Şişeniz sizi şişmanlatıyor olabilir mi? ‘Tek risk kilo alımı değil…’
Plastikler; hafifçelik, esneklik, dayanıklılık, kolay işlenebilme ve ekonomik olma üzere avantajları niçiniyle günlük hayatımızın her alanında kullanılıyor. Mutfak eşyalarından besin ambalajlarına, beyaz eşyadan deodorant ve şampuanlara kadar her eserde plastiğe rastlıyoruz.
Bilhassa dünyadaki plastik tüketimi son 70 yılda katlanarak arttı. Hatta 2050 yılına kadar, dünya yüzebir daha 33 milyar ton plastik atığın daha ekleneceği iddia ediliyor. Plastiklerle bu kadar iç içe olmamız, sıhhatimiz açısından kanseri dahi içeren riskler oluşturuyor.
Ayrıyeten 5 mm’den küçük plastik parçacıkları olan mikroplastikler de sağlımızı makus etkiliyor. Plastiği kullanım esnasında oluşan 5 mm’den küçük bu plastik döküntüler; sabun, şampuan, göz kalemi, diş macunu üzere şahsi bakım mamüllerinden tutun da çantalara, ayakkabılara, kıyafetlere kadar birçok gereçte bulunuyor. Maalesef her gün onları ya yutuyor ya da soluyoruz.
YENİ ARAŞTIRMA: PLASTİKLER KİLO ALDIRIYOR!
Artık de yapılan son araştırmada plastiklerin kilo aldırdığı ve obeziteye niye olduğu ortaya çıktı. Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya bakılırsa bilim insanları, şampuan şişelerinden mutfak süngerlerine kadar günlük kullanılan eserlerde metabolizmayı etkileyen ve kilo alımına katkıda bulunan 11 farklı kimyasalı keşfettiklerini deklare etti.
PLASTİKLER YAĞ HÜCRELERİNİN SÜRATLİ ÇOĞALMASINA niye OLUYOR
Araştırmaya bakılırsa plastik kaynaklı kilo almanın temel sebebi; plastik eserlerdeki kimyasalların, yağ hücresi gelişmenine katkıda bulunması… Çalışmaya bakılırsa plastiklerden gelen kimyasalların öncü hücreleri yağ hücresine dönüştürmeyi sağladığı belirtilirken, bu durumun yağ hücrelerinin süratli çoğalmasına niye olduğu aktarıldı.
Obezite ise kardiyovasküler hastalık ve kanser dâhil olmak üzere dünyadaki en yaygın mevt niçinlerinden kimilerine fazlaca büyük tesir sağlamasıyla biliniyor. Hatta tek başına dünyada binlerce mevtin sorumlusu olarak gösteriliyor. Ayrıyeten fazla kilolu olmak, Covid-19’un tesirleri üzere çeşitli enfeksiyonlara karşı hassaslığı da artırıyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün paylaştığı son datalara göre dünyada yaklaşık 2 milyar insan çok kilolu ve bunların yaklaşık 650 milyonu obez olarak sınıflandırılıyor.
ON BİNLERCE KİMYASALDAN 500 KADARI BİLİNİYOR
Obezojen kavramının tam olarak ne olduğunu sorduğumuz İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, “Plastik hususların ortasında on binlerce kimyasal unsur bulunuyor. Bunların 500 kadarı biliniyor. İnsanlarda kilo alımına ve obeziteye yol açan kimyasallara ise obezojen ismi veriliyor” yanıtını verdi.
Plastikteki kimyasal unsurların bir fazlaca düzenek ile obeziteye yol açtığından da bahseden Prof. Dr Erk, “Bu kimyasal endokrin bozucu hususlar, bedendeki yağ hücrelerinin sayısını ve yağ hücrelerinin ortasındaki yağ ölçüsünü artırırlar. Metabolizmayı ve tiroid hormon işlevlerini azaltırlar. Hatta pankreastan insülin salınımını bile azaltırlar. bu biçimdelikle insülin direnci yaratarak, östrojen hormonu üzere tesir ederek obeziteye niye olurlar” tabirlerine yer verdi.
