Ürtiker (Kurdeşen)
Ürtiker bir hastalık değil, belirtidir. Toplumda kurdeşen ya da gece yanığı olarak da isimlendirilmektedir. Ürtiker kaşıntılı, deriden kabarık, basmakla solan, değişik hal ve boyutlarda olabilen, hudutları bariz, etrafı kızarık lezyonlardır. Döküntüler ekseriyetle bir günden çok sürmez ve saatler içerisinde iz bırakmadan tabiatıyla geçer. Bir yerdeki döküntü kaybolurken bedenin öteki yerinde tekrar çıkabilir. Ürtiker tüm bedende yaygın olabilir, kimi vakit birleşip plaklar halinde görülebilir kimi vakit de anjioödem olarak isimlendirdiğimiz dudaklarda, göz etrafında, genital bölgede, el ve ayaklarda şişliğe niye olabilir. Hastaların yaklaşık yarısında ürtiker ve anjiödem birlikte görülürken, % 40’ın da yalnızca ürtiker ve %10’unda yalnızca anjioödem tek başına ortaya çıkar. Her yaş kümesinde görülebilir. hayatı boyunca her dört şahıstan biri en az bir defa ürtiker geçirmiştir.
Ürtiker hastalık müddetine nazaran akut ve kronik olarak iki kümeye ayrılır. Altı haftadan daha kısa sürerse akut 6 haftadan daha uzun sürerse kronik ürtiker olarak tanımlanır. Akut ürtiker çocukluk yaş kümesinde bilhassa atopik ve küçük çocuklarda daha sık iken kronik ürtiker çoğunlukla genç erişkin yaşta görülür ve bayanlarda erkeklere oranla 2-4 kat daha fazladır.
Akut ürtikerde en sık niçinler; enfeksiyonlar, besin allerjileri ve ilaçlardır. Lakin hastaların yarısında bir niye bulunamaz. Bilhassa çocuklarda viral yahut bakteriyel üst teneffüs yolu enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları ve parazitler ürtikere niye olabilir. Besinlere karşı gelişen akut ürtikerde besin tek başına ya da besine eklenen baharatlar, katkı hususları niye olabilir. çoğunlukla süt ve süt eserleri, yumurta, fıstık, fındık üzere kuruyemişler, balık üzere besinler ürtikere niye olabilmektedir. Ekseriyetle dakikalar ortasında ürtiker tablosu gelişir, lakin besin sindirildikten daha sonra daha geç periyotta de ürtiker ortaya çıkabilmektedir. Nadiren de alındıktan daha sonrasında idman yapıldığında ürtikere niye olan besinler vardır. Bu besinlere örnek olarak buğday, fındık ve kabuklu deniz hayvanları verilebilir. Arı sokmaları, böcek ısırıkları, aşılar, alınan kan eserleri de akut ürtiker için tetikleyiciler içinde sayılır. İlaçlara karşı ortaya çıkan akut ürtikerde ekseriyetle belirtiler ilaç alındıktan daha sonra 36 saat ortasında görülür.
Akut ürtiker ekseriyetle 2-3 hafta içerisinde zaten geçer.
Kronik ürtikerde tetikleyici niçinler kesinlikle araştırılmalıdır. Bu tetikleyici niçinler;
Ürtiker tanısı hastanın hikayesi ve klinik bulguları ve döküntülerin görülmesi ile konur. Laboratuvar tetkikleri mümkün altta yatan niçinleri araştırmak maksadıyla yapılmaktadır. Ürtiker tedavisinin ana gayesi; niçine yönelik tedavi ya da niye olan faktörler (besin, ilaç) ile temasın önlenmesidir. Örneğin kullanılan ilaç yahut besinin alımının durdurulması ya da bir enfeksiyon var ise tedavisi yapılmalıdır. Ürtiker çabucak düzelmeyebilir aralıklarla yinelayabilir. Antihistaminik ilaçlar histaminin tesirini bloke ederek kaşıntıyı ve ürtikerin yinelamasını önleyebilir. kimi vakit de kısa vadeli steroid tedavisi gerekebilir. Kronik ürtiker bulguları denetim altında değilse anti-IgE tedavisi önerilebilir. Kronik ürtiker uzun periyodik ve yenidenlayıcı ataklar ile seyredebilmektedir. Tedavide ilaçların uzun periyodik kullanılması gerekebilir.
