış. Onun için ağrı başlamadan vermek durumundayız. Ameliyattan daha sonra ağrısı olan bir hastanın ağrı çekeceği kesinken, bilinirken tutup da ona benim ağrım var dediği vakit ağrı kesici vermek gerçek bir formül değil. Biz anestesizstler bunu ameliyat daha sonrası ağrılarda aslına bakarsan yapıyoruz.
Hasta denetimli aneljezi halleri, hastanın eline bir aygıt veriyoruz, bir düğmeye basıyor, kendi ağrısını kesiyor. Bunu artık kronik ağrılara uygulamaya başladık.
ötürüsıyla basamak tedavisi, dünya sıhhat örgütünün ortaya koyduğu basamak tedavisi, ağrı, giderek artan ağrı, evvela sıradan analjeziklerle başlamak çabucak sonrasında zayıf opoidler dediğimiz morfine emsal ilaçlarla devam etmek sonrasındasında da en güçlü opoidler yani morfin kümesi ilaçları en zirvede, merdivenin üst taraflarında hastaya vermek.
Ve bugün bilhassa kanser ağrıları, ağrı merkezlerinde %95’e varan oranda tedavi ve denetim altına alınabilmekte. Hakikaten kanser ağrıları için söylüyorum gereğince tedavi edilmediği vakit %69 hastada intihar sebebi, bunu yapılan çalışmalar ortaya koymuş. Onun için tedavi edilmediği vakit günlük ömür aktivitesini, duygusal hayatını, motivasyonunu, aile ve yakınlarıyla etkileşim ve bağlantısını yani hayat kalitesine kıymetli bir tesir yaptığını bilerek bunu kesinlikle tedavi etmek zorundayız. En dorukta de ablatif sistemler, yani ilaçlarla tedavi ettik, başka biçimleri uyguladık ve en zirvede de sonları yok etme, artık büsbütün hudutları duyarsızlaştırma uyguladığımız öteki yollar. Buna biraz daha sonra slaytlarla geleceğim. Ve bilhassa kanser hastalarında bir daha morfin pompaları dediğimiz, omurgaya yerleştirilen ince sondalar ve pompalar aracılığı ile hastanın istediği dozda morfini kendi kendine alabileceği özel aygıtlarla hasta ağrısını denetim altına alır. Ve morfin hakikaten bildiğiniz üzere, opoid, morfin gibisi ve doğal bir sentetik bununla birlikte yani haşhaştan elde edilen, bugün altın standart olarak kullandığımız bir ilaç olarak karşımıza çıkıyor. Lakin zayıf tesirli ya da kuvvetli tesirli ilaçlar olarak karşımıza çıktığı vakit mesela aşağıda gördüğünüz üzere bir bant, bedene yapıştırıyorsunuz, plaster, bu bant üç gün hastanın bedeninde kalarak, kana belirli oranda ilacı salgılayarak hastanın ağrısını denetim altına alabilmekte. Hasta kendi kendine bu bantı söküyor, çıkararak, üç gün ortayla bu bantı değiştirerek ağrısını denetim edebiliyor. Lakin bu bantı yapıştırırken bu biçimde gördüğünüz üzere bedenin her tarafına onlarca yapıştırmak halinde değil. Bu uygulama yanlışsız bir uygulama olmadığını göstermek için.
Morfinle ilgili bir ekip söylentiler var. Morfin bağımlılık yapar, tolerans gelişir, teneffüs depresyonu yapar, devamlı analjezik kondisyon yapar biçimindeki artık hurafe diyebileceğimiz şeyler. Şayet morfini uygun yerde ve uygun dozda kullanırsanız sorun yok. Lakin bağımlılık var mı evet bağımlılık kelam konusu, hiç ilaç kullanmayan hastalar için, bakın on binde bir oranında az olarak gösterildiği, bağımlılık olduğu ortaya çıkmıştır. Doktorlar hala korkuyorlar morfin yazmaktan yani hekimler şu anda morfin reçete etmekten hali hazırda korkuyor ve çekiniyorlar. Doğal hastalar da korkuyorlar, hastalar da korkuyor bundan. Ancak sonuçta endişenin hiç yararı yok, değerli olan tabiple hastanın güzel bağlantı kuruyor ve birbirlerinin lisanından, ortak lisandan güzel anlıyorlarsa sorunu bu türlü çözmek mümkün.