OBEZOJENLER NELERDE BULUNUYOR?
Prof. Dr. Osman Erk, “Obezojenler insülin direncine, kilo alımına, diyabet oluşumuna niye olarak kilo aldırırlar” dedi ve nelerde bulunduğunu şu biçimde sıraladı:
“Tarım ilaçlarından bulunurlar. Ağır metallerde, kozmetiklerde bulunan triklosan, paraben üzere koruyucularda görülürler. Hatta sigara ve hava kirliliği bile obezojen olarak bilinir.”
BİSFENOL A VE FTALAT EN ZİYANLI UNSURLAR
Çukurova Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi’nde nazaranvli ve bununla birlikte plastik ve plastiğin tesirleri üzerine çalışmaları olan Doç. Dr. Sedat Gündoğdu ise “Norveç’te gerçekleştirilen araştırma, kimyasalların varlığını ve obeziteye olan katkısını ortaya koyması açısından pek kıymetli bir çalışma. ötürüsıyla plastik deyip geçmemek ve bu plastiklerin çeşitliliği ve kullanım alanı artıkça bünyelerindeki zehirli metabolizma bozucu kimyasalların da sayısının arttığını unutmamak gerekiyor” dedi ve plastiklerin obeziteye niye olan tesiriyle ilgili şu kıymetli ayrıntıları paylaştı:
– Plastiklerin içerisine çeşitli hedeflerle eklenen Bisfenol A (Kanserden tutun da davranış bozukluklarına kadar biroldukca hastalığa niye oluyor) ve Ftalat (Kimyasal madde) üzere kimyasallar, metabolizma bozucu kimyasallar sınıfında olup, bedene dâhil olduklarında obeziteye niye olabilen birtakım unsurların üretilmesine niye oluyor.
– Buradaki düzenek, metabolizma bozucu plastik eklenti kimyasallarının, obezitenin gelişmesine niye olan yağ dokusunun daha fazla oluşmasını tetiklemesi halinde işliyor. Yani bedende yağ dokusu oluşumunu düzenleyen ve ‘PPAR-gama’ isimli reseptör plastik içerisindeki metabolizma bozucu kimyasallar tarafınca aktive edilerek daha fazla yağ dokusu oluşmasına niye oluyor.
Grafikler: Harun Elibol
ÇOCUK OYUNCAKLARINDA DAHİ VARLAR
Doç. Dr. Sedat Gündoğdu’nun verdiği ayrıntıları destekleyen Prof. Dr. Osman Erk, “Plastikler maalesef tabiatta 400-500 yıl bozulmadan kalabilen hususlardır. Ftalatlar lastiğin daha yumuşak ve esnek olmasını sağlarlar. Fitalatlar yalnızca plastiklerde değil, kozmetik ve şahsi bakım eserlerde, hortum ve plastik borularda, paketleme gereçlerinde, çocuk oyuncaklarında ve daha biroldukça unsurda bulunur” dedi.
Ftalatların obezojen ve endokrin bozucu olduğunun altını çizen Erk, “Kansere niye olabilirler. Erkek çocuklarda cinsel gelişimi bozarlar, kız çocuklarında erken adet görmeye yol açarlar. Bisfenol A şeffaf plastiklerin imalinde kullanılır. Kanserojendir, bayanlarda göğüs, erkekte prostat kanserine niye olur. bir daha plastiklerde bulunan 3 nolu PVC, 6 nolu polistren, 7 nolu polikarbonat edokrin bozucu ve obezojendir” ayrıntılarını de verdi.
RİSK TÜRKİYE’DE DAHA FAZLA OLABİLİR
Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde gerçekleştirilen çalışmada, incelenen plastiklerle ilgili bir tablo oluşturuldu. Tabloda mesela plastik ayran şişesinde kilo aldıran unsur olmadığı, mutfak süngerlerinde ise kilo aldıran unsur olduğu bilgisi yer alıyor.
