Artan sıcaklıklar ve gücünü yitiren jet akımı: İklim değişimi yüzünden önümüzdeki senelerda dünyada Almanya’daki sel üzere çok hava olayları daha fazla yaşanacak. Bu hadiselerde Ay’ın da rolü var.
Almanya’nın batısında geçen hafta meydana gelen selde en az 179 kişi ömrünü kaybetti, 151 kişi de hâlâ kayıp. Yakınlarını ve sahip oldukları her şeyi yitirenler, Almanya’da bu boyutta lakin birkaç on yılda bir meydana gelen sel karşısında hâlâ derin bir şokta. Meteorologlar ise iklim değişimi yüzünden gelecekte bu cins çok hava olaylarının daha sık yaşanabileceği konusunda uyarıyor.
Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü çatısı altındaki Meteoroloji ve İklim Araştırmaları Enstitüsü’nden iklim araştırmacısı Andreas Fink, “Isınan dünyada çok yağışlar daha sık olacak” diyor.
Isınan hava daha fazla nem taşıyabiliyor
Bunun bir sebebi, yeryüzünün ısınmasıyla atmosferin de değişmesi. Zürih merkezli Federal Teknik Üniversitesi İklim ve Atmosfer Enstitüsü’nden Dr. Sebastian Sippel, “Her bir santigrat derecelik sıcaklık artışı atmosferin yüzde 7 daha fazla nem çekebilmesinin önünü açıyor” açıklamasını yapıyor. Sippel, “Isınmayla bir arada oluşan fazla nem de uzun vadede yüksek yağış ölçüsüne, yani şiddetli yağışlara yol açıyor” diye kelamlarını sürdürüyor.
Uzmanların, insan kaynaklı iklim değişiminin atmosferimizi ısıttığından kuşkusu yok. Berlin’deki Humboldt Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü’nden Dr. Carl-Friedrich Schleussner, 2021 yılında iklim değişiminin buna niye olup olmadığı konusunda artık bir tartışma olmadığını söylüyor. Schleussner, “Bundan daha sonraki soru artık ne kadar ısınmaya yol açtığı olacak” diyor.
Zayıflayan jet akımı
Termodinamik değişim konusunda, yani atmosferin giderek ısınması ve nem tutma kapasitesinin artmasına dair bilim dünyasında fikir birliği hakim. Almanya’da ve komşularındaki üzere sel, Kanada ve ABD’nin batı kıyılarındaki sıcak hava dalgaları üzere çok hava olaylarında ek olarak öteki bir etkenin, hava akımlarının rol oynadığı konusu ise çabucak hemen tam açıklığa kavuşturulabilmiş değil lakin uzmanlar bunun büyük bir ihtimal dahilinde olduğu görüşünde.
Alçak ve yüksek basınç bölgelerinin, Avrupa ülkeleri ve Türkiye’nin de ortasında bulunduğu ılıman jenerasyonda süratle hareket etmesini sağlayan hava akımları mevcut. Andreas Fink üzere kimi iklim araştırmacıları, Kuzey Kutbu etrafında yaklaşık dokuz kilometre yükseklikte esen bir batı rüzgarı olan jet akımının son senelerda ivme kaybettiğini ve bunun daha evvel sabit olan hava akımlarında dalgalanmalara niye olduğunu var iseyıyor.
Fink, bu dalgalanmaların da kimi vakit durduğunu ve bulundukları yer ve pozisyona bağlı olarak Kuzey Amerika’da görüldüğü üzere çok sıcak hava dalgalarına ya da su baskınlarına niye olduğunu tabir ediyor. Çünkü yüksek ve alçak basınç alanları artık o kadar kuvvetli ilerlemiyor. Fink, “(Şiddetli yağışlarla geçen hafta Almanya ve komşularında sele yol açan) ‘Bernd’ alçak basınç bölgesinde tam olarak bu durum yaşandı” diyor.
Jet akımı Arktik ve tropik bölgeler içindeki sıcaklık farkından doğuyor lakin Arktik bölgesinde sıcaklık arttıkça ortadaki fark azaldığından uzmanlar hava akımının zayıflayacağını varsayım ediyor.
Ay yüzünden daha fazla sel mi olacak?
Sel felaketleri konusunda huzursuz edici bir nokta daha var: NASA’nın yürüttüğü yeni bir araştırmaya bakılırsa, Ay’ın yörüngesindeki “yalpalama”nın, rekor seviyede sellere yol açmasından telaş ediliyor. Kelam konusu yalpalama, aslında yeni yahut tehlikeli bir olgu değil. birinci vakit içinderda 1728 yılında tespit edilmiş ve tamamlanması 18,6 yıl sürüyor. Ritmik bir döngüyle yenidenlanan bu yalpalama Ay’ın çekim gücüne tesir yapıyor ve dolaylı olarak da Dünya’daki gelgitleri etkiliyor. Bu 18,6 yıllık sürecin bir yarısında gelgitler olağandan daha az yüksek gerçekleşiyor. Lakin başka yarısında durum bilakis dönüyor ve yüksek düzeyli gelgitler artıyor. Şu anda da yüksek gelgitlerin Ay’ın yörüngesindeki “yalpalama” tesiriyle güçlendiği periyottan geçiyoruz. Bu tesirin tekrar 2030’lu yılların ortasında gözleneceği belirtiliyor. Fakat NASA’nın internet sitesinde, o tarihlerde denizlerdeki su düzeyinin global ısınma niçiniyle aslına bakarsan yükselmiş olacağına dikkat çekiliyor ve gelgitlerin daha kuvvetli bir biçimde yaşanacağı uyarısı yer alıyor.
Uzmanlar 2030’ların ortasından itibaren, sel felaketlerinin daha uzun sürebileceğine ve bunun ağır sonuçları olacağına da vurgu yapıyor.