İnvazif teknikler dedik yani nöroablatif usuller, nöro modulatif dediğim prosedürler, ameliyathane koşullarında yapılan metotlar neler biraz da onlara bakıcağız. Radyo frekans uygulamaları demiştim, nöroablasyon halleri.
Tabi şu biçimde düşünün lütfen, bir bel ağrılı hasta her türlü tabip bugün bel ağrısını tedavi ediyor. Burada gördüğünüz üzere, pratisyen tabipler, aile tabipler, nörologlar, romatrologlar, fizik tedavi uzmanları, beyin cerrahları, ortopedistler, akupunkturcular, fizyoterapistler, masaj terapistleri, herkes tedavi eder. Fakat bel ağrılı bir hasta hastaniçin içeri girdiği vakit, adımını attığı vakit şayet fizik tedavi uzmanı yakalarsa fizik tedavi uyguluyor, cerrah yakalarsa ameliyat ediyor, ben yakalarsam iğne batırıyorum. bu biçimde bu biçimde bu biçimde bir formülün gerçek olmadığını, hepimizin ortak lisanı konuşma zorunluluğunu ortaya koymak durumundayız. Yani bu işin bir sırası var, bir silsilesi, merdiven sistemi var, o sistemi uygulamak zorundayız. Onun için evvela invasif olmayan formüllerle, fizik tedavi biçimleriyle, ilaçlarla, masajla, düzeliyorsa bu hayli hoş. Düzelmiyorsa ben bir daha şekillerimi uygulayacağım, benim şekillerimden yarar bulmuyorsa cerrahi endikasyonlar var ise cerrah ameliyat edecek. ötürüsıyla idrar kaçırması olmadan, büyük abdest kaçırması olmadan, önemli derecede ayağı felç olup düşmeden bel fıtığından kimse ameliyat olmamalı diye söylenebilir.
İşte faset denervasyon, burada gördüğünüz üzere bir köpek modeli, köpeğin gözüne şayet iğnemi batırırsam, skope altında, ameliyathane şartlarında, röntgen altında. Ya da üç kez beyin ameliyatı geçiriyor aşağıdaki hastada görüyorsunuz siz de burada ve radyokop hususların nasıl dağıldığı gözüküyor, dört tane, beş tane çivileri var bu hastaya uygun kateterleri yerleştirerek, gerektiğinde morfin pompalarını intratekal ve epidural yerleştirerek, sıradan bir cerrahi müdahale, bir santimetrelik bir insizyonla bu işi yapmak mümkün, morfin pompasını yerleştirerek, bunlar ameliyathane şartlarında steril şartlarda ve hastayı önemli derecede narkoz vermeden, uyutmadan yapabiliyoruz.
bu biçimde bir pompa yerleştirdiğiniz vakit hastanın ağrısını denetim altına almak mümkün. Kanser ağrılarında bilhassa sempatik blokların epey önemli yeri var, bir baş boyun kanserinde yüz ağrıları olan bir hasta stellat ganglion blokajı; burada gördünüz boynunun yan tarafınca bir iğne batırarak radyo frekans uygulayarak, ya da bir mide pankreas bağırsak kanserinde Çölyak ganglion blokajı, midesinin çabucak yan tarafınca, sırttan ya da önden girilerek bir iğneyle yapılır, ya da bir kuyruk sokumu, bir rektum, bir jinekolojik kanserde walter ganglionu, ya da kuyruk sokumu yoluna iğne ile girerek bir daha röntgen altında bakılırsarek denetim altına almak mümkün. Baş bölgesinde trigeminal nevralji. Önemli sorun, yüz ağrısı, yemek yiyemiyor, dişini fırçalayamıyor, rüzgardan bile rahatsız olan bir hasta, yüzünde şimşek çakar üslupta ağrıyla geldiği vakit bir radyo frekans uygulaması gördüğünüz üzere gözünün çabucak altında, çenenin yan tarafında bir iğne ile girip hududu bulup, röntgen altında gorerek o hududu ortadan kaldırmak. Ya da bir boyun ağrısında faset denervasyon yapmak, omuz ağrılı bir hastada Supraskapular hudut Pulse RF uygulaması yapmak denenebilir, bir daha hepsi mümkün.