Bu tabloyu değerlendirmesini rica ettiğimiz Doç. Dr. Sedat Gündoğdu “Burada listelenen plastikler yalnızca çalışma kapsamında incelenen plastik çeşitleri için geçerli. Ayrıyeten yalnızca bu çalışma kapsamında incelenen kimyasallar açısından bir var/yok değerlendirmesi yapılmış” dedi.
“halbuki ki biz biliyoruz ki her türlü plastik şimdi her türlü hedef için üretilebiliyor” diyen Doç. Dr. Gündoğdu, şunları ekledi:
– Örneğin tekrar doldurulabilir plastik içecek ambalajlarında obeziteye niye olabilecek kimyasalların olması tek kullanımlık plastik içecek ambalajlarında bunun olmadığı manasını doğurmuyor. Zira daha evvel gerçekleştirilen öteki çalışmalarda, besinle temas eden plastiklerde var olan hormon ve metabolizma bozucu olma potansiyeli olan kimyasal sayısının bine yakın olduğu ve bunların çoğunluğunun da çabucak hemen nasıl ziyan verdiğinin test edilmediğini ortaya koyuyor.
– Zira her yıl üretilen 100 milyonlarca ton plastik için 20 milyon ton bu özellikteki eklenti kimyasalı kullanılıyor ve bunların büyük çoğunluğunun nasıl ziyanlar verdiği çabucak hemen bilinmiyor. Bu çalışma ve gibisi çalışmalar gösteriyor ki bu kimyasallar bugün yaygın olarak ortaya çıkan biroldukça sıhhat sorununun de tetikleyicileri.
– ötürüsıyla bu tablo bize plastiğin ne cinsten bir tehdit olabileceğini anlatıyor diyebiliriz. Bir de bu çalışmada incelenen plastiklerin, düzenlemelerin ve denetimlerin sıkı olduğu ülkelerden toplanmış olduğunu unutmamak lazım. Türkiye’de bu kimyasallara dair rastgele bir denetim yapılıyor mu emin değilim. ötürüsıyla risk bizim için daha büyük olabilir. Gerçekten Türkiye’de obezitenin en çok olduğu ülkelerin başında geliyor.
PLASTİKLE KUŞATILMIŞ DURUMDAYIZ
Artık plastikler hayatımızın her alanında… Hijyenik mamüllerin birçok bile plastik. Almadan da yapamıyoruz. Durum bu biçimde olunca akla gelen birinci soru nasıl tedbir almak gerektiği…
Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, plastik ve ziyanlı tesirlerinden kurtulmak isteniyorsa yalnızca kişisel tedbirler almanın kâfi olmadığının altını çizdi ve ekledi:
– Artık süt ve süt mamüllerinde, şahsi bakım mamüllerinde vb. alanlarda kullanılan ambalajların hepsi plastik. Marketlerin tüm reyonları adeta birer plastik ambalaj reyonu halinde. Yeni düzenlemelerle zerzevat ve meyveler de anlamsız bir biçimde plastik ambalajlarla satılıyor. İçecekler plastik ambalajda, doğrama tahtaları plastik… Özetle her yanımız plastikle kuşatılmış ve bir nevi plastiğe esir edilmiş durumdayız.
– Bu durumdan kurtulmak için de sadece para kazanan bir dal var diye yeni plastik üretim tesisi teşvikleri yapmak yerine, plastik mamüllerin üretiminin sonlandırılması ve üretilen her türlü plastiğin de sıkı denetimlere doğal tutulması gerekiyor.
– Zira plastik değil de cam ambalaj tercih etmek de artık ucuz bir tercih değil ve ötürüsıyla beşerler mecburen plastik ambalajlı olanı tercih etmek zorunda kalıyorlar. Ayrıyeten öteki alternatif de yok! Yani plastik konusunda zehirlenmeye mecbur bırakılıyoruz. Tahminen imkânlar dâhilinde plastiği hiç kullanmamaya çalışmak bir tahlil olabilir fakat bunu ne kadar yapabiliriz orası tartışmalı.
