Besin Alerjileri

DrAbi

Yeni Üye
Besin Alerjileri
Besin alerjisi nedir?

ömrü tehdit edebilecek kadar ağır belirtiler ile sonuçlanabilen, hasta ve yakınlarının hayat kalitesini etkileyen bir halk sıhhati meselesidir.

Besin alerjisi, alınan besin protein antijenine karşı gelişen, immün sistemin olağandışı bir karşılığıdır. Alerjenik besinin az bir ölçüsünün bile alınmasıyla deri, mide-barsak, hava yolu ve hatta kalp-damar sistemi üzere organlarda gelişen tepkilerle hafifçeten, ömrü tehdit edebilecek kadar ağır olabilen farklı bulgular ortaya çıkabilir. Atopik dermatit, astım, ailede alerji hikayesi olması besin alerjisi için primer risk faktörlerini oluşturur. Yüz yetmiş kadar alerjenik besin tanımlanmış bulunmasına karşın bunlardan yalnızca az bir kısmı tepkilerin birçoklarından sorumludur. Süt, yumurta, buğday, soya alerjisi çoklukla çocukluk periyodunda ortaya çıkarken, fıstık, kuruyemiş, deniz eseri alerjileri hayatın rastgele bir periyodunda ortaya çıkabilmektedir.

Sıklık

Dünyada başka alerjik hastalıklarda olduğu üzere besin alerjisi sıklığı süratle artmaktadır. Avrupa’da şahsi bildirilere nazaran besin alerjisi sıklığı çocuklarda % 6,9 , erişkinlerde %5.1 olup ömür uzunluğu sıklık yaklaşık %17 kadardır, tabibin gözü önünde besin verilerek yapılan besin yükleme testiyle kanıtlanmış sıklık ise %1 den azdır. En sık besin alerjisine niye olan besinler süt (%6), yumurta (%2,5), fıstık (%0.4), soya (%1.5), buğday (%1.5), balık (%2.2) ve kabuklu deniz eserleridir %2.2). Ülkelere, bölgelere ve toplumların beslenme alışkanlıklarına göre sık görülen besin alerjileri değişkenlik gösterir. Birebir besin unsuru birtakım ülkelerde erken öteki bir ülkede geç besin alerjisi sebebi olabilmektedir.

Besin alerjileri farklı tiplerde midir?

Besin alerjileri IgE aracılıklı, IgE aracılıklı olmayan (sıradançe erken ve geç başlangıçlı) yahut kombine olmak üzere 3 kümede sınıflandırılır.

IgE aracılıklı besin alerjileri

Ağır yahut ölümcül olabilen belirtilere niye olabilir. Bu tipte erken yaşta başlayan süt, yumurta, buğday, soya alerjileri yaş büyüdükçe gerileyebilirken, daha gç başlayan çerez ve balık ile kabuklu deniz eseri alerjileri sıklıkla erişkin yaşta da devam eder. Bölgelere ve toplumların beslenme alışkanlıklarına bakılırsa sık görülen besin alerjileri değişkenlik gösterir. Örneğin ülkemizde mercimek alerjisi de önmeli bir sorun oluturabilmektedir.

Hassas bireylerde ekseriyetle besinle yenidenlayan müsabakalarda ortaya çıkar. Alerjiden sorumlu hücrelerden salınan histamin başta olmak üzere birtakım hususların salınımı ile ürtiker(kurdeşen), anjioödem, boğazda kaşıntı, kusma, karın ağrısı, ishal, teneffüs sorunu, hışıltı, anafilaksi(alerjik şok) formunda kendini gösterebilir. Hastanın besin hususunu almasından daha sonra belirtiler 10-15(en çok yarım saat)dakika daha sonra başlar 1-2 saat ortasında sonlanır.

Besinin hazırlanma şekli(pastörizasyon, haşlama, kaynatma, fırınlama ve) alerjik tepkinin yükünü etkileyebilir.

Kimi durumlarda(egzersiz, enfeksiyon varlığı, alkol kullanması gibi) daha sık ve daha ağır alerjik bulgular gelişebilir.