Bir ayak ağrılı hastada Morton kisti olan bir hastada bir daha radyo frekans uygulamasıyla o kistin ağrısını ortadan kaldırabiliriz.
Vertebroplasti omurganın çöktüğü, kemiğin çöktüğü durumlarda bir çimento yerleştirmek ki bugün gerek beyin cerrahları, gerek ortopedistler, gerek bizler uygulayabiliyoruz. Ya da bir pasha kateterle elektrik uyarıs vererek ağrısını denetim altına alabiliyoruz.
ötürüsıyla körlerin file baktığı üzere olaya bakarsak kelam konusu olan olaylar önemli derecede büyür, biri zürafa der, biri balina der, biri yılan der, biri hipopotam der körler ancak hasta, yani fil, ben neyim diye düşünmemeli hiç.
ötürüsıyla bunların ötesinde tamamlayıcı tıp teknikleri olduğunu, bir nöral terapinin artık nöral terapistler tarafınca uygulandığını, her türlü şurada gördüğünüz ağrılarda. Tonsilin yani bademciğin iki tarafında alt üst kutuplardan lokal anestezi vererek ya da başında aşikâr noktalara elinde muhakkak noktalara, kalçasında ya da belinde muhakkak noktalara, omzunda muhakkak noktalara lokal anestezi enjeksiyonları, küçük küçük iğneler yaparak hastanın ağrısının denetim altına alınabileceğini belirtmek istiyorum.
Bir öteki şey yeni olan, bugünlerde televizyonlarda epey sık görüyorsunuz, ozon terapisi. Ozon, medikal ozon, oksijenle ozonun karışımından ibaret. Bugün bilimsel olarak kanıtlanmış ve fazla sayılarda bilimsel yazılar çıkmaya başladı. Biz daha hayli her türlü burada gördüğünüz üzere, güzelleşmeyen yaralarda bilhassa, alerjik ya da astım hastalarında, bağırsak hastalarında kolit ya da spastik kolon olan hastalarda, ya da multiple skeleroz hastalarında uygulanabildiği üzere, kronik ağrıda ve tüm ağrı tedavisinde ozonu nerede kullanıyoruz da güzel gelir sorunuza tahminen karşılık olacak. Ozon intestinal yani patlamış olan diskin içerisine verilebildiği üzere burada görüldüğü üzere diz ağrılarında diz eklemi içerisine ozon enjekte ediliyor ve bununla ilgili çalışma benim yaptığım 97 hastanın 68 tanesi şu anda orta derecenin üstünde yani 7’nin üstünün ağrı skoru olan ve %70 üzere bir muvaffakiyet elde ettiğim bir hastalık. Görüldüğü üzere sıradan bir enfeksiyon lokal anestezi ile temizlenip yalnızca bir iğnenin batması dizine hastanın hiç bir ağrı duymadan beş seanslık bir uygulamanın sonunda %70’in üzerinde bir uygunluk elde ettik.
Pekala müzik terapi ile ne yaptık? Gazi üniversitesinde ağrıları müzikle dindiriyorlar diye hürriyet gazetesinde çıkan bir haber. Müzik terapi daha sonrasında hastaların ağrı skalasında manalı bir azalma kaydettik. Burada gördüğünüz ağrı skalaları azaldığını gösteren ve müzik terapi daha sonrası acth üzere, kortizol üzere ağrıyı gösteren hormonlarında azalma ortaya koyduğunu bu çalışmayla gösterdik. Fakat bu çalışmanın şu anda denek sayısı az olduğu için yani önemli derecede bir bilimsel mecmuada yayınlama durumu hala olmadı. Bu çalışma hala devam ediyor, şayet bu çalışmanın denek sayısını arttırırsak inşallah yayınlayacağız.
Evet ben inanıyorum ki büyük insan dinlemesini bilendir diyip inşallah beni bu biçimde dinlediğinizi düşünüyorum, Atatürk’ün bu köylüyü vatandaşı dinlediği üzere ve bugün sahiden ülkemizin geldiği noktada ülkemiz için bizim için ölen milyonlarca şehide olan borcumuzu hiç unutmadan ömrümüzün devam ettiğini düşünüyorum ve size teşekkür ediyorum.
Gazi Üniversitesi, Algoloji Anabilim Kısmı Lideri. Ankara