Plastikler; hafifçelik, esneklik, dayanıklılık, kolay işlenebilme ve ekonomik olma üzere avantajları niçiniyle günlük hayatımızın her alanında kullanılıyor. Mutfak eşyalarından besin ambalajlarına, beyaz eşyadan deodorant ve şampuanlara kadar her eserde plastiğe rastlıyoruz.
Bilhassa dünyadaki plastik tüketimi son 70 yılda katlanarak arttı. Hatta 2050 yılına kadar, dünya yüzebir daha 33 milyar ton plastik atığın daha ekleneceği iddia ediliyor. Plastiklerle bu kadar iç içe olmamız, sıhhatimiz açısından kanseri dahi içeren riskler oluşturuyor.
Ayrıyeten 5 mm’den küçük plastik parçacıkları olan mikroplastikler de sağlımızı makus etkiliyor. Plastiği kullanım esnasında oluşan 5 mm’den küçük bu plastik döküntüler; sabun, şampuan, göz kalemi, diş macunu üzere şahsi bakım mamüllerinden tutun da çantalara, ayakkabılara, kıyafetlere kadar birçok gereçte bulunuyor. Maalesef her gün onları ya yutuyor ya da soluyoruz.
YENİ ARAŞTIRMA: PLASTİKLER KİLO ALDIRIYOR!
Artık de yapılan son araştırmada plastiklerin kilo aldırdığı ve obeziteye niye olduğu ortaya çıktı. Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya bakılırsa bilim insanları, şampuan şişelerinden mutfak süngerlerine kadar günlük kullanılan eserlerde metabolizmayı etkileyen ve kilo alımına katkıda bulunan 11 farklı kimyasalı keşfettiklerini deklare etti.
PLASTİKLER YAĞ HÜCRELERİNİN SÜRATLİ ÇOĞALMASINA niye OLUYOR
Araştırmaya bakılırsa plastik kaynaklı kilo almanın temel sebebi; plastik eserlerdeki kimyasalların, yağ hücresi gelişmenine katkıda bulunması… Çalışmaya bakılırsa plastiklerden gelen kimyasalların öncü hücreleri yağ hücresine dönüştürmeyi sağladığı belirtilirken, bu durumun yağ hücrelerinin süratli çoğalmasına niye olduğu aktarıldı.
Obezite ise kardiyovasküler hastalık ve kanser dâhil olmak üzere dünyadaki en yaygın mevt niçinlerinden kimilerine fazlaca büyük tesir sağlamasıyla biliniyor. Hatta tek başına dünyada binlerce mevtin sorumlusu olarak gösteriliyor. Ayrıyeten fazla kilolu olmak, Covid-19’un tesirleri üzere çeşitli enfeksiyonlara karşı hassaslığı da artırıyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün paylaştığı son datalara göre dünyada yaklaşık 2 milyar insan çok kilolu ve bunların yaklaşık 650 milyonu obez olarak sınıflandırılıyor.
ON BİNLERCE KİMYASALDAN 500 KADARI BİLİNİYOR
Obezojen kavramının tam olarak ne olduğunu sorduğumuz İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, “Plastik hususların ortasında on binlerce kimyasal unsur bulunuyor. Bunların 500 kadarı biliniyor. İnsanlarda kilo alımına ve obeziteye yol açan kimyasallara ise obezojen ismi veriliyor” yanıtını verdi.
Plastikteki kimyasal unsurların bir fazlaca düzenek ile obeziteye yol açtığından da bahseden Prof. Dr Erk, “Bu kimyasal endokrin bozucu hususlar, bedendeki yağ hücrelerinin sayısını ve yağ hücrelerinin ortasındaki yağ ölçüsünü artırırlar. Metabolizmayı ve tiroid hormon işlevlerini azaltırlar. Hatta pankreastan insülin salınımını bile azaltırlar. bu biçimdelikle insülin direnci yaratarak, östrojen hormonu üzere tesir ederek obeziteye niye olurlar” tabirlerine yer verdi.