IgE aracılı olmayan besin alerjileri

Çoklukla deri ve mide-barsak sistemini tesirler. Deride sıklıkla atopik dermatit halinde bulgu verir. Küçük bebeklerde(2-3ay) kakada kan görülmesiyle barizleşen proktokolit en sık görülen halidir. Anne sütünden geçen epey az ölçüdeki besin proteinleri sorumludur. Nadiren besin proteini bağlı enterokolit sendromu (FPIES)(genellikle anne sütü almayan 7-8 aylıktan büyük bebeklerde sorumlu besini aldıktan daha sonra kusma, ishal, baygınlık hissi), besin proteini enteropatisi (FPE) (her yaş kümesinde kabızlık, karın ağrısı, kusma, ishal, kilo alamama) gelmektedir. Belirtiler sorumlu besinin alınmasından daha sonra 2-3 günlerde ortaya çıkar.

Geç besin alerjileri çoklukla bebekleri etkilemekte olup, sıklıkla (%70) inek sütü alerjisi ile gelişir. 1-5 yaş içinde gerilemesi beklenir. Tanısal testlerin yetersizliği niçiniyle sıklığı tam olarak bilinmemektedir.

Kombine besin alerjileri

Bu kümede hem erken tıpkı vakitte geç başlayan bulgular beraberdir. Atopik dermatitle bağlantılı besin alerjileri, alerjik eozinofilik özefajit(alerjik yemek borusu hastalığı) üzere eozinofilik gastrointestinal hastalıklar bu gruptadır. Çoklukla IgE aracılı olmayan geç tepkiler ile başlar, IgE aracılıklı alerji ile devam eder.

Besin alerjisi tanısı nasıl konur?

Öncelikle besin hususunu aldıktan daha sonra gelişen bulguların olması, her besin aldıktan daha sonra ekseriyetle yinelaması kıymetlidir. kimi vakit bulgu oluyor kimi vakit olmuyorsa hasta diğer bir hastalık tarafından de değerlendirilmelidir. Ailede yahut hastanın kendisinde alerjik hastalık olup olmadığı sorulmalıdır.

Erken başlangıçlı alerjilerinde kan testleri (besine özgün IgE testi) ve sorumlu besin ile yapılan deri testleri alerjen besinin saptanmasında faydalıdırlar. Fakat düşük seviyedeki pozitifliklerde bu bahiste tecrübeli bir alerji merkezinde yapılabilecek besin yükleme testleri(gözlem altında besinin yedirilmesi) teşhiste yardımcı olacaktır. Bu kıymetlendirme yalnızca hassaslığı olup hakikaten alerjik tepki geliştirmeyen hastaların yahut duyarlanmış ancak bağışık(tolerans geliştirmiş) hastaların ayrılması ve hastaların boşuna diyet yapmalarının önüne geçecektir. Alerji tetkiklerinde her pozitlik, alerjik hastalık olduğunu göstermez.

Ayrıyeten kimi besinlerin farklı kullanım formüllerinde besin hususunun alerjenitesinin artar yahut azalır. belirti geliştiren besin formu denenmelidir. Ayrıyeten alerjik bulgu katkı hususu içerebilecek besin biçimi ile gelişti ise dikkatli olmalıdır.

Hastaların deri testleri ve besin yükleme testleri uygulanması ve kıymetlendirilmesi bu mevzuda tecrübeli çocuk yahut erişkin alerji tabipleri tarafınca yapılmalıdır. Çocuk ve erişkinlerde alerjik hastalıkların yorumlanması ve değerlendirlmesi farklılıklar gösterebilmektedir.

Besinlerde çapraz tepki ne demektir?

Birtakım besin unsurları içinde çapraz tepki vardır, yani tıpkı protein parçacıklarını taşıdıklarından farklı besinlerle alerjik belirti gelişebilir. İnek sütü, keçi sütü, koyun sütü çapraz tepkisi yüksektir birbirinin yerine kullanılmamalıdır. Dana eti ve inek sütü çapraz tepki oluşturabilir. Farklı kabuklu yemişler, farklı balık tipleri ve kabuklu deniz eserleri yerken çapraz tepkiler niçiniyle dikkatlı olunmalıdır. Birtakım polenlerle bitkisel besin unsurları içinde da çapraz tepkiler vardır ve polen hassaslığı olan alerjik nezle, astım üzere teneffüs yolu alerjik hastalığı olan hastalarda elma, kivi, kavun, şeftali üzere kimi meyve ve sebzelerle oral alerji sendromu(ağız etrafında dudaklarda kızarıklık ve şişlik, ağız ve boğazda şişlik, karıncalanma ve kaşınma vs) gelişebilmektedir.

Besin alerjisi nasıl tedavi edilir?