Ürtiker bir hastalık değil, belirtidir. Toplumda kurdeşen ya da gece yanığı olarak da isimlendirilmektedir. Ürtiker kaşıntılı, deriden kabarık, basmakla solan, değişik hal ve boyutlarda olabilen, hudutları bariz, etrafı kızarık lezyonlardır. Döküntüler ekseriyetle bir günden çok sürmez ve saatler içerisinde iz bırakmadan tabiatıyla geçer. Bir yerdeki döküntü kaybolurken bedenin öteki yerinde tekrar çıkabilir. Ürtiker tüm bedende yaygın olabilir, kimi vakit birleşip plaklar halinde görülebilir kimi vakit de anjioödem olarak isimlendirdiğimiz dudaklarda, göz etrafında, genital bölgede, el ve ayaklarda şişliğe niye olabilir. Hastaların yaklaşık yarısında ürtiker ve anjiödem birlikte görülürken, % 40’ın da yalnızca ürtiker ve %10’unda yalnızca anjioödem tek başına ortaya çıkar. Her yaş kümesinde görülebilir. hayatı boyunca her dört şahıstan biri en az bir defa ürtiker geçirmiştir.
Ürtiker hastalık müddetine nazaran akut ve kronik olarak iki kümeye ayrılır. Altı haftadan daha kısa sürerse akut 6 haftadan daha uzun sürerse kronik ürtiker olarak tanımlanır. Akut ürtiker çocukluk yaş kümesinde bilhassa atopik ve küçük çocuklarda daha sık iken kronik ürtiker çoğunlukla genç erişkin yaşta görülür ve bayanlarda erkeklere oranla 2-4 kat daha fazladır.
Akut ürtikerde en sık niçinler; enfeksiyonlar, besin allerjileri ve ilaçlardır. Lakin hastaların yarısında bir niye bulunamaz. Bilhassa çocuklarda viral yahut bakteriyel üst teneffüs yolu enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları ve parazitler ürtikere niye olabilir. Besinlere karşı gelişen akut ürtikerde besin tek başına ya da besine eklenen baharatlar, katkı hususları niye olabilir. çoğunlukla süt ve süt eserleri, yumurta, fıstık, fındık üzere kuruyemişler, balık üzere besinler ürtikere niye olabilmektedir. Ekseriyetle dakikalar ortasında ürtiker tablosu gelişir, lakin besin sindirildikten daha sonra daha geç periyotta de ürtiker ortaya çıkabilmektedir. Nadiren de alındıktan daha sonrasında idman yapıldığında ürtikere niye olan besinler vardır. Bu besinlere örnek olarak buğday, fındık ve kabuklu deniz hayvanları verilebilir. Arı sokmaları, böcek ısırıkları, aşılar, alınan kan eserleri de akut ürtiker için tetikleyiciler içinde sayılır. İlaçlara karşı ortaya çıkan akut ürtikerde ekseriyetle belirtiler ilaç alındıktan daha sonra 36 saat ortasında görülür.
Akut ürtiker ekseriyetle 2-3 hafta içerisinde zaten geçer.
Kronik ürtikerde tetikleyici niçinler kesinlikle araştırılmalıdır. Bu tetikleyici niçinler;
ilaçlar (antibiyotikler, ağrı kesiciler, antihipertansifler gibi),
besinler ve besin katkı hususları (tartrazin, azo uzunlukları, sodyum benzoat gibi),
parazitlerin niye olduğu enfeksiyonlar, kist hidatik, helikobakter pilori,
viral enfeksiyonlar,
diş apseleri,
üriner enfeksiyonlar,
safra kesesi enfeksiyonları,
sinüzit,
solunum ile alınan alerjenler (çayır otu polenleri, küf sporları, hayvan tüyleri, konut tozu akarları),
kimyasal irritan unsurlar,
sistemik hastalıklar (lupus, Sjögren sendromu, tiroid hastalıkları, kanserler),
implantlar (uyluk kemiğine yerleştirilen metaller, metal diş protezler, diş dolgusunda kullanılan hususlar,
psikolojik niçinler (depresyon ve tasa bozuklukları),
fiziksel ihtarlar (basınç, sıcak, soğuk, su, güneş ışınları) olabilir.
Ürtiker tanısı hastanın hikayesi ve klinik bulguları ve döküntülerin görülmesi ile konur. Laboratuvar tetkikleri mümkün altta yatan niçinleri araştırmak maksadıyla yapılmaktadır. Ürtiker tedavisinin ana gayesi; niçine yönelik tedavi ya da niye olan faktörler (besin, ilaç) ile temasın önlenmesidir. Örneğin kullanılan ilaç yahut besinin alımının durdurulması ya da bir enfeksiyon var ise tedavisi yapılmalıdır. Ürtiker çabucak düzelmeyebilir aralıklarla yinelayabilir. Antihistaminik ilaçlar histaminin tesirini bloke ederek kaşıntıyı ve ürtikerin yinelamasını önleyebilir. kimi vakit de kısa vadeli steroid tedavisi gerekebilir. Kronik ürtiker bulguları denetim altında değilse anti-IgE tedavisi önerilebilir. Kronik ürtiker uzun periyodik ve yenidenlayıcı ataklar ile seyredebilmektedir. Tedavide ilaçların uzun periyodik kullanılması gerekebilir.