OBEZOJENLER NELERDE BULUNUYOR?
Prof. Dr. Osman Erk, “Obezojenler insülin direncine, kilo alımına, diyabet oluşumuna niye olarak kilo aldırırlar” dedi ve nelerde bulunduğunu şu biçimde sıraladı:
“Tarım ilaçlarından bulunurlar. Ağır metallerde, kozmetiklerde bulunan triklosan, paraben üzere koruyucularda görülürler. Hatta sigara ve hava kirliliği bile obezojen olarak bilinir.”
BİSFENOL A VE FTALAT EN ZİYANLI UNSURLAR
Çukurova Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi’nde nazaranvli ve bununla birlikte plastik ve plastiğin tesirleri üzerine çalışmaları olan Doç. Dr. Sedat Gündoğdu ise “Norveç’te gerçekleştirilen araştırma, kimyasalların varlığını ve obeziteye olan katkısını ortaya koyması açısından pek kıymetli bir çalışma. ötürüsıyla plastik deyip geçmemek ve bu plastiklerin çeşitliliği ve kullanım alanı artıkça bünyelerindeki zehirli metabolizma bozucu kimyasalların da sayısının arttığını unutmamak gerekiyor” dedi ve plastiklerin obeziteye niye olan tesiriyle ilgili şu kıymetli ayrıntıları paylaştı:
– Plastiklerin içerisine çeşitli hedeflerle eklenen Bisfenol A (Kanserden tutun da davranış bozukluklarına kadar biroldukca hastalığa niye oluyor) ve Ftalat (Kimyasal madde) üzere kimyasallar, metabolizma bozucu kimyasallar sınıfında olup, bedene dâhil olduklarında obeziteye niye olabilen birtakım unsurların üretilmesine niye oluyor.
– Buradaki düzenek, metabolizma bozucu plastik eklenti kimyasallarının, obezitenin gelişmesine niye olan yağ dokusunun daha fazla oluşmasını tetiklemesi halinde işliyor. Yani bedende yağ dokusu oluşumunu düzenleyen ve ‘PPAR-gama’ isimli reseptör plastik içerisindeki metabolizma bozucu kimyasallar tarafınca aktive edilerek daha fazla yağ dokusu oluşmasına niye oluyor.
Grafikler: Harun Elibol
ÇOCUK OYUNCAKLARINDA DAHİ VARLAR
Doç. Dr. Sedat Gündoğdu’nun verdiği ayrıntıları destekleyen Prof. Dr. Osman Erk, “Plastikler maalesef tabiatta 400-500 yıl bozulmadan kalabilen hususlardır. Ftalatlar lastiğin daha yumuşak ve esnek olmasını sağlarlar. Fitalatlar yalnızca plastiklerde değil, kozmetik ve şahsi bakım eserlerde, hortum ve plastik borularda, paketleme gereçlerinde, çocuk oyuncaklarında ve daha biroldukça unsurda bulunur” dedi.
Ftalatların obezojen ve endokrin bozucu olduğunun altını çizen Erk, “Kansere niye olabilirler. Erkek çocuklarda cinsel gelişimi bozarlar, kız çocuklarında erken adet görmeye yol açarlar. Bisfenol A şeffaf plastiklerin imalinde kullanılır. Kanserojendir, bayanlarda göğüs, erkekte prostat kanserine niye olur. bir daha plastiklerde bulunan 3 nolu PVC, 6 nolu polistren, 7 nolu polikarbonat edokrin bozucu ve obezojendir” ayrıntılarını de verdi.
RİSK TÜRKİYE’DE DAHA FAZLA OLABİLİR
Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde gerçekleştirilen çalışmada, incelenen plastiklerle ilgili bir tablo oluşturuldu. Tabloda mesela plastik ayran şişesinde kilo aldıran unsur olmadığı, mutfak süngerlerinde ise kilo aldıran unsur olduğu bilgisi yer alıyor.
Bu tabloyu değerlendirmesini rica ettiğimiz Doç. Dr. Sedat Gündoğdu “Burada listelenen plastikler yalnızca çalışma kapsamında incelenen plastik çeşitleri için geçerli. Ayrıyeten yalnızca bu çalışma kapsamında incelenen kimyasallar açısından bir var/yok değerlendirmesi yapılmış” dedi.
“halbuki ki biz biliyoruz ki her türlü plastik şimdi her türlü hedef için üretilebiliyor” diyen Doç. Dr. Gündoğdu, şunları ekledi:
– Örneğin tekrar doldurulabilir plastik içecek ambalajlarında obeziteye niye olabilecek kimyasalların olması tek kullanımlık plastik içecek ambalajlarında bunun olmadığı manasını doğurmuyor. Zira daha evvel gerçekleştirilen öteki çalışmalarda, besinle temas eden plastiklerde var olan hormon ve metabolizma bozucu olma potansiyeli olan kimyasal sayısının bine yakın olduğu ve bunların çoğunluğunun da çabucak hemen nasıl ziyan verdiğinin test edilmediğini ortaya koyuyor.
– Zira her yıl üretilen 100 milyonlarca ton plastik için 20 milyon ton bu özellikteki eklenti kimyasalı kullanılıyor ve bunların büyük çoğunluğunun nasıl ziyanlar verdiği çabucak hemen bilinmiyor. Bu çalışma ve gibisi çalışmalar gösteriyor ki bu kimyasallar bugün yaygın olarak ortaya çıkan biroldukça sıhhat sorununun de tetikleyicileri.
– ötürüsıyla bu tablo bize plastiğin ne cinsten bir tehdit olabileceğini anlatıyor diyebiliriz. Bir de bu çalışmada incelenen plastiklerin, düzenlemelerin ve denetimlerin sıkı olduğu ülkelerden toplanmış olduğunu unutmamak lazım. Türkiye’de bu kimyasallara dair rastgele bir denetim yapılıyor mu emin değilim. ötürüsıyla risk bizim için daha büyük olabilir. Gerçekten Türkiye’de obezitenin en çok olduğu ülkelerin başında geliyor.
PLASTİKLE KUŞATILMIŞ DURUMDAYIZ
Artık plastikler hayatımızın her alanında… Hijyenik mamüllerin birçok bile plastik. Almadan da yapamıyoruz. Durum bu biçimde olunca akla gelen birinci soru nasıl tedbir almak gerektiği…
Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, plastik ve ziyanlı tesirlerinden kurtulmak isteniyorsa yalnızca kişisel tedbirler almanın kâfi olmadığının altını çizdi ve ekledi:
– Artık süt ve süt mamüllerinde, şahsi bakım mamüllerinde vb. alanlarda kullanılan ambalajların hepsi plastik. Marketlerin tüm reyonları adeta birer plastik ambalaj reyonu halinde. Yeni düzenlemelerle zerzevat ve meyveler de anlamsız bir biçimde plastik ambalajlarla satılıyor. İçecekler plastik ambalajda, doğrama tahtaları plastik… Özetle her yanımız plastikle kuşatılmış ve bir nevi plastiğe esir edilmiş durumdayız.
– Bu durumdan kurtulmak için de sadece para kazanan bir dal var diye yeni plastik üretim tesisi teşvikleri yapmak yerine, plastik mamüllerin üretiminin sonlandırılması ve üretilen her türlü plastiğin de sıkı denetimlere doğal tutulması gerekiyor.
– Zira plastik değil de cam ambalaj tercih etmek de artık ucuz bir tercih değil ve ötürüsıyla beşerler mecburen plastik ambalajlı olanı tercih etmek zorunda kalıyorlar. Ayrıyeten öteki alternatif de yok! Yani plastik konusunda zehirlenmeye mecbur bırakılıyoruz. Tahminen imkânlar dâhilinde plastiği hiç kullanmamaya çalışmak bir tahlil olabilir fakat bunu ne kadar yapabiliriz orası tartışmalı.