Carla Bleiker
© Deutsche Welle Türkçe
Almanya’nın batısında geçen hafta meydana gelen selde en az 179 kişi ömrünü kaybetti, 151 kişi de hâlâ kayıp. Yakınlarını ve sahip oldukları her şeyi yitirenler, Almanya’da bu boyutta lakin birkaç on yılda bir meydana gelen sel karşısında hâlâ derin bir şokta. Meteorologlar ise iklim değişimi yüzünden gelecekte bu cins çok hava olaylarının daha sık yaşanabileceği konusunda uyarıyor.
Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü çatısı altındaki Meteoroloji ve İklim Araştırmaları Enstitüsü’nden iklim araştırmacısı Andreas Fink, “Isınan dünyada çok yağışlar daha sık olacak” diyor.
Isınan hava daha fazla nem taşıyabiliyor
Bunun bir sebebi, yeryüzünün ısınmasıyla atmosferin de değişmesi. Zürih merkezli Federal Teknik Üniversitesi İklim ve Atmosfer Enstitüsü’nden Dr. Sebastian Sippel, “Her bir santigrat derecelik sıcaklık artışı atmosferin yüzde 7 daha fazla nem çekebilmesinin önünü açıyor” açıklamasını yapıyor. Sippel, “Isınmayla bir arada oluşan fazla nem de uzun vadede yüksek yağış ölçüsüne, yani şiddetli yağışlara yol açıyor” diye kelamlarını sürdürüyor.
Uzmanların, insan kaynaklı iklim değişiminin atmosferimizi ısıttığından kuşkusu yok. Berlin’deki Humboldt Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü’nden Dr. Carl-Friedrich Schleussner, 2021 yılında iklim değişiminin buna niye olup olmadığı konusunda artık bir tartışma olmadığını söylüyor. Schleussner, “Bundan daha sonraki soru artık ne kadar ısınmaya yol açtığı olacak” diyor.
Zayıflayan jet akımı
Termodinamik değişim konusunda, yani atmosferin giderek ısınması ve nem tutma kapasitesinin artmasına dair bilim dünyasında fikir birliği hakim. Almanya’da ve komşularındaki üzere sel, Kanada ve ABD’nin batı kıyılarındaki sıcak hava dalgaları üzere çok hava olaylarında ek olarak öteki bir etkenin, hava akımlarının rol oynadığı konusu ise çabucak hemen tam açıklığa kavuşturulabilmiş değil lakin uzmanlar bunun büyük bir ihtimal dahilinde olduğu görüşünde.
Alçak ve yüksek basınç bölgelerinin, Avrupa ülkeleri ve Türkiye’nin de ortasında bulunduğu ılıman jenerasyonda süratle hareket etmesini sağlayan hava akımları mevcut. Andreas Fink üzere kimi iklim araştırmacıları, Kuzey Kutbu etrafında yaklaşık dokuz kilometre yükseklikte esen bir batı rüzgarı olan jet akımının son senelerda ivme kaybettiğini ve bunun daha evvel sabit olan hava akımlarında dalgalanmalara niye olduğunu var iseyıyor.
Fink, bu dalgalanmaların da kimi vakit durduğunu ve bulundukları yer ve pozisyona bağlı olarak Kuzey Amerika’da görüldüğü üzere çok sıcak hava dalgalarına ya da su baskınlarına niye olduğunu tabir ediyor. Çünkü yüksek ve alçak basınç alanları artık o kadar kuvvetli ilerlemiyor. Fink, “(Şiddetli yağışlarla geçen hafta Almanya ve komşularında sele yol açan) ‘Bernd’ alçak basınç bölgesinde tam olarak bu durum yaşandı” diyor.
Jet akımı Arktik ve tropik bölgeler içindeki sıcaklık farkından doğuyor lakin Arktik bölgesinde sıcaklık arttıkça ortadaki fark azaldığından uzmanlar hava akımının zayıflayacağını varsayım ediyor.
Ay yüzünden daha fazla sel mi olacak?
Sel felaketleri konusunda huzursuz edici bir nokta daha var: NASA’nın yürüttüğü yeni bir araştırmaya bakılırsa, Ay’ın yörüngesindeki “yalpalama”nın, rekor seviyede sellere yol açmasından telaş ediliyor. Kelam konusu yalpalama, aslında yeni yahut tehlikeli bir olgu değil. birinci vakit içinderda 1728 yılında tespit edilmiş ve tamamlanması 18,6 yıl sürüyor. Ritmik bir döngüyle yenidenlanan bu yalpalama Ay’ın çekim gücüne tesir yapıyor ve dolaylı olarak da Dünya’daki gelgitleri etkiliyor. Bu 18,6 yıllık sürecin bir yarısında gelgitler olağandan daha az yüksek gerçekleşiyor. Lakin başka yarısında durum bilakis dönüyor ve yüksek düzeyli gelgitler artıyor. Şu anda da yüksek gelgitlerin Ay’ın yörüngesindeki “yalpalama” tesiriyle güçlendiği periyottan geçiyoruz. Bu tesirin tekrar 2030’lu yılların ortasında gözleneceği belirtiliyor. Fakat NASA’nın internet sitesinde, o tarihlerde denizlerdeki su düzeyinin global ısınma niçiniyle aslına bakarsan yükselmiş olacağına dikkat çekiliyor ve gelgitlerin daha kuvvetli bir biçimde yaşanacağı uyarısı yer alıyor.
Uzmanlar 2030’ların ortasından itibaren, sel felaketlerinin daha uzun sürebileceğine ve bunun ağır sonuçları olacağına da vurgu yapıyor.
Carla Bleiker
© Deutsche Welle Türkçe