Besin alerjilerinin çabucak hemen kesin bir tedavisi yoktur. Alerjik besinden kaçınma(eliminasyon/diyet tedavisi) ve alerjik tepkilerde acil müdahale tedavinin aslını oluşturur. Besinin kendisi ve ortasında az yahut epeyce ölçüde o besin proteinini içeren tüm besinlerden uzak durulmalıdır. Örneğin inek sütü alerjisinde süt, kutu mama, yoğurt, muhallebi, peynir tereyağı vs hatta tarhana üzere fazlacaaz ölçüde süt içeren besin unsurları yenmemelidir. Ayrıyeten hazır besinlerdeki süt ve bileşenlerini içeren yapıların olup olmadığı dikkatlice değerlendirilmeli ve etiketler okunmalıdır(kazein, whey, peynir altı suyu üzere süt içeriğidir). Mesken haricinde yemek(restoran) yenecek ise kesinlikle alerjisi olduğu garsona söylenmeli ve pek fazlaca besinin yan yana bulunabilmesi niçiniyle besinlerde bulaşma olabileceğinden epey dikkatli olunmalıdır.

Alerjik besinlerin alınmasından daha sonra bulguların ortaya çıkması durumunda belirtilere uygun adrenalin, antihistaminik, kortizon, bronkodilatör, serum hatta oksijen ve şok tedavisi en kısa müddette uygulanmalıdır.

Anafilaksi (alerjik şok) durumunda adrenalin tedavisi dakikalar içerisinde, ortaya çıkmış olan ürtiker, anjioödem, hışıltı, hipotansiyon üzere bulguları düzeltir. Hasta ve ailelerine verilen kendi-kendine uygulanabilen adrenalin enjektörleri konut, okul, iş yeri vs. üzere ortamlarda tepki olması durumunda çabucak uygulanmalıdır. Kimi hastalarda 4-6 saat daha sonra ikinci bir alevlenme gözlenebilir. Bu tıp tepkilerin önlenmesi açısından adrenalinin erken uygulanması pek kıymetlidir. Antihistaminikler(alerji şurupları) üzere öbür ilaçlar ise yalnızca ürtiker üzere lokal bulguları tedavi eder. Bu tedaviler yalnızca semptomları denetim altına almada etkilidirler altta yatan bozukluğu düzeltmezler. Konutta acil tedavi uygulamasından daha sonra hastalar kesinlikle bir sıhhat kuruluşuna başvurmalıdır.

Geç gelişen alerjik hastalıklarda temel tedavi besin unsurundan uzaklaşmadır.

Besinler ile aşılanma yapılıyor mu?

Besin unsurları ile aşılanma(besine karşı duyarsızlaştırma) doğal kazanılabilen toleransa emsal biçimde besinin alınması ile belirti olmamasını amaçlayan bir tedavi biçimidir. Alerjenik belirtiler geliştiren besinin düşük ölçülerden başlanarak her hafta artırılması aslına dayanmaktadır. Süt, yumurta ve fıstık için aşı(oral immünoterapi) uygulamasına yönelik başarılı sonuçlar vardır. Lakin uygulama sırasında anafilaksi üzere önemli tepkiler olabileceği için hala bu hususta epey uzmanlaşmış merkezlerde 3-4 yaşını geçmiş, doğal olarak bağışıklık kazanmamış sonlu sayıdaki hastaya yapılmaktadır. Aşılama sırasında yan tesirleri azaltıcı yol ve ilaçların kullanılması tedavinin muvaffakiyetini arttırmaktadır. Ülkemizde de epeyce az merkezde uygulanabilen bir tedavi yoludur. Hastaların birçoklarında tedavi bitiminde besin hususunun az yahut fazlaca ölçülerde daima kullanılması(en az haftada 1-2kez) ile tepki olmadan besin hususu tolere edilebilmektedir

Prognoz

İnek sütü, yumurta üzere erken bebeklik yaşlarında başlayan besin alerjilerine 3-4 yaştan daha sonra en çok %50-70, 15-16 yaşından daha sonra %80-85 tolerans kazanılabilmektedir. Ancak bir daha de %10-15 üzere bir küme bilhassa IgE aracılı alerjisi olan hastalarda ömür uzunluğu sürebilmektedir. IgE aracılıklı olmayan besin alerjilerinde tolerans gelişimi daha sıktır. Çok az bir ölçüde hastada erişkin yaşlarda da bu cins alerjiler başlayabilmektedir. Fakat buğday, balık ve deniz eserleri, kuruyemiş üzere geç başlangıçlı alerjilerde tolerans gelişimi fazlaca azdır ve lakin uzun senelerdan daha sonra ortalama %20 civarında beklenmelidir.
 